💢متاورس، اخلاق، و راه هایی که باید بپیماییم ✅ متاورس به عنوان یکی از مهم ترين صورت های محتمل فضاي مجازيِ آينده، از نظر اخلاقي بي ترديد چالش هاي گوناگوني را به دنبال خواهد داشت. از اين رو همه مرتبطان با اخلاق و فناوري از هم اكنون بايد از خود بپرسند برای رفع یا دفعِ اين چالش ها چه بايد كرد؟ البته به اين سوال به سادگی و با خوش بینی یا بدبینی سرخوشانه نمي توان پاسخی آسان داد و خود را راحت کرد، چرا که عصر فناوری اطلاعات زمانه ای است که در آن همه چیز هم آسان شده است هم سخت، هم راحت شده است هم دشوار. گویی تقدیر انسان امروز اين است که رنج زندگی را که در آن زاده شده («لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی‏ کَبَدٍ»؛ سوره بلد، آيه 4) به گونه ای جدید و در مواجهه با این موقعیت های دوگانه به پیش برد. ✅اما به هر حال، یک انسان اخلاق اندیش، به ویژه اگر از منظری دینی به ماجرا نگاه کند، نه تنها شکل گیری متاورس، که کل فضای مجازی را جزیی از فرایند آفرینش، و مخلوق خداوند و تحت اراده و قوانین او می داند. چنین انسانی هر اندازه هم که با موقعیت های رنج آور زندگی مواجه شود باز هم معتقد است: الف) توانمندی انسان هایي که کاربران این فضای متاورسی هستند از یک طرف، ب‌)ضعف و ناتوانی موجود در ذات آدم ها («وَخُلِقَ الْإِنسَانُ ضَعِيفًا»؛ سوره نساء، آيه28)، که طراحان و مالکان این فضا هم جزو آنها هستند از سوی دیگر، ج‌) سیر حرکت کلی جهان به سوی خیر از سوی سوم («وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ»؛ سوره انبيا، آيه 105) جایی برای ناامیدی باقی نمی گذارد، گرچه بر وجود دغدغه جدی و لزوم تلاش علمی و عملی برای کاستن از دشواری های زیستن در فضای متاورس و یافتن راهکار برای پیشگیری یا حل چالش های اخلاقی آن تاکید دارد. موارد زیر از جمله نکته هایی است که برای مواجهه منطقی و معقول با دنیای متاورس از هم اکنون بایدمورد توجه قرار گیرد: 🔻1. توجه به مباحث مبنايي از قبيل این که آیا جدی گرفتن متاورس (و طبيعتا اخلاق ورزی درباره آن) وارد شدن به بازی طراحان و سازندگان و ذی نفعان اين فضا و احیانا مشاركت در پروپاگانداي تبليغاتي آنها نیست؟ يك پاسخ به اين سوال مي تواند اين باشدكه: ممکن است چنين باشد ولی اگر متاورس را به عنوان يك واقعيت عيني و فضاي جديد براي زيست انسان امروز (و آينده) بپذيريم، به عنوان یک اخلاق پژوه چاره ای جز ورود به مباحث آن نداريم؛ حتي اگر یکی از تبعاتش همین ورود به بازی دیگران باشد. همان گونه که یک پدر اگر مخالف ورود بزرگترها به دعوای بچه ها باشد اگر فرزندش به هر دلیل با دیگران دعوا کرد، برای پیشگیری از آسیب دیدن خود او یا آسیب زدن به دیگران چاره ای ندارد جز این که وارد بازی آنها شود. 🔻2. تامل درباره اين كه ماهيت و كاركرد اخلاقي این پروژه چیست. آيا اصالتا در خدمت رذالت اخلاقي است، يا برعكس، زمينه ساز فضائل اخلاقي است، يا اين كه از نظر اخلاقي كاركردي دوگانه دارد. انتخاب مبنا در این زمینه، بر روی سیاستگذاری و برنامه ریزی های آینده نسبت به متاورس تاثیر می گذارد. 🔻3. بررسی این که اصول و احکام اخلاقیِ فعلي كه ناظر به انسان فعلا موجود در فضای فیزیکی است آیا برای ساکنان دنیای متاورسی هم کاربرد دارد، یا باید اصول و قواعد اخلاقی جدید نوشت؟ آيا آواتارهاي متاورس را مي توان مانند باشندگانِ دنياي فيزيكي فعلي يك فاعل اخلاقي به شمار آورد؟ آیا در متاورس اصلا اراده و اختیار معنا دارد؟ آیا اصول اخلاقی که در دنیای فیزیکی فعلی ناظر به توانایی ها و ظرفیت های انسان امروز است برای ساکنان متاورس هم کاربرد دارد؟ لازمه پاسخ به این سوال آن است که مشخص شود ساکنان متاورس چه قابلیت ها و توانمندی هایی دارند. همچنین مشخص کردن این که حد و مرز آزادی و اختیار انسان در جهان متاورسی چه اندازه است. آیا کاربران در این فضا می توانند، یا مجازند، هرکاری را انجام دهند، یا این که زندگی در آن معیارها، ضابطه ها و قواعدی دارد. اگر دارد این ها را چه افراد یا نهادهایی مشخص می کنند؟ ضمانت اجرای آنها چیست؟ چه کسی بر اجرای آنها نظارت می کند؟ 🔻4. آینده پژوهی درباره شناخت ابعاد و ماهیت و پیامدهای شکل گیری متاورس (موضوع شناسی)، طراحی سناریوهای مختلف برای مواجهه با کارکردهای خوب و بد آن، و سیاست گذاری، برنامه ریزی و سرمایه گذاری برای استفاده از مزایای آن و پرهیز از تاثیرات منفی اش. ✅پ. ن: متاورس از آنچه فکر می کنیم به ما نزدیک تر است. اندیشه ورزی اخلاقی درباره آن را جدی بگیریم؛ تا فردا تاسف نخوریم. ✍️حسینعلی رحمتی 28 تیر 1401 @harahmati

💢فاجعۀ تُهی سازی: شبکه های اجتماعی چگونه ما را به انسان هایی احمق و بی مایه تبدیل می کنند؟

💢فاجعۀ تُهی سازی: شبکه های اجتماعی چگونه ما را به انسان هایی احمق و بی مایه تبدیل می کنند؟ برای چندمین بار به هر کانال سرک می کشیم تا عطشِ دانستن مان را فرو نشانیم. پاسخ این را بدهیم و با آن یکی کَل کَل کنیم. مطلع شویم آیا فلان سلبریتی طلاق گرفت؟ دوباره ازدواج کرد؟ بچه ها جوک جدیدی در گروه گذاشته اند؟ شایعات درباره فلان شخصیت سیاسی به کجا کشید؟..... و این داستان هر روز (و شب) ادامه دارد.... اما غافلیم که در پشت عادت به پی گیری مطالب بی ارزش و کم فایده چیزی در حال بی اعتبار شدن است: «بِرَند شخصیت اخلاقی ما». چرا که این اعتیاد: 🔺 1. ما را به کوچک بودن عادت می دهد: در نتیجه در فضای مجازی به کمترین و بی ارزش ترین چیزها قانع می شویم. مثلا دنبال کسب مطالب علمی یا تجارب ارزشمند دیگران برای یک زندگی اخلاقی و سالم نمی رویم؛ بلکه همین که بدانیم فلان سلبریتی طلاق گرفته یا نه، یا فلان شایعه درباره فلان شخصیت سیاسی درست است یا نه، برای مان کافی است. 🔺 2. احترام و عزت نفس مان را مخدوش می کند: ارتباط مجازی با افراد کوته فکر در گروه ها، کانال ها و صفحات فضای مجازی به مرور زمان ما را کسانی در سطح آنها قرار می دهد؛ حتی اگر انسان هایی اهل فضل و ادب باشیم. آنها ما را به سطح نازل خودشان پایین می کشند؛ به گونه ای که حتی اگر یک استاد دانشگاه، یک روحانی اهل فضل، یا یک مدیر موفق هم باشیم پس از مدتی اخلاق و رفتار و حتی شیوه گفتار و نوشتارمان بسیار شبیه کسانی می شود که هیچ¬گونه فضلی ندارند و از گروه های بی اخلاق جامعه محسوب می شوند. امام صادق(ع) فرمود: «کسی که از هم نشینی با احمق پرهیز نکند در معرض آن است که اخلاقش مثل او شود» (مستدرك الوسائل، 8/336-337). 🔺 3. معیارهای ارزش گذاری مان را تغییر می دهد: مشتری شدن برای مشاهده گفتار و رفتار و کردار افراد بی شخصیت ممکن است، بدون این که خود بخواهیم، آنها را تبدیل به الگوها و اسوه های اخلاقی ما و، در نتیجه، معیار قضاوت اخلاقی درباره دیگران تبدیل کند. آنچه آنها برای مان خوب دانسته اند خوب است و آنچه بد تصویر کرده اند بد است. به همین خاطر ناگهان چشم باز می کنیم می بینیم رکیک گویی یا شوخی های زشت با دیگران در فضای مجازی (و فیزیکی) برای مان مثل گذشته کاری زشت و غیراخلاقی به شمار نمی آید. یا، از طرف دیگر، کارهایی مثل مراعات حق الناس و پرهیز از خوردن حق مردم، که قبلا برای مان ارزشمند محسوب می شد اکنون کارهایی احمقانه و ناشی از بی عرضه گی به شمار می آید. ✅ چه می توانیم بکنیم؟ نسبت به حفظ شخصیت و کرامت خود، و صرف عمر و هزینه مان احساس مسوولیت کنیم و از عضو شدن در گروه ها و کانال ها و صفحاتی که افراد بی مایه حضور دارند یا از پی گیری مطالبی که اطلاع از آنها هیچ ثمری برای مان ندارد پرهیز کنیم. و، از سوی دیگر، عضو گروه هایی شویم که از هر جهت،‌ به ویژه از نظر اخلاقی و تربیتی، ما را رشد می دهند. در این راستا خوب است سفارش پیامبر گرامی اسلام(ص) را آویزه گوش کنیم که فرموده است انسان را به آیین دوست و همنشینش می شناسند؛ پس دقت کنید که با چه کسانی هم نشینی می کنید. 👈🏿 یک پیشنهاد: اگر عضو گروه ها و صفحات سلبریتی ها و افراد کم مایه هستید دست کم برای مدتی از همه آنها خارج شوید، و مدتی فقط عضو گروه ها و صفحات اساتید حوزه و دانشگاه یا دیگر نویسندگان ومحققان شوید، یا صفحات ناشران معتبر و هنرمندان موفق را پی گیری (فالو) و مطالبشان را لایک کنید. پس از مدتی خواهید دید که نوع نگاه تان به زندگی و جهان و اطراف تان تغییر می کند و در خود نوعی فخامت و فرهیختگی احساس می کنید (نویسنده این کار را تجربه کرده است). خاصیت انسان های فرهیخته و اخلاقی آن است که سعی می کنند دست دیگران را بگیرند و بَرکشند بر خلاف افراد کم مایه که هدفشان صرفا افزایش ممبر و فالوور و به تبع آن کسب شهرت و درآمد بیشتر است و برای این کار از هیچ رفتار غیراخلاقی فروگزار نمی کنند. ✅خلاصه، در فضای مجازی، به قول سعدی، با گُل ها همدم شویم تا بوی گُل بگیریم: گِلی خوشبوی در حمام روزی رسید از دست محبوبی به دستم. بدو گفتـم که مشکی یا عبیری که از بوی دلاویز تو مستم؟ بگفتا من گِلی ناچیز بودم، ولیکن مدّتی با گُل نشستم. کمال همنشین در من اثر کرد. وگرنه من همان خاکم که هستم. ✍️حسینعلی رحمتی 5 مرداد 1401 @harahmati

قریبِ غریب پیشکش به محضر منادی انسانیت؛ حسین(ع) در کوفهء دل های ما هنوز تو غریبی و این عجیب نیست. گفته اند هر زمین کربلاست و شگفتا که کربلای قلب ما در تسخیر یزید است. فرمان تو البته مطاع است و کارساز، لیک کوتاهی ماست که قلبِ خود به شیطان سپرده ایم، و هر صبح مان، شام غریبان است. ما سوگوار فضایل ایم؛ فضایلی که تو و منظومه خورشیدی ات در روزگار غربت انسانیت با داغ دل و خونِ جبین بر صحیفه صحرای طف نگاشتید. *** اینک ای فراز انسانیت ای منادی اخلاق ای حسین! ما را دریاب دل های ما، هر روز چون حر، آونگ میان کوفه خیانت، و کربلای وفاست. پای ما پای بست گناه دست مان دست بوس دسیسه چشم مان چشمه شرارت و قلب مان به مِهر ابلیس است. اما؛ آرزو مان، باری دمی غنودن در خیمه فضایل توست. شاید که شام غربت مان در پرتو مشرق انوارت سحر شود. به شوق این آروزست که هر محرم پروانه سان، در کوی وصالت پرسه می زنیم. ✍️حسینعلی رحمتی 4 آذر 1391

💢 شیعه حسینی، و زیست اخلاقی در فضای مجازی (۱) (به یاد پدر و مادر سفرکرده ام؛ که مرا درس آموز مدرسه حسینی کردند) 🔻 1. فضای مجازی عرصه نوین زندگی انسان امروز است. از این رو در این فضا هم، مثل فضای فیزیکی، مراعات اصول اخلاقی امری لازم و ضروری است. اما سوال این است: «بایدها و نبایدهای زیست اخلاقی در این فضا را از کجا به دست آوریم؟». برای این کار، افزون بر آموزه های عقلانی، از گفتار و کردار پیشوایان دینی نیز می توان بهره گیری کرد. این کار برای کسانی که خود را مقید به سلوک دینی و پیروی از پیامبر گرامی اسلام(ص)‌ و امامان معصوم(ع) می دانند دست کم از نظر ایجاد انگیزه اخلاقی نقشی به سزا دارد. 🔻2. هرچند فضای مجازی و فناوری های ارتباطی جدید در صدر اسلام وجود نداشته است ولی برای کسانی که اعتقاد به جاودانگی دستورات اسلامی و الگو بودن پیشوایان دینی دارند، سیره و سنت آن بزرگان برای این فضا هم کاربرد دارد (همان طور که اندیشه های اخلاقی فیلسوفانی که قرن ها پیش زندگی می کرده اند امروزه برای فیلسوفان فضای مجازی کاربرد دارد). اما کاری که فیلسوفان اخلاق فضای مجازی باید انجام دهند آن است که با بهره گیری از نوعی «اجتهاد و بصیرت اخلاقی»، گفتار و رفتار اخلاقی آن پیشوایان را به زبان امروز و متناسب با فضای مجازی بازتعریف، مصداق یابی و بومی سازی کنند. 🔻3. از بین پیشوایان دینی، زندگی و زمانه امام حسین(ع) برای علاقه مندان به آن حضرت و خاندانش بیشتر با محرم و عزاداری برای واقعه کربلا شناخته می شود، اما از این نکته مهم نباید غفلت کرد که هدف اصلی از بزرگداشت این حماسه، در واقع زنده نگاه داشتن و عمل کردن به ارزش ها و فضائلی است که آن حضرت برای احیای آنها جان عزیز خود و خاندان و یاران گرامی اش را فدا کرد. «فضای مجازی» یکی از مهم ترین عرصه هایی است که این ارزش ها باید در آن زنده نگاه داشته شود. از این رو، تدوین شیوه نامه زیست اخلاقی در این فضا با بهره گیری از معارف حسینی، یکی از مهم ترین وظایف اخلاق پژوهان علاقه مند به این مکتب است. اینها هستند که باید برای کاربران فضای مجازی توضیح دهند که اگر امروز امام و یارانش در بین ما زیست می کردند شیوه رفتارشان در فضای مجازی چگونه بود. اخلاق پژوهان فضای مجازی اگر بتوانند این نکته را که «شیعه حسینی شیعه اخلاقی است؛ حتی در فضای مجازی» برای کاربران این فضا تبیین کنند وظیفه خود را در این زمینه انجام داده اند. 🔻4. برای موفقیت در تبیین اخلاق حسینی (و به طور کلی معارف دینی) برای فضای مجازی، توجه به چند نکته لازم است: یک) آشنایی با سازوکارها و مناسبات حاکم بر فضای مجازی دو) شناخت مسائل، موضوعات و نیازهای اخلاقیِ مرتبطان با این فضا (به ویژه کاربران این فضا) سه) بازخوانی سیره و سنت حضرت اباعبدالله (ع) (و دیگران پیشوایان دینی) باتوجه به مسائل و چالش های اخلاقی مربوط به فضای مجازی، برای یافتن پاسخ ها و رهنمودهای لازم برای این مسائل چهار) ارایه راهکارهای یافته شده به مخاطبان، با ادبیات قابل فهم برای آنها و با ذکر مصادیق مناسب از فضای مجازی ✅ با توجه به آنچه گفته شد در قسمت های بعد، نمونه هایی از معارف حسینی را متناسب با اخلاق فضای مجازی بازخوانی خواهیم کرد. طبیعتا چون این گونه تلاش ها در ابتدای راه است بایستی از سوی اهل فن و فضل مورد ارزیابی قرار گیرد تا با تضارب اندیشه ها و انباشت تجارب، به مروز زمان «نظام اخلاقی اسلام درباره فضای مجازی»‌ شکل و شمایل لازم خود را پیدا کند. ان شاءالله. ✍️حسینعلی رحمتی 8 مرداد 1401 (اول محرم 1444ق) @harahmati #شیعه_اخلاقی

💠 شیعه حسینی، و زیست اخلاقی در فضای مجازی (2) ✅هدف گذاری درست؛ لازمه فعالیت اخلاقی در فضای مجازی 🔻 1 . یکی از درس های نهضت حسینی برای زیست اخلاقی در فضای مجازی، انتخاب «اهداف» ارزشمند برای فعالیت در این عرصه است . امام حسین(ع) با صراحت اهداف حرکت خود را مشخص کرده است: «أللّهُمَّ إنّكَ تَعْلَمُ إنَّهُ لَمْ يَكُنْ ما كانَ مِنّا تَنافُسا فى سُلْطانٍ وَ لاَ الْتِماسا مِنْ فُضُولِ الْحُطامِ وَلكِنْ لِنَرُدَّ المَعالِمَ مِنْ دينِكَ وَ نُظْهِرَ الاْءصلاحَ فى بِلادِكَ وَ يَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبادِكَ وَ يُعْمَلَ بِفَرائِضِكَ وَ سُنَنِكَ وَ أحْكامِكَ»؛ خداوندا! تو آگاهى كه آنچه به دست ما صورت گرفت نه به طمع پادشاهى و جاه بود، نه به طلب ثروت و مال، بلكه ما خواستيم تا نشانه هاى راه دينت را ارائه دهيم، و در شهرهاى تو اصلاح را آشكار كنيم، تا بندگان مظلوم تو در امنيت باشند و به فرائض و سنت¬ها و احکام تو عمل کنند» (تحفالعقول،‌ص 329). 🔻 2. بنابراین، یکی از لوازم حسینی زیستن در فضای مجازی آن است که هرگونه فعالیت ما در این فضا، چه به صورت فردی (مانند گذاشتن یک پست یا انتشار یک تصویر)، چه گروهی (مانند مشارکت در چالش های اینترنتی) در راستای اهداف اخلاقی باشد. 🔻 3. مشخص کردن هدف، یک وظیفه اخلاقی هم محسوب می¬شود چرا که تکلیف دیگران را برای همراهی یا عدم همراهی با یک فعالیت مشخص می کند، و آنان را از افتادن در دام فعالیت های ناآگاهانه و کورکورانه در امان می دارد. آنها براساس اهدافِ مشخص شده تصمیم می گیرند که مثلا عضو یک گروه یا کانال بشوند یا نه، یک صفحه را در شبکه های اجتماعی فالو بکنند یا خیر، یک مطلب را لایک بکنند یا نکنند، یک محتوا را برای دیگران ارسال کنند یا این که آن را نادیده بگیرند. مدیران گروه ها و صفحه ها هم براساس هدف یا اهدافی که یک کاربر دارد می توانند به او اجازه ماندن و فعالیت بدهند یا به او اخطار دهند و حتی او را اخراج و حذف کنند. نهادهای حاکمیتی هم براساس اهداف اعلام شده از سوی سایت ها و شبکه ها می توانند درباره موافقت یا مخالفت با فعالیت آنها در فضای مجازی تصمیم گیری کنند. همچنین هدف ها هستند که«ابزار و روش ها» را معلوم می کنند، و زمینه ارزشداوری و قضاوت اخلاقی درباره گفتار و رفتار افراد در فضای مجازی را مشخص می کنند. به این ترتیب مشاهده می کنیم که تعیین اهداف برای هرگونه فعالیت در فضای مجازی تا چه اندازه می تواند تاثیرگذار باشد. 🔻 4. هدف وقتی ارزشمند و قابل دفاع است که از نظر اخلاقی قابل توجیه باشد. به عنوان مثال،‌ مواردی چون افزایش آگاهی شهروندان، آموزش مهارت های مورد نیاز زندگی، امر به معروف و نهی از منکر، حفظ محیط زیست، کمک به نیازمندان واقعی، شکوفا کردن استعدادها، گسترش اخوت و برادری در جامعه از جمله اهدافی است که از نظر اخلاقی قابل دفاع است. 🔻 5. آنچه گفته شد البته ناظر به وظایف تولیدکنندگان محتوا و مدیران گروه ها و سایت و صفحات فضای مجازی بود، اما کاربران هم در این زمینه وظایفی دارند؛ از جمله این که: قبل از انجام هر فعالیتی در این فضا (حتی در حد کارهای کوچکی چون لایک کردن) باید ببینند کمک به تحقق این اهداف، آیا به تحقق یک فضیلت اخلاقی می شود یا یک رذیلت اخلاقی ‌. 👈🏿توجه داشته باشیم که در فضای مجازی هم، مثل فضای فیزیکی، کوتاهی دیگران در انجام وظایف اخلاقی خود، مجوز غفلت یا تغافل ما از وظایف خودمان نمی شود. ✍️حسینعلی رحمتی 9 مرداد 1401 @harahmati #شیعه_اخلاقی

🌺 شیعه حسینی، و زیست اخلاقی در فضای مجازی (3) 🔹عزت نفس؛ حصارِ امنِ اخلاق مداری در فضای مجازی ♈️الف) یکی از موضوعات مهم در بحث اخلاق فضای مجازی، چگونگی تقویت کنترل درونی و صیانت داخلی کاربران در برابر وسوسه ارتکاب رذائل اخلاقی در این فضا است. از این رو برای وادار کردن کاربران به زیست اخلاقی در این فضا، بیش و پیش از نظارت های بیرونی و کارهایی چون فیلترینگ، بایستی در صدد تقویت اهرم هایی برای خودکنترلی و نظارت درونی بود. در سیره و سنت حضرت اباعبدالله(ع) خصیصه ای وجود دارد که می تواند به عنوان یکی از این اهرم ها مورد استفاده قرار گیرد. و آن «احساس عزت مندی» و «حفظ کرامت نفس» است. عزت نفس یعنی «حریم، حرمت و احترام» قائل شدن برای خود و ارزشمند دانستن شخصیت خویش. البته این را نباید با غرور و تکبر اشتباه گرفت. ♈️ب) افزون بر سلوک عملی آن حضرت که نشان دهنده این ویژگی است، ایشان در سخنان خود نیز بارها بر اهمیت و ضرورت حفظ عزت¬ و کرامت¬ در زندگی تاکید کرده است. به عنوان مثال، فرموده: «مرگِ با عزّت بهتر است از زندگی با ذلّت است» (مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۶۸)، یا سفارش کرده: «چیزی بر زبان تان جاری نکنید که از ارزش شما بکاهد».(جلاءالعیون،ج 2، ص205). ♈️ج) احساس عزت¬مندی و صیانت از کرامت انسانی نه تنها یک وظیفه اخلاقی است که عاملی برای اخلاقی زیستن در فضای مجازی هم هست، چون مانع از ارتکاب رفتارهای غیراخلاقی در این فضا می شود. به عنوان مثال، کسی که برای شخصیت و وقت و زندگی و سرمایه خود ارزش و احترام قائل باشد، در فضای مجازی: 🔻 . 1. برای حضور در فضای مجازی «برنامه ریزی» و «هدف گذاری»، و «اولویت بندی» می کند. 🔻 2. «قوه نقادی» را در خود تقویت می کند و قبل از پذیرش هر مطلب یا قضاوت درباره دیگران، ابتدا از صحت خبر، اتقان منبع آن، و مستند و مستدل بودنش اطمینان حاصل می کند. 🔻 3. قدرتِ «نَه» گفتن را در خود تقویت می کند. قبل از پذیرش دعوت دیگران برای عضویت در یک کانال، گروه و صفحه، یا انتشار یک مطلب، ابتدا ابعاد و جوانب و پیامدهای آن را می سنجد. 🔻 4. وقت خود را صرف مطالعه مطالب زرد و بی ارزش یا کم فایده نمی کند. 🔻 5. عضو گروه ها و کانال هایی نمی شود که افراد بی مایه و کم عمق در آن عضویت دارند. 🔻 6. از مشارکت در گفت و گوهای بی فایده ای که به جدل می انجامد، یا مشاهده ویدیوها و لایوهایی که چیزی بر دانش او نمی افزاید خودداری می کند. 🔻 7. از افراط در شوخی (به صورت کلامی، تصویری، یا متنی) که موجب می شود از چشم دیگران بیافتد پرهیز می کند، و به طور خاص نسبت به شوخی با مقدسات دینی، شخصیت های محترم، و شوخی های جنسیتی و قومی حساسیت بیشتری نشان می دهد. 🔻 8. از اظهار نظر درباره موضوعاتی که تخصص و اطلاعات کافی و متقن ندارد، و موجب بی اعتبار شدن او نزد دیگران می شود، دوری می کند. 🔻 9. برای دیگران هم، مثل خودش، شخصیت و احترام قائل است، و از هرگونه گفتار و رفتار توهین آمیز نسبت به آنها خودداری می کند. اگر هم مرتکب خطایی شد، از مخاطب خود عذرخواهی کرده و در صدد جبران بر می آید. 👈🏿 10. و بالاخره این که: عزت و احترام خود نزد کاربران فضای مجازی را به عنوان یک «سرمایه»‌ لحاظ می کند که با توجه به ساختار این فضا، همواره در معرض آسیب جدی است و بایستی به طور مداوم از آن محافظت کند؛ چرا که می داند در این فضا با یک حرکت نادرست، حتی اگر به ظاهر کوچک و در حد یک لایک، ارسال یک ایموجی و استیکر، یا انتشار یک خبر نامطمئن باشد، «هفتاد سال عبادت یک شب به باد میره!» (شعر از: افشین یدالهی). ✍️حسینعلی رحمتی 10 مرداد 1401 @harahmati #شیعه_اخلاقی

⭕️ شیعه حسینی، و زیست اخلاقی در فضای مجازی (4) 🔹 نقش «معادباوری» در تقویت انگیزش اخلاقی کاربرانِ فضای مجازی

⭕️ شیعه حسینی، و زیست اخلاقی در فضای مجازی (4) 🔹 نقش «معادباوری» در تقویت انگیزش اخلاقی کاربرانِ فضای مجازی الف) یکی از دغدغه های اصلی اخلاق اندیشان و اخلاق پژوهانِ فضای مجازی یافتن راهکارهایی برای واداشتن کاربران این فضا به مراعات فضائل و پرهیز از ارتکاب رذائل اخلاقی در این فضا است. اما چالشی که در این راه وجود دارد آن است که اولا این فضا چندان نظارت پذیر نیست، ثانیا راهکارهای بیرونی از قبیل نظارت والدین بر فرزندان یا فیلتر کردن سایت ها و شبکه ها به راحتی قابل دور زدن است. از این رو، بایستی بیشتر به دنبال راهکارهایی بود که ناظر به درون شخص باشد. مزیت این راهکارها آن است که اجرایی شدن آن فقط و فقط به خواست و میل درونی خود کاربر بستگی دارد و به همین خاطر انگیزه اش برای عمل کردن به آنها زیاد است. ب) از دین و باورهای دینی هم می توان برای تقویت نظارت درونی و انگیزه سازی برای پرهیز از کارهای نادرست در فضای مجازی بهره فراوان برد. امام حسین(ع) در مواضع مختلف و با بیان های گوناگون راهکاری را برای درست زندگی کردن ارائه کرده اند که امروز می توانیم از آن برای زیست اخلاقی در فضای مجازی هم استفاده کنیم. سخنان امام را، که ناظر به مسئله «زودگذر بودن دنیا» و در پیش بودن «مرگ و زندگی اخروی» است، می توان تحت عنوان «معادباوری» نام¬گذاری کرد. مثلا ایشان پس از اشاره به مرگ انسان های گذشته، می گوید: ای فرزند آدم! «به یاد مرگ و جایگاه خودت در قبر باش. خود را محضر خداوند ببین، در حالی که اعضا و جوارح ات علیه تو شهادت می دهند در روزی که قدم ها لغزان است، و قلب ها از وحشت به گلو ها می رسد،‌ چهره برخی سفید و چهره برخی سیاه می شود،‌ اسرار هویدا، و میزان عدل بر پا می شود» (دیلمی، ارشاد القلوب، ج۱، ص 29-30). ج) انسان معادباورِ می تواند نسبت به دیگر کاربران فضای مجازی انسانی اخلاقی تری باشد، چرا که: 🔸1. معتقد است همه کارهای خوب و بد او در این فضا در نامه اعمالش ثبت می شود، و در آخرت نسبت به تک تک آنها باید پاسخ¬گو باشد و تشویق یا تنبیه می شود؛ حتی اگر بتواند در این دنیا کوکی ها (cookies) یا جای پای فعالیت های خود در فضای مجازی را پاک کند. 🔸2. می داند کارهای درست یا نادرست او در این فضا در آخرت، آشکار و محاسبه می شود. و حتی اگر با هویت ناشناس هم در فضای مجازی فعالیت کند و بتواند نظارت دیگران را دور بزند، نمی تواند خود را از نگاه نافذ خداوند (که در کمین گاه اوست) پنهان کند. 🔸3. بر این باور است که دنیا و اهل دنیا ماندگار نیستند و بقا مختص ذات خداوند است؛ از این رو فعالیت هایی را که از طریق فضای مجازی انجام می دهد به خاطر رضایت خداوند انجام می دهد، نه رضایت اعضای کانال یا صفحه مجازی اش،‌ یا خرید لایک و کامنت و تبلیغ و تشویق دیگران. 🔸4. در نگاه او،‌ کاربران فضای مجازی «اعضای خانواده خداوند» هستند. از این رو، همان گونه که حرمت و احترام صاحب¬خانه را نگه می دارد، با خانواده او هم مهربان است و قبل از انتشار هر پیام یا نظر در این فضا دقت می کند که مبادا موجب توهین و تحقیر و بی احترامی نسبت به آنها شود. 🔸5. می داند که در آخرت، اعضا و جوارح او نسبت به کارهایی که انجام داده شهادت می دهند. به همین خاطر مواظبت می کند که مبادا در فضای مجازی چشم او هر مطلبی را ببیند یا گوش او هر صدایی را بشنود، یا دست او بر روی هر لینک و پیوندی کلیک کند. 🔸6. نسبت به مراعات «حق الناس» حساسیت ویژه ای دارد، چرا که می داند در قیامت خداوند اگر حق خود بگذرد از حقوق دیگران تا وقتی رضایت نداده اند نمی گذرد. از این رو نسبت به وقت و هزینه ای که دیگران برای استفاده از مطالب ارسالی او مصرف می کنند احساس مسوولیت می کند،‌ و دقت می کندکه مبادا با کارهایی چون ارسال مطالب بی فایده یا کم فایده یا غیرمرتبط با موضوع گروه، گفت و گوهای جدل آمیز و بی ثمر، وقت و سرمایه دیگران را ضایع کند. 🔸7. چون می داند که روزی باید پاسخگوی کارهای خود در فضای مجازی باشد سعی می کند کار این دنیا را به آن دنیا واگذار نکند. به همین خاطر، اگر با گفتار و کردار خود در فضای مجازی موجب تضییع حق الله شد با توبه و انابه به درگاه حضرت حق و انجام کارهای نیک، خطای خود را جبران کند. و اگر حق الناس را زیر پا گذاشت، به هر طریق که ممکن است در صدد جبران خطای خود و جلب رضایت صاحبان حق برآید. ✍️حسینعلی رحمتی 11 مرداد 1401 @harahmati #شیعه_اخلاقی

🔹 سقایِ ساقیانِ ثاقب (به پیشگاه حضرت ابوالفضائل) 🔸آب، تنها بهانه بود برای شما که دلی به وسعت دریای بیکران و قلبی به زلال جاری بی انتها داشتید. آب، تنها بهانه بود برای شرمساری دل ها و دیده های سیراب از پلشتی قدرت و ثروت. 🔸آب تنها بهانه بود، و آینه آینه ای که فراروی ساحران سیاهی نهادی شاید که زشتی خویش را در آن به نظاره بنشینند و جامهء جان به آب توبه بازشویند. راستی را، چه در سر داشتی آن گاه که دل به دریا زدی و دست بر آب ؟ بر این گمانم که بیش از تشنگان حرم دل نگران آنان بودی که دل و دین را مهریه عروس دنیا کرده و اخلاق را به پای قدرت وانهاده بودند. آنان که لحظه لحظه عبادت خویش را در سودایی خام و به ثمنی بخس، با سکه های سیم و زر تاخت زده بودند. 🔸ای زاده بانوی آب و ای اکسیر خیر کثیر ! آب بهانه بود برای شما که جرعه نوش باده معرفت بودید و پروای‌دار قلب های خشکیده ای که مرتع شیطان بود و مزبله دنیا. 🔸اینک ای ماه منیر ای وارث آب و آفتاب و ای سقای ساقیان ثاقب ! دیگر بار کام ما را از شرابِ شریعهء شعور و مصطبه سرمد اخلاق سیراب کن. مشام جان ما اینک بیش از هر زمان دیگر چشم انتظار آن مَشک مُشک بوی است. آن را از ما دریغ مدار. ✍️حسینعلی رحمتی 5 آذر 1391

📈یافته‌های ۹ موج نظرسنجی در سال هاي ۱۳۸۳ تا ۱۴۰۰ نشان دهنده تغییر مرجعیت خبری از صداوسیما و ماهواره ها به شبکه‌های اجتماعی است. (سایت تابناک، 16 مرداد 1401). خبر مهمي است. اخلاق پژوهانِ فناوري اطلاعات و مسوولان نهادهايِ مرتبط، بايد اين يافته ها را مبناي پژوهش هاي جدي با رويكرد به سوال هايي از اين دست قرار دهند: 📌ايا بي اعتمادي به يك رسانه به معناي بي اعتمادي به هنجارهاي اخلاقي مورد تبليغ آن هم هست؟ 📌آيا مي شود «محتواي هنجاري پيام»‌ را از «ابزار انتقال آن» تفكيك كرد؟ 📌شبكه هاي اجتماعي آيا «مصاديق»‌ارزش هاي اخلاقي را تغيير مي دهد يا «مفاهيم» آنها را هم دچار دگرديسي مي كند؟ ✍️حسينعلي رحمتي 18 مرداد 1401 @harahmati

📌در فضای مجازی هم مثل فضای فیزیکی ، بخشی از اخلاقیات بچه ها با الگوپذیری از بزرگترها شکل می گیرد. بنابراین ، اگر از فرزندان مان انتظار اخلاقی بودن در فضای مجازی را داریم، خودمان پیش و بیش از آنها اخلاق را در این فضا مراعات کنیم. 📝 حسینعلی رحمتی ۲۲ مرداد ۱۴۰۱ @harahmati

😎تا چند هفته قبل کسی این آقا را نمی شناخت؛ اما امروز برای خود اسم و رسمی به هم زده است، فقط به این خاطر که با گریم خود به شکل «جانی دِپ»، هنرپیشه آمریکایی، در مراسم عزاداری شرکت کرده و شکار دوربین های کاربران شبکه های اجتماعی شده است ! به همین راحتی. 🔻هرچند «شهرت بادآورده» ، هدیه عصر شبکه ها به افراد جویای نام است؛ اما از خود بپرسیم: ⬅️آیا از نظر اخلاقی، ما و رسانه ها در قبال کمک به مشهور شدن آنها مسوول نیستیم؟ ⬅️مسوولیت اخلاقی خود آنها در این زمینه چیست؟ ✍️حسینعلی رحمتی 26 مرداد 1401 @harahmati

✅ صد و شانزدهمین نشست از سلسله‌نشست‌های علمی دین و فضای مجازی 🔺با موضوع نسبت‌سنجی اخلاق با ارزهای رمزپایه 🔸 باحضور جناب آقای سبحان نقدی پور پژوهشگر اخلاق فضای مجازی 📆 تاریخ: یکشنبه ۳۰ مرداد ۱۴۰۱ 🕙 زمان: ۱۰ صبح 📡 پخش زنده(با ترافیک رایگان): heyatonline.ir/graaph 🌐 دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی مرکز ملی فضای مجازی 🆔 @oisc_majazi

♈️ شیعه حسینی، و زیست اخلاقی در فضای مجازی (5) 💠«خودبرتربینی»؛ پاشنه آشیلِ اصلاحات اخلاقی در فضای مجازی

♦️شیعه حسینی و زیست اخلاقی در فضای مجازی (5) ✅«خودبرتربینی»؛ پاشنه آشیلِ اصلاحات اخلاقی در فضای مجازی ✅الف) شناخت موانع و چالش های فراروی اخلاقی سازی فضای سایبر یکی از وظایف اخلاق پژوهانِ فضای مجازی است. در این یادداشت با بهره گیری از سخنان امام حسین(ع)، «خودبرتربینی» به عنوان یکی از این چالش ها مورد بررسی قرار می گیرد. امام می فرماید: «مبادا از كسانى باشى كه از گناه ديگران بيمناك¬اند، و از كيفر گناه خود آسوده خاطر» ()، مکاتیب الائمه(ع)، ج۳ف ص155). این سخن را می توان بهترین تعریف دانست برای افراد خودبرتربین یا کسانی که خود را از عذاب الهی در امان می بینند. ✅ب) این رذیلت اخلاقی هم وجه فردی دارد هم اجتماعی. در وجه فردی، شخص به خاطر توهمی که درباره میزان تقید اخلاقی و دینی خود، یا تصوری که از موقعیت شغلی، علمی، سیاسی و اقتصادی، یا تسلط خود بر فضای مجازی دارد، احتمال ارتکاب خطا توسط خودش در فضای مجازی را اندک، و، امکان سر زدن اشتباه از سوی دیگران را زیاد می داند. از این رو همواره نگران است که مبادا دیگران در این فضا مرتکب کارهایی شوند که از نظر او خطاست. اما خودبرتربینی اجتماعی به این معناست که کاربر فضای مجازی نسبت به افراد و گروه هایی که با آنها نوعی نسبت و هم¬گرایی فامیلی، شغلی، قومی، مذهبی، سیاسی، و جغرافیایی دارد بسیار خوش بین است و درست بودن کارهای آنها را مفروض می گیرد، اما در مورد کسانی که بیرون از دایره این افراد هستند بسیار حساس است و درباره آنها «مو را از ماست می کشد». ✅ج) درواقع، کاربرِ خودبرتربین: 🔻 1. نسبت ها و تعلقات سیاسی و شغلی و فامیلی و مانند آن را معیار قضاوت اخلاقی درباره کاربران فضای مجازی قرار می دهد، نه اصولی چون صداقت و راستگویی، حق گویی، و تقوا را. 🔻 2. مطالب دیگران را به چشم یک کارآگاه تیزبین یا مامور بهشت و جهنم بررسی می کند، ولی مطالب خود یا هموندانش را بدون بررسی و تامل می پذیرد و چندان در صدد نقد آنها بر نمی آید. 🔻 3. از دیگران برای هر مدعا یا در قِبال ارسال هر پست شان مطالبه دلیل و لینک مطلب می کند، ولی از کنارِ محتوای بدون سند و مدرک هم¬وندان خودش به راحتی گذر می کند. 🔻 4. سواد رسانه و قوه انتقادی ندارد؛ اگر هم داشته باشد آن را بیشتر ابزاری برای پیش گیری از لغزش دیگران یا نقد و تخطئه آنها می داند تا اصلاح رفتارهای خود. 🔻 5. زبانش نسبت به دیگران تند است و بی پروا. از این رو به کار بردن هر تعبیر نامناسب یا ایموجی و استیکرهای برخورنده را برای آنها مجاز می داند، ولی برای هموندانش از عبارت های نرم و ملایم و تصاویر تاییدآمیز استفاده می کند. لایک هایش بیشتر برای هموندان است و دیسلایک ها برای دیگران. 🔻 6. به «نیت خوانی» توجهی ویژه دارد. عمل هم¬وندانش را حمل به صحت می کند و برایش توجیه و محمل می تراشد ولی گفتار و رفتار دیگران را ناشی از خبث باطن، فریب خوردگی، شیطنت و مصداق سوءاستفاده از فضای مجازی می داند. درباره دیگران قضاوت قطعی و حتی قصاص قبل از جنایت می کند ولی درباره هم¬وندان خود حساس است که مبادا غیبت آنها شود یا حقی از ایشان ضایع شود. 🔻 7. چون خواسته یا ناخواسته خود را بر حق و دیگران را همواره در معرض خطا می داند، همچنین به خاطر توجه بیش از اندازه به دیگر کاربران، هم از یاد خداوند، هم از اصلاح خطاهای خود در فضای مجازی غافل می شود (امام علی (ع): «يَا أَيُّهَا النَّاسُ طُوبَى‏ لِمَنْ‏ شَغَلَهُ‏ عَيْبُهُ‏ عَنْ عُيُوبِ النَّاس‏» (نهج البلاغه، 1414ق: 255). در نتیجه، نه تنها سخنان او در دیگران تاثیری ندارد، که خودش نیز همواره در زنجیره ای از کارهای غیراخلاقی در این فضا گرفتار می شود. ✍️حسینعلی رحمتی 30 مرداد 1401 @harahmati #شیعه_اخلاقی

🔞هشدار: حاوي صحنه خطرناك و قابل تقليد توسط نوجوانان (لطفا از ارسال براي آنها خودداري كنيد) دختري براي جذب مخاطب بيشتر ، در اقدامی خطرناک، جلوي دوربين به سر خود شليك مي كند. 👈 فضاي مجازي به «جنونِ ديده شدن» انسان مجال جلوه گري مي دهد. اين جنون اگر به مدد «عقل» و «اخلاق»‌ مهار نشود، پيامدهاي بسيار خطرناكي براي فرد و جامعه به دنبال دارد. ✳️از خود بپرسيم: چگونه مي توان نسل جديد را نسبت به مراعات اخلاق در فضاي مجازي «متقاعد» كرد؟ ✍️حسينعلي رحمتي 2 شهريور 1401 @harahmati

✅مدرسه تابستانه اخلاق در پژوهش 🔴برگزار کننده: معاونت پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی ✔️ارائه دهندگان: دکتر مهدی اخوان، دکتر فاطمه بهمنی، دکتر علی خورسندی، دکتر محمدهادی میرشمسی و دکتر علی دلاور 📆زمان: 19 تا 23 شهریور ماه - ساعت 9 تا 13 👈سامانه برگزاری: https://meeting.atu.ac.ir/ch/akhlagh ┏━━━🔸🔵🔸━━━┓ https://eitaa.com/ethical ┗━━━🔸🔵🔸━━━┛ اخلاق پژوهان ایران

💢جامعه شتابناك و ذهن آشوبناك: چالش هاي اَخلاق پژوهيِ فضاي مجازي در جامعه در حال گذار ✍️ حسينعلي رحمتي

💢جامعه شتابناك و ذهن آشوبناك: چالش هاي اَخلاق پژوهيِ فضاي مجازي در جامعه در حال گذار ✍️ حسينعلي رحمتي ✅اخفا (اخلاق فناوري اطلاعات) از زيرمجموعه هاي «اخلاق كاربردي» است، و به تَبَع آن با مسائل و موضوعات ملموس جامعه در ارتباط است. از آنجا كه «جامعه» يك مجموعه همواره در حال تغيير است، كسي كه مي خواهد در اين زمينه پژوهش كند شتابناكي تحولات مي تواند موجب آشوبناكي ذهن او شود و او را با چالش هاي گوناگوني مواجه كند. موارد زير، برخي از اين چالش ها است: 🔘 1. چالش موضوع شناسي: به خاطر ورود موضوعات جديد، تا محقق بخواهد ابعاد و جوانب و زواياي يك موضوع را بشناسد موضوع جديدتري پا به عرصه وجود مي گذارد. مثلا هنوز شبكه هاي اجتماعي امروزي به عنوان يك موضوع اخلاق پژوهي مطرح است كه با موضوعات جديدي چون نورالينك Neuralink مواجه مي شود. 🔘 2. چالش مسئله شناسي: هر موضوع جديد، مسائل اخلاقي متعددي را ايجاد مي كند. مثلا درباره متاورس، بحث حريم خصوصي، كيفيت تجارت، تاثيرگذاري بر نهاد خانواده و مواردي از اين قبيل مطرح مي شود. سرعت تحولات گاه فرصت شناسايي و تحليل همه جانبه اين مسائل، و الويت بندي آنها را از محقق مي گيرد. 🔘 3. چالش مخاطب شناسي: با توجه به سير و سامانه تحولات ارزشي و فرهنگي و تغييرات روز به روز در زيست بوم نسل جديد (كه بخشي از آن ناشي از خود فضاي مجازي است)، محقق ممكن است نتواند اين نسل،‌ كه گسترده ترين مخاطلب او هستند، را به درستي بشناسد. از جمله پيامدهاي اين وضعيت، ناتواني در شناخت اولويت ها، و ارايه راهكارهاي موثر است. 🔘 4. چالش مفاهمه: تغيير شتابناك فناوري و جامعة حامل آن، موجب تحولات گفتاري و گفتماني مي شود. محققي كه در صدد است يافته هاي پژوهشي خود درباره اخلاق فضاي مجازي را به اين جامعه منتقل كند چنانچه با ساختار شكلي و محتوايي ادبيات اين نسل آشنا نباشد، نمي تواند به قلب و مغز آنان راهي پيدا كند و خود به خود «چراغ رابطه خاموش مي شود». 🔘 5. چالش ارايه راهكار: تنوع، گستردگي، سرعت تاثير، ناشناخته بودن ابعاد و زوايا و كاركردهاي فناوري هاي جديد ممكن است محقق را در ارايه راهكار براي حل اين مسائل با مشكل مواجه كند. اين مشكل از چند جهت مي تواند باشد: 1. شناخت نادرست خود مسئله و علل وعوامل آن 2. خطا در تطبيق مصاديق جديد بر مفاهيم اخلاقي. مثل اين كه: آيا شيك پوشي هاي مطرح در فضاي مجازي مصداق تبرج است؟ آيا سلفي گرفتن مصداق خودنمايي و خودخواهي است؟ 3. تمركز بر ارايه راهكارهاي قديمي (و عمدتا سلبي) مثل فيلترينگ، تا رويكردهاي ايجابي از قبيل دانش افزايي و تربيت اخلاقي. 🔘 6. چالش بي نيازيِ مخاطب: وقتي اخفاپژوهان به هر دليل نتوانند در شناخت، تحليل و ارايه راهكار نسبت به مسائل اخلاقي فناوري اطلاعاتي و ارتباط رساني ضعيف و ناتوان باشند (يا چنين به نظر رسند) طبيعتا كاربران اين فناوري ها، به ويژه نسل جوان و نوجوان، از آنها قطع اميد مي كنند. به ويژه كه آنها به مدد همين فضاي مجازي به منابع هنجارگذار و الگوهاي اخلاقي جديدي دسترسي پيدا كرده اند كه به دلايل گوناگون مي توانند جاي راهنماها و الگوهاي سنتي را پر كنند (توجه كنيم كه امروزه منظور از سنتي، ممكن است پنج يا ده سال پيش باشد نه مثلا پنجاه يا هشتاد سال پيش. گسترش فضاي مجازي، «فاصله هاي سِني» نسل ها را بسيار كاهش داده است). اين كه براي مواجهه درست با آنها چه بايد كرد، موضوع مهمي است كه بايستي جداگانه و به تفصيل بررسي شود. 6 شهريور 1401 @harahmati

💢 آيا ماشین های هوشمند موجب «بازنشستگي اخلاقي» انسان می شوند؟ ✍️حسینعلی رحمتی @harahmati

💢 آيا ماشین های هوشمند موجب «بازنشستگي اخلاقي» انسان می شوند؟ ✍️حسینعلی رحمتی ✅ فرایند رشد و توسعه فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی در سال های گذشته نشان می دهد که هر روز که می گذرد این فناوری ها یکی از کارهایی که پیش از این انسان ها انجام می دادند را بر عهده می گیرند. از انجام محاسبات پیچیده گرفته، تا نگهداری از کودکان، مواظبت از سالمندان و بیماران، نوشتن مقاله، مجری گری تلویزیون، نگهبانی از ساختمان و جنگیدن در میدان نبرد و صدها کار دیگر. هرچند اغلب این کارها در مجموع خوب و پسندیده و عمدتا از نظر اخلاقی قابل دفاع است، اما آنچه موجب نگرانی می شود این است که ممکن است انسان ها از یک طرف هر روز بیش از پیش به این فناوری ها «محتاج و وابسته» می شوند و از سوی دیگر، در برابر آنها «ناتوان تر و منفعل تر». مانند پدر و مادری که سرمایه خود را در اختیار فرزندان شان قرار می دهند و دست آنها را برای کارهای بیشتر باز می گذارند. این کار طبیعتا در ابتدا بارهایی را از دوش والدین بر می دارد، ولی به مرور زمان آنها را تبدیل به افرادی بی خاصیت و بی کار و محتاج فرزندان می کند، و حتی کار را به جایی برساند که فرزندان آنها را مزاحم زندگی خود ببینند و به خانه سالمندان تحویل دهند. ✅میدان یافتن بیش از اندازه ماشین های هوشمند هم می تواند، از نظر اخلاقی، چالش هایی فراوانی را به وجود آورد، مثلا: 🔻1. تا امروز انسان تنها موجودي بوده كه به عنوان «فاعل اخلاقي» تلقي مي شده است. اما از این به بعد به میزان استقلال و اختیاری که ماشین ها پیدا می کنند آنها را نیز باید فاعل اخلاقی تلقی کرد. اما واقعیت مطلب این است که (دست کم تاکنون) آنها شرایط لازم برای رفتارهای اخلاقی را ندارند. چرا که اولا این که اختیارشان مثل اختیار انسان باشد محل بحث است، ثانیا این که در قبال رفتارهای خود مسوولیت پذیر باشند محل تردید است. ثالثا سنخ و جهتِ تصمیم های آنها در آینده مشخص نیست. به ویژه که آنها فاقد «احساسات و عواطف انسانی» اند، و چه بسا همین امر موجب شود که پیامدهای ناگوار رفتارهای شان حتی از انسان های بی اخلاق هم بیشتر و بدتر باشد. 🔻 2. به موازات کم رنگ شدن نقش انسان در زندگی فردی و اجتماعی، میزان «تاثیرگذاری اخلاقی» او هم کم تر می شود. کودکی که از ابتدا هم بازی ربات های هوشمند است، وابستگی اش به آن بیشتر از والدین حقیقی خود است، و طبیعی است اگر ارزش ها و هنجارهایی را که این والد مصنوعی به او آموزش می دهد را بپذیرد تا آنچه که والدین حقیقی اش به او توصیه می کنند. 🔻 3. با تداوم روند فعلی بعید نیست که در آینده ای (شاید نه چندان دور) این ماشین ها هستند که خود را دایه دلسوزتر از مادر برای انسان ها بدانند و نه تنها زندگی روزمره انسان، بلکه سامانه معرفت شناختی و روان شناختی اخلاقی او را آنگونه که دوست دارند تنظیم می کنند و هویت انسانی او را تغییر دهند (ر.ک: هنری کیسینجر و دیگران، عصر هوش مصنوعی و آینده ما انسان ها، ص 182-207). ✅ آنچه گفته شد هرچند ممکن است برای عده ای بیش از اندازه بدبینانه به نظر برسد، ولی حتی اگر احتمال شکل گیری چنین وضعیتی ضعیف باشد باز هم به خاطر پیامدهای هولناکی که به برخی از آنها اشاره شد، عقل حکم می کند که از باب «دفع ضرر محتمل» همه دغدغه مندان و اندیشوران اخلاق فناوری اطلاعات از هم اکنون آن را جدی گرفته و برای آن چاره اندیشی کنند. جامعه ای که در آن انسان ها از نظر اخلاقی بازنشسته،‌ و ماشین ها فعال ما یشاء باشند به نظر نمی رسد جای مناسبی برای زندگی باشد. خوش بختانه در دنیای امروز افراد دیگری هم هستند که چنین دغدغه ای را دارند. 11 شهریور 1401 @harahmati

♦️شرکت نت دراگون “خانم تانگ یو” رابه عنوان مدیرعامل یکی از شرکتهای خود منصوب کرد. این مدیر یک انسان نما و مبتنی بر هوش مصنوعی است. یعنی در رگ‌های آن به جای خون، تکانه‌های الکتریکی و کدهای دیجیتال جریان دارد. 🌀تامل: آیا حضور روزافزون ربات ها از نظر اخلاقی مشکلی دارد؟ برای پاسخ، یادداشت اخیر بنده با عنوان « آيا ماشین‌‌‌‌های هوشمند موجب بازنشستگي اخلاقي انسان می‌شوند؟ » را در www.harahmati.ir یا آدرس زیر مطالعه کنید:https://eitaa.com/harahmati/329 حسینعلی رحمتی ۱۱ شهریور ۱۴۰۱

💢 نیورالینک: پیوند مغز با کامپیوتر آری، با اخلاق چطور؟

💢 نیورالینک: پیوند مغز با کامپیوتر آری، با اخلاق چطور؟ ✍️ حسینعلی رحمتی 🔻الف) نیورالینک Neuralink نوعی ادغام هوش مصنوعی و هوش انسان است که از طریق تراشه‌های ارتباط مغز و کامپیوتر انجام می شود، به این صورت که نخ ها یا ایمپلنت های عصبی بسیار نازکی در مغز انسان کاشته می شود و از طریق آنها اطلاعات عصبی به فرامینی ترجمه می شود که توسط نرم افزارها و سخت افزارهای بیرون از مغز (از قبیل کامپیوتر) قابل فهم باشد. ایلان ماسک از سال 2016 با تاسیس شرکتی با همین نام در این زمینه فعالیت خود را آغاز کرد؛ هرچند شرکت های دیگری هم در این زمینه فعال دارند و حتی از ایلان ماسک جلو زده اند. 🔻ب) نیورالینک و کارکرد دوگانه اخلاقی‌ آنچه تاکنون درباره پروژه نیورالینک منتشر شده نشان می دهد این فناوری می تواند از نظر اخلاقی کارکردی دوگانه داشته باشد. یعنی می تواند با کارهایی چون بهبود بخشیدن به فعالیت افراد معلول، درمان آلزایمر، توان بخشی بدن بعد از آسیب دیدگی، اصلاح حافظه، و بهبود ارتباط بدن با اندام های مصنوعی موجب کاهش درد و رنج انسان ها شود. اما از سوی دیگر با نگاهی آینده پژوهانه می توان پیش بینی کرد این فناوری موجب برخی چالش های اخلاقی شود، که از آن جمله است: 🔘 1. جهت دهی به معرفت اخلاقی انسان: طبق نظریه «رابطه معرفت و فضیلت»، بین علم و عمل اخلاقی ارتباط وجود دارد، و هرگونه دست کاری در دستگاه معرفتی او می تواند بر روی رفتار و حتی ارزشداوری اخلاقی اش تاثیر بگذارد. از این رو،‌ همان گونه که جیسون لاو، مدیر ارشد امنیت اطلاعات Crypto هشدار داده، خطر آن وجود دارد که هکرها نحوه دستیابی به فناوری نیورالینک را بیاموزند، و افکار انسان ها را ویرایش و تغییر دهند.(سایت فراهوش، 29 اردیبهشت 1401). 🔘 2. دست کاری در سامانه عواطف و احساسات: عواطف و احساسات ما می تواند در انگیزش اخلاقی مان تاثیر داشته باشد. از این رو، این خطر وجود دارد که با کنترل دیگران بر روی سیستم عصبی و مغزی فرد توسط نیورالینک، عواطف و احساسات او به سمت خاصی که مورد نظر آنان است جهت دهی شود. 🔘 3. چالش اختیار: اختیار یکی از مبانی مهم و پیشفرض های اخلاق است. قرار است در فناوری نیورالینک، سیستم های عصبی فرد مدیریت شود تا بهتر بتواند کارهایی چون فکر کردن، شنیدن، دیدن، حس و حرکت کردن را انجام دهد. از این رو این امکان وجود دارد که کسانی که مدیریت این فناوری را در اختیار دارند از طریق مدیریت اعصاب، بر روی رفتارهای اختیاری فرد تاثیر بگذارند و آنها را به سمت و سویی که خود تمایل دارند سوق دهند. البته این که در این صورت آیا اصلا چنین رفتارهایی را می توان اختیاری نامید محل بحث است. 🔘 4. نقض حریم خصوصی: پیوند زدن ذهن به کامپیوتر مانند متصل کردن یک کامپیوتر حاوی اطلاعات فراوان به کامپیوتر دیگر است . از این رو امکان آن وجود دارد که دیگران، چه مهندسان فناوری نیورالینک، چه افراد سودجو، از طریق هک کردن ذهن افراد، به اطلاعات شخصی آنها دسترسی پیدا کنند. 🔻ج) نیورالینک و ضرورت مطالبه گری اخلاقی هرچند فناوری هایی مثل نیورالینک در حال طی کردن گام های آغازین خود است، اما دغدغه مندان اخلاق، و محققان اخلاق فناوری اطلاعات بایستی از هم اکنون اندیشه ورزی و ایده یابی آینده پژوهانه درباره این فناوری و کاوش ابعاد و زوایا و چالش ها و مسائل آن را به طور جدی آغاز کنند. آنان از یک سو باید این موارد را به گوش مدیران و متصدیان این فناوری ها برسانند، و با کارهایی چون تدوین کدهای اخلاقی آنها را یاری رسانند، و از سوی دیگر بایستی توجه به مسائل اخلاقی را به مطالبه ای گسترده در سطح عمومی جامعه تبدیل کنند، تا به موازات کارکردهای مثبت و ارزشمندی که این فناوری دارد، از معضلات اخلاقی آن پیش گیری یا برای حل آنها چاره اندیشی شود. 17 شهریور 1401 @harahmati