#فولکلور،ائل بیلیمی،دانش عامه #ادامه قالب های شعر ترکی باستان درلهجه حمام قلعه ۶-قوشما:این کلمه در گویش حمام قلعه " قوشمه" تلفظ می شود "قوش" در بخش اول این کلمه در دو معنی به کار می رود.اول به معنی" جفت و دوتایی" که قبلا در موضوع" گلقوش" به آن اشاره کرده ایم.دیگر به معنی "مخلوط،درهم وقاطی" که باز هم در مبحث "قوشوق"به آن پرداخته ایم قوشوق وقوشما تقریبا مترادفند ولیکن از فحوای کلام چنین بر می آید که " قوشما" به معنی دو مصراع یا دو بیت باید باشد،یعنی دو بیت در یک بند، یا دومصراع در یک بیت.همچنین نوعی ساز که از یک جفت، نی تشکیل شده است را،"قوشمه" می گویند.چنانچه این ساز تک نی باشد "بالابان"گفته می شود. ۷-ساغو:درباره معنی این کلمه،در زیرلهجه حمام قلعه،تاکنون به نتیجه خاصی،نرسیده ایم اما گویا درگذشته به کسی لقب"ساغو"داده بوده اند که ازوجه تسمیه احتمالی آن، ممکن است خواندن یاسرودن "ساغو"باشدزیرادرگذشته برخی لقب ها را، با توجه به هنر فرد به وی می داده اند مانند:غلامحیدرنجار،حسن دوتارچی،احمدآشیق،محمدقوشمه چی،حسینعلی آشیق. ۸- کاوی: در باره ی این کلمه نیز،اطلاع چندانی نداریم زیرا در حال حاضر در گویش حمام قلعه از آن،استفاده نمی شود اما از زبان گذشتگان و سالخوردگان شنیده شده است که به کسی"قربانعلی کوو"،می گفته اند در بسیاری از مواقع القاب، بیانگر صفت یا هنر فرد است.ممکن است این فرد را نیز،به جهت سرودن یا خواندن"کاوی" به چنین لقبی ملقب کرده باشند. ۹-قوژان:قبلاًدر پستی،به تعریف انواع شعر ترکی باستان،پرداخته ایم که در آن اشاره نمودیم که"قوژان"ممکن است همان"قوشان" به معنی شاعر باشد که امروزه دربرخی لهجه های ترکی آلتایی و قزاقی به کار می رود اگر چنین باشد درحمام قلعه نیز،به شاعر "ئیر قوشان"می گویند. ۱۰-تاقشوت ۱۱-شلوق ۱۲- ساو : از این کلمات تا کنون در گویش حمام قلعه، نشانه ای به دست نیاورده ایم. ۱۳- پالاق: به نظر می رسد نزدیک ترین کلمه به آن در زیرلهجه حمام قلعه"بالاق"باشد که درحمام قلعه"بلق" تلفظ می شود و به معنی"لنگه ای از آستین" لباس،به کار می رود که آن را، می توان معادل مصراع دانست دیگر آن که ازمصدر" پایلاماق" بوده باشد که در آن صورت به معنی "نصف کردن یا قسمت کردن" است این نیز می تواند معادل نصف بیت یا مصراع باشد.احتمال دیگری هم وجود دارد که قرابتی با کلمه ی"یاپالاق"از مصدر"یاپالاماق" داشته باشد که در آن صورت می تواند به معنی اضافه کردن و معادل شعر"مستزاد"بوده باشدکه البته رابطه آن چندان روشن نیست. #توجه: این پژوهش نشان می دهد که اکثرسروده هایی که در حمام قلعه خوانده می شود، در قالب ترکی باستان است.و وجه مشخصه ی این ادبیات،"ئیر یا ییر" می باشد.که هنوز هم بر سر زبانهاست.دیگر آن که درطول زمان،قالبهای شعر آشیقی وماهنی نیز، تحت عنوان"ئیر"به کار گرفته شده است.زیرا به جز از مواردی که به آن اشاره خواهیم کرد نامی از قالبهای شعر آشیقی در حمام قلعه برده نمی شود. د:قالب شعر آشیقی در حمام قلعه: "قولوف بند یا قفل بند"نام نوعی شعر است که در حمام قلعه خوانده می شود و آن در حقیقت، همان، قالب شعر آشیقی " دیگیشمه یا قیفیل بند" می باشد که نوعی مناظره است لذا"ئیرخوانان" آن را، به شکل مشاعره به اجرا در می آورند. معمولا"قولوف بند" به سه صورت خوانده می شود: ۱- دو نفر ئیرخوان، اول یکی از آنها، بندی چیستان گونه را، میخواند وازدیگری می پرسد سپس دیگری جوابش را می دهد، این بار دومی می پرسد، اولی جواب می دهد. آنقدر ادامه می دهند تا یکی جوابی نداشته باشد که بازنده خواهد بود. مانند این بیت: او نیمدی داغدان داغا آشادی او نیمدی ایقی یوخ قاچادی <<<جواب>>> او بولوتدی داغدان داغا آشادی او سودی کی ایقی یوخ قاچادی ۲- هر دو یک "ئیر" بلند وبا بندهای بیشتر را، شروع می کنند هر کدام بندی را، در مقابل می خواند تا جایی که یکی از آنان بندی را به یاد نیاورد که در آن صورت بازنده است. ۳- خواندن"ئیر" آزاداست هر کدام بندی رادر مقابل می خواند تا جایی که یکی از آنها بندی به یاد نیاورد وبازنده شود.این روش را، افراد مبتدی یا کسانی که ئیر کم تری حفظ دارند انجام می دهند. اگرچه از همه ی قالبهای شعر آشیقی در حمام قلعه استفاده می شود اما نام آنها بین مردم مصطلح نیست همه را تحت عنوان" ئیر یا ییر" می شناسند. ...      ادامه دارد. ✍علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۶/۲۷ https://t.me/hammamghaleh