eitaa logo
مسلمنا muslimnair
3.8هزار دنبال‌کننده
1.4هزار عکس
326 ویدیو
49 فایل
✔️ مُسْلِمْنا (جریان شناسی، آینده نگاری، چالش های جوامع مسلمانان) ✔️ مدیریت علمی حجه الاسلام و المسلمین دکتر مهدی فرمانیان استاد تمام، رئیس دانشکده مطالعات ملل اسلامی و ریاست پژوهشگاه ادیان ✔️ سایت: www.muslimna.ir ✔️ ارتباط با سردبیر: @SaidAlibathaei
مشاهده در ایتا
دانلود
مسلمنا muslimnair
🇵🇸به بهانه برگزاری «هفته جهانی قدس» در آخرین روزهای ماه رجب ➣ https://t.me/Muslimnair ✍به قلم: سی
📜 فراخوان علمای جهان اسلام برای برگزاری هفته جهانی قدس ۲۰۲۴ در راستای احیای تفکر آزادی قدس در جهان اسلام تاکنون دو نوع برنامه درنظر گرفته شده است. 1⃣ نخست: روز جهانی قدس در واپسین جمعه از ماه مبارک رمضان که امام خمینی (رحمه اللّه علیه) آن را روزی رسمی برای حمایت از مردم فلسطین اعلام و از مسلمانان جهان خواستند که برای قطع دست رژیم صهیونیستی به یکدیگر بپیوندند. 2⃣ دیگر آنکه: در چند سال اخیر از سوی «اتحادیّه جهانی علمای مسلمان» و به مناسبت گرامیداشت سالگرد فتح بیت المقدس در 27رجب 583 ق توسط صلاح الدین ایّوبی، هفته آخر رجب را به عنوان هفته جهانی بیت المقدس معرفی کرده اند. 💥مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
💠 نمایشگاه شواهد باستان شناختی تشیع در ایران پیش از حکومت صفویه 📆 ۴ بهمن تا ۱۶ اسفند ۱۴۰۲ 🏛 تهران، خیابان انقلاب، خیابان قدس، خیابان پورسینا، پلاک ۱۳ 💥مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
مسلمنا muslimnair
💠 نمایشگاه شواهد باستان شناختی تشیع در ایران پیش از حکومت صفویه 📆 ۴ بهمن تا ۱۶ اسفند ۱۴۰۲ 🏛 تهران
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
🪙 سکه هایی باستانی که «تاریخ تشیع در ایران» را به اواخر قرن اول و اوائل قرن دوم هجری قمری می رسانند. 💥مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
📅 پاسداشت روز جهانی ادیان و مذاهب و غفلت ما 🗓 در حالی که در تقویم جهانی ۲۱ ژانویه به عنوان «روز مذاهب» ثبت شده و عموم فرق و ادیان برنامه های متنوعی برای پاسداشت این روز برگزار می کنند، اما پژواکی از این روز در نهادهای بین المللی شیعه برای معرفی مکتب اهل بیت (ع) و نمایاندن زندگی مسالمت آمیز میان پیروان ادیان و مذاهب در ایران مشاهده نشد. 🗓 امیدواریم نهادهای مسئول با برنامه ریزی فرهنگی دقیق، همگام با سایر ادیان و مذاهب از این ظرفیت جهانی استفاده بهینه انجام دهند. چنین باد... 💥مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
⚡️سخنان طوفانی و وحدت آفرین سید حسن نصرالله در همراهی شیعیان علی ابن ابی‌طالب (ع) و‌ مردم فلسطین دول استعماری بدانند و به ما بگویند رافضی، به ما بگویند تروریست، به ما بگویند مجرم؛ ولی بدانند که ما شیعیان علی بن ابی طالب فلسطین را تنها نخواهیم گذاشت.. مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
📽 فیلم کوتاه «نبأ السما/قصه آسمان/The tale of the heaven» به زبان عربی و ساخته شده توسط کویت که بارها توسط شبکه های متعدد تلویزیونی جهان عرب پخش و بازپخش شد. 🔹 این فیلم حدودا سه دقیقه ای به برشهای از زندگی حضرت علی (ع) از عید ولادت (۱۳رجب) تا عید ولایت (۱۸ ذی الحجه) را با جذابیت های فوق العاده بصری به تصویر کشید. مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
مسلمنا muslimnair
⚡️سلفیه چه کسانی هستند؟ (قسمت سوم) ✍به قلم: مهدی فرمانیان 🔹در مدخل سلفیه دائره المعارف آکسفورد اسل
⚡️ سلفیه چه کسانی هستند؟ (قسمت چهارم) ✍ به قلم: مهدی فرمانیان 💥 بازتاب دیدگاه محمد عماره متفکر مصری (م ۲۰۲۰) درباره طیف های سلفیه 🔹 دکتر محمد عماره در مقدمه کتاب «السلف و السلفیه» (چاپ وزارت اوقاف مصر، قاهره، ۲۰۰۸) می نویسد: «برخی تا اسم سلفیه می آید تقلید، جمود و مخالفت با عقل و تمدن به ذهن شان می رسد و برخی دیگر از غربی ها، سلفی ها را «فاشیست های اسلامی» می دانند که خطرشان از نازی ها و مارکسیسم بیشتر است. پاره ای دیگر از کلمه سلفیه، سلفیه جهادی را تصور می کنند که این گروه سلاح به دست گرفته و به جنگ حاکمان کشورهای اسلامی می روند و جنگ با عدو قریب - حاکمان کشورهای اسلامی - را بر عدو بعید - استعمار و اسرائیل - مقدم می دانند». بنابه این متن، محمد عماره معتقد است که همه گروه های فوق سلفی اند؛ زیرا همه آن گروه ها و مکاتب به سلف و پیشینیان خود تمسک کرده اند. وی سپس وارد تقسیم بندی اصطلاحی خود از سلفیه می شود و می گوید: «سلفیه شهرت کسانی است که با تأویل و عقل گرایی مخالفند و به اهل حدیث مشهورند. رهبر این گروه احمد بن حنبل (م۲۴۱ ق) است که رویکرد نص گرایی را در مقابل ورود تفکر عقلی و فلسفی تقویت نمود». 🔸 وی احمدبن حنبل و پیروانش را «سلفیه نصوصی» می نامد که فقه شان نیز «فقه نصوصی» است و از ظاهر نص، فراتر نمی روند. (ص ۳۵) 🔹عماره بر این باور است که بعد از احمد بن حنبل، بزرگترین مجدد سلفیه، ابن تیمیه (م۷۲۸ق) است که او را «فیلسوف سلفیه» می نامد که عقل و عقلانیت را در میان اهل حدیث تقویت کرد. ابن تیمیه در تأویل راه میانه را انتخاب کرد و مسلمانان را تکفیر نکرد و با ظهور او یک طیف سلفیه جدید بوجود آمد که به دنبال تجدید فکر بود. محمد عماره این طیف را «سلفیه عقلانیه» می نامد. (ص ۵۱). 🔸 محمد عماره در فصل آخر کتاب خیلی خوب به تحلیل سلفیه در عصر حاضر پرداخته و می نویسد: «در بادیه نجد، دعوت محمدبن عبدالوهاب (م۱۲۰۶ق) به عنوان صورت جدیدی از سلفیه ظهور کرد که به سلفیه نصوصی احمد بن حنبل نزدیکتر بود تا سلفیه عقلانی ابن تیمیه. سلفیه محمدبن عبدالوهاب در بادیه ظهور کرد و احتیاج به عقلانیت نداشت. لذا خشونت بادیه را در فتواهایش بروز داد و مثل سلفیه نصوصی از تأویل و رأی و قیاس دوری گزید». 🔹به نظر محمد عماره نسخه دیگری از سلفیه در مصر توسط محمد عبده (م۱۳۲۳ق) شکل گرفت که عماره نام آن را «سلفیه عقلانی مستنیر» لقب می دهد. به عقیده عماره این سلفی گری به تأیید دو سلفیه عقلانی ابن تیمیه و سلفیه نجدی محمدبن عبدالوهاب پرداخت، ولی به ضدیت با عقل و تأویل و تندروی وهابیت انتقاد کرد. 🔸محمد عماره در صفحه ۵۹ کتاب کوچک خود یکبار دیگر سه جریان فکری سلفیه در تاریخ را با عناوین «سلفیه نصوصی»،‌ «سلفیه عقلانی» و «سلفیه نجدی» یاد می کند. 🔹 وی در ادامه می نویسد: «در این دوران میان سلفیه نجدی انشقاقات زیادی حاصل شد و از دل آن، سلفیه علمیه و سلفیه جهادی و سلفیه ظلامی بروز کرد که سلفیه ظلامی به تکفیر ابن قیم و ابن تیمیه هم پرداختند». (ص ۶۰-۶۱). 💠 بنابراین در نگاه محمد عماره پنج جریان سلفی وجود دارد: سلفیه نصوصی، سلفیه عقلانی، سلفیه نجدی، سلفیه جهادی، سلفیه ظلامی. پیرامون نکات و تحلیل مطالب دکتر محمد عماره بیشتر خواهم نوشت. ادامه دارد... 🏷 💥مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
مسلمنا muslimnair
⚡️درباره حمله مسلحانه دیروز داعش در استانبول ✍به قلم: سید نیما موسوی ➣https://eitaa.com/muslimnair مُسْلِمْنا 🔹در مورد حمله مسلحانه روز گذشته داعش به کلیسای سانتاماریای استانبول باید این نکته را مدنظر داشت؛ ۱. این حمله درست چند روز پس از سفر «جرجیا ملونی» نخست وزیر ایتالیا به ترکیه انجام شد. راست‌گرایان ایتالیا با وجود اینکه مواضع همدلانه‌ای با مهاجران ندارند؛ ولی همواره از عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا حمایت کرده‌اند؛ حمایتی که از دوره برلوسکونی تا حال حاضر بوده‌است. ۲. چند روز پس از دیدار اردوغان و ملونی، نخست وزیر ایتالیا با وجود اینکه از مهمترین متحدان اسراییل در اروپاست و حتی پس از رای دادگاه لاهه کمک به آژانس آنروا را متوقف کرد؛ با انتقاد از مواضع نتانیاهو، ایجاد کشور مستقل فلسطینی را حق فلسطینیان خوانده بود. ۳. حال حمله مسلحانه داعش به کلیسای سانتاماریا را باید در قبال مواضع اخیر ملونی در قبال بحران غزه فهمید. داعش در دوره خلیفه جدید خود «ابوحفص‌الهاشمی» تبدیل به پراکسی اسراییل در منطقه شده است‌. ۴. انفجار کرمان پس از اوجگیری نزاع ایران و اسراییل، حملات متعدد به مواضع ارتش سوریه همزمان با بمباران هوایی مراکز نظامی سوریه بوسیله اسراییل و حال حمله به کلیسای سانتاماریا را باید در قبال همین اصل فهمید. ضمن اینکه دستگاه میت ترکیه در دوران پس از «هاکان فیدان» بطور متوازن با داعش روابط رو به جلویی داشته است؛ چنانچه افزایش سطح عملیات داعش در ماه اگوست ۲۰۲۳ مصادف با آغاز عملیات نیروهای متحد ترکیه در شرق فرات علیه گروه قسد بود. برجسته شدن همکاری با داعش طبعا باعث رشد این گروه و بعضا انجام اعمال خارج از کنترل بوسیله این گروه می‌شود. ۵. البته در این میان بعنوان یک تحلیل جامعه‌شناختی نمی‌توان انکار کرد که میل به سلفی گری در جامعه ترکیه در سالهای اخیر افزایش داشته است. علاوه بر همکاری کنونی داعش با دولت ترکیه در خاک سوریه، در سالهای اخیر سلفی گری حتی در مناطق کرد نشین نیز افزایش یافته‌است. تقویت گروه هایی همچون «هداپارتی» که ادامه دهنده حزب‌الله ترکیه در دهه ۱۹۹۰ هستند؛ راهکاریست که اردوغان در برابر نفوذ پ.ک.ک در مناطق کردنشین به دنبال آن است ولی در عوض سلفی گری را در جامعه ترکیه گسترش داده است و همین باعث شده تا گروههای سلفی در بخشی از جامعه ترکیه محبوب باشند. 💥مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
مسلمنا muslimnair
⚡️پس لرزه های جام جهانی فوتبال در قطر(۱۳) ➣ https://eitaa.com/muslimnair مُسْلِمْنا 🔹پس از انتقادا
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
⚽️ شوت های سهمگین لئو مسی بر باور های سنتی وهابیت در عربستان 🎥 در کلیپ تبلیغاتی جنجالی امروز عربستان که همزمان با جام ملت های آسیا در قطر ۲۰۲۴ پخش شد، چند باور فرهنگی و سنتی در عربستان که فراروی مسی قرار دارد که فوتبالیست آرژانتینی با شوت آنها را در هم می شکند. ⚽️ در نخستین شوت مسی، کلیشه «عربستان تنها یک بیابان بی آب و علف و برهوت است» فرو می ریزد و تصاویری از قعر اقیانوس پر از ماهی های رنگارنگ، عربستان برف اندود و فستیوال‌های متعدد به رخ تماشاگران کشیده می شود. ⚽️ در شوت های بعدی مسی، دیوار نوشته «عربستان جای شادی نیست» و سعودی «گرفتار بن‌بست فرهنگی» با ضربه ایستگاهی مسی فرو می پاشد. ⚽️ مهمترین شوت مسی با کمک دخترکی فوتبالیست بر کلیشه رایج زن در عربستان فرود می آید. ⚽️ دخترک با شوتی سهمگین، دیوار «دختران نمی توانند» را در هم می شکند و پس از این شوت، تصاویری از زنان بی حجاب سعودی در استادیوم های مجهز عربستان به تصویر کشیده می شود و گسست از باورهای وهابیت سنتی در عربستان در سپهر جزیره العرب مدرن به تصویر کشیده می شود. مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
💻 بکارگیری هوش مصنوعی در وب سایت «ویکی تراث» و «شیعه دیتا» برای ارائه اطلاعات درست و مطمئن درباره معرفی اسلام و مکتب اهل بیت توسط مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام. 💠 مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
مسلمنا muslimnair
🏆 بررسی جایزه بین‌المللی مَلک فِیصل ۲۰۲۴ عربستان سعودی ✍به قلم: سید علی بطحائی ➣ https://eitaa.com
📅 پاسداشت «هفته جهانی همگرایی ادیان و مذاهب» و غفلت ما 🗓 در حالی که در تقویم جهانی و به همت مجمع عمومی سازمان ملل متحد، یکم تا هفتم فوریه به عنوان «هفته جهانی هماهنگی ادیان و مذاهب» ثبت شده و عموم فرق و ادیان برنامه های متنوعی برای پاسداشت این روز برگزار می کنند، اما پژواکی از این روز در نهادهای بین المللی شیعه برای معرفی مکتب اهل بیت (ع) و نمایاندن زندگی مسالمت آمیز میان پیروان ادیان و مذاهب در ایران مشاهده نشد. 🔹 پنهان نیست که گوی سبقت در توجه به این امور در جهان اسلام را شیخ نشینان قطر ربوده اند و خاندان آل ثانی امسال نیز با دعوت از برنده فلسطینی جایزه عربستانی «ملک فیصل ۲۰۲۴» یعنی دکتر وائل حلاق، سخنرانی ویژه ای برای او‌ با عنوان «چیستی اخلاق مذاهب» برپانموده اند. نکته ظریف با اینکه دوحه، برنده فلسطینی و استاد دانشگاه آمریکایی این جایزه را به قطر کشانده تا هم در فوتبال و هم در فرهنگ و هم در علم خود را سرآمد جهان اسلام و رقیب عربستان معرفی کند. 🗓 امیدواریم نهادهای مسئول با برنامه ریزی فرهنگی دقیق، همگام با سایر ادیان و مذاهب از این ظرفیت جهانی استفاده بهینه انجام دهند. چنین باد... 💥مسْلِمْنا (کانال علمی‌تخصصی مسائل جهان اسلام) در تلگرام، ایتا و بله: ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair ➣ واتس اَپ: https://chat.whatsapp.com/H7nizlXGUrP2CtEK6UrE2J
⚡️درباره عباس جراری، روشنفکر مراکشی ✍ به قلم: محمد مسجدجامعی 🔹چند روزی از درگذشت ادیب و روشنفکر مراکشی، آقای عباس جراری می‌گذرد. ایشان از مشاوران نزدیک پادشاه کنونی و نیز ملک حسن بود و نفوذ اجتماعی و دینی قابل توجهی داشت. از ابتدای ماموریتم در مراکش با ایشان آشنا و از نزدیک مرتبط بودم. فردی بود دانشمند و تاریخ و فرهنگ کشورش را به خوبی می‌شناخت و علیرغم آنکه پدرش از عالمان سلفی مسلک بود، به فقه و کلام و روش تفسیری شیعه علاقه فراوانی داشت و عموماً در این موارد سؤال می‌کرد. به مرحوم شیخ محمدحسین کاشف الغطاء بسیار علاقمند بود و خصوصاً به شاهکارش یعنی کتاب «تحریر المجله». با زحمت توانستم یک دوره پنج جلدی آن را برایش تهیه کنم که پیوسته سپاسگزاری می‌کرد. 🔸عباس جراری در بین معاصران به آیت الله سبحانی ارادت داشت. در ابتدای مأموریت از معظم له جهت القای چند سخنرانی علمی، دعوت کردم. اولین سخنرانی در آکادمی علوم مراکش بود که شخصیت‌های درجه اول علمی و دینی و دانشگاهی این کشور، شرکت داشتند. سخنرانی ایشان درباره اجتهاد بود. پس از سخنرانی سؤالات متعدد و مختلفی مطرح شد. آقای جراری در این جلسه و نیز در مهمانی مفصلی که به افتخار حضور ایشان در اقامتگاه برگزار شد، حضور داشت. در این مهمانی مباحث گوناگونی مطرح شد و در کنار آن آثار متعدد ایشان به نمایش گذاشته شد. چنین بود دلیل ارادت آقای جراری. کتاب مفاهیم القرآن و معجم الفقهاء آیت الله سبحانی مورد توجه خاص وی قرار گرفت. 🔹ریشه‌های قدیمی تشیع در کشورش و به طور کلی در شمال آفریقا را می‌شناخت و اینکه چگونه فرهنگ و مناسک شیعی در این منطقه ادامه یافته است. این ادامه تا چند دهه گذشته کاملاً قابل تشخیص و پیگیری بود و از آن پس این جریان تضعیف و در نهایت قطع شد و تحت تأثیر شرائط جدید سیاسی و فکری و دینی قرار گرفت. 🔸زندگی و فعالیت‌های آقای جراری به نوعی بیان کننده تاریخ و ویژگی‌های مراکش کنونی است که او خود در شکل‌دهی بدان نقشی داشت. در اینجا تلاش می‌شود به این نکات تا آنجا که قابل توضیح است، اشاره شود. متأسفانه به دلیل قطع رابطه و دلائلی دیگر، نمی‌توان به همه آنها پرداخت؛ علیرغم آنکه شناختِ از درون برآمده این کشور و فرهنگ و سیاستش به مثابه یک تجربه زنده، می‌تواند بسیار مفید باشد. 🔹 سرزمین مراکش، نزدیک‌ترین بخش قاره افریقا به قاره اروپا است. مضافاً که سواحل مدیترانه‌ای و نیز سواحل اطلسی آن حاصل‌خیز و خوش آب و هوا است. بدین علت از دوران‌های قدیم و خاصه از دوران رومیان مورد توجه بوده است و برخی از انبارهای غله رومیان در این سرزمین قرار داشت. پس از اسلام این ارتباط به مراتب بیشتر و عمیق‌تر شد. عموم قدرت بدستان مسلمان در شبه جزیره ایبریا و مناطق جنوبی ایتالیا، مورد حمایت پادشاهان این کشور بودند. 🔸اصولاً یکی از دلائل سقوط امارت‌های اسلامی موجود در اسپانیا و اندلس به دلیل همین پشتیبانی‌ها بود. حضور آنان و توان‌شان در دفع قدرت‌های مسیحی مجاور، عمدتاً به دلیل حمایت پادشاهان مغرب بود و هنگامی که اینان به ضعف گرائیدند و این پشتیبانی‌ها کمرنگ و بی‌رنگ شد، امارت‌های یاد شده نتوانستند در برابر رقبای مسیحی تاب آورند و به کلی ناپدید شدند. مضافاً که رابطه فرهنگی و دینی و ادبی مداومی بین دو سواحل شمالی و جنوبی مدیترانه وجود داشت که یکی از مهمترین پایگاه‌هایش، مراکش بود. 🔹از این زاویه شبه جزیره ایبریا و خصوصاً اسپانیا ادامه مراکش است و مراکش نیز ادامه جنوب اروپا است. به جز این، مراکش به دلائلی تاریخی و دینی ارتباطی مداوم با افریقای سیاه و خاصه غرب آن داشت و کسان فراوانی از این منطقه به این کشور آمدند و با مردمان بومی مخلوط شدند. البته این ارتباط‌ها پیوسته به یکسان نبود و شدت و ضعف یافته و بعضاً قطع شده است. بخش قابل توجهی از مغربیان نتیجه ازدواج‌های مختلط بومیان و سیاه‌پوستان افریقایی هستند. 🔸به جز این مراکش بیش از سایر کشورهای شمال افریقا تحت تأثیر مهاجرت مسلمانان و یهودیانی که در سال 1492 از اسپانیا اخراج شدند، قرار گرفت و بسیاری از اخراج شدگان به این کشور آمدند و در آن متوطن شدند. برخی در نقاط ساحلی و برخی به عمق کشور راه یافتند و به نوعی در تحرک علمی و صنعتی و دینی محیط خود، مؤثر بودند. صرف نظر از این همه، بخش مهمی از مراکشیان بربر هستند که اینان خود به سه گروه مختلف که گویش‌های متفاوتی دارند، تقسیم می‌شوند. 🔹نکته دیگر رابطه این سرزمین است با شرق آن، یعنی جهان مسلمان. مراکش در منتهی الیه غرب اسلامی قرار دارد و مرکزیت اسلام از حرمین شریفین گرفته و تا حوزه‌های دینی و تمدنی آن، عمدتاً در شرق قرار دارد. این ارتباط و این نفوذ پیوسته وجود داشته و دارد و احتمالاً در مقایسه با قلمروهای یاد شده در مجموع بیشترین سهم را در شکل‌دهی به تاریخ و هویت آن داشته است. ➣ @Muslimnair ؛ @muslimnair