برزرگمر حکیم که بود؟ آیا او پیامبر اسلام را درک کرده بود و تولد وی را پیشگویی کرده بود؟/3 به بوزرجمهر آن زمان شاه گفت که رازی همی داشتم در نهفت ز هفتاد چون سالیان برگذشت سر موی مشکین چو کافور گشت چو من بگذرم زین سپنجی سرای جهان را بیاید یکی کدخدای سپاسم به یزدان که فرزند هست خردمند و دانا و ایزدپرست وز ایشان به هرمزد نازان ترم به رای و به هوشش فرازان ترم کنون موبدان و ردان را بخواه کسی کو کند سوی دانش نگاه به دانش ورا آزمایش کنید هنر بر هنر بر فزایش کنید» (فردوسی، ص 1153، 1382) روزى انوشیروان از بزرگمهر حکیم درباره بیرون رفتن پادشاهى از دست ایرانیان و انتقال آن به تازیان (اعراب) پرسش کرد . بزرگمهر گفت:«بنیان‏گذار فرمان روایى عرب، پس از چهل و پنج‏سال از پادشاهى انوشیروان متولد خواهد شد و مشرق و مغرب را متصرف خواهد گشت و در آن روزگار، مشترى; سرنوشت کارها را به «زهره‏» واگذار مى‏کند»مقدمه ابن خلدون، ج‏1، ص 658 . بوذرجمهر:«مى‏دانیم که «انوشیروان‏» چهل و هشت‏سال و یا چهل و هفت‏سال و هشت ماه پادشاهى کرده است»مروج الذهب مسعودی، ج‏1، ص 259 . بیهقی می نویسد: «چنان خواندم که چون بزرجمهر حکیم از دین گبرکان (زرتشتیان) دست بداشت که دین با خلل بوده است و دین عیسى پیغمبر، صلوات اللّه علیه، گرفت، برادران را وصیت کرد که: “در کتب خوانده ام که آخر الزّمان پیغامبرى خواهد آمد نام او محمّد مصطفى، صلّى اللّه علیه و سلّم، اگر روزگار یابم، نخست کسى من باشم که بدو گروم، و اگر نیابم، امیدوارم که حشر ما را با امّت او کنند. شما فرزندان خود را همچنین وصیت کنید تا بهشت یابید.”این خبر بکسرى نوشیروان بردند. کسرى بعامل خود نامه نبشت که در ساعت چون این نامه بخوانى، بزرجمهر را با بند گران و غل بدرگاه فرست. عامل بفرمان او را بفرستاد…چون بزرجمهر را بمیدان کسرى رسانیدند فرمود که همچنان با بند و غل پیش ما آرید. چون پیش آوردند، کسرى گفت: اى بزرجمهر، … از دین پدران خویش چرا دست بازداشتى و حکیم روزگارى، بمردمان چرا نمودى که این پادشاه و لشکر و رعیت بر راه راست نیست؟ غرض تو آن بود تا ملک بر من بشورانى و خاص و عام را بر من بیرون آرى، ترا بکشتنى کشم که هیچ گناهکار را نکشته اند، که ترا گناهى است بزرگ، و الّا توبه کنى و بدین اجداد و آباى خویش باز آیى تا عفو یابى، که دریغ باشد چون تو حکیمى کشتن و دیگرى چون تو نیست.گفت: زندگانى ملک دراز باد، مرا مردمان حکیم و دانا و خردمند روزگار می گویند، پس چون من از تاریکى بروشنایى آمدم، بتاریکى باز نروم که نادان بى خرد باشم. کسرى گفت: بفرمایم تا گردنت بزنند. بزرجمهر گفت: داورى که پیش او خواهم رفت (خداوند)، عادل است و گواه نخواهد و مکافات کند و رحمت خویش از تو دور کند. کسرى چنان در خشم شد که بهیچ وقت نشده بود، گفت: او را بازدارید تا بفرماییم که چه باید کرد. او را بازداشتند. چون خشم کسرى بنشست، گفت: دریغ باشد تباه کردن این، فرمود تا وى را در خانه یى کردند سخت تاریک چون گورى…دو سال برین جمله بماند. روزى سخن وى نشنودند. پیش کسرى بگفتند. کسرى تنگدل شد و بفرمود زندان بزرجمهر بگشادند و خواص و قوم او را نزدیک وى آوردند تا با وى سخن گویند، مگر او جواب دهد. وى را بروشنایى آوردند…و آخر بفرمود تا او را کشتند و مثله کردند. و وى ببهشت رفت و کسرى بدوزخ.» منبع: تاریخ بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی (درگذشت: ۴۷۰ ق)، تحقیق: خلیل خطیب رهبر، تهران، انتشارات مهتاب، چاپ چهارم، ۱۳۷۴ ش، ج ۲، ص ۴۷۲ ـ ۴۷۵ نفس خویش←@nafsma→