📌 اگر جامعه را نمی‌شناسیم وارد نشویم 🔹جامعه پدیده‌ای بسیار پیچیده و چندلایه‌ای است که حضور و مشارکت در آن نیازمند شناخت عمیق اجتماعی و ادراک ساحت‌های متنوع و متکثر آن است و این جز با مطالعات فراوان کتب «حکمت عملی»، «فلسفه تاریخ» و «جامعه‌شناسی» ممکن نیست. بدون «معرفت اجتماعی» عمیق و دقیق، کنش‌گری‌های اجتماعی فاقد پشتوانه معرفتی و آگاهی‌های افق‌گشا و راهبردی است و محکوم به شکست و سرخوردگی است. شناخت ماهیت، قوانین و بایسته‌های «کنش‌اجتماعی»، «نظم اجتماعی»، «تغییر اجتماعی»، «ساختارها و هنجارها»، «رقابت‌ها و تضادها» و ده‌ها مسئله دیگر شرط حضور و مشارکت سازنده در جامعه‌ی پیچیده و چند لایه و ساختارمند است. شهید مطهری مطالعه این‌گونه امور را توجیه واجبات علما، فضلا و طلاب می‌داند. (ر.ک: جامعه و تاریخ در قرآن ص ۲۲۱ ( در اینجا ببینید) و امام خمینی این امور را از شرایط اجتهاد در عصر جدید معرفی می‌کند. «زمان و مكان دو عنصر تعیین كننده در اجتهادند. ... مجتهد باید به مسایل زمان خود احاطه داشته باشد. برای مردم و جوانان و حتی عوام هم قابل قبول نیست كه مرجع و مجتهدش بگوید من در مسایل سیاسی اظهارنظر نمی‌كنم. آشنایی به روش برخورد با حیله‌‌ها و تزویر‌‌های فرهنگ حاكم بر جهان، داشتن بصیرت و دید اقتصادی، اطلاع از كیفیت برخورد با اقتصاد حاكم بر جهان، شناخت سیاست‌ها و حتی سیاسیون و فرمول‌‌‌های دیكته شده‌ی آنان و درك موقعیت و نقاط قوت و ضعف دو قطب سرمایه‌داری و كمونیزم كه در حقیقت استراتژی حكومت بر جهان را ترسیم می‌كنند، از ویژگی‌‌‌های یك مجتهد جامع است. یك مجتهد باید زیركی و هوش و فراست هدایت یك جامعه‌ی بزرگ اسلامی و حتی غیراسلامی را داشته باشد وعلاوه بر خلوص و تقوا و زهدی كه در خور شأن مجتهد است، واقعاً مدیر و مدبّر باشد. حكومت در نظر مجتهد واقعی فلسفه‌ی عملی تمامی فقه در تمامی زوایای زندگی بشریت است؛ حكومت نشان دهنده‌ی جنبه‌‌ی عملی فقه در برخورد با تمامی معضلات اجتماعی و سیاسی و نظامی و فرهنگی است؛ فقه تئوری واقعی و كامل اداره‌ی انسان و اجتماع از گهواره تا گور است.» (منشور روحانیت/ صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۸۹) 🔸 برخی از طلاب و روحانیون دغدغه‌مند که با انگیزه‌های کار تبیینی و جهادی وارد عرصه‌های اجتماعی می‌شوند و حتی به تهران و شهرهای دیگر، هجرت می‌کنند تا بتوانند نقش‌افرین باشند اما پس از مدتی که با مشکلات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مواجه می‌شوند و کمبودها و بی‌عدالتی‌ها را نزدیک مشاهده می‌کنند به‌تدریج از اصلاح اجتماعی ناامید می‌شوند و عموما رویکردشان نسبت به وضع موجود، رادیکال، تضادگرایانه و ساختارسکنانه می‌شود و چون با مقاومت ساختارها و قوانین روبرو می‌شوند محیط را آماده ساختارشکنی و تغییرات بنیادی نمی‌بینند با ناامیدی از تغییر و سرخوردگی از جامعه و نظام، به قم بر می‌گردند و مشغول درس و بحث می‌شوند. 🔹 این اتفاق محصول نشناختن جامعه و پیچیدگی‌های آن و مقاومت ساختارها و تضاد منافع گروها و سازمانها است که خود معلول نبود «شناخت اجتماعی» در فرایند آموزشی و مطالعات طلاب و روحانیون است. 🔸 این نکته را باید بدانیم که جامعه تغییرات گسترده‌ای کرده است. کنش‌گران مختلفی در جامعه حضور دارند. ساختارهای بسیار متصلب و آهنین در رفتارهای انسانی و تعاملات اجتماعی به وجود آمده است که متاسفانه تابع منافع شخصی افراد و قبیله‌گرایی سیاسی است و چندان هماهنگ با اصول اخلاق انسانی و شریعت اسلامی نیست. به راحتی و به نحو دستوری هم نمی‌توان آنها را تغییر داد. 🔹 مواجهه بااین پدیده بسیار پیچیده و متصلب درعصر انفجار اطلاعات و غلبه‌ی شبکه‌های اجتماعی بادانش‌های سنتی ما حوزویان -علیرغم اهمیت و ضرورت آنها- اصلا ممکن نیست وبه جهات مختلفی نتیجه معکوس می‌دهد. چون در متن دانش‌های سنتی مااعم از فقه واصول، فلسفه وکلام، اخلاق وعرفان، ذهنیتی میان‌فردی، کوتاه‌مدت و ناظر به صواب و عقاب صرفا اخروی حاکم است و رویکرد‌های کلان اجتماعی، سازمانی وحکومتی اصلا لحاظ نشده است. 🔸درحالیکه، بخش زیادی از آیات قرآن کریم، سیره و روایات معصومین (علیهم‌السلام) ناظر به «شناخت اجتماعی» است وبه بیان سنت‌های تاریخ، قوانین اجتماعی، بایسته‌های تعاملات انسانی درجامعه اختصاص دارد که ازیک شبکه‌ی مفهومی و نظام معرفتی منسجمی برخوردار است که اگر به درستی شناخته وصورت‌بندی علمی شود. می‌تواند نظریه‌ای کارآمد برای ورود به جامعه وکنش‌گری سازنده‌ی اجتماعی باشد. 🔹 متفکران انقلاب اسلامی، امام خمینی، علامه طباطبایی، شهیدمطهری، آیت‌الله خامنه‌ای، شهیدبهشتی و شهیدصدر، هرکدام تلاش ارزشمندی دراین زمینه انجام داده‌اند که متاسفانه درنظام آموزشی حوزه به آنها توجه نمی‌شود. ✍سید مهدی موسوی جمعه ۳۰ آذر ۱۴۰۲ #شناخت_اجتماعی #فقه_الاجتماع #فلسفة_الاجتماع #تحول_حوزه •┈┈••✾••┈┈• ❇️ #امتداد_حکمت_و_فلسفه https://eitaa.com/hekmat121/2259