#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_میرزای_نائينى
#فیما_یعتبر_فی_العمل_بالاحتياط
✅ ۱- #محقق_ميرزاى_نائينى در #فوائد_الأصول (ج۴/ص۲۶۷) می‌نویسد:
🔷️ عده‌ای از فقهاء -به تبع قاطبه‌ی متکلّمان- با حُسن و رجحان احتیاط در عبادات مخالفت کرده‌اند؛ توهّم ایشان آن است که احتیاط در عبادات مستلزم اخلال به #نیّت_وجه است؛ آنان بر همین اساس، عبادت و احتیاطِ مکلّفی که نه مجتهد است و نه از مجتهد تقلید می‌کند را باطل می‌دانستند.
🔷️ اما #محقق_ميرزاى_نائينى می‌فرماید: نظر تحقیقی این است که نه #نیّت_وجه در عبادت معتبر است و نه #نیّت_جهت و نه #نیّت_تمییز؛ زیرا نه صدق عقلی یا عرفی "اطاعت" متوقّف بر این گونه امور است، و نه دلیل خاصّی بر اعتبار یکی از این امور وجود دارد.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_میرزای_نائينى
#فیما_یعتبر_في_العمل_بالاحتياط
✅ ۲- مرحوم #محقق_ميرزاى_نائينى در #فوائد_الأصول (ج۴/ص۲۶۷) چند نکته را بیان می‌کنند:
🔶️ نکته‌ی اول: تحقّقِ قطعیِ اطاعت بدون #قصد_وجه.
ما قطع داریم همین که مکلف به دنبال انجام دستور و امر مولا باشد و همان امر واقعی را قصد کند اطاعت و امتثال تحقق یافته، و نیازی به قصد وجوب یا استحباب عمل نیست؛ بلکه حتی مجرّد این که مکلف بداند آن فعل، مطلوب مولاست و در نظر او رجحان دارد کافی است و مکلف می‌تواند #قصد_امر کند.
🔶️ نکته‌ی دوم: عدم وجودِ شرطِ #قصد_وجه در ادلّه‌ی شرعیه.
ما اعتبار #قصد_وجه و #قصد_جهت و #قصد_تمییز را در هیچ روایتی پیدا نکردیم، در حالی که این مساله از مسائل کثیر الابتلائی است که مردم شب و روز با آن سر و کار داشتند.
و از سوی دیگر، چیزی مانند #قصد_وجه از مرتکزاتِ عرفیِ در اذهان مردم نیست تا بتوان گفت شارع به همان ارتکاز و پیش‌فرضِ ذهنیِ مکلّفان بسنده کرده است، بلکه از مسائلی است که غالباً عرف نسبت به آن غافل و بی‌اعتناست.
بنا بر این، اگر #قصد_وجه برای شارع مهم می‌بود نه تنها شارع باید آن را بیان می‌کرد، بلکه باید تکرار و تاکید بر آن نیز می‌داشت؛ پس، عدمِ وجدانِ دلیل در این مساله، خودْ دلیل بر عدمِ اعتبارِ شرعیِ آن است و حتی می‌توان ادّعای قطع به عدمِ اعتبار کرد.
🔶️ نکته‌ی سوم: جریان اصل #برائت در فرض شک در شرطیّت #قصد_وجه.
مرحوم #محقق_میرزای_نائینی -بر خلاف مشهور و مرحوم #شیخ_انصاری- معتقد است حتی اگر به دو نکته‌ی قبل قطع و یقین نداشته باشیم نیز شرطیّتِ #قصد_وجه مشکوک خواهد بود، و اصلِ #برائت بدون هیچ مشکلی در آن جاری می‌شود.
ایشان در فرض شکّ در شرطیّتِ مواردی که -مانند قصد امر- نمی‌توانند در متعلّقِ امر (صلات در خطاب "صلِّ") اخذ شوند -بر خلاف مرحوم #شیخ_انصاری- #برائت را جاری می‌داند، به این توضیح که اگر چه اخذش در متعلَّق خودِ امر مستحیل است، اما در هر حال #قصد_امر و #قصد_وجه از مواردی است که به دستِ شارع است و او باید شرطیّت یا عدم شرطیّت را جعل و تشریع کند، پس اگر در نصوص و خطاباتِ شرعی گشتیم و دلیلی بر شرطیّتش نیافتیم -مانند دیگر اجزاء و شرائط- مى‌توان #برائت جاری کرده، و عبادت را بدون آن انجام داد.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_میرزای_نائينى
#فیما_یعتبر_في_العمل_بالاحتياط
✅ ۳- #محقق_ميرزاى_نائينى در #فوائد_الأصول (ج۴/ص۲۶۹) در تبیین حُسْنِ عقلىِ احتیاط می‌فرماید:
حُسْن احتیاط از نگاه عقل منوط به این است که مكلّف تمكّن از ازاله‌ی شبهه نداشته باشد؛ از این رو، اگر مکلّف بتواند با فحص در کتاب و سنّت دلیل حکم را بیابد احتیاط -از نگاه عقل- حَسَن نخواهد بود؛ ایشان طریقه‌ی عقلاء را نیز همین می‌داند.
🔷️🔹️ ایشان در توضیح فرمایش خود می‌فرماید: #امتثال چهار مرتبه دارد:
🔸️ ۱- امتثال تفصیلی
🔸️ ۲- امتثال اِجمالی
🔸️ ۳- امتثال ظنّی
🔸️ ۴- امتثال احتمالی
🔷️ انتقال از مرتبه‌ای به مرتبه‌ی بعدی جایز نیست و #اطاعت را متحقّق نمی‌کند، مگر آن که مرتبه‌ی قبلی متعذّر و ناممکن باشد.
🔷️ حقیقت #اطاعت یعنی منبعث‌شدن و برانگیخته‌شدن از امر مولا، و این برانگیختگی جز با یقین و علم به امر و بعث مولا امکان ندارد.
🔷️ مراد از انبعاث یقینی آن است که در حینِ انجامِ عمل بداند که عمل او #امتثال امرِ واقعیِ مولاست؛ از این رو، احتیاط -حتی در اطراف #علم_اجمالی- نیز انبعاث احتمالی است.
🔷️🔹️ در نهایت نیز بیان می‌فرماید: اگر کسی درباره‌ی آن چه گفتیم شکّ و تردید داشته باشد و کار را به اصول عملیه بکشاند نیز در این جا #احتیاط -و نه #برائت- جاری است؛ زیرا در #دوران_بین_تعیین_و_تخییر باید جانب احتیاط را گرفت و فرد معیَّن را انجام داد؛ یعنی وقتی شخص از جهتی احتمال می‌دهد باید متعیّناً اطاعت یقینی تفصیلی انجام دهد و از جهتی احتمال می‌دهد بین تفصیلی و احتمالی مخیّر است باید همان فرد تعیینی را -که قدر متیقّن است- انجام دهد.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_میرزای_نائينى
#فیما_یعتبر_في_العمل_بالاحتياط
✅ ۴- #محقق_ميرزاى_نائينى در #فوائد_الأصول (ج۴/ص۲۷۱) در ادامه‌ی مطلب خود درباره‌ی شرطیّتِ "عدم تمکّن از ازاله‌ی شبهه" در حُسن و رجحانِ احتیاط، حکم #احتیاط را در قالب سه قسم شبهه و شکّ بیان می‌فرماید:
🔷️🔸️ ۱- قسم اول: شبهات #علم_اجمالی (الزامی)
روشن است که #احتیاط در این گونه شبهات (چه حکمی و چه موضوعی) تنها زمانی حسن و راجح است که مکلّف، فحص و جُستجوی لازم را در میان ادلّه و قرائن انجام داده باشد و حکم واقعی را نیافته باشد؛ در این حال احتیاط بر او حَسَن، بلکه -به خاطر #علم_اجمالی- عقلاً لازم و واجب است.
🔷️🔸️ ۲- قسم دوم: شبهات غیر الزامی (چه بَدوِی و چه علم اجمالی، چه حُکمی و چه موضوعی)
در این گونه موارد که اصل اطاعت، لازم و واجب نیست روشن است که بدون فحص -و حتی با تمکّن از ازاله‌ی شبهه- نیز احتیاط حَسَن و راجح است.
🔷️🔸️ ۳- قسم سوم: شبهات بَدوِی الزامی حُکمی
تنها زمانی احتیاط در این گونه شبهات حَسن و راجح است که مکلف تمکّن از برطرف‌کردن شکّ و شبهه‌ی خود نداشته باشد؛ اما اگر مکلّف بتواند فحص کند و حکم واقعی را بیابد احتیاطش قبول نیست.
🔸️ ایشان برای توضیح بیان خود می‌فرماید: همان طور که گفتیم ما امتثال تفصیلی (یقین به مامورٌبه‌بودنِ عمل در حین عمل) را مانند هر شرط و جزئی در عمل معتبر و شرط می‌دانیم؛ از این رو، برای انجام یک عمل نمی‌توان بدون امتثال تفصیلی -که شرط عمل است- احتیاط کرد، زیرا بنا بر این فرض، #احتیاط و احرازِ واقع بدون آن معنا ندارد، مگر بعد از فحص و جستجوی در ادلّه که اگر مکلف هیچ دلیلی بر حکم واقعی نیافت راه برای احتیاط و امتثال احتمالی -بدون آن شرط- باز خواهد بود.
🔶️🔹️ در پایان نیز دو نکته را یادآور می‌شوند:
🔹️ امتثال تفصیلی در مورد خصوص اجزای عبادت ابداً لازم نیست، بلکه تنها در مورد اصل عمل است.
🔹️ امتثال تفصیلی در مورد واجبات توصّلی نیز هیچ لزوم و وجوبی ندارد.
✴️@fegh_osoul_rafiee