✡ مقایسهٔ اعتقادات و سیرهٔ ذوالقرنین و کوروش
1⃣ یکی از مهم‌ترین معیارهای تطابق یا عدم تطابق شخصیت‌های تاریخی با #ذوالقرنین، اعتقادات و سیرهٔ عملی این شخصیت‌ها است. برای مثلاً بسیاری از محققین #اسکندر را به‌دلیل اعتقادات شرک‌آمیز و قتل و غارت‌هایی که انجام داده، مصداق ذوالقرنین ندانسته‌اند. از سوی دیگر #کوروش_کبیر به‌دلیل آن‌که مورد مدح قرار گرفته، از سوی برخی از اندیشمندان و در صدر آنان ابوالکلام آزاد، مابازاء تاریخی ذوالقرنین تلقّی شده است.
2⃣ جناب #ابوالکلام_آزاد معتقدات و خصایل اخلاقی کوروش را در کتاب خود بررسی کرده و با ارائه شواهدی، کوروش را فردی مؤمن و متخلّق به اخلاق الهی دانسته و کوشیده تا منش و مسلک کوروش و ذوالقرنین را یکسان جلوه دهد.
3⃣ ما برای دست‌یابی به نتیجه‌ای صحیح در خصوص اعتقادات و مسلک #کوروش با دو دسته از گزارش‌های تاریخی متفاوت روبه‌رو هستیم:
👈 برخی از منابع، کوروش را مورد ستایش #یهوه قلمداد نموده و شبان یا راعی خداوند می‌خوانند؛ لذا عده‌ای کوروش را مؤیّد به تأییدات الهی دانسته‌اند.
👈 گروهی از گزارش‌ها نیز او را خادم #مردوک خدای بزرک بابل دانسته و سخن از تعظیم او در برابر رب‌الارباب بابلیان به میان می‌آورند.
🔹 از سوی دیگر، مذهب و عقاید شخصی کوروش کبیر نیز محل بحث است:
👈 برخی او را پیرو آیین #زردشت و گروهی او را #مشرک دانسته‌اند.
4⃣ جناب ابوالکلام به سیاق رویّه‌ای که عمدتاً از آن تبعیت نموده‌اند، توجهی به تعارضات تاریخی نداشته و تنها به شرح قولی که مطلوبشان بوده است پرداخته‌اند!! لیکن راه صحیح برای فردی که در طلب #حقیقت است، بررسی تعارضات و ارائه دلیل برای اخذ یک قول و ردّ اقوال دیگر است.
5⃣ بر این اساس، در ادامه ابتدا موضع ابوالکلام آزاد در رابطه با #اعتقادات_کوروش تبیین شده و ادلّهٔ ایشان مبنی بر یکسان بودن معتقدات و منش کوروش و ذوالقرنین ارائه می‌گردد. سپس مباحث اختلافی دربارهٔ #عقاید_کوروش بررسی خواهند شد تا نتیجه‌گیری مناسبی از این اقوال تاریخی متضاد حاصل شود.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ تکریم پادشاهان مغلوب از سوی کوروش
1⃣ حقایق دیگری نیز از گزاره‌های تاریخی مستفاد می‌شود که دلالت بر رویّه تسامح‌آمیز #کوروش در برابر شِرک و #بت‌پرستی دارد. رویکردی که کوروش در برخورد با پادشاهان مغلوب هم چون کرزوس، تیگران و نبونید داشته، محل تأمل است.
2⃣ براساس نقل #هرودوت و دیگران، #کرزوس مورد ملاطفت کوروش قرار گرفته و به‌عنوان مهمان سلطنتی در دربار کوروش و کمبوجیه باقی ماند، و حتی در جنگ‌هایی که کوروش در اواخر عمر انجام داد، در مقام #مشاور کوروش، او را ملازمت نمود!! نوشته‌های #گزنفون نیز از همراهی کرزوس با کوروش در تمامی سفرها سخن گفته است.
3⃣ #تیگران پادشاه ارمنستان نیز از مشاوران و ملازمان کوروش گردید. #نبونید پادشاه بابل نیز مورد عفو کوروش قرار گرفت!
4⃣ رفتار کوروش با پادشاهانِ مغلوب اگرچه برخلاف روش متداول سایر پادشاهان آن زمان بوده، لیکن این سؤال به ذهن متبادر می‌شود که چرا این پادشاهان #مشرک، ملازم و مشاور کوروش گردیده‌اند؟! از یک پادشاه الهی انتظار نمی‌رود که #ظالمین و #کافرین را ملازم و همراه خود قرار دهد!!
5⃣ چشم‌پوشی از عقوبت این افراد [اگر مرتکب ظلم و جنایت نشده باشند،] امری بسیار پسندیده است، لیکن به‌کارگیری آنان در مقامِ #مشاور و منصوب‌کردن ایشان به‌عنوان #والیان شهرها، از یک پادشاه الهی پذیرفتنی نیست! مگر آن‌که بگوییم تمامی این پادشاهان پس از مواجهه با کوروش از عقاید خرافی خود بازگشته و قائل به وحدانیّت خدای یکتا شده‌اند، که برای اثبات این مدعا هیچ دلیل و حتی قرینهٔ تاریخی وجود ندارد!
6⃣ نکتهٔ دیگر این‌که نوع سلوک کوروش با پادشاهان مغلوب و به‌طور خاص کرزوس پادشاه لیدیه با آیات سورهٔ کهف نیز مطابقت ندارد. مطابق بیان #ابوالکلام_آزاد «جنگ کوروش در لیدیه»، معادلِ «سفر ذوالقرنین به مغرب‌الشمس» است. به این ترتیب می‌بایست رویکرد #کوروش در لیدیه با رفتار #ذوالقرنین در مغرب‌الشمس تطابق داشته باشد، حال آن‌که چنین نیست!
7⃣ به تصریح آیات، ذوالقرنین در مغرب‌الشمس با قومی ملاقات نمود و بین تعذیب و احسان به آن‌ها مخیّر گردید، سپس وعده داد که #ظالمان این قوم را عذاب خواهد کرد. اما کوروش نه تنها کرزوس را عقاب نکرد، بلکه او را تفقّد نموده و تا آخر عمر از مشاورانش قرار داد! این در حالی‌است که به تصریح مستندات تاریخی، کرزوس و اهالی لیدیه از جمله #پاک‌تیاس که به‌عنوان والی کوروش منصوب شد، همگی #مشرک بوده و هیچ‌یک به خدای یکتا معتقد نبودند. تمامی این موارد حاکی از آن است که ماجرای سفر ذوالقرنین به مغرب‌الشمس با داستان لشکرکشی کوروش به لیدیه تفاوت‌های آشکاری دارند.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ الف) سیاست‌های مذهبی کوروش (٢)
1⃣ براساس آراء مورّخین روسی، #کوروش قائل به #تسامح در بحث ادیان بوده و ملل را آزاد می‌گذاشت. مضاف بر این، بین عنایات کوروش به #مردم_بابل و توجّهات او به #قوم_یهود که به بابل کوچانده شده بودند، تفاوتی وجود نداشته و کلیّهٔ اقوام اعم از معتقدین به خدای یکتا و مشرکین، مورد لطف کوروش قرار گرفته‌اند.
2⃣ همراهی کوروش با ملل مختلف در اعتقاداتشان موجب ایجاد حسّ دوستی ملّت‌ها با کوروش شده و همین امر پایه‌های حکومت او را تقویت می‌نمود. اما این امر یک حربهٔ #سیاسی و فنّ #مملکت‌داری بود که در نهایتِ هوشمندی از سوی کوروش به کار گرفته شد؛ به این ترتیب ملّت‌ها عملاً استقلال خود را از دست داده و مجبور بودند تحت لوای او روزگار بگذرانند.
3⃣ با این توضیحات، کلیّه‌ی گزارش‌های تاریخی #متناقض در رابطه با اعتقادات کوروش قابل #توجیه است. یعنی: هم اقوالی که به #تکریم_یهودیان و بازگرداندن آنان به اورشلیم اشاره نموده، صحیح هستند و هم اسنادی که سخن از #خضوع_کوروش در برابر #خدای_بابلیان به میان آورده‌اند.
4⃣ در ادامه توضیحاتی دربارهٔ «اعتقادات شخصی کوروش» ارائه خواهد شد، لیکن عقاید شخصی کوروش اهمیت چندانی در تطبیق او با #ذوالقرنین ندارد. متواترات تاریخی به ما می‌گویند که جهان‌بینی و #مذهب_کوروش او را از تکریم اعتقادات باطل ملّت‌ها برای رسیدن به تفوّق سیاسی منع نمی‌کرده و این تنها نتیجه‌ای است که در این بحث حائز اهمیت است. [دقت کنید.]
5⃣ این‌که کوروش #مشرک بوده یا #زردشتی و یا #مهرپرست، تغییری در اصل موضوع حاصل نمی‌کند. همین‌که بدانیم معتقدات کوروش به او اجازهٔ احترام به #عقاید_انحرافی و #شرک‌آمیز ملل مختلف را می‌داده برای ما کافی است که بین او و پادشاهان الهی تفاوت قائل باشیم.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ ب) اعتقادات شخصی کوروش
1⃣ دربارهٔ مذهب و اعتقادات شخصی #کوروش نظرات گوناگونی ابراز شده:
👈 به بیان #هارولد_لمب، کوروش با پیروان زردشت که بیشتر در مشرق ایران منتشر بودند قبل از اواسط سنّش برخورد نکرده بود و لذا محتمل است که کوروش مانند آریایی‌های قدیم #مشرک بوده باشد.
👈 جناب #باستانی_پاریزی به تردید محقّقین در خصوص زردشتی بودن کوروش اشاره نموده و خود ایشان نیز کوروش را #آناهیتاپرست دانسته است.
👈 #مری_بویس ضمن بیان اختلاف‌نظرهای موجود در خصوص اعتقادات کوروش، شواهدی را گردآوری نموده و بر آن اساس کوروش را #زردشتی می‌داند.
👈 #آملی_کورت نیز بر این باور است که متون بابلی به هیچ‌وجه چیزی از اعتقادات شخصی کوروش را مکشوف نمی‌کند!
2⃣ #تورج_دریایی ضمن اشاره به ابهامات موجود در خصوص مذهب #مزداگرایی در میان پادشاهان نخست هخامنشی، اسناد مختلف و گاه معارض در رابطه با مذهب کوروش را ارائه کرده است. به بیان او، شناخته‌شده‌ترین دختر کوروش #آتوسا نام داشته که‌این نام با سنّت #مزدایی و آیین #زردشت مرتبط است. او شواهدی از احترام کوروش به #میترا را نیز ذکر کرده است. تصویر گل نیلوفر در ورودی آرامگاه کوروش می‌تواند نشانه‌ای از ارتباط او با میترا ایزد مهم پیش از زردشت که بعدها به آیین مزدایی راه یافت تلقّی گردد.
3⃣ شواهد دال بر احترام کوروش به میترا بدین‌جا منحصر نشده و گزارش #کتزیاس مبنی بر قربانی‌کردن اسب از سوی کمبوجیه برای پدرش کوروش نیز نشان از یک آیین هند و ایرانی دارد. #گزنفون و #هرودوت هم در شرح فتح بابل و رژه سلطنتی کوروش، به قربانی‌کردن اسب برای خوشید (میترا) اشاره نموده‌اند. دریایی پس از اشاره به تمامی این گزارش‌ها، نتیجه‌ای مشابه با کورت به‌دست داده و اذعان کرده که آگاهی‌های ما از عقاید شخصی کوروش بسیار اندک است.
4⃣ در جمع‌بندی باید گفت که دانسته‌های ما از #آیین_کوروش به‌اندازه‌ای نیست که بتوان در این خصوص اظهارنظر #قطعی نمود. اما در مسألهٔ تطبیق او با #ذوالقرنین می‌توان اظهارنظر #قطعی نمود. زیرا گزارش‌های متواتر تاریخی نشان از #تسامح او در قبال #ادیان_باطل داشته و همین امر ذوالقرنین بودنِ کوروش را ناممکن می‌سازد.
5⃣ در واقع حتی اگر #زردشتی بودن کوروش را بپذیریم، باز هم به توفیقی برای انطباق کوروش و ذوالقرنین دست نیافته‌ایم. مسألهٔ مهم در این بحث، #سیرهٔ یک فرمانروا است، نه #مذهب او. ای بسا پادشاهان مسلمانی که در تاریخ ایران به سلطنت رسیده و مرام و مسلک آنان به دور از آیین مسلمانی بوده است. در نتیجه می‌بایست روش زندگی پادشاهان با حاکمی الهی چون ذوالقرنین سنجیده شود، نه مذهبی که صرفاً اقرار به متابعت از آن دارند.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter