📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه اول / ۲آذر۱۴۰۳ حجت الاسلام قنبریان • نمای کلی خطبه • خطبه ۵ بخش اصلی دارد ۱. حق و فلسفه آن ۲. بزرگترین این حقوق ۳. حالت خروج از اعتدال در روابط میان والی و مردم ۴. توصیه ها ۵. مواجهه با مدح والی ❗️ گلایه از جبهه انقلاب #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian

📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه دوم / ۹آذر۱۴۰۳ حجت الاسلام قنبریان ▫️فراز اول: فقد جعل الله لی علیکم حقاً بولایة امرکم و لکم علیّ من الحق مثل الذی لی علیکم 🔸 ۴ مقدمه: ۱. موافقین و مخالفین وجود حق! ۲.حق، جعل و اعتبار متکی به تکوین ۳. حق/ حکم/ تکلیف؛ چه تفاوتی می کند چیزی را حق یا حکم بدانیم؟! ۴. دو مقام حق: جعل حق (اهلیت تمتع) / اجراء و استیفاء حق (اهلیت استیفاء) 🔸 شرح فراز: ۱. جعل الله... حقاً ؛ جعل و اعتبار الهیِ حق ۲. "لی علیکم" و "لکم علیّ" ؛ حق مصطلح است یا حکم است؟! ۳. "مثل الذی لی علیکم" ؛ حق متقابل - حق متقابل غیر از تقابل حق_تکلیف است! - حق متقابل متکافوء بین حاکم و مردم! - سخن محمد عبده اول این خطبه ۴. "مثل الذی"؛ در حق بودن(نه متعلق) - در اهلیت تمتع و اهلیت استیفاء؟! #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian

📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه سوم / ۲۳آذر۱۴۰۳ حجت الاسلام قنبریان • اهم نکات جلسه قبل • آیت الله خامنه ای "مثل الذی لی علیکم" را "همان مقدار" تفسیر کردند(۱۴۰۳/۴/۵) ▫️فراز "فالحق اوسع الاشیاء..." • مقام تواصف / و مقام تناصف حق! ❓آیا همان مقام تمتع حق و مقام استیفاء است؟! • معنای تواصف و تناصف • احتمال درست تر در "فالحق اوسع الاشیاء فی التّواصف" • تفسیر درست و کامل "و اضیقها فی التناصف" - تناصف بین حاکم و رعیت در تمتع حق و استیفای آن - شاهدی از عهدنامه مالک اشتر ❗️ تناصف اعم از مقام تمتع و استیفای حق است. #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian

📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه چهارم / ۷دی۱۴۰۳ حجت الاسلام قنبریان ▫️فراز: لا يَجْرِي لِأَحَدٍ إِلَّا جَرَى عَلَيْهِ، وَ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ إِلَّا جَرَى لَهُ؛ وَ لَوْ كَانَ لِأَحَدٍ أَنْ يَجْرِيَ لَهُ وَ لَا يَجْرِيَ عَلَيْهِ لَكَانَ ذَلِكَ خَالِصاً لِلَّهِ سُبْحَانَهُ دُونَ خَلْقِهِ، لِقُدْرَتِهِ عَلَى عِبَادِهِ وَ لِعَدْلِهِ فِي كُلِّ مَا جَرَتْ عَلَيْهِ صُرُوفُ قَضَائِهِ، وَ لَكِنَّهُ سُبْحَانَهُ جَعَلَ حَقَّهُ عَلَى الْعِبَادِ أَنْ يُطِيعُوهُ وَ جَعَلَ جَزَاءَهُمْ عَلَيْهِ مُضَاعَفَةَ الثَّوَابِ، تَفَضُّلًا مِنْهُ وَ تَوَسُّعاً بِمَا هُوَ مِنَ الْمَزِيدِ أَهْلُهُ.   • بیان علامه تهرانی: تیغ دولب بودن حق! • در متقابل بودن حق، تصویر به گونه دیگری می شود: حق در مقابل حق؛ نه حق در مقابل تکلیف! • لازمه این فراز: #مساوات در برابر قانون! (نظر برخی فقهاء و حقوق دانان) • معنای مساوات در تنبیه الامة محقق نائینی(ص۱۰۰تا۱۰۶): - اصل طاهر مساوات/ از اشرف قوانین مبارکه - مساوات همه در جمیع نوعیات - بعد از اصل آزادی، مساوات شرط برای ولایتیه بودن حکومت - اختلاف اصناف مکلفین نسبت به انحاء تکالیف؟ • اشاره ای به شواهد ۱۴ گانه از روایات در اثبات مساوات • چرا حق در مورد خداوند متقابل نیست؟(بیان شهید مطهری) #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian

📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه پنجم / ۲۱دی۱۴۰۳ حجت الاسلام قنبریان ▫️فراز: ثُمَّ جَعَلَ سُبْحَانَهُ مِنْ حُقُوقِهِ حُقُوقاً افْتَرَضَهَا لِبَعْضِ النَّاسِ عَلَى بَعْضٍ، فَجَعَلَهَا تَتَكَافَأُ فِي وُجُوهِهَا وَ يُوجِبُ بَعْضُهَا بَعْضاً وَ لَا يُسْتَوْجَبُ بَعْضُهَا إِلَّا بِبَعْضٍ 1⃣ این حقوق متکافئ در مقام جعل و اهلیت، این ملازمات را دارد یا در مقام استیفاء هم؟! • مثال از حق نفقه و حق تمکین • مثال از حق حاکم و رعیت(نامه ۵۰) 2⃣ استیفاء حق با کیست؟ • فرق بین حق معین و مفروز با کلی و مشاع - فرق تقاص با برداشتن فقیر از مال زکاتی؟ ❓اگر حقوق قانونی صنف و طبقه ای داده نشد؟! ❓آیا دولت هم در ضرر به حقوق مالی ضامن می شود؟! 3⃣ چقدر تخلف، مجوز نقض طرف مقابل می شود؟! • روایت قرب الاسناد • سازوکار حَکَم در نامه۵۴ 4⃣ پیدایش نهادهای دیگر در حکومت و نوعی تفکیک قوا • فخذوا هذا من امرائکم... #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian

📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه ششم / ۵بهمن۱۴۰۳ حجت الاسلام قنبریان ▫️فراز: وَ أَعْظَمُ مَا افْتَرَضَ سُبْحَانَهُ مِنْ تِلْكَ الْحُقُوقِ حَقُّ الْوَالِي عَلَى الرَّعِيَّةِ وَ حَقُّ الرَّعِيَّةِ عَلَى الْوَالِي، فَرِيضَةٌ فَرَضَهَا اللَّهُ سُبْحَانَهُ لِكُلٍّ عَلَى كُلٍّ ▫️ یک نکته تکمیلی جلسه قبل؛ • حقوق علیه دولت در قوانین موضوعه: ۱. جایی که دولت تصدی دارد ۲. جایی که نقش حاکمیتی دارد • استیفای این دو حق: ۱. قضایی / ۲.سیاسی(مجلس شورای اسلامی) ❓چرا اعظم حقوق متقابل، در رابطه حاکم مردم است؟! ❗️نتیجه اش در فراز: • فَجَعَلَهَا نِظَاماً لِأُلْفَتِهِمْ وَ عِزّاً لِدِينِهِمْ ؟! • فراز :فَلَيْسَتْ تَصْلُحُ الرَّعِيَّةُ إِلَّا بِصَلَاحِ الْوُلَاةِ، وَ لَا تَصْلُحُ الْوُلَاةُ إِلَّا بِاسْتِقَامَةِ الرَّعِيَّةِ؛ دوری نیست! صلاح رعیت به صلاح ولات؛ صلاح ولات به استقامت رعیت (نه صلاح رعیت)! ❗️استقامت بر همان حقوق متقابل! • بیانی لطیف از علامه طباطبایی در اینباره (ترجمه المیزان ج۳ص۳۹۴و۳۹۵): - برای حذر از ارباباً من دون الله و سلطه یک طبقه یا فرد: اراده و خواست آنها #تحمیل نشود الا همان مقدار اراده و خواست دیگران #تحمل شود! • تایید از حکمت ۱۶۴ + حکومت با مقدوراتش می تواند بدون تحمل اراده مردم، اراده خود را تحمیل کند؛ پس آن حقوق متقابل در اینجا اعظم فریضه الهی است. • دستور مجلس عام برا ضعیفان در عهدنامه مالک اشتر مبنی بر: شنیدن درشت گویی آنها از این قبیل است. #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian

🎯 کارنامه ای حکومتی از امیرالمومنین(ع) • شیعه یک "نهضت مقدس"(عاشورا) دارد و یک "#دولت_مقدس"(حکومت علوی). مقدس یعنی خالی از عیب و نقص و دارای همه ارزشهای انسانی و اسلامی. با این دو #خط_کش می تواند قیامها و نهضت ها، نظامها و حکومت ها را ارزیابی کند. • در قسمتی از #خطبه_۸۷ حضرت امیر(ع) کارنامه ای از حکومتش ارائه می دهد؛ به گونه ای که جامعه ی دچار فتنه ها و جنگ ها هم علیه او حجتی ندارد: 🔅 اعْذِرُوا مَنْ لَا حُجَّةَ لَكُمْ عَلَيْهِ وَ هُوَ أَنَا معذور داريد كسى را كه شما را بر او حجت و دليلى نيست؛ و او منم! این اوج افتخار یک حکمران است که واقعا معذور باشد و علیه او حجت و دعوی قابل اثباتی نباشد! 🔅 أَ لَمْ أَعْمَلْ فِيكُمْ بِالثَّقَلِ الْأَكْبَرِ وَ أَتْرُكْ فِيكُمُ الثَّقَلَ الْأَصْغَرَ؟ آيا من در ميان شما به «ثقل اكبر» [يعنى قرآن] عمل ننموده ام آيا «ثقل اصغر» [يعنى عترت] را در ميان شما نگذاشتم؟ یعنی براساس قرآن حکم کردم و عترت پیامبر(ص) -حسن و حسین- را هم برایتان نگه داشتم. غیر بقای ظاهری عترت از لزوم پیروی از آنها در همین خطبه هم می گوید؛ گرچه خودش این کارنامه حکومتی اش را منهای قبول امامتش از سوی همه امت عرضه می کند! به تعبیر دیگر در حد خلافتی کنار خلفاء به چنین کارنامه ای رسیده است نه امامتی کامل و پذیرفته شده توسط همه مملکت! 🔅 قَدْ رَكَزْتُ فِيكُمْ رَايَةَ الْإِيمَانِ پرچم ایمان را در ميان شما برافراشتم. به زبان امروز، "ایمان" #گفتمان_رایج و سخن غالب جامعه علوی شد. و این به دستور العمل و آیین نامه نبود چنانچه در فراز آخر خواهد آمد. 🔅 وَ وَقَفْتُكُمْ عَلَى حُدُودِ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ و بر حدود حلال و حرام آگاهتان كردم. حکومت اسلامی در احکام و ارزشها بی طرف نیست و آموزش آنرا وظیفه خود می داند. علی(ع) به آن به خوبی عمل کرده است. معاویه به برخی زنان این جامعه گفت: پسر ابوطالب شما را فقیه پرورانده است!(بلاغات النساء ج۱ص۷۲) 🔅وَ أَلْبَسْتُكُمُ الْعَافِيَةَ مِنْ عَدْلِي و از عدالت خويش جامه عافيت بر تنتان پوشاندم . بدون عدالت، عافیت در زندگی نیست و احکام هم برپا نمی شود (العَدلُ حَياةُ الأحكامِ). کسی از حاضران منکر این مقدار تحقق عدالت از سوی علی(ع) نیست و حجتی علیه ایشان آورده نمی شود. 🔅 وَ فَرَشْتُكُمُ الْمَعْرُوفَ مِنْ قَوْلِي وَ فِعْلِي و معروف را با گفتار و كردارم، در ميان شما، گسترش دادم. غیر از آموزش احکام، واجبات باید "معروف" در جامعه شود. یک هنجار شناخته شده و پذیرفته شده در عموم گردد؛ تا "امر به معروف" آسان باشد. کارنامه حضرت دراینباره هم درخشان است می فرماید: معروف را مثل فرش برایتان گستراندم. این قطعا با عدالت و عافیت بخشی به معاش هم نسبتی دارد. 🔅 وَ أَرَيْتُكُمْ كَرَائِمَ الْأَخْلَاقِ مِنْ نَفْسِي و اخلاق كريمه را با رفتار و منش خود به شما نشان دادم. این فراز در نسبت مستقیم با برافراشتن پرچم ایمان در جامعه است. رهبر انقلاب اسلامی دربیانیه گام دوم درباره نسبت معنویت امام خمینی -در رأس- با رشد معنویت در متن جامعه سخن حقی دارند که تمثال اعلای آن امیرالمومنین(ع) است: "[انقلاب اسلامی] عیار معنویّت و اخلاق را در فضای عمومی جامعه بگونه‌ای چشمگیر افزایش داد. این پدیده‌ی مبارک را رفتار و منش حضرت امام خمینی در طول دوران مبارزه و پس ‌از پیروزی انقلاب، بیش ‌از هر چیز رواج داد؛ آن انسان معنوی و عارف و وارسته از پیرایه‌های مادّی، در رأس کشوری قرار گرفت که مایه‌های ایمان مردمش بسی ریشه‌دار و عمیق بود. هرچند دست تطاول تبلیغات مروّج فساد و بی‌بندوباری در طول دوران پهلوی‌ها به آن ضربه‌های سخت زده و لجنزاری از آلودگی اخلاقی غربی را به درون زندگی مردم متوسّط و بخصوص جوانان کشانده بود، ولی رویکرد دینی و اخلاقی در جمهوری اسلامی، دلهای مستعد و نورانی بویژه جوانان را مجذوب کرد و فضا به سود دین و اخلاق دگرگون شد. مجاهدتهای جوانان در میدانهای سخت از جمله دفاع مقدّس، با ذکر و دعا و روحیه‌ی برادری و ایثار همراه شد و ماجراهای صدر اسلام را زنده و نمایان در برابر چشم همه نهاد." 📝 محسن قنبریان ۱۹بهمن۱۴۰۳ #دهه_فجر_انقلاب_اسلامی ☑️ @m_ghanbarian

📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه هفتم / ۳اسفند۱۴۰۳ حجت الاسلام قنبریان ▫️نمای کلی فراز: فجعلها نظاماً لالفتهم...یئست مطامع الاعداء • ۲ فرض طرح شده: 1⃣ فاذا ادّت الرعیه... وادّی الوالی؛ در حقوق متقابل هم رعیت حق را اداء کنند هم حاکم! 2⃣ و اذا غلبت الرعیه... او اجحف الوالی؛ رعیت ادا نکند یا والی اجحاف کند! • ۲ فرض دیگر را طرح نکرده: ۳. ادای رعیت، اجحاف والی! ۴.غلبه رعیت، ادای والی! ⬅️ از آن دو، تکلیف ایندو هم معلوم می شود. ▫️ پیامد ها: 1⃣ پیامد حقوق متقابل مردم و حاکم: نظاماً لالفتهم/ عزّاً لدینهم • دین در ساحت ربانی، عزیز است/ در ساحت بشری گاهی اسیر، ذلیل و... می شود! • دین در ساحت فردی بشر؛ نظامش به یقین است (نظام الدین حسن الیقین) الفت و اخوت هم در ساحت افراد با مروت است (نظام المروة حسن الاخوة) • دین در ساحت اجتماعی بشر؛ محل بحث این خطبه (حقوق متقابل حاکم و رعیت موجب عزت است نه برهان و یقین/ و همان سبب الفت است نه مروت افراد ) ⚠️ توجهی فرهنگی و مهم درباره دوره های دانشجویی و روش انتقال و آموزش معارف 2⃣ پیامد رعایت آن حقوق متقابل: عزت حق/ برپایی مناهج دین/ استواری نشانه های عدالت/ جریان سنت ها در مجرای خود • همین خط در خطبه فدکیه صدیقه طاهره(س) 3⃣ نتایج ۴پیامد بالا: صلاح زمانه/ بقاء دولت/ یاس دشمنان #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian

📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه هشتم / ۱۷اسفند۱۴۰۳ حجت الاسلام قنبریان ▫️ همان فراز جلسه هفتم • از چهار فرض در نسبت حاکم و رعیت؛ دو فرض طرح نشده هم به همان وجوه طرح شده برمی گردد! • تقدم دولت سازی بر جامعه سازی در خطبه ۲۱۶ • دولت سازی به تعبیر شهید بهشتی یعنی مخروط امامت عدل / روایات... • تقدم "استقامت رعیت" بر دولت سازی! (لا تصلح الولاه الا باستقامت الرعیه) - نه فرمود "الا بصلاح الرعیه" تا تحقق، دوری شود! فرمود "باستقامه الرعیه" - این استقامت سر همان حقوق متناظر و فیمابین است ؛ که دولت صالح می سازد! ⬅️ نتیجه بسیار مهم: سیاسی بودن مردم از تربیت کامل آنها تقدم دارد! ⚠️ برخی رویکردشان این است تا جامعه تربیت نشده، حقوق اساسی به آن ندهند! 🚫 بطلان این نظر در خطبه ۲۱۶ و... • دو حلقه این زنجیره: ۱. حلقه رابطه استقامت مردم با اصلاح دولت: - حدیث پیامبر(ص): کما تکونون یُولّی علیکم ۲.حلقه رابطه اصلاح دولت و اصلاح و تربیت مردم: - الناس علی دین ملوکهم - اختلاف نظر شهید مطهری (مجموعه آثارج۱۵ص۱۰۳۰) و رهبر انقلاب(۸۴/۶/۸) در شرح آن - روایاتی در اینباره #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian

📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه نهم / ۲۶اردیبهشت۱۴۰۴ حجت الاسلام قنبریان ☆ اهم نکات ۸جلسه قبل را اینجا بشنوید! 1⃣ دو مقام حق: اهلیت تمتع/ استیفاء و اجرا ❓آیا مردم فقط حق دارند یا خود می توانند استیفاء هم بکنند؟! 2⃣ حقوق متقابل و متکافؤ ❗️ریشه مردم سالاری دینی در این خطبه است! 3⃣ اصل مساوات قانونی؛ شرط حکومت ولایتیه ❗️تقسیم سه گانه میرزای نائینی در اینباره! 4⃣ چرا حقوق متقابل حاکم و مردم بزرگترین فریضه خداست؟ ❗️قاعده ای از علامه طباطبایی: اگر تحمل حق به اندازه تحمیل حق (بر دیگران) نباشد اربابیت اتفاق می افتد! 5⃣ نظام اولویت و تقدم: • تقدم اصلاح دولتمردان بر تربیت جامعه! • تقدم سیاسی بودن مردم (استقامت بر حقوق اساسی) بر کار تربیتی! ❗️برخی فکر می کنند وقتی جامعه تربیت شد به او حق سیاسی دهند! 6⃣ شاخص دینداریِ سه سطحی! ❗️شاخص دین در ساحت اجتماعی، حُسن الیقین و ... نیست؛ تحقق حقوق متقابل مردم_حکومت است! #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian

📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه دهم / ۲خرداد۱۴۰۴ حجت الاسلام قنبریان 🔘 آثار و پیامدهای رعایت حقوق متقابل حاکم و مردم 1⃣ عزّت حق • حقوق یا حقیقت؟ 2⃣ برپا شدن راه های دین • هر حکومتی به قیامتی می برد و حکومت اسلامی باید به بهشت ببرد. • اطاعت در این حکومت غیر اکراهی است • پس با تحقق حقوق متقابل، راه دین برپا می شود نه به زور کسی برده شود! • شبهه حدود و اجبارها! - برخی روایاتش در تصحیح طلاق و ارث زنان که مظلوم واقع می شدند! 3⃣ پرچم عدالت برافراشته میشود! • عدالت سیاسی (حاصل از رعایت حقوق متقابل) مادر عدالتهاست! • بدون حقوق متوازن حاکم و مردم: - در غلبه حاکم، اگر هم قسط بخواهد، عدالت استالینی است! - در غلبه رعیت، آنارشی و هرج و مرج شده که عدالتی شکل نمی گیرد! 4⃣ سنّت ها در مجاری خودش جاری می شود! • بحث کلیدی ترتیب اولیاء در فقه (ترتیب: مالک، اب و جد، حاکم) • ثمره تحقق حقوق متقابل، تحقق ترتیب اولیاء در جامعه است • حکومت در کار خانواده دخالت بی جا نمی کند؛ خانواده را تعالی می دهد! • مثلا "سنت" ازدواج در خانواده جاری میشود نه با دست درازی های حکومت، حکومی شود! (نمونه های واقعی) #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian

📖 درسهای نهج البلاغه ▫️ شرح خطبه ۲۱۶ جلسه یازدهم / ۹خرداد۱۴۰۴ حجت الاسلام قنبریان 🔘 آثار و پیامدهای رعایت حقوق متقابل حاکم و مردم۲ ☆ ۳پیامد برای ۴ لازمه قبل: 1⃣ اصلاح زمانه • تعبیر زمان در روایات به سه معنا: - زمان - گذر زمان و روزمرگی(نمونه روایات) - زمانه (یک جهان اجتماعی حاصل از ارتباطات انسانی) • در "فصلح بذلک الزمان"، "زمانه" منظور است! • دو قاعده: ۱. زمانه قابل تغییر است اما قابل ستیز نیست!(روایات / توضیح) ۲. زمانه از نسبت بین حاکم و مردم ساخته میشود و این رابطه دو سویه است!(روایات) 2⃣ در بقاء دولت طمع میشود! • با تحقق حقوق متقابل روشن است • با لازمه قبل(تحقق معالم عدل) بیان بیشتری دارد(روایات) • رعایت عدل، رعایت قاعده مندی، تعمیم، قدرت اقناع و بالتبع بقاء است (بخلاف تبعیض) • ثبات دولتها مبتنی بر اقتدا به سنن الهی (عدل تکوینی) است. 3⃣ طمع های دشمنان به یأس می انجامد • در تحقق حقوق متقابل روشن است. • با واسطه تحقق عدالت؛ چنانچه گذشت قدرت اقناع می یابد بالسیرة العادلة یُقهَرُ المُناوی ❓پس چرا حکومت عدل علی(ع) مقهور شد؟! ❗️جهاد تبیین هم لازم است! سیره عادله شرط لازم و جهاد تبیین شرط کافی است؛ بدون قاعده مندی و عدالت، جهاد تبیین ممکن نیست! • مقایسه مواجهه کوفه با ابوموسی در ماجرای جمل و در ماجرای حکمیت صفین؛ نقش مهم جهاد تبیین! #خطبه_۲۱۶ ☑️ @m_ghanbarian