💠 دانش نامه تخصصی اصول فقه 🔸 شناسه موضوعی: #اقوال_اصولی_یکم ⏪ عنوان: قول به دلیلیت اصل برائت 🔊 صوت مرتبط: #دلیلیت_اصل_برائت ✔️تحقیق و تنظیم: محسن مقدس زاده و علی اکبر هلالی 📄 تبیین بحث: در ابتدا باید دانست که اصول عملیه چهارگانه(أصالة البراءة و أصالة التخییر و أصالة الاحتیاط و أصالة الاستصحاب) ناظر به حکم ظاهری اند، و ادلّه ظنّیّه که از آنها به أمارات ظنّیّه نیز تعبیر می گردد مانند خبر واحد ثقه ناظر به حکم واقعی اند. اکنون سؤال این است که آیا برائت از امارات ظنیه و به کاشفیت از واقع حجت است؛ یا از اصول عملیه است که هیچ گونه کاشفیتی از واقع نداشته و صرفاً ناظر به حکم ظاهری است. 🔸دیدگاه شیخ انصاری(قدس سره) شیخ انصاری (قدس سره)در مبحث برائت ثابت نمودند که «أصالة البراءة» از اصول عملیه به شمار می رودکه وظیفه عملی مکلف را در «شک در تکلیف» مشخص می‌کند، و نتیجه آن «حلیّت ظاهری» است؛ و لذا در تنبیه دوم از تنبیهات شبهه تحریمیه چنین می نویسد: «مقتضی الأدلّة المتقدّمة: کون الحکم الظاهريّ في الفعل المشتبه الحکم هي الإباحة ...»(1). اما دو تن از علماء امامیّه را نام می بردکه اصالة البراءة را از ادلّه و أمارات ظنّی می‌دانستند؛ یعنیکاشفیت از واقع دارد. قال(رحمه الله):«إلّا أنّ الذي یظهر من جماعةٍ کونه من الأدلّة الظتّیّة، منهم صاصب المعالم...، و منهم شیخنا البهائي...»(2)، و في موضع آخر قال:«قد عرفت سابقاً أنّ ظاهر جماعةٍ من الإمامیّة جعل أصل البراءة من الأدلّة الظنّیّة، کما تقدّم في المطلب الأوّل استظهارُ ذلک من صاحبي المعالم و الزبدة»(3). 🔹دید گاه صاحب معالم(قدس سره) در باره برائت صاحب معالم(قدس سره)در دلیل چهارم که برای اثبات حجیت خبر واحد آورده چنین می فرماید: «و وضوح کون أصالة البراءة لا یفید غیر الظنّ»(4). 🔸دیدگاه شیخ بهائی(قدس سره)در باره برائت کلامه(رحمه الله) علی ما نقله المحقّق التنکابني(رحمه الله)هکذا: «إنّ أصالة البراءة و الاستصحاب لا یفیدان الّا الظنّ...»(5)، هر چند شیخ انصاری(رحمه الله) این دیدگاه را به شیخ بهائی(قدس سره) و کتاب زبدة الاُصول نسبت داده، ولی به رغم جستجو کلامی که دال بر این مطلب باشد یافت نشد، التبه در کتاب زبدة الاُصول در بحث خبر واحد چنین آمده:«و أصالة البراءة ضعیفة بعده»(6)، به هر حال آقا رضا همدانی(رحمه الله) در این نسبت تشکیک نموده و می فرماید:«و في تحقّق هذه النسبة نظر...»(7). 🔶 راز قول به دلیلیت أصالة البراءة از منظر شیخ شیخ انصاری(قدس سره) راز ادعای مشهور قدماء که برائت را از ادله ظنیه و کاشف از واقع می دانستند این گونه بیان می فرمایند: که بر جسته ترین دلیل آنها برای أصالة البراءة استصحاب برائت ازلیه بود(8)- از این رو ست که مرحوم محقّق در کتاب «معارج» ادعای اجماع می کند که تا دلیلی بر حرمت یا وجوب پیدا نشود، به همان برائت اصلیه و ازلیه، چنگ می زنیم(9)- و چنان که در مبحث استصحاب کفته شد اصولی های پیشین شیعه استصحاب را به حکم عقل، حجت و از امارات می دانستند(10)، در نتیجه حکمی هم که بدین ساز و کار ثابت شود، از امارات ظنیه و حکمی ناظر به واقع خواهد بود. 📚مصادر: (1)فرائد الاُصول ج 2، ص99. (2) فرائد الاُصول ج 2، ص99. (3) فرائد الاُصول ج 2، 147. (4) معالم الدین (الاُصول)، ص 92. (5)إیضاح الفرائد ج 2، ص 107. (6) زبدة الاُصول، ص92. (7)حاشیة فرائد الاُصول، ص 173. (8) قال الشیخ(قدس سره):«حیث لا یتمسّکون فیه إلّا باستصحاب البراءة السابقة، ...». (9) معارج الاُصول، ص 208. (10) فرائد الاُصول ج 3، ص 13، عند قوله: « و أمّا بناءً علی کونه من أحکام العقل فهو دلیلٌ ظنّي...». #اقوال_اصولی #دلیلیت_اصل_برائت https://eitaa.com/gami_dar_masire_ejtehad

📣 #اطلاع_رسانی_دوم 🔵 نمایه ساختاری، روش جستجوی موضوعی و مجموع مطالب کانال «گامی در مسیر اجتهاد» تا این لحظه: 🔊 فرهنگ نامه صوتی اُصول فقه(28 مورد) 1- #اصطلاح_شناسی (3مورد) 2- #فائده_شناسی (4مورد) 3- #فرق_شناسی (14مورد) 4- #قاعده_شناسی ( 1 مورد) 5- #قول_شناسی (6 مورد) 💠 دانش نامه تخصصی اُصول فقه (31 مورد) 1- #آیات_اصولی (2مورد) 2- #احادیث_اصولی (1مورد) 3- #اصطلاحات_اصولی (1 مورد) 4_ #اقوال_اصولی (4 مورد) 5_ #فوائد_اصولی (1مورد) 6- #فروق_اصولی (6 مورد) 7_ #قواعد_اصولی ( مورد) 8_ #تطبیقات_اصولی ( مورد) 9- #مبحث_شناسی (1مورد) 10- #مؤلف_شناسی (4 مورد) 11- #کتاب_شناسی (4مورد) 12- #جایگاه_شناسی (2مورد) 13_ #تاریخ_شناسی ( مورد) 14_ #آثار_مخطوط_اصولی (4 اثر) 🔊 #سخنان_ماندگار آیت الله موسوی تهرانی (13مورد) 📢 #اطلاع_رسانی (3 مورد) ✅ از ابراز محبت اساتید، محقّقین، طلاب و عموم مخاطبین عزیز صمیمانه سپاسگزاریم. ⏪ ارتباط با مدیر کانال: @AliAkbarHelali #اطلاع_رسانی

💠 دانش نامه تخصصی اصول فقه 🔸 شناسه موضوعی: #اقوال_اصولی_دوم ⏪ عنوان: قول شیخ انصاری در باب وجه حرمت عمل به ظن 🔊 صوت مرتبط: #وجه_حرمت_عمل_به_ظن ✔️تحقیق و تنظیم: احمد بحرینی و علی اکبر هلالی 📄 تبیین بحث: فایلی که تقدیم شد مشتمل بر دو گفتار مجزا می باشد یکی مربوط به درس هفتاد رسائل و دیگری به درس هفتاد و پنج رسائل که به توضیحی کوتاه پیرامون دو گفتار می پردازیم(1). 🔸گفتار اول: اشکال استاد به شیخ انصاری بیان گفتار اول این است که شیخ انصاری در مقام تأسیس اصل در باب تعبّد به ظن و عمل به آن می فرماید: مقتضای اصل و قاعده اولی حرمت عمل به ظن است(2)؛ یعنی تا وقتی که دلیل معتبری بر اعتبار و حجّیت یک ظن، قائم نشود اصل و قاعده این است که عمل به ظن حرام است. شایان ذکر است اصلی که مرحوم شیخ تأسیس می کند یک اصل تکلیفی است ؛ چون حرمت یک حکم تکلیفی است، ولی مرحوم آخوند خراسانی از این نظر که حلیت و حرمت به علم فقه مربوط می شوند و در علم اصول باید از حجّیت و عدم حجّیت سخن گفت از این رو اصل اولی در باره عمل به ظن را یک اصل وضعی دانسته و می نویسد اصل اولی، عدم حجّیت ظن است(3). شیخ انصاری به منظور اثبات اصلی که در باره عمل به ظن تأسیس نمود به ادلّه چهار گانه(کتاب، سنت، اجماع و عقل) تمسّک می کند تا حرمت عمل به ظن را اثبات نماید.و از کتاب به آیه شریفه «افتراء» اکتفاء نموده است(4). حضرت استاد در مقام اشکال می فرماید: آیاتی با دلالت بهتری در قرآن وجود داردکه مردم را از عمل به ظن نهی نموده _ آیاتی همچون«لا تَقفُ ما لَیسَ لَکَ بِهِ عِلمٌ»(5) و «إِنَّ الظَّنَّ لا یُغني مِن الحَقِّ شَیئاً»(6) و آیات دیگری(7)_ و عجیب این است که مرحرم شیخ از میان این آیات، فقط به ذکر آیه شریفه «افتراء» اکتفاء نموده است. 🔹گفتار دوم: رو گردانی استاد از اشکال خود باز گشت این گفتار به بیان عقیده بزرگانی همچون سیّد عبذ الله شبّر(8) و میرزای قمی(9) اختصاص دارد. این بزرگوران برای اثبات حرمت عمل به ظن شیوه ای غیر از شیوه شیخ انصاری را در پیش گرفته و برای اثبات این حرمت به آیاتی همچون: «لا تَقفُ ما لَیسَ لَکَ بِهِ عِلمٌ» و «إِنَّ الظَّنَّ لا یُغني مِن الحَقِّ شَیئاً» تمسّک کرده اند که عمل به ظن را مذمت نموده و از آن نهی می کند. بنابر این نتیجه سخن این بزرگوران در باب حرمت عمل به ظن با سخن مرحوم شیخ انصاری مشترک است امّا به عقیده مرحوم شیخ نیازی به پیمودن راهی را که آن ها برای اثبات حرمت عمل به ظن پیش گرفته اند نیست(10). و وجه این که برای اثبات حرمت عمل به ظن به آیات مورد نظر نیازی نیست این است که استدلال به این آیات شریفه گویای این است که عمل به ظن بما هو هو حرام است و با توجه به این که میرزای قمی به چنین عقیده ای پا بند است لذا برای اثبات آن به آیات ناهی از عمل به ظن تمسّک می کند، اما به عقیده مرحوم شیخ، حرمت عمل به ظن بما هو هو نیست بلکه از این رو است که چنین عملی، از مصادیق تشریع می باشد و تشریع حرام است و همان گونه که در کفتار اول ملاحظه فرمودید شیخ انصاری برای اثبات حرمت عمل به ظن به هیچ یک از این آیات تمسّک نکرد و فقط با تمسّک به آیه شریفه «افتراء» حرمت عمل به ظن را اثبات نمود. بنابر این مرحوم شیخ انصاری نیازی نمی بیند که به آیات ناهی از عمل به ظن تمسّک نماید در نتیجه اشکالی که در گفتار اول به نظر رسید به مرحوم شیخ وارد نیست. 📚 مصادر: (1) برای استماع جلسات درس می توانید به کانال درس رسائل مراجعه بفرمایید به نشانی: https://eitaa.com/darse_rasael (2) عند قوله: « التَّعَبُّدُ بِالظَّنِّ الَّذي لَم يَدُلَّ عَلى التَّعَبُّدِ بِهِ دَليلٌ، مُحَرَّمٌ بِالأَدِلَّةِ الأَربَعةِ» فرائد الاُصول ج 1، ص125. (3) عند قوله: «إنَّ الأصل فیما لا یعلم اعتباره بالخصوص شرعاً و لا یحرز التّعبّد به واقعاً، عدم حجّیّته جزماً...» کفایة الاصول، ص 322. (4) قال قدس سره: «وَ يَكفي مِنَ الكِتابِ: قَولُهُ تَعالى: (قُلْ آللَّهُ أَذِنَ لَكُمْ أَمْ عَلَى اللَّهِ تَفْتَرُونَ)فرائد الاُصول ج 1، ص 125، و الآیة من سورة یونس:59. (5) اسراء: 36. (6) یونس: 36. (7) جاثیه:24، قال صاحب الأوثق« و قد ذکر بعض مشایخنا أنّ بعضهم قد جمع في رسالة مفردة مأتي آیة و خمسة مأئة حدیث في حرمة العمل بالظنّ» أوثق الوسائل، ص 66. (8) بنگرید: تسدید القواعد، ص 192. (9) بنگرید: قوانین الاُصول ج 1، ص453؛ و ج 2، ص 109. (10) عند قوله:«ثُمَّ إِنَّهُ رُبَّما يُستَدلُّ عَلى أَصالَةِ حُرمَةِ العَمَلِ بِالظَّنِّ بِالآياتِ النّاهِيَةِ عَنِ العَمَلِ بِالظَّنِّ، وَ قَد أَطالُوا الكَلامَ فِي النَّقضِ وَ الإِبرامِ فِي هَذا المَقامِ‏ بِما لا ثَمَرَةَ مُهَمِّةَ فِي ذِكرِهِ بَعدَ ما عَرفتَ» فرائد الاُصول ج 1،ص 133. #اقوال_اصولی #وجه_حرمت_عمل_به_ظن https://eitaa.com/gami_dar_masire_ejtehad

💠 دانش نامه تخصصی اصول فقه 🔸 شناسه موضوعی: #اقوال_اصولی_سوم ⏪ عنوان: قول شیخ انصاری در باب مجاری اصول عملیه 🔊 صوت مرتبط: #موضوع_مجاری_اصول_عملیه ✔️تحقیق و تنظیم: احمد بحرینی و علی اکبر هلالی 📄 تبیین بحث: قبل از ورود به مطلب ابتدا باید دانست که در باب اصول عملیه، علماء در دو مسأله اختلاف نظر دارند یکی در عدد اصول عملیه و دیگری در مجاری اصول عمليه. اکنون بحث در مجاری اصول عملیه است، و بحث از مسأله اول را به محل خود موکول می نماییم. پیرامون مجاری اصول عملیه دو دیدگاه وجود دارد 🔸دیدگاه مشهور اصولی ها مشهور اصولی ها معتقدند که مجاری اصول عملیه، موارد شک است ، یعنی در مواردی که شما شک دارید این اصول جاری می شود. بنابر این دیدگاه اصول عملیه در صورتی معتبرند که هیچ ظنی بر خلاف آنها نباشد. 🔹دیدگاه شیخ انصاری(رحمه الله) در مقابل دیدگاه مشهور اصولی ها شیخ انصاری(قدس سره) معتقد است که مجاری اصول عملیه عدم العلم است و عدم العلم توسعه دارد، یعنی هر جایی که علم نداشتی این اصول جاری می شود اعم از این که ظن بر خلاف این اصول باشد یا نباشد. شیخ انصاری(رحمه الله) این مسأله را در چند جای کتاب«رسائل» مورد بحث قرار داده است از جمله: در مبحث ظن می فرماید: «بناءً علی ما هو التحقیق: من أنّ مجاریها صور عدم العلم الشامل للظنّ»(1). در مبحث برائت می فرماید: «... لموضوع الأصل و هو عدم العلم...»(2). 📚 مصادر: (1) فرائد الأُصول ج 1، ص 133و 134. (2) فرائد الأُصول ج 2، ص 12. #اقوال_اصولی #موضوع_مجاری_اصول_عملیه https://eitaa.com/gami_dar_masire_ejtehad

💠 دانش نامه تخصصی اصول فقه 🔸 شناسه موضوعی: #اقوال_اصولی_چهارم ⏪ عنوان قول: ادله فقه از منظر شیعه 🔖 توضیح مرتبط: فعلا ندارد ✍️تحقیق و تنظیم: علی اکبر هلالی 📃تبیین بحث: مستحضرید که علم اصول فقه ، به ما راه و روش و دستور صحیح استنباط احکام شرعی را از منابع اصلی می‌آموزد. در این مقال می‌خواهیم نظر علماء و فقهای شیعه را در باره منابع اصلی استنباط احکام -که از آنها به «ادله فقه» تعبیر می‌شود- به طور بسیار مختصر بررسی نماییم. بعد از تحقیق به چند دیدگاه بر خوردیم که ذیلاً تقدیم می‌گردد: 1️⃣ دیدگاه شیخ مفید (رحمه الله): شیخ مفید (قدس سره) متوفای سال 413 قمری معتقد است که ادله فقه- که از آنها به « اُصول الأحکام الشرعیّة» تعبیر می‌کند- سه چیز می‌باشد : کتاب خدای سبحان، سنت نبی صلی الله علیه و آله و اقوال ائمه اطهار علیهم السلام. وی در این باره در کتاب گران سنگ « التذکرة باُصول الفقه» می‌گوید: «علم أنّ أُصول الأحكام الشرعيّة ثلاثة أشياء: كتاب الله سبحانه، و سنة نبيه صلّی الله عليه و آله، و أقوال الأئمة الطاهرين من بعده صلوات الله عليهم وسلامه»(1). همان گونه که ملاحظه می‌فرمایید شیخ مفید، اجماع را به عنوان دلیل مستقل بیان ننموده چون که معتقد است که اجماع به خودی خود حجّت نیست بلکه آن را به عنوان کاشفیت از قول امام معصوم علیه السلام و دخول قول امام معصوم علیه السلام در قول مجمعین حجّت می‌داند(2). و اما عقل را بیان نکرده زیرا عقل یکی از راه های دستیابی به علم مشروع در اصول سه گانه می‌داند(3). 2️⃣ دیگاه محقّق حلی(رحمه الله): محقّق حلی (رحمه الله) متوفای سال 676قمری معتقد است که ادله فقه- که از آنها به «مستند الأحکام» تعبیر می‌کند- پنج چیز می‌باشد : کتاب، سنت ، اجماع، دلیل عقل و استصحاب. وی در این باره در کتاب گران سنگ « المعتبر في شرح المختصر» می‌گوید: «الفصل الثالث في مستند الأحکام، و هي عندنا خمسة: الکتاب، و السنّة، و الإجماع، و دلیل العقل، و الاستصحاب»(4). 3️⃣ دیدگاه مشهور اصولی‌ها: مشهور اُصولی‌ها معتقدند که ادله فقه چهارتا هستند: کتاب، سنت، اجماع و عقل، از این رو در کتب اصولی و فقهی از آنها به «ادلّه اربعة» تعبیر می‌کنند. شیخ بهائي(رحمه الله) در این باره در کتاب « زبدة الاُصول» می‌گوید: «المنهج الثاني في الأدلّة الشرعیّة و هي عندنا أربعة: الکتاب، و السنّة، و الإجماع، و العقل»(5) 4️⃣ دیدگاه اخباری‌ها: عده ای از اخبار‌ی‌ها در استنباط احکام فقط به کتاب و سنت اکتفا می‌کنند(6). 📚 مصادر: (1) التذکرة باُصوال الفقه، ص 28. (2) التذکرة باُصول الفقه، ص45، عند قوله: « و لیس في أجماع الاُمّة حجّة من حیث کان أجماعاً، و لکن من حیث کان فیها الإمام المعصوم،...». (3) التذکرة باُصول الفقه، ص28، عند قوله: «و الطرق الموصلة إلی علم المشروع في هذه الاُصول ثلاثة: أحدها: العقل...». (4) المعتبر ج 1، ص28. (5) زبدة الاُصول ، ص83 ، و نیزبنگرید: قوانین الاُصول ج2، ص 231، الباب السادس: في الأدلّةالشرعیّة، أنیس المجتهدین ج1، ص181، المبحث الثاني في الأدلّة الشرعیّة ، و... . (6) بنگرید: الحدائق الناضرة ج1، ص26، المقدّمة الثالثة في مدارک الأحکام الشرعیّة. 💠 لینک عضویت در کانال https://t.me/gami_dar_masire_ejtehad #اقوال_اصولی #ادله_فقه_از_منظر_شیعه