🔵 یادداشت‌های قرآنی 🖌 موضوع: استمرار دعوت به دین در آخرت: _ ✳️ از آیات قرآنی که دلالت دارد بر اینکه دعوت به دین و دینداری در #عوالم_اخروی همانند دنیا، همچنان برقرار است و این دعوت، به ایمان بی‌ایمانان دنیوی منجر می‌گردد، آیه (25 نور) است؛ 🔸در این آیه چنین آمده است «🌸يوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دينَهُمُ الْحَقَّ وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبينُ🌸» 🔸یعنی خداوند در آن روز، دین حق را کاملا به آنان خواهد داد و آنان آگاه می‌گردند که خداوند همان حق آشکار است. ❇️ توضیح این که کلمه #دین دو معنی دارد گاهی به معنای #جزاء و #پاداش بکار می‌رود (اعم از پاداش خوب و بد) مثل الدین در آیه (4 حمد) «مالِكِ يَوْمِ الدِّين»؛ گاهی به معنای #کیش و #آئین بکار می‌رود مثل الدین در آیه (19 آل عمران) «إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ ..»؛ 🔶ازین‌رو در بین مفسران، اختلاف است که دین در جمله «يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دينَهُمُ الْحَقَّ» در آیه مورد بحث، چه معنی دارد؟ برخی به معنای پاداش گرفته‌اند و برخی به معنای کیش و آئین؛ و برخی نیز مثل مرحوم علامه طباطبائی در المیزان (ج 15 ص 95) هر دو احتمال را در مورد آن قابل قبول دانسته‌اند. 🔹اما دقت در این آیه و آیات مرتبط با آن نشان می‌دهد معنای کیش و آئین، برای دین در این آیه، پذیرفتنی تر بلکه متعین است؛ زیرا بر این ادعا چند قرینه داخلی و خارجی هست: 🟧اولا جمله بعد از جمله مورد بحث، جمله «وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبينُ» است که بر یکی از پایه‌های اصلی دیانت که همان اعتقاد به خدا و صفات او است دلالت می‌کند؛ و نشان می‌دهد که با دادن «دينَهُمُ» به آن انسانها، آنان به یکی از مهم‌ترین گزاره‌های کیش الهی اذعان می‌کنند؛ 🔹بدیهی است اذعان به مسائل الهیات، با دین به معنای کیش و آئین تناسب بیشتری دارد تا با دین به معنای جزاء و کیفر؛ پس این جمله «وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبينُ» خود قرینه‌ای است بر این که دین در این آیه همان دین به معنای #کیش_و_آئین است. 🟧ثانیا کلمه «وفّی» به معنای دادن کامل یک چیز است «وفّی الرجُلَ حَقَّهُ» یعنی حق آن مرد را به تمام و كمال داد؛ بنابراین معنی جمله «يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دينَهُمُ الْحَقَّ» این می‌شود که خداوند به آنان دین را به تمام و #کمال می‌دهد؛ 🔹در این صورت، اگر دین در این آیه به معنای جزاء و پاداش باشد مشکلی پیش می‌آید؛ و آن ناسازگاری مفاد این آیه است با مفاد آیات و روایاتی که بر #عفو و #بخشش خداوند در قیامت دلالت دارند؛ 🔸توضیح این که ادله نقلی فراوانی هست که دلالت می‌کنند بسیاری از گناه‌کاران در قیامت یا با شفاعت شافعان یا بدون شفاعت شافعان بخشیده می‌شوند مثل آیه (53 زمر) «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ»؛ بنابراین بسیاری از مجرمان در قیامت به #جزاء و کیفری که باید کاملا گرفتار شوند گرفتار نمی‌شوند؛ زیرا یا کاملا بخشیده می‌شوند یا حداقل بخشی از کیفرشان به آنها داده نمی‌شود؛ 🔹در هر صورت، کیفر به تمام و کمال برای چنین مجرمانی رخ نمی‌دهد؛ حال آنکه کلمه «يُوَفِّيهِمُ..» دلالت می‌کند که این کیفر به تمام و کمال به آنها داده می‌شود؛ پس اگر دین در این آیه به معنای جزاء و پاداش باشد، مفاد این آیه با آیات و روایات عفو و بخشش اخروی ناسازگار می‌شود؛ اما اگر دین در این آیه به معنای #کیش_و_آئین باشد بین مفاد این آیه با سایر آیات هیچ ناسازگاری شکل نمی‌گیرد؛ پس باید این دین را به معنای کیش و آئین بگیریم نه به معنای جزاء و پاداش. @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram ادامه در پایین 👇👇👇