💠استعمال اسم مصدر در قرآن کریم در کاربرد اسمِ‌مصدر در قرآن کریم، نکته‌ای ظریف و معنایی وجود دارد که نحویان و مفسران قدیم به آن توجه کرده‌اند. اسم‌مصدر در اصل برای «حقیقتِ عمل» وضع شده، نه برای «تحقق و وقوع» آن؛ یعنی دلالت آن از شدت تجرید برخوردار است. قرآن از این ویژگی برای انتقال معانی دقیق‌تری بهره می‌گیرد. هنگامی که آیه به جای مصدرِ صریح، اسم‌مصدر را به‌کار می‌گیرد، مقصود آن است که اثر و حقیقتِ عمل را بدون اشاره به زمان، هیئت، یا مقدار آن نشان دهد؛ گویی معنا را از قیود بیرونی رها کرده و تنها «جوهره» فعل را در ذهن مستقر می‌سازد. نمونه روشن این نکته در تعبیر «فَضْلًا مِنَ اللَّهِ» دیده می‌شود؛ که به جای «تَفَضُّلًا» آمده است. حذف هیئت تفعّل و انتخابِ اسم‌مصدر، حقیقتِ فضل الهی را برجسته می‌کند نه چگونگی و مقدار آن را. در «صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ» نیز اسم‌مصدر «صُنْع» به جای «صَنْعَة» یا «صَنْع» فعلی، بر حقیقتِ صنعت و اتقان الهی دلالت دارد و آن را به صورت یک حقیقت قائم و ثابت می‌نمایاند. همچنین تعبیر «اللَّهُ يُرِيدُ الْقِسْطَ» با آوردن «القِسْط» که اسم‌مصدر عدل است نه یک نوع خاص از عدل بلکه خود ماهیت عدل را هدف اراده الهی معرفی می‌کند بدین‌سان قرآن با گزینش اسم‌مصدر معنا را از حالت حادثه به حقیقت منتقل می‌کند از یک اتفاق به یک اصل این دقت زبانی، خواننده را از سطح رویداد به لایه‌ای ژرف‌تر از معنا می‌برد و ساختار آیه را از نظر بلاغی به سطحی از تجرید اطلاق و عمومیت می‌رساند که با مصدر معمولی به‌دست نمی‌آید

❇️فرق معنایی جمع مکسر با جمع سالم علمای علم نحو گفته‌اند میان جمع سالم و جمع مکسر تفاوتی دقیق در دلالت وجود دارد جمع سالم بیشتر بر کثرت منظم و کمیتی برابر دلالت می‌کند زیرا اصل مفرد در ساخت آن محفوظ است اما جمع مکسر به سبب دگرگونی در بنای مفرد غالبا بر تکثر پراکنده و گروهی نامنظم حمل می‌شود از همین رو قرآن کریم در جایی که بر گروهی با وحدت ساختاری و نظم داخلی نظر دارد جمع سالم می‌آورد مانند قوله تعالی إن المسلمين والمسلمات والمؤمنين والمؤمنات که در این سیاق سخن از هویت‌های متقابل و منسجم است اما هرگاه معنا جهت تفرق و تکثر طبیعی داشته باشد جمع مکسر به کار می‌رود مانند قوله تعالی وخلقناكم أزواجا که جمع مکسر در آن افزون بر کثرت بر تنوع نیز دلالت دارد به این ترتیب جمع سالم بیشتر بار وحدت و انسجام را می‌رساند و جمع مکسر بار تکثر و تنوع را و این انتخاب در قرآن کاملا بر هندسه معنایی آیات منطبق است

#بلاغت_قرآنی شماره (۴) 🔶موضوع :بررسی کاربرد صیغه اسمی و فعلی در قالب آیات قرآن 🔸نمونه قرآنی وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ ۚ وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ(و ای پیامبر! تا تو در میان آنها هستی، خداوند آنها را مجازات نخواهد کرد؛ و نیز تا استغفار می‌کنند، خدا عذابشان نمی‌کند.«انفال۳۳» 🔘تو این آیه اول از ساختار فعلی«لِيُعَذِّبَهُمْ» و در ادامه از ساختار اسمی «مُعَذِّبَهُمْ» استفاده کرده است خب بریم ببینیم که دلیل این اختلاف چیه 😉 📌این آیه این نکته رو بیان میداره که استغفار مانع ثابت و همیشگی در برابر عذاب است اما حضور مبارک رسول خدا(ص) مانع همیشگی نیست زیرا حضور پیامبر(ص) در میان مردم بر خلاف استغفار محدود به زمان خاصی بوده است بنابراین از حالت ثابت با ساختار اسم و حالت موقت با ساختار فعل ذکر شده است 📚📚منبع:کتاب التعبیر القرآنی 😉 کانال ادبیات معناگرا قرآنی👇🏻 ┏━📚📖━━━━━┓    🆔 @maanagara ┗━━━━━📚📖━┛

موافق تدریس کتب دکتر سامرائی هستید که در برنامه های کانال بگذاریم ؟ اگر موافقید هر دو ماه یک بار یکی یکی از کتاب ایشان را تدریس کنیم 🤨 از کتاب معانی الأبنیة که کتاب صرفی معنایی قرآنی ایشان است شروع کنیم نظرتون چیه ؟ ب ادمین بگید لطفا @Diehcurhv

https://eitaa.com/adbeyatqorani یک کانال اختصاصی هم داریم برای مباحث دکتر سامرائی که در زمینه ادبیات قرآنی تالیفات بسیار عالی ای دارند

🔹 برای نخستین‌بار در کشور 📚 تدریس کتب دکتر سامرائی دوره تدریس کتاب «معانی الأبنیة فی العربیة» اثری بنیادین در تبیین پیوند «ساخت صرفی» و «دلالت معنایی» در زبان عربی، با رویکردی عمیق، تحلیلی و مبتنی بر فهم بلاغی و قرآنی متن. 🎓 با تدریس حجت‌الاسلام محمد امین مومنی استاد عالی ادبیات عرب و پژوهشگر بلاغت و معناشناسی قرآنی،با سابقه تدریس تخصصی متون پیشرفته صرف، نحو و بلاغت. ✨ این دوره فرصتی کم‌نظیر برای طلاب، دانشجویان و پژوهشگران ادبیات عرب است که می‌خواهند از سطح آموزش‌های قالبی عبور کرده و به فهم دقیق نسبت «بنیه لفظ» با «معنای مراد» در قرآن کریم دست یابند؛ خوانشی روشمند از صرف، در امتداد معنا و بلاغت. 📩 جهت ثبت‌نام در دوره و دریافت اطلاعات تکمیلی (زمان برگزاری، شیوه اجرا و شرایط شرکت)، لطفاً به آیدی زیر پیام ارسال فرمایید. @Diehcurhv

برنامه تدریس کتب دکتر سامرائی شروع شد ✅

در قرآن کریم میان دو واژه‌ی «علم» و «عرفان» خلط نشده است. «علم» در استعمال قرآنی به آگاهیِ روشن و مستقر اطلاق می‌شود که بر حجت و ثبوت استوار است، ازاین‌رو هم به خداوند نسبت داده می‌شود و هم به انسان. در مقابل، ماده «عرف» بیشتر در موارد شناخت تدریجی و ادراک حاصل از تجربه و نشانه‌ها به کار رفته است. به همین جهت، در مقام بیان صفات الهی تعبیر «علیم» به کار می‌رود و تعبیراتی از ریشه «عرف» در این سیاق دیده نمی‌شود. این تفاوت نشان می‌دهد که قرآن در انتخاب الفاظ، میان مراتب و انواع شناخت تفکیک قائل شده و هر لفظ را در جای مناسب خود به کار برده است.

اگر دنبال کتاب صرفی هستید که صرف را از حالت خشکِ قاعده‌محور خارج کند و آن را مستقیماً به فهم قرآن پیوند بزند، «معانی الأبنیة فی العربیة» انتخابی ممتاز است این کتاب صرف را نه صرفاً به‌عنوان ساخت واژه، بلکه به‌مثابه ابزار کشف معنا در آیات قرآن می‌بیند در آن، باب‌ها و وزن‌ها فقط تعریف نمی‌شوند، بلکه نشان داده می‌شود چرا قرآن در یک سیاق «فَعَّلَ» را بر «أَفْعَلَ» ترجیح داده و در جایی دیگر اسم‌مصدر را جای مصدر نشانده است مزیت مهم کتاب، تحلیل‌های قرآنی زنده و دقیق است؛ یعنی هر بحث صرفی با شاهد قرآنی و نکته معنایی همراه می‌شود و ذهن خواننده را از حفظ فرمول‌ها به فهم جهت می‌دهد «معانی الأبنیة» صرف را از سطح ابزار امتحانی بالا می‌کشد و آن را به دانشی تفسیری و کاربردی تبدیل می‌کند؛ دقیقاً همان چیزی که یک ادیب قرآنی به آن نیاز دارد

در بیان قرآنی، حروف ممدوده ساخت‌هایی که امتداد صوتی دارند غالباً برای القای دوام، استمرار یا گستردگی معنا به‌کار می‌روند؛ به‌گونه‌ای که کشش صوت، ذهن را به سوی کشش معنایی هدایت می‌کند. آیه نمونه ﴿وَالضُّحَى﴾ (الضحى: ۱) واژه «الضُّحَى» با الف مقصوره در پایان امتداد صوتی روشنی دارد این امتداد همراه با نرمی حروف فضایی آرام روشن و گسترده را القا می‌کند. کشش پایانی واژه حس گسترش نور و آرامش تدریجی روز را در سطح شنیداری منتقل می‌سازد ضحیٰ به معنای زمان گسترده‌شدن نور خورشید است نه صرف طلوع و نه انتهای روز. امتداد صوتی واژه کاملاً با این گستردگی زمانی و نوری هماهنگ است و معنا را پیش از تفسیر ذهنی در گوش شنونده تثبیت می‌کند امتداد صوتی واژه ابزار انتقال معناست به‌گونه‌ای که موسیقی لفظ، مفهوم آرامش و گسترش نور را با دقتی بلاغی در ذهن مخاطب ترسیم می‌کند

واقعا علم الصوت یکی از علومی است که جای آن خالی است و باید مورد بحث قرار گیرد لطایف و ظرائفی دارد که اعجاز قرآن را به تصویر میکشد

ادبیات در زمان الان به سمت قرآن کریم و کاربرد معنایی آن رفته است نمونه مشهود آن کتاب ها و مقاله های که از دانشگاه الأزهر مصر روز به روز بیرون می آید همگی ادبیات را ناظر به قرآن کریم بحث کرده اند یکی از افراد معروف در این زمینه دکتر سامرائی و دکتر برکات هستند که تالیفات ارزشمندی دارند هر چند نقد هایی به این تالیفات وارد است کما اینکه نقد به هر کتابی و کلامی غیر از قرآن کریم و کلام معصومین می‌تواند وارد باشد لذا کار قرآنی بسیار عالی و بربرکتی است چیزی که ما حس کردیم خلأ این شیوه و روش در حوزه های علمیه کشورمان بود لذا تصمیم بر این شد مدرسة الأدباء را در همین راستا بنا نموده و نکاتی را در داخل کانال آن بگذاریم از قرآن کریم و یکی از کارهایی که شروع کردیم تدریس کتب دکتر سامرایی هستش که در این زمینه قرآنی مباحث نابی دارد لذا کسانی که میخواهند از مباحث کتب ایشان بهره گیرند می‌توانند در این دوره که زیر نظر یکی از بهترین اساتید کشور است شرکت کنند الحمدلله تا کنون استقبال خوبی از این دوره و شیوه شده بعد از اتمام این کتاب تدریس بقیه کتب ایشان را نیز ادامه می‌دهیم