#نهج‌_البلاغه امیرالمؤمنین علی‌ (علیه‌السلام) «اِنَّ لِلقُلُوبِ اِقبالاً وَ اِدباراً فَاِذا اَقبَلَت فَاَحمِلوها علي النَّوافِلِ وَ اذا اَدبَرَت فَاقتَصروا بِها عَلي الفَرائِضِ». دل‌ها را روی‌آوردن و پشت‌کردنی است. اگر دل روی آورد، آن را به مستحبات وا داريد و اگر روی برگرداند، بر انجام واجباتش بسنده داريد. (نهج‌البلاغه، حکمت۳۱۲) #توضیح چه فرمول‌های دقیقی را حضرت به ما نشان می‌دهد! این همان سیر هماهنگی اعمال و برنامه‌ها است. «اِنَّ لِلقُلُوبِ اِقبالاً وَ اِدباراً» قلب حالتی دارد که گاهی إقبال می‌کند و به اعمال خوب روی می‌آورد، از اعمال خوب لذت می‌برد؛ گاهی هم إدبار دارد، حوصله‌اش نمی‌شود، از اعمال خوب روی می‌گرداند؛ «فَاِذا اَقبَلَت فَاَحمِلوها علي النَّوافِلِ» اگر دیدی که قلبت از آن مستحب لذت می‌برد، توجه می‌کند و روی آورده است؛ پس آن را حمل کن، نوافل و اعمال مستحب هر چقدر می‌خواهی انجام بده، برو جلو، فرصت است، زیبایی است. همین فرصت است و مدام در تکامل تو اثر خیلی قوی دارد. «وَ اذا اَدبَرَت فَاقتَصروا بِها عَلي الفَرائِضِ» اگر دیدی که دلت گرفته، حوصلۀ این‌ها را نداری، فقط به واجبات قناعت کن. این هم یک مرحله از مراحل سیر هماهنگی برنامه‌ها است. #نتیجه و #جمع بندی ما در انجام واجب و ترک حرام هرچه هم سخت‌کوشی کنیم می‌ارزد؛ نگوییم که حالا حوصله ندارم، حالا دلم گرفته است؛ نه؛ هرطور شده باید به خودمان فشار بیاوریم؛ این #مجاهده است. همین، گناهانِ ما را پاک می‌کند؛ کار سختی است که درجۀ عمل ما را چند برابر می‌کند. اما در مستحبات با دو شرط به مستحبات عمل کنیم؛ شرط اول اینکه با واجباتم تعارض نکند یا منشأ حرام نباشد؛ دوم آن‌مقدار که لذت می‌برم انجام دهم. این یک فرمول است. مثلاً اگر تا ساعت یک شب یکسری کارهای مستحبی انجام دهم، نماز صبحم قضا می‌شود، این منشأ حرام است، این مستحب به درد من نمی‌خورد. اگر به واجبی تعارض نکند یا موجب ترک واجب یا آمدن حرام نشود، اما از آن لذت نمی‌برم، آنجا باز مستحب را کنار می‌گذارم. وقتی این دو شرط انجام گرفت، «لا يُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها» ، ظرفیت افراد اینجا متفاوت است، وسعت افراد متفاوت است؛ یکی ماشاءالله از اول شب تا طلوع آفتاب صبح با لذت نماز می‌خواند، دعا می‌کند، صبح هم سرحال روزه گرفته است، بیشتر لذت می‌برد؛ خوشا به حالش؛ اما اگر من یک ساعت بدخواب شوم، مریضی‌هایی پشت سرش می‌آید، فردا اعمال دیگرم می‌ماند، وظیفۀ من این است که بخوابم. چشم و هم‌چشمی و مسابقه و رقابت نیست. یکی دعای کمیل را در قنوت می‌خواند؛ خوشا به حالش؛ من دعای کمیل را فقط یکی دو ورق می‌خوانم، از همان یک ورق لذت می‌برم. این فرمول است. https://eitaa.com/misagh_ba_ghalam