بخش دوم: #وظایف_میزبان
1. اكرام مهمان
نخستين وظيفة ميزبان در قبال مهمان تكريم او است. پيامبر اكرم(ص) به دختر خود، حضرت فاطمه(ع)،دربارة لزوم اكرام مهمان چنين مي‌فرمايند: «هركس به خدا و روز واپسين ايمان دارد، بايد مهمانش را گرامي دارد» (كليني، 1388، ج 6، ص 285).
پيامبر(ص) در حديث ديگر، كسي كه مهمانش را اكرام نكند، از آل محمد و ابراهيم ندانسته است (نوري، 1407ق، ج 16، ص 259). ايشان، اكرام مهمان را برابر با اكرام انبياء بيان كرده‌اند: «هركس مهمان را گرامى دارد گويا هفتاد پيامبر را گرامى داشته و هركس درهمى به مهمان انفاق كند گويا يك ميليون دينار در راه خدا انفاق كرده است» (ديلمي، 1412ق، ص 138).
تكريم، مفهومي كلي است كه در برخورد توأم با گشاده‌رويي و لبخند، گفتار و رفتار توأم با احترام و ارزش‌گذاري مصداق مي‌يابد. آگاهي از زمان رسيدن مهمان، پيشواز رفتن براي او، گرفتن چمدان و وسايل همراه مهمان و حمل آنها، مقدم داشتن در ورود به منزل، جفت كردن كفش‌هاي او، راهنمايي و معين كردن بهترين جاي منزل براي نشستن و اقامت او، تهيه غذاهاي لذيذ و متنوع و... مي‌تواند مصاديق اكرام به مهمان باشد.
ممكن است براي برخي افراد جفت كردن كفش مهمان سخت بيايد و آن را كسر شأن خود بشمارند؛ ولي پيامبر اكرم(ص) از حيا كردن و خجالت كشيدن در خدمت رساندن به مهمان نهي كرده‌اند (نوري، 1407ق، ج 16، ص 260).
يكي از مصاديق اكرام مهمان كه در روايات به آن اشاره شده است آوردن خلال دندان براي او پس از صرف غذا است. امام صادق(ع) از جد خود، رسول اكرم(ص) نقل مي‌كنند كه: «إِنَّ مِنْ حَقِّ الضَّيْفِ أَنْ يُكْرَمَ وَ أَنْ يُعَدَّ لَهُ الْخِلَالُ»؛ حق مهمان آن است كه اكرام شود و برايش خلال آماده گردد (كليني، 1388، ج 6، ص 285).
تكريم مهمان فقط به مهمانان با شأن بالاي اجتماعي مختص نيست، هر مهماني را بايد اكرام كرد، حتي اگر سطح اجتماعي پاييني داشته باشد. اميرمؤمنان(ع) فرمودهاند: «مهمان خود را اكرام كن، گرچه او حقير و كوچك باشد» (نوري،1407ق، ج 16، ص 260).
مقام و ارزش مهمان در دين اسلام تا آنجاست كه اگر مهماني، از خانة ميزبان دزدي كند، حكم قطع دست درباره‌اش اجرا نمي‌شود. در روايت فراواني به اين مسئله تصريح شده است (همان، ج 18، ص 134).
2. پذيرايي بدون سؤال
همان‌گونه كه گفته شد نخستين و اصلي‌ترين وظيفة ميزبان، اكرام مهمان است. از مصاديق اكرام، تهية غذا و نوشيدني براي مهمان است. مهماني كه در گرماي تابستان يا سرماي زمستان از راه مي‌رسد، انتظار پذيرايي با غذا و نوشيدني گرم يا سرد، بر حسب زمان مهماني، دارد. نكتة بسيار ظريفي كه در روايات ديني دربارة پذيرايي از مهمان نقل شده، اين است كه ميزبان نبايد از مهمان خود حتي اگر ناخواند و سرزده باشد، بپرسد كه چيزي ميل دارد يا نه؟ متأسفانه گاه در جامعة ما ديده مي‌شود كه ميزبان، مخصوصاً اگر مهمانش سرزده باشد و پس از صرف شام يا نهار رسيده باشد، براي اينكه زحمت تهيه غذا براي مهمان را به خود ندهد، با پرسش‌هايي مانند: «آيا غذا خورده‌ايد؟»، «اگر ميل داريد غذا تهيه كنم؟» مهمان را به رودربايستي انداخته و از او اين اعتراف را مي‌گيرند كه «بله، غذا خورده‌ام، زحمت نكشيد».
3. پذيرايي كافي و مناسب از مهمان
همان‌طور كه گفته شد ازآنجاكه دعوت به مهماني، نشانة دوستي و علاقه است، بنابراين، نزد مهمان انتظاري براي احترام ديدن و تكريم شدن از سوي ميزبان ايجاد مي‌شود؛ چراكه دعوت ديگران به مهماني و برخورد سرد و بي‌روح با آنان، چيزي غير از يك تناقض دروني درك‌شدني نيست. راه‌هاي تكريم مهمان، با توجه به شأن و منزلت او نزد ميزبان، مي‌تواند گوناگون باشد؛ يكي از آنها برخورد توأم با گشاده‌روي و احترام زباني و عملي است و ديگر پذيرايي مناسب و كافي از مهمان.
امام صادق(ع) با تفكيك دو نوع مهمان، آنان را به ناخوانده و خوانده دانسته، وظايف ميزبان در قبال هريك را به‌خوبي بيان مي‌كنند: «هرگاه بـرادرت ناخوانده بر تو وارد شد، همان غذايي كه در خانه داري برايش بياور و هرگاه او را دعوت كردي در پذيرايي از او زحمت بكش» (البرقي، 1413ق، ص 179، ح 1506).
بنابراين، ميزبان در پذيرايي از مهمان دعوت‌شده، بايد همة توان خود را صرف كرده و در خانه هر غذاي لذيذي كه دارد، براي او مهيا كند و چيزي دريغ ننمايد. اما در پذيرايي از مهمان ناخوانده لازم به تكلف و در سختي انداختن خود و خانواده نيست و مهمانان ناخوانده بايد به اين نكته توجه داشته باشند. ازاين‌رو، پيامبر اكرم(ص) فرمودهاند: «اگر كسي هزار درهم صرف سفره كند و مؤمني از آن غذا بخورد اسراف نيست» (مجلسى، 1383، ص 66).
از امام صادق(ع) دربارة معناي ظلم در آيه: «لا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ» (نساء: 148) كه غيبت كردن ظالم و بدگويي از او را براي مظلوم جايز دانسته است، پرسيده شد. ايشان، يكي از مصاديق ظالم را
پندارهاي غلط نقل شده است. از منظر دين اسلام، روزي مهمان تضمين شده است و ميزبان نبايد نگران آن باشد. پيامبر خدا فرمودهاند: «مهمان، روزي خود را مي‌آورد و گناهان اهل خانه را مي‌برد» (مجلسى، 1403ق، ج 72، ص 461).
همچنين ايشان در روايت ديگري فرمودهاند: «كسي كه اطعام مي‌كند، رزق و روزي براي او سريع‌تر از سرعت فرو رفتن كارد در كوهان شتر مي‌رسد» (البرقي، 1413ق، ح 1533).
4. غذا خوردن همراه مهمان
يكي ديگر از وظايف ميزبان آن است كه پس از تهية غذا براي او، خود نيز همراه مهمان غذا بخورد. پيامبر اكرم(ص) فرمودهاند: «هركس دوست دارد خدا و رسولش او را دوست داشته باشند، با مهمانان خود غذا بخورد» (نهج‌‌البلاغه، خ 176).
امام صادق(ع) سنت و روش پيامبر در غذا خوردن با قوم و مهمانان خود را چنين بيان كرده‌اند كه ايشان پيش از همه، دست به غذا مي‌برد و شروع به غذا خوردن مي‌كرد و آخر از همه دست از غذا مي‌كشيد تا همة مهمانان غذاي كافي خورده باشند (كليني، 1388، ج 6، ص 285).
سبب اين دستور در روايات ديگر، شرم و حياي مهمان از غذا خوردن به‌تنهايي بيان شده است. روشن است كه اگر ميزبان زودتر از مهمان دست از غذا بكشد، مهمان در ادامة غذا خوردن دچار مشكل مي‌شود و از اينكه ديگران دست از غذا كشيده‌اند او هنوز مشغول غذا خوردن است، شرم كند و با وجود گرسنگي مجبور به ترك سفره شود.
5. پرهيز از به‌كار گرفتن مهمان
همچنين ميزبان بايد توجه كند كه مهمان خود را به‌كار نگيرد؛ زيرا اين كار خلاف اصل تكريم مهمان است. ابن ابي‌يعفور مي‌گويد: «در خانة امام صادق(ع) مهماني را ديدم؛ روزي او براي انجام كاري برخاست، حضرت به او اجازه نداد و شخصاً آن كار را انجام داد و فرمود: رسول خدا(ص) از به‌كار گرفتن مهمان، نهي فرموده است» (همان، ص 283).
در روايت ديگري از امام محمد باقر(ع) آمده است كه ايشان فرمودهاند: «به‌كار گرفتن مهمان، جفا [در حق او] ست...» (همان، ص 284).
6. وانداشتن مهمان به كاري كه دوست ندارد
وظيفة ديگر ميزبان كه در جهت وظيفة اصلي او يعني اكرام و پذيرايي شايسته از مهمان است، وانداشتن او به انجام كارهايي است كه تمايل به انجامشان ندارد. گاه ميزبان، كاري را كه خود به انجامش علاقه دارد، به گمان آنكه مهمانش نيز آن را دوست دارد، از او مي‌خواهد و بدين‌ترتيب او را در رودربايستي قرار مي‌دهد. پيامبر اكرم(ص) دراين‌باره فرمودهاند: «هركس به خدا و روز قيامت ايمان دارد، بايد مهمانش را اكرام كند و... مي‌فرمودند: مهمانت را به انجام چيزي كه براي او سخت است، وادار نكن» (طبرسي، 1412ق، ص 135).
7. بدرقة مهمان
وظيفة آخر ميزبان، بدرقة مهمان با احترام و گشاده‌رويي است. پيامبر اكرم(ص) فرمودهاند: «يكي از حقوق مهمان، اين است كه او از اتاق تا درب خانه، همراه و بدرقه كني» (قمي، بي‌تا، ج 2، ص 76).
در روايت زيبايي از امام محمد باقر(ع) آمده است كه ايشان فرمودهاند: «... وقتي مهماني بر شما وارد شد، او را كمك كنيد و وقتي مي‌خواست از پيش شما برود، كمكش نكنيد، چراكه ماية حقارت و بي‌ارزش شدن مهمان است؛ و براي او زاد و توشه بگيريد و توشه‌اش را پاك گردانيد كه اين، سخاوت است» (كليني، 1388، ج 6، ص 284).
نكتة زيبا و ظريفي كه در اين حديث وجود دارد آن است كه كمك كردن به مهمان هنگام ورود و گرفتن چمدان‌ها و وسايل همراه او نشانة علاقة ميزبان به ورود مهمان و نشانة تكريم اوست؛ ولي هنگام رفتن مهمان، كمك كردن در جمع‌كردن وسايل و بردن آنها ممكن است براي مهمان اين سوتفاهم پيش آيد كه ميزبان از دست او خسته شده و مشتاق رفتنش است.
ناخوانده چندان روي خوش نشان نمي‌دهند.
#فروردین
#نوروز
#اخلاق
#مهمانی
#وظایف_میزبان
کانال ره توشه مبلغین
@mobaleqin20
♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️
دوستان مطالب مرتب و رفع اشکال شد
برای دریافت هر بخش روی هشتک های زیر کلیک کنید
#اهمیت_مهمانی
#وظایف_میزبان
#وظایف_مهمان