#فولکلور،ائل بیلیمی،دانش عامه #کلمات درلهجه حمام قلعه #ایلبیز(حلزون) بارها سوال شده است که نام ترکی حلزون چیست ؟ حلزون جانوری نرم تن و صدف داری است که در جاهای به شدت مرطوب مانند باغات کناره جویها و رودخانه ها زندگی می کند.آن رادرحمام قلعه، #شیطان_ئششه_یئ می گویند.وجه تسمیه ی آن چندان بی مناسبت هم نیست زیرا چنانچه توجه کرده باشید حلزون از نظر شکل،دارای شاخکهای بزرگ شبیه به گوش اولاغ می باشد و کلیت صورتش نیز،به الاغ شباهت داردهمچنین دارای حرکات کندی می باشد که بی شباهت به حرکت الاغ نیست علاوه بر اینها در پشت خود،مرتب صدفش را،بارمی کشد. اما زمانی که حلزون مرده و صدفش باقی مانده باشد به صدف آن که دیگر حلزونی وجود ندارددرحمام قلعه سه نوع اسم گفته می شود نوعی از آن را،که قدری دراز است #شیطان_کوله و نوع دیگر آن را که گردتر است #شیطان_گوءزئ می گویند به طور کلی اگر مجموعه ای از صدف های مختلف در جایی قرار داشته باشند #شیطان_ئویو گفته می شودکه باز هم وجه تسمیه ها چندان بی مناسبت نیستند و با توجه به شباهت های شکلی نام گذاری شده است. #ایلبیز نام ترکی این نرم تن صدفدارمی باشد که در آذربایجان و برخی دیگر از ترکان به کار می برند جهت اطلاع شما گرامیان عرض می شود که از این نام در حمام قلعه نیز، استفاده می شود اما نه در معنای حقیقی آن که همانا حلزون می باشد بلکه در معنای مجازی آن،یعنی؛ #تردست،کسی که سریع غیب می شود. حال چه مناسبتی بین، یک فرد چالاک بایک حلزون ظاهراً تنبل وجود دارد که در لهجه ترکی حمام قلعه،در باره فردی چنین استعاره ای را،به کار می برند؟ از نظر صناعات ادبی همیشه در تشبیه چهار رکن وجود دارد: ۱-مشبه:چیزی که تشبیه می شود. ۲-مشبه به:چیزی که چیز دیگری به آن تشبیه شود. ۳-وجه شبه:شباهت بین آن دو ۴-ادات تشبیه:کلمه ای که تشبیه را برقرار می کند. حال اگر از ارکان تشبیه وجه شبه وادات تشبیه و یکی از ارکان دیگر حذف شوند تنها یک رکن مشبه یا مشبه به، باقی بماند و درسخن به جای دیگری با ملایماتش به کار گرفته شود.معنای سخن #استعاری است که نوعی مجاز است لذا کلمه درمعنی غیرحقیقی به کار گرفته می شود. حال سوال این است دراستعاره فوق، چه وجه شباهتی میان مشبه و مشبهُ به، وجود دارد؟ مسلماًدر این استعاره، سریع بودن وجه شبه میان مشبه ومشبهُ به می باشد. اما دوبار این سوال پیش می آید پارادکسی را که به ظاهر در این وجه شبه دیده می شود.چگونه قابل جمع است؟یعنی فردسریع الحرکات با حلزون به ظاهر تنبل چه شباهتی دارد؟ باکمی دقت در می یابیم فردی که به آن #ایلبیز گفته می شود فردی سریعالحرکات است که در لحظه خودش را یا چیزی را،از دید پنهان می کند یعنی تردست است.تا اینجا تردستی از ویژگی های"مشبه" است حال حلزون که "مشبهُ به" می باشد نیز،درلحظه خودش را،در صدفش غیب و از دیده پنهان می کند.بنابراین وجه شبه #تردستی و غیب شدن است اگرچه حرکات ظاهری حلزون بسیارکند می باشد. #نتیجه آن که در لهجه ترکی حمام قلعه برخی از کلمات در گذشته در معنای حقیقی خودشان به کار می رفته اند اما به مرور زمان در معنای مجازی به کار گرفته شده اند.قبلاً یاد آور شده ایم که در لهجه حمام قلعه از کنایه واستعاره به وفور استفاده شده است وبرخی از دلایل رمزآلود بودن این لهجه را،برشمرده ایم. مجاز انواع مختلفی دارد که استعاره و کنایه از پرکاربردترین آنها،در لهجه حمام قلعه می باشند.لذا در گذشته به حلزون #ایلبیز می گفته اند که با گذشت زمان معنای حقیقی اش،به فراموشی سپرده شده و معنای استعاری آن در قاموس این لهجه جای گرفته است. تعدادقابل توجهی از کلمات در لهجه حمام قلعه از این قبیلند مانند: *ایشتان= با معنی مجازی"همسر" و معنی حقیقی آن=شلوار است *بوقه=بامعنی مجازی"درفحل بودن ماده گاو" و معنی حقیقی آن = گاونر، می باشد که امروزه کلمه "سیغئر" به کار می رود. *یال=با معنی مجازی"درفحل بودن ماده سگ" و معنی حقیقی آن =سگ نر، می باشد که امروزه "کوءپی"به کار می رود. *ایلبیز=بامعنی مجازی" تردست وچالاک" و معنی حقیقی آن =حلزون می باشد. وموارد دیگر ... ✍علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۲۸ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi