نقش #حوزه_علمیه_قم در دانش #تاریخ_اجتماعی #شیعیان این مقاله مهمترین پژوهشهای طلاب حوزه علمیه قم در حوزه تاریخ اجتماعی و سبک زندگی شیعیان را منعکس کرده است. نویسنده: حجت الاسلام دکتر محمدجواد #یاوری سرتختی

📌کیفیت شیعه از منظر امام رضا(ع) امام #رضا(ع) ضمن سفارش #شیعیان به پیروی از سنت و اصول رفتاری امام #معصوم، درباره ملاک های هویتی شیعه فرمود: «پيروان ما، تسلیم دستورات ما هستند. آنان دستورات ما را گرفته و به كار مى‏بندند و با دشمنان ما مخالفند. كسى كه بر اين روش نباشد از ما نيست.» 📚کلینی، الکافی، ج1، ص249، ح39. 📚شیخ صدوق، صفات الشیعه، ص3؛ 📚همو، عيون أخبار الرضا، ج1، ص126.

📌ارادت امام #رضا(ع) به امام #حسین(ع) امام رضا(ع) به تربت قبر امام حسین(ع) #توسل می جست، از #تربت_کربلا برای شیعیان #هدیه می فرستاد و آنان را به استفاده از آن سفارش میکرد و خطاب به #شیعیان فرمود: «هر كه روز #عاشورا را روز مصيبت، حزن و #گريه خود كند، خداى عز و جل روز قيامت را روز خرسندى و شادي او سازد و در بهشت چشمش به ما روشن گردد.» 📚ابن قولویه قمی، کامل الزیارات، ص283، ص278؛ 📚شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج8، ص40. 📚شیخ صدوق، الامالی، ص129.

📌درخواست سلیمان بن صرد از امام حسین(ع) در مکه چه بود؟ برخی از #شیعیان از جمله سلیمان بن صرد خزاعی به امام چنین نوشتند: «ما پيشوايي نداريم؛ پس، به سوي ما بيا، اميد آنكه خدا ما را به وسيلة تو گرد حقّ جمع كند. مردم انتظار تو را مي‎كشند و جز تو كسي را به عنوان امام خود قبول ندارند، پس، در حركت به سوي ما تعجيل كن. 📚طبری، تاريخ الأمم و الملوك، ج5، ص352. 📚یعقوبی، التاریخ، ج2، ص242؛

📌 امام جواد و مدیریت شیعیان #دینور در #کرمانشاه امام #جواد(ع) برای مدیریت امور زندگی #شیعیان و هدایت مذهبی، یکی از اصحاب خود به نام علی بن حسن را به #دینور فرستاد و وی به دینوری مشهور شد. 📚ابن عنبه، عمده الطالب فی انساب آل ابیطالب، ص345.

📌مقاله #تاریخ_اجتماعی #شیعیان قرن هفتم نویسنده: حجت الاسلام دکتر محمدجواد #یاوری سرتختی

📌وضعیت #سیاسی عصر امام باقر(ع) ⬅️خلفای عصر امام #باقر(ع): ولیدبن عبدالملک(م96ق)، سلیمان بن عبدالملک(م99ق)، عمربن عبدالعزیز(م101ق)، یزیدبن عبدالملک(م105ق) و هشام بن عبدالملک(م125ق) از خلفای امویِ عصر امام بودند. ⬅️اگر کسی به امام باقر(ع) اظهار #محبت می کرد، امام به وی می فرمود: «مانند ما در ميان اين امت مانند بنى اسرائيل است كه به دست فرعونيان گرفتار بودند؛ بچه‏ هاى آنان را مي كشتند و #زنان را زنده نگه مي داشتند. اينان(امویان) نيز فرزندان ما را مي كشند و زنان را زنده مي گذارند. ای #شیعیان، خود را برای انواع گرفتاریها آماده کنید.» 📚شیخ طوسی، الامالی، ص154.

📌آثار پایبندی به #نماز زمانى كه #عبيدالله بن زياد ملعون بر آن شد تا مخفيگاه مسلم بن #عقیل را پيدا كند، به يكى از غلامان خود دستور دارد تا به #مسجد رفته، مسلم بن عقیل را در آنجا بجويد. ابن زياد به او گفت: #شيعيان، نماز زياد مى‌گزارند. در آنجا، هركه را بر اين خصوصيّت يافتى، از طريق او به محلّ‌ مسلم بن عقیل دسترسى پيدا كن. او نيز به مسجد رفته و ديد كه مسلم بن #عوسجة، بيشتر از همه نماز مى‌گزارد. نزد او رفته و با حيله و نيرنگ(دنبال او راه رفت) تا به مخفيگاه #مسلم بن عقیل پى‌برد. مسلم بن عوسجه کسی بود که با شنیدن قیام امام حسین(ع) در کوفه نماند و خود را با هزار زحمت به امام #حسین(ع) رساند و به شهادت رسید. 📚احمدبن داود دينورى، الأخبار الطوال، ص۲۳۵.

📌غدیر در تاریخ #شیعیان مصر و مراکش برای اولین بار در هیجده ذی الحجه سال 362 قمری جمع فراوانی از اهل #مصر و #مغرب نیز برای دعا در سالروز غدیر خم جمع شده و آن روز را #عید اعلام کردند. در این جشنها که سال های پیاپی برپا می گشت، تمامی اقداماتی که نشان از شادی دارد، مانند #پوشیدن_لباس_نو، #ازدواج، آزادی بندگان، پخش کردن #هدایا و #قربانی توسط شیعیان انجام می گرفت. #مردم، #قاریان، #فقها و #شعرا ابتدا در مسجد شهر #قاهره جمع شده و سپس این جشن در قصر خلیفه فاطمی انجام می گرفت. 📚مِقریزی، اتعاظ الحنفاء، ج1، ص276، 273، 142؛ 📚همو، المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والاثار، ج2، 255، 91، 74، ج3، ص96؛ 📚ابن تغري بردي، النجوم الزاهرة في ملوك مصر والقاهرة، ج5، ص143.

📌زیارت امام #حسین(ع) یک فریض است. امام #باقر (ع) خطاب به محمدبن مسلم ثقفی فرمود: #شیعیان ما را به زیارت امام حسین (ع) امر کنید، چرا که زیارت او #روزی را افزون می کند و عمر را طولانی می گرداند و #بلاها و بدیها را دفع می کند. زیارت کردن امام حسین (ع) بر هر مومنی که اقرار به امامت او از جانب خدا داشته باشد، فریضه است. 📚شیخ طوسی، تهذیب الاحکام ، ج۶ ، ص42.

📌پاسخ به یک شبهه اخیر جناب آقای دکتر سیدمصطفی محقق داماد در یک کلیپ سخنرانی و قبلا در کتاب 《فاجعه جهل مقدس》 به این نکته اشاره کرده است که مردم بخاطر رشوه و درهم و دینار بر علیه امام #حسین علیه السلام نجنگیده اند. پاسخ: ⬅️برخی #عثمانی بوده و ضد اهل بیت علیهم السلام و #علویان بودند. ⬅️برخی بی طرف بودند. ⬅️برخی از روی ترس به کربلا رفتند. ⬅️برخی مانند شبث بن ربعی با دریافت رشوه و زر و سیم در مقابل حسین علیه السلام قرار گرفتند. 🖌 #طبری(م310ق) در گزارشی درباره #رشوه بنی امیه به #اشراف_کوفه نقل می کند: «امام #حسین(ع) از #شیعیان کوفی که به وی ملحق شده بودند، اوضاع کوفه را پرسید. مجمع بن عبدالله عايذى كه يكى از آن چهار نفر ملحق شده به امام بود، گفت: بنی امیه، برای جذب نیرو، به بزرگان قوم رشوه‏ هاى كلان داده‏اند، جیب های آنان را پر كرده‏ اند و بر ضد شما متفقند؛ اگرچه دل های عده ای از مردم به شما مايل است، اما فردا شمشيرهاي آنان بر ضد شما كشيده مى‏ شود.» 📚طبری، تاريخ الأمم و الملوك، ج5، ص404

📌 #عزاداری و گریه، نماد اجتماعی #شیعیان نویسنده: حجت الاسلام دکتر محمدجواد #یاوری سرتختی

📌لگد به قبر هارون جنایات هارون نسبت به امام #کاظم(ع) و امام #رضا(ع) سبب گردید تا #شیعیان #زائر حرم امام رضا هنگام رسیدن به قبر هارون در مشهد، انزجار خود را با لگد زدن به قبر او نشان دهند. 📚ابن بطوطه، رحله: تحفة النّظارفى غرائب الامصار و عجائب الاسفار، ج3، ص55.

📌کردار و گفتار شیعه موسی بن بكر واسطى می گويد: امام #کاظم(ع) به من فرمود: «اگر من #شيعيان خود را بررسى كنم، در میان آنان کسانی هستند که اهل حرف هستند، اما اهل عمل نیستند؛ چون این گروه را #امتحان کنم، آنان را #مرتد یابم؛ اگر آنان را #آزمايش کنم، از هزار نفر يك نفر هم #سالم بيرون نيايد؛ اگر #غربالشان كنم چيزى جز آنچه از من است، در غربال نماند. اينان دير زمانى است كه #لمیده و ادعا می کنند: ما شيعه #على(ع) هستيم، و حال آنكه شيعه على(ع) تنها آن كسى است كه كردارش، گفتارش را تصديق كند.» 📚کلینی، الکافی، ج8، ص228، ح290.

📌سلیمان بن صرد خزاعی 1⃣ #سليمان از بزرگان #شیعه #عراق و از اصحاب اميرمؤمنان، امام حسن و امام حسين علیهم السلام است. 2⃣ سليمان در برخی جنگ‌هاي دوران #اميرمومنان علی(ع) سابقه درخشاني از خود به جاي گذاشت ولی به دلیل کوتاهی، در #جنگ #جمل بر علیه، #طلحه و #زبیر شرکت نکرد و مورد مواخذه امیرمومنان علی علیه السلام قرار گرفت. 📌بلاذري مي‌نويسد: [پس از جنگ جمل] #علي(ع) صورت خود را از سلیمان برگرداند و او را #سرزنش كرد و فرمود: تو دچار #ترديد شدي و گوش نکردی و نيرنگ به كار بستي در حالي كه تو از معتمدترين افراد نزد من بودي. سليمان از امام معذرت خواست و عرض كرد: #دوستي من را نگهدار و در آينده، خيرخواهي من خالص‌تر خواهد بود. 3⃣ سليمان نه تنها خوب ظاهر نشد بلکه نسبت به #صلح امام #حسن(ع) با #معاويه ديدگاه انتقاد داشت و از جمله كساني بود كه امام را بعد از صلح با معاويه #مذّل_المومنين خطاب كرده است. 4⃣ سلیمان به عنوان #رهبر بزرگ #شیعیان، امام #حسین(ع) را به #کربلا دعوت کرد. اما در کربلا به دلیل کوتاهی و نداشتن روحیه #انقلابی امام را تنها گذاشت. مسيب بن نجبه از بزرگان #توابين درباره کوتاهی در #قیام امام حسین(ع) می گوید: ما حسین(ع) را تنها گذاشتیم در حالي كه پيش از آن، نامه او به ما رسيده بود و #سفير او بر ما وارد شده و همه گونه از ما ياري طلبيده بود. ولي ما جان‌هاي خود را از او دريغ كرديم تا آنكه در كنار ما به #شهادت رسيد. به درستي كه ما نه با دست خود او را ياري داديم و نه با زبان خود از او دفاع كرديم و نه با اموال خود او را #حمايت كرديم و نه عشاير و قبايل خود را براي ياري او #بسيج كرديم، اينك چه عذري در درگاه خداوند داريم. 📌عدم پذيرش #جنگ با #قاتلان امام حسين(ع) نیز از کوتاهی های سلیمان است. عدم #حمايت صريح يا ضمني امام #سجاد(ع) از قيام توابین از مهم‌ترين كاستي‌هاي اين #نهضت شيعي است.

📌تاثیر محبت به اهل بیت در سعادتمندی امام #حسن_مجتبی علیه السلام فرمود: ⬅️ای #شیعیان، درخواست های خود را از اهل بیت(ع) طلب کنید و از رجوع به دنیاطلبان و #امویان بپرهیزند. ⬅️دوستى ما- خاندان اهل بیت(ع)- آنچنان #گناهان را از بنى آدم فرو ميريزد كه باد، برگ درختان را فرو ميريزد. 📚کلینی، الکافی، ج1، ص19، ح12. 📚شیخ طوسی، اختيار معرفة الرجال، ج1، ص328.

📌علت #صلح امام #حسن(ع) از زبان خود امام امام حسن #مجتبی(ع) در پاسخ به کسانی چون ابوسعید عقیصا که پرسیدند: «ای فرزند رسول خدا(ص)، چرا با معاویه صلح کردید در حالیکه میدانید شما بر حق بوده و #معاویه گمراهِ باغی است، امام فرمود: اگر این کار را انجام نمیدادم، حتی یک نفر از #شیعیان ما را بر روی زمین باقی نمیگذاشتند.» آن حضرت، در عبارت دیگری علت صلح را بقای دین توسط شیعیان بیان کرده و فرمود: «ترسیدم آنان را بکشند؛ لذا تصمیم گرفتم برای بقای دین در روی زمین، #فریادگری باقی بگذارم.» 📚شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمه، ج1، ص316؛ 📚همو، علل الشرایع، ج1، ص211. 📚ابن عساکر، تاریخ مدینه الدمشق، ج13، ص280.

📌رفع و دفع اختلافات شیعه توسط امام حسن عسکری(ع) اختلافات درون مذهبی #شیعه در امر #توحید آنچنان ببود که سهل بن زیاد آدمی می گويد: «در سال 255 هجری قمری به امام حسن #عسكرى(ع) نامه نوشتم كه #شيعيان در توحيد اختلاف دارند. برخى می گويند: خدا #جسم است و بعضى می گويند او #صورت است؛ اگر صلاح بدانيد و لطف كنيد، به من آنچه را که صحیح است بياموزيد تا از آن تجاوز نكنم و همگی به آن ملزم گردیم.» امام حسن عسکری(ع) به خط خود مرقوم فرمود: از توحيد پرسيدى. #خدا يگانه و يكتا است، نزاده و زاده نشده و چيزى همتاى او نيست؛ او #خالق است و مخلوق نيست؛ خداى تبارك و تعالى هر چه خواهد از جسم و غير جسم می آفریند و خودش جسم نيست؛ آنچه خواهد صورتگرى كند و خودش صورت نيست؛ سپاسش بزرگ است، نام هايش مقدستر از آن است که برايش مانندى جز خود او باشد، چيزى مانندش نيست و او #شنوا و #بينا است.» 📚کلینی، الکافی، ج1، ص103، ح10.

📌تاریخچه #شهادت بر #ولایت امیرمؤمنان علی(ع) در #اذان لازم به ذکر است که از نظر شیعیان شهادت بر #ولایت امیرمؤمنان علی(ع) در #اذان از باب جزئیت در اذان نیست؛ بلکه از باب تقرب و تهیت به امیرمؤمنان علی اظهار می گردد؛ چنانکه شیخ صدوق(م381ق) نیز در همان اوائل عصر غیبت کبرا بر آن تذکر داده است. در #حلب سیف الدوله حمدانی بعد از تأسیس دولت #حمدانیان، دستور داد تا برای اولین بار جمله "محمد و علی خیر البشر" که برگرفته از کلام رسول خدا درباره منزلت امیرمؤمنان #علی است، در وسط #اذان گفته شود و به صورت یک سنت درآمد. در سال 296 قمری ابوعبدالله شیعی نیز دستور داد تا در اذان «حی علی خیرالعمل و علیٌ خیرالبشر» گفته شود. افزون بر #قَرامطه حلب در اظهار "اَشهَدُ انَّ علیّاً ولی المؤمنین،" شیعیان امامی مذهب عصر آل بُوَیه نیز «اَشهَدُ انَّ علیّاً وَلِی الله» را در اذان خود اعلام کردند. بنابر گزارش ابن کثر(م774ق) سنی، بیشتر مردم #شام نیز در سال 366 قمری "حی علی خیرالعمل" را در اذان اظهار می کردند. در سال 443 قمری نیز #شیعیان محله #کرخ_بغداد «اشهد انَّ علیّا ولی الله» را در اذان خود اعلام کردند. برخی نیز بر سر در خانه ها و #مساجد خود این فراز را با طلا نوشتند. 📚بلاذری، أنساب الأشراف‏، ج2، ص103؛ 📚شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج3، ص493. 📚ابن عدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج2، ص476- 475، 944 📚ابن حماد، اخبار ملوک بنی عبید و سیرتهم، ج1، ص50. 📚ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج11، ص270. 📚شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج1، ص290. 📚ابن جوزی، المنتظم فی التاریخ الامم و الملوک، ج15، ص329، ص335؛ 📚مقریزی، المواعظ و الاعتبار بذکر خطط و آثار، ج2، ص271، ص274.

📌تأکید اهل بیت(ع) بر کیفیت صلوات امام حسن #مجتبی(ع) صلوات را اینگونه می فرستاد: «اللَّهُمَ‏ صَلِ‏ عَلَى‏ مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّد.» امام #سجاد(ع) نیز بعد از واقعه #عاشورا مکرر جمله "اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد،" را استعمال می کرد. فخر رازی(م606ق) می نویسد: اهل تسنن، "صلوات الله عليه و عليه الصلاة و السلام" را جز برای رسول خدا(ص) به کار نمی برند‏، اما #شیعیان آنها را برای #علی و اولاد او بیان می کنند.» 📚قندوزی، ینابیع الموده لذوی القربی، ج1، ص41. 📚شیخ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ج1، ص373. 📚فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ج16، ص136.

📌سفارش امام #عسکری(ع) به #شیعیان در #عصرغیبت «فَأَمَّا مَنْ كَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ، حَافِظاً لِدِينِهِ، مُخَالِفاً لِهَوَاهُ، مُطِيعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ، فَلِلْعَوَامِّ أَنْ يُقَلِّدُوهُ.» در عصر غیبت، بر مردم فرض است تا از فقیهانی که: ⬅️مراقب نفس خود هستند(یعنی با تقوا و اهل ورع هستند،) ⬅️حافظ دین و عقیده هستند، ⬅️مخالف هوای نفس گام برمی دارند، ⬅️مطیع امر مولی هستند، اطلاعت کنند. 📚امام حسن عسکری(ع)، التفسير(منسوب به إمام حسن عسكري)، ص300.

📌مراقب #جاعلان و #تحریف کنندگان باشیم. امام حسن #عسکری(ع) برای برخی از #شیعیان نوشت: «از پذیرش مطالب جاعلان #حدیث بپرهیزید؛ زیرا آموزه های آنان با دین ما ارتباط ندارد.» 📚شیخ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج2، ص804- 803.

📌کیست مثل صفوان؟ گاهی رابطه دوستی بین برخی #شیعیان چنان بود که منجر به #عقداخوت میان آنان می گردید. چنانکه صفوان بن یحیی، عبدالله بن جندب و علی بن نعمان دوست بودند. آنان در خانه خدا عقد اخوت بسته و با هم قرار گذاشتند که هر یک از دنیا رفت، آن دو نفر دیگر به جای او هم #نماز بخوانند و هم #روزه بگیرند و هم #زکات بدهند. پس از وفات عبدالله و علی، #صفوان روزی 153 رکعت نماز می خواند، 3 ماه در سال روزه می گرفت و 3 برابر زکات می پرداخت و اگر #تبرّعات می پرداخت، به جای آن دو هم می پرداخت. 📚نجاشی، الرجال، ص197.

📌استحکام ما در اطاعت از ولایت است. اعور شَنّی در میانه جنگ #صفین خطاب به امیرمؤمنان #علی(ع) گفت: «آیا روا است که ما #شیعیان از امامى كه خدا حقّ او را واجب شمرده، نافرمانى كنیم و مردم #شام از چنان گردنكشى( #معاویه) به جان و دل اطاعت كنند؟!» 📚منقری، وقعة صفین، ص426.

📌چرا هنگام برخاستن #یا_علی می گوییم؟ ابو نعیم اصفهانی و ابن عساکر روایت کرده اند: كَانَ لَا يَقُومُ أَحَدٌ مِنْ بَنِي أُمَيَّةَ إِلَّا سَبَّ عَلِيًّا؛ هرگاه فردی از #بنی‌امیه از جای خویش بر می‌خاست، #علی(علیه السلام) را لعن می‌کرد. 📚ابونعیم الاصبهانی، حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج5، ص322. 📚ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۵۰، ص ۹۶. 📣 #شیعیان در مبارزه با این فرهنگ دشمنان، هنگام برخاستن «یا علی» می‌گویند.