کتابخانه، آینۀ دانش‌نما الگوهای توجه به کتابخانه و منابع علمی در تاریخ ایران #حکمرانی_فرهنگ_در_تاریخ_ایران 💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

کتابخانه، آینۀ دانش‌نما الگوهای توجه به کتابخانه و منابع علمی در تاریخ ایران ناگفته پیداست که در طول تاریخ علم، همواره یکی از پایه‌های اصلیِ پیشرفت هر تمدن، غنای منابع علمیِ آن بوده است. به طور مثال ایالات متحده که سال‌هاست به برتری علمی در دنیا شناخته می‌شود، هم‌زمان اوصاف کتابخانه‌هایش نیز زبانزد خاص و عام است؛ چنانکه کتابخانۀ «کنگره آمریکا» هنوز هم به عنوان یکی از کتابخانه‌های نادر از حیث غنای نسخ خطی و منابع علمی به حساب می‌آید. این وجه از برتری علمی و فرهنگی، در تاریخ گذشته نیز سابقه داشته است. چون صحبت بر سر الگوهای حکمرانی فرهنگ در تاریخ ایران است، دو نمونۀ وطنی‌اش را (یکی از منظر فرصت و دیگری از منظر تهدید) مثال می‌زنیم: 1️⃣ از دیرباز، یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌های شکوفایی و رونق منابع علمی، حاکم شدن ثبات و آرامش بر این سرزمین بوده است. در ادوار مختلف تاریخ ایران، هر قدر کشور باثبات‌تر و آرام‌تر بوده و پادشاهان فرهنگ‌دوست و هنرپرور (یا به جای آنان، وزیرانی با همین خصایص) بر این مرزوبوم حکم رانده‌اند، شکوفایی در عرصۀ منابع علمی نیز عیان‌تر بوده است. برای مثال، از جمله قُله‌های درخشان کتاب‌ورزی در تاریخ ایران، دورۀ ایلخانان و تیموریان است؛ ادواری که اتفاقاً درست پس از حملاتی ویران‌گر به این سرزمین برآمدند؛ اما به سبب حضور نوادری چون خواجه رشيدالدين فضل‌اللّه همدانى و خواجه نصیرالدین طوسی بر مَسند قدرت (در کسوت وزیر، مشاور پادشاه و...)، از دلِ این اقوام مهاجم که بسیاری از کتابخانه‌ها و مخطوطات ایرانی را نابود کرده بودند، عصری پدیدار شد که در آن، ایران شاهد کتابخانه‌های عظیم و پررونق در تاریخ علم بود که به طور مثال می‌توان به کتابخانۀ عظیمِ رصدخانۀ مراغه اشاره کرد. سخن بر سر عملکرد خواجۀ طوس هنگامۀ حملۀ مغول به این سرزمین، بسیار است؛ اما شاید همین اشارت کافی باشد که او با ضریب‌دهی به مقولۀ علم، به ویژه علم نجوم، توانست دانشمندان بسیاری را در رصدخانۀ مراغه گرد هم آورَد و بدین ترتیب، با هوشمندیِ تمام، گردنِ این خیل عظیم دانشمند را از زیر تیغ تیزِ هلاکوخان برهاند. 2️⃣ در مقابل، عللی چند، موجبات ضعف منابع علمیِ این سرزمین را فراهم آورده است: هجوم خانمان‌سوزِ بیگانگان، بروز جنگ‌های داخلی، کشمکش‌های مذهبی و... در این بین، یکی از عللی که شاید بیشتر به حکمرانیِ معیوب برخی حکمرانان این سرزمین مربوط می‌شده، بی‌توجهی نسبت به قدر و منزلت منابع علمی بوده است. به عنوان نمونه، از اواخر قرن دهم هجری قمری (میانۀ عصر صفوی)، شوقی در دربار عثمانی و نیز دربار گورکانیان هند دالّ بر جمع‌آوری آثار فارسی‌زبان پدیدار شد و به دنبال آن، کتابخانه‌های مهمی در شهرهای استانبول، دهلی، لاهور و حیدرآباد دکن به وجود آمده و حتی عدۀ کثیری از خوشنویسان و شاعران ایرانی به هندوستان رفتند. ضمن آنکه چون در ایرانِ آن روزگار، به کتاب و ادب توجه کافی مبذول نمی‌شد و عمدۀ توجهات، صرفاً به علوم دینی و کتب مذهبی معطوف بود، قسمت عظیمی از آثار قدیم علمی و ادبی از ایران خارج شد. به موازات این روند، از قرن سیزدهم قمری (مقارن با عصر قاجاریه در ایران)، اروپاییان (به‌ویژه روس‌ها، انگلیسی‌ها، فرانسوی‌ها و آلمان‌ها) کوششی جدی در جمع‌آوری این نسخ خطیِ ایرانی به خرج داده و کتابخانه‌های خود را از این مخطوطات فارسی غنی ساختند؛ به نحوی که به ادعای استاد ایرج افشار، بیش از نیمی از کتب خطیِ فارسی و عربی که اکنون در کتابخانه‌های اروپایی موجود است، از ایران بدان خزانه‌ها راه یافته است! 📚 منابع: - ایرج افشار، سیر کتاب در ایران؛ - رسول عباسی و بابک علیا دونیقی، «کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی و جایگاه آن در ایران». #حکمرانی_فرهنگ_در_تاریخ_ایران 💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

مشارکت اجتماعی نوجوانان سرمایه‌ای که با هزینه‌کرد رشد می‌کند    💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی

مشارکت اجتماعی نوجوانان سرمایه‌ای که با هزینه‌کرد رشد می‌کند در عصر تغییرات سریع جهانی و چالش‌های پیچیده اجتماعی، مشارکت فعال نوجوانان در پرداختن به مسائل ملی نه‌تنها امری سودمند بلکه ضروری است. نوجوانان که اغلب به عنوان مشارکت‌کنندگان فعال در جامعه نادیده گرفته می‌شوند، دارای ترکیبی منحصربه‌فرد از انرژی، خلاقیت و دیدگاهی تازه هستند. مشارکت آنها در امور جامعه می‌تواند تسهیل‌گر راه‌حل‌های نوآورانه و تغییرات پایدار باشد. برخلاف اینکه نوجوانان اغلب به‌عنوان مصرف‌کننده شناخته می‌شوند، جسارت، خلاقیت و همزیستی با فناوری‌های نوین ارتباطی، آنها را تبدیل به ظرفیتی بی‌نظیر برای حل مسائل جدید و پیچیده با به‌کارگیری راهکارها و ایده‌های بدیع و خلاق کرده است. ظرفیت عظیمی که متاسفانه کم‌توجهی به آن باعث دلسردی و فاصله‌گرفتن آنها از جریان اصلی جامعه شده است. سرمایه‌ای پویا و پربار نقش‌دادن به نوجوانان در عرصه حکمرانی، سرمایه‌گذاری‌ای است که بازدهی کوتاه‌مدت و بلندمدت خواهد داشت و به میدان آمدن آن‌ها برای حل مسائل کشور، دارای منافعی برای امروز و فردا است. مشارکت نوجوانان گاهی تنها راه برای حل مسائل جدید است و همزمان، آماده‌شدن آنها را برای مدیریت امور در سال‌های دور به همراه دارد. ویژگی‌های زیر مشارکت نوجوانان را تبدیل به امری واجب می‌کند. ✓ دیدگاه‌های تازه و نو: نوجوانان دیدگاه‌های منحصربه‌فرد و خلاقانه برای مشکلات قدیمی ارائه می‌دهند. تمایل طبیعی آنها به زیرسوال‌بردن وضعیت موجود می‌تواند منجر به راه‌حل‌های نوآورانه‌ شود که ممکن است نسل‌های قدیمی‌تر از آنها دور بماند. ✓ بومیان دیجیتال در دنیای فناوری‌محور: نوجوانان به عنوان بومیان دیجیتال، درک شهودی از فناوری دارند که می‌تواند برای مقابله با چالش های مدرن، از امنیت سایبری گرفته تا دولت الکترونیک، مورد استفاده قرار گیرد. ✓ انسجام اجتماعی و گفتگوی بین نسلی: مشارکت نوجوانان فرصت همکاری و مفاهمه بین‌نسلی ایجاد کرده و شکاف‌های نسلی را کاهش می‌دهد، درک و انسجام را در بین گروه‌های سنی ارتقا می‌دهد، که برای هماهنگی اجتماعی ضروری است. ✓ پرورش نسل جدید: مشارکت‌دادن نوجوانان در فرآیند تصمیم‌گیری، علاوه بر منافعی که در حل مسائل کشور دارد، فرصتی است برای مواجهه آنها با مسائل واقعی، نحوه حل‌کردن آنها و آماده‌شدن برای چالش‌های بزرگتر. یک نمونه شاخص از مشارکت نوجوانان در حل مسائل کشور آمریکا 3M Young Scientist Challenge یک مسابقه علمی معتبر در آمریکاست که هر سال برگزار شده و لیستی از مشکلات را ارائه داده و از دانش‌آموزان دبیرستانی می‌خواهند که راه‌حل‌هایی برای آنها ارائه دهند. در این مسابقات ضمن ارائه جایزه نقدی به نفرات برتر، مشاورانی برای ارتقای ایده‌ها و عملی کردن آنها، در کنار برنده‌ها تعیین می‌شوند. هدف این مسابقات، همسو کردن نوجوانان با مشکلات موجود و پاداش دادن به تفکر نوآورانه آنهاست.    💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی

این جامعه لجن است بالا بروی یا پائین بیایی، جامعه‌ای را اصلاً بالای سرش قرآن پهن کنید، مادامی که در آن جامعه در یک سو گرسنۀ بیچاره از سرما بلرزد و در سوی دیگر متنعمان برخوردار از همه‌چیز باشند، این جامعه لجن است. شهید بهشتی (ره)  💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

مسافرت در ایران طبقاتی شد پس از اینکه بسیاری از سرگرمی‌ها و تفریحات ریز و درشت از سبد مصرف خانوار ایرانی حذف شدند، این بار شاهد طبقاتی‌شدن مسافرت و در نتیجه بازماندن بسیاری از مردم از این فرصت فراغتی هستیم. معطلی‌های طولانی در ترافیک جاده‌ها، اسکان در چادر و در کنار خیابان و مواجهه با محدودیت‌های بهداشتی، تناسبی با کارکرد فراغتی و تفریحیِ مسافرت نداشته و صرفا نام «سفر» را با خودش یدک می‌کشد. هزینه بالای اسکان در سکونتگاه‌ها و عدم تناسب میان کیفیت و خدمات با قیمت اعلامی، بسیاری از خانواده‌ها را به خوابیدن در پارک و چادر مجبور می‌کند. در سوی دیگر ماجرا اما ظرفیت هتل‌های 4 و 5 ستاره کشور و ویلاهای لوکس و گرانقیمت در ایام تعطیلات آخر ماه صفر کاملا پر شده بود که حکایت از استقبال دهک‌های اقتصادی بالا از تعطیلات رسمی برای مسافرت چندروزه دارد. به نظر می‌رسد شاهد طبقاتی‌شدن مسافرت هستیم و صرفا بخش اندکی از جامعه امکان مسافرت‌رفتن و گذراندن اوقات فراغت از طریق سفر را دارند. بر اساس آمار گردشگران مرکز ملی آمار ایران طی سال ۱۴۰۰، از جامعه ۲۶ میلیون و ۳۰۲ هزار نفری خانوار کشور، حدود ۷۰ درصد از آنان در سال ۱۴۰۰ سفر نرفته و تنها ۷‌میلیون و ۷۸۸ هزار خانوار معادل ۳۰ درصد خانوارهای کشور در این سال به سفر رفتند. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز اوایل سال جاری در گزارشی نوشت؛ درحالی‌که گردشگری حق همه اقشار جامعه است، شواهد نشان می‌دهد که دسترس‌پذیری به آن برای اقشار کم‌برخوردار سال به سال در حال کاهش است.ا  💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

امضای دانشمندان ایرانی، پای علوم اسلامی ردپای سنت علمیِ ایرانی در سنت علمیِ اسلامی #حکمرانی_فرهنگ_در_تاریخ_ایران 💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

امضای دانشمندان ایرانی، پای علوم اسلامی ردپای سنت علمیِ ایرانی در سنت علمیِ اسلامی با افول ستارۀ بخت امویان و هم‌زمان، طلوع ستارۀ اقبال عباسیان، تدریجاً زمینه برای نهضت علمیِ مسلمین در عصر نخست عباسی فراهم شد. سخن در باب نهضت ترجمه و توجه ویژۀ دربار عباسی به این نهضت، بسیار است. همچنین است سخن در بابِ نسبت این نهضت با مکتب اهل‌بیت (علیهم السلام) که در این باره، رویکردها متفاوت است: عده‌ای از دانشمندان شیعه، این نسبت را تقابل می‌دانند و عده‌ای دیگر، نهضت ترجمه را به‌ظاهرْ تهدیدی می‌بینند که با هوشمندیِ امام صادق(ع)، به ویژه در ترویج علم کلام، به فرصتی برای نشر معارف ناب اهل‌بیت (علیهم السلام) تبدیل شد. بحث دربارۀ این جنبه‌های نهضت ترجمه، مجالی دیگر می‌طلبد؛ اما روی صحبت ما در این مختصر، واکاوی جنبۀ دیگری از نهضت ترجمه است و آن، عبارت است از تأثیر سنت علمیِ ایرانی بر سنت علمیِ اسلامی. یکی از نشانه‌های واضحِ این تأثیرگذاری، کثرت واژه‌های فارسی در متونی است که در خلال نهضت ترجمه، از سایر زبان‌ها به عربی برگردانده شد. آن هنگام که متون مذکور توسط دانشمندان عالَم اسلام، از زبان‌های یونانی، هندی و ایرانی به عربی (به مثابۀ زبانِ علمِ آن روزگار) برگردانده می‌شد، به واسطۀ حضور پررنگ دانشمندان و مترجمان ایرانی در روند نقل و ترجمۀ این علوم، این دانشمندانِ هوشمند، واژه‌های اصالتاً فارسی را در متون ترجمه‌شده دخیل کردند تا در قرون بعدی، کسی نتواند نقش حیاتیِ دانشمندان ایرانی در این انتقال علمی را منکر شود: اصطلاح «زیج» (مُعَرَّبِ زیگ) در علم نجوم، لفظ «هندسه» برای اطلاق شاخه‌ای از علم ریاضیات (مُعرّبِ واژۀ پهلویِ هَنْدازَگ به معنی اندازه) یا مثلاً واژه «سکنجبین» (مرکّب از دو واژۀ سِک (سرکه) و انگبین (عسل)) در متون داروشناسیِ دورۀ اسلامی، همگی به‌وضوح نمایانگر ردپای محسوسِ عالمان ایرانی در نقل و انتشار علوم اسلامی است. شاید یکی از ایده‌های امروزین، برگرفته از این الگو این باشد که اگر به فرض، دانشمندان ایرانیِ علوم مختلف، در فرآیند تولید علم، از واژه‌های اصالتاً فارسی در نظریات علمی یا در خلال خَلق برخی مفاهیمِ علوم جدید بهره گیرند، تدریجاً امضای این دانشمندان پای این تولیدات علمی، تا سالیان سال مشهود خواهد بود، ولو اینکه زبان علم، زبان انگلیسی باشد. استراتژی مطلوب آن است که به فرمایش رهبر معظم انقلاب، در چشم‌اندازی مثلاً 50ساله، فارسی تبدیل به زبان علم شود تا هر کسی كه در دنیا خواست به یافته‌های تازۀ علمی دست پیدا کند، ناچار شود فارسی یاد بگیرد؛ اما لااقل مادامی که زبان علم، زبانی غیر از فارسی است، این الگو می‌تواند در اثبات تاریخیِ سهم ایرانیان در چرخۀ تولید علوم جهانی، تاکتیکی هوشمندانه محسوب شود. 📚 منابع: - تاریخ جامع ایران، ج 13 #حکمرانی_فرهنگ_در_تاریخ_ایران 💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

شناخت راهبرد دشمن در مورد شناخت نقشه و راهبرد دشمن، بِروز باید باشیم؛ همه‌ی ما باید بِروز باشیم... وقتی که ما می‌گوییم: «ما دشمن داریم»، ضعف خودمان و سستی‌ها و کم‌کاری‌های خودمان را میخواهیم انکار کنیم؟ نه، اینها هست امّا آن را نباید فراموش کرد. دشمن وجود دارد، چه ما بخواهیم، چه نخواهیم، چه بفهمیم، چه نفهمیم، دشمن وجود دارد، مشغول کار هم هست، دائم دارد کار می‌کند. پول خرج می‌کنند، امکانات فراهم می‌کنند، علیه جبهه‌ی حق دارند کار می‌کنند. ما غافل هم باشیم، او غافل نمیشود. «مَن نامَ لَم یُنَم عَنه‌»، امیرالمؤمنین در نهج‌البلاغه میگوید. مَن نامَ لَم یُنَم عَنه‌! این‌‌جور نیست که اگر شما در سنگر خوابت برد، در سنگر دشمن هم خواب غلبه کرده باشد و او هم خوابش برده باشد؛ نه. ممکن است شما خواب باشی، او بیدار باشد. بنابراین دشمن وجود دارد و نمی‌شود این را انکار کرد. نامۀ 62 نهج‌البلاغه «و هرکه از دشمن آسوده بخوابد دشمن نسبت به او نخواهد خفت.» (مروری بر استناد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به نهج‌البلاغه در دیدار رمضانی با دانشجویان) 💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

💡 اولین دوره MPA با رویکرد حکمرانی مردمی ✅ شیپا (شبکه پیشرفت) برگزار می‌کند: 💎 سرفصل‌های دوره: - حکمرانی اقتصادی - حکمرانی فرهنگی - مسائل اجتماعی ایران - مسائل سیاسی ایران - مبانی حکمرانی مردمی 🎓 همراه با اعطای گواهی معتبر دانشگاهی ✅ برای ثبت‌نام‌ به شناسه زیر در "ایتا" یا "بله" پیام دهید👇 @mpa_shipaa 📱بصورت حضوری و مجازی؛ با امکان شرکت از سراسر کشور ⏳مهلت ثبت‌نام: تا ۶ مهرماه 🔆 در کانال شیپا عضو شوید👇 https://eitaa.com/shipaa

معرفی کتاب اسطوره‌ی خشونت مذهبی؛ ایدئولوژی عرفی و ریشه‌های تعارض مدرن مولف ویلیام تی‌.کاوانا مترجم سجاد صفارهرندی نشر ترجمان 💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

مشارکت اجتماعی نوجوانان دانشمند کوچک یافتنی نیست، ساختنی‌ است!    💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی

دانشمند کوچک یافتنی نیست، ساختنی‌ است! پیش از این در خصوص مشارکت نوجوانان، اشاره‌ای داشتیم به 3M Young Scientist Challenge در آمریکا و به‌کار گرفتن خلاقیت دانش‌آموزان برای حل مشکلات در آمریکا. اکنون بهتر است آشنایی بیشتری با این چالش داشته باشیم که نوجوانان آمریکایی را برای حل مشکلات کشورشان ترغیب می‌کند. طرح دانشمندان جوان چیست؟ 3M Young Scientist Challenge یک مسابقه سالانه است که برای دانش‌آموزان 10 تا 14 ساله برگزار می‌شود. در این مسابقه برخی از مسائل و مشکلات کشور مطرح شده و از دانش‌آموزان خواسته می‌شود که راه‌حل‌های خود را برای حل این مشکلات، در قالب ویدیو ارسال کنند. این مشکلات می‌تواند از چالش‌های زیست‌محیطی و مسائل بهداشتی گرفته تا مسائل روزمره را شامل شود. نوجوانان باید راهکارهای علمی و خلاقانه برای حل آنها ارائه دهند. از میان هزاران ورودی، 10 فینالیست بر اساس خلاقیت، تفکر علمی و مهارت‌های ارتباطی انتخاب می‌شوند. سپس این افراد با یک مربیِ خبره 3M همراه می‌شوند تا آنها را در فرآیند اصلاح ایده‌هایشان، تبدیل مفاهیم به نمونه‌های اولیه و آماده‌سازی آنها برای ارائه نهایی راهنمایی کند. اوج این تجربه یک رویداد زنده است که در آن فینالیست‌ها پروژه‌های خود را به هیئت داوران ارائه می‌دهند و برای عنوان «دانشمند جوان برتر آمریکا» و جایزه بزرگ 25000 دلاری رقابت می‌کنند. نوجوانان آمریکایی در خلال این چالش چه چیزهایی می‌آموزند؟ تاثیر این مسابقه فراتر از حضور در یک رقابت است. نوجوانان علاوه بر مواجهه با مشکلات واقعیِ زندگی، در کنار مربیان متخصصی قرار می‌گیرند که ذهنیت آنها را به دنیای واقعی نزدیک‌تر کرده و باعث پرورش ذهنیت کنجکاوی، انعطاف‌پذیری و حل مسئله در نوجوانان می‌شود تا آنها یاد بگیرند چگونه با مشکلات مواجه شوند. علاوه بر این، چالش 3M به نوجوانان جسارت بیان ایده‌های خود را داده و بر اهمیت مهارت‌های ارتباطاتی در بیان ایده‌های پیچیده به شکلی ساده و قانع‌کننده اشاره می‌کند. البته منافع این چالش صرفا محدود به پرورش و تربیت نوجوانان نبوده و اختراعات ثبت شدۀ فراوانی را به همراه داشته که توانسته‌اند برخی از مسائل کشور آمریکا را حل کنند؛ مثل گیتانجالی رائو که در سال 2017 دستگاهی اختراع کرد که آلودگی سرب را در آب تشخیص می‌داد. طرح‌ها و برنامه‌های مشابه کشورهای دیگر برنامه‌ریزی برای افزایش مشارکت نوجوانان به آمریکا ختم نمی‌شود و کشورهای دیگری نیز هستند که به‌صورت فعالانه در این زمینه فعالیت می‌کنند که در ادامه برخی از آنها را نام می‌بریم: -چالش علم و مهندسی برای دانش آموزان دبیرستانی در ژاپن -نمایشگاه Eskom برای دانشمندان جوان در آفریقای جنوبی -CASTIC (مسابقه نوآوری علم و فناوری نوجوانان چین) انجمن ملی -علوم جوانان (NYSF) در استرالیا -چالش علم و مهندسی برای دانش‌آموزان پیش دانشگاهی در برزیل 💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

تاریخِ یک شیرینیِ تمام‌نشدنی بازخوانیِ دو ویژگیِ نامیرایی و اثرگذاریِ زبان فارسی در بزنگاه‌های تاریخ ایران #حکمرانی_فرهنگ_در_تاریخ_ایران 💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

قند پارسی؛ تاریخِ یک شیرینیِ تمام‌نشدنی بازخوانیِ دو ویژگیِ نامیرایی و اثرگذاریِ زبان فارسی در بزنگاه‌های تاریخ ایران زبان فارسی را در طول تاریخ ایران، باید به‌مثابۀ پدیده‌ای نامیرا و البته بسیار اثرگذار دانست؛ نامیرا بدین جهت که از گزند حوادث بنیان‌کَن تاریخ ایران، جان سالم به در بُرد و اثرگذار بدان جهت که نه تنها تهدید متجاوزان، خم به ابرویش نیاورد، بلکه این زبان فارسی بود که بر مهاجمان اثر گذاشت و به مرور زمان از ضرب خشونت آنان کاسته، رنگ‌وبویی فارسی و ایرانی به آنان بخشید. از مهم‌ترین مقاطع تاریخی که نامیرایی و اثرگذاری زبان فارسی مشهود بوده است، می‌توان به دو مقطع زیر اشاره کرد: 1️⃣ حمله اعراب به ایران: در خلال فتوح نخستینِ مسلمانان، بسیاری از سرزمین‌ها از حیث زبانی مغلوب اعراب شد؛ بدین معنا که مهم‌ترین این بلاد یعنی شام، عراق، مصر و شمال آفريقا، به تدریج عرب‌زبان شدند و آنطور که امروز نیز پیداست، عمدۀ این سرزمین‌ها کماکان در زمرۀ کشورهای عربی محسوب می‌شوند. برخلاف این جریان، زبان فارسی در ایران، به‌رغم اختیار کردن سکوتی به درازای دو قرن (از زمان فتح ایران تا تأسیس حکومت نیمه‌مستقل طاهریان در اوایل قرن سوم هجری)، در عصر سامانیان با نوعی «رنسانس ادبی» مواجه شد و توانست پس از گذشت بیش از دو قرن، مجدداً سربرآورد و با قوّت به حیات گذشتۀ خود ادامه دهد. ماحصل این رنسانس ادبی، ظهور مشاهیری چون رودکی، دقیقی توسی (نخستین سرایندۀ شاهنامه) و شهید بلخی بود. در عصر اول عباسیان، ضریب نفوذ فرهنگ ایرانی در دربار عباسی (از حیث زبانی) به حدی بود که فی المَثل در دیوانی که رسماً به زبان عربی بود، واژگان ایرانی زیادی داخل شد. این اختلاط زبانی به حدی بود که در برخی منابع، یکی از ویژگی‌های دربار هارون‌الرشید و نیز مهدی عباسی را «دوزبانه بودنِ» آن ذکر کرده‌اند! 2️⃣ حمله مغول: حملۀ مغول در قرن هفتم، نه تنها نتوانست گسستی تاریخی در فرهنگ و هویت ایرانی ایجاد کند، بلکه این ایرانیان بودند که توانستند رفته‌رفته ادب، تربیت و مدنیت را به مغولان یاد بدهند. به دیگر سخن، هجوم ویرانگر این قوم باعث مغولی شدن جامعۀ ایران نشد، بلکه به‌عکس، قوم مغول را ایرانی و بلکه فارسی‌زبان کرد. نقل است که حتی پادشاهان مغول‌نژاد، به فارسی شعر هم می‌گفتند. 📜 از دیگر اثرات جالب‌توجه زبان فارسی این بود که اُدبا، عرفا و سخنوران ایرانی، حقایق اسلامی را با جامۀ زیبای فارسی، به نحوی آراسته منتقل می‌کردند و معانی لطیف قرآنی را به قالب حكایاتی شیرین درمی‌آوردند که مثنوی معنویِ مولوی بهترین شاهد اين مدعاست. 💡 نکتۀ دیگر آنکه در طول این قرن‌ها (شاید به استثنای دو قرن نخست) توجه به زبان فارسی، به ویژه در دربار سلاطین ایرانی، الزاماً به معنای ایرانی‌گری و دوری از اسلام نبوده است؛ چنانکه برای مثال امیران سامانی، به عنوانی نخستین احیاکنندگان فارسیِ دَری در لایه‌های قدرت در ایران (پس از حملۀ تازیان)، سخت تحت تأثیر عالمان دینی بودند و به عنوان سُنی‌هایی متعصب و پیروان راستین خلفای عباسی شناخته می‌شدند. #حکمرانی_فرهنگ_در_تاریخ_ایران 📚 منابع: - مرتضی مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران؛ - حسین مفتخری، «ایران و اسلام؛ هویت ایرانی، میراث اسلامی»؛ - ریچارد نلسون فرای، عصر زرین فرهنگ ایران؛ - عبدالحسین زرین‌کوب، آشنایی با تاریخ ایران؛ - رسول جعفریان، تاریخ ایران اسلامی (دفتر دوم). 💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir

مروری بر کتاب «افسانه کسری بودجه» اثر استفانی کلتون 💎 فحــوا فرهنگ؛ حکمرانی و اندیشه‌ورزی @ifahva_ir