#گزارش_صوتی #عصرانه_علمی 📌 «تقریری از مسلک فهرستی» 🎙ارائه دهنده: حجت الاسلام‌ والمسلمین احسان سرخه‌ای 🎙ناقدان: استاد محمدباقر ملکیان دکتر محمدعلی موحدی 🎙دبیر نشست: حجت الاسلام و المسلمین دکتر احسان الله درویشی 🗓 دوشنبه 10 بهمن ماه ۱۴۰۱ موسسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام @asranehelmi @hadith_maaref

🖌گزارش نشست #عصرانه_علمی 🔸بعد از توضیحات ابتدایی دبیر علمی نشست، جناب حجت الاسلام و المسلمین احسان سرخه‌ای، به تبیین تقریر خویش از مسلک فهرستی از بیانات جناب استاد سید احمد مددی پرداختند. ایشان ضمن تفاوت تاریخی میان رجال شیعه و اهل سنت و عدم تداول فهرست نگاری کتب در میان عامه، بر این نکته تاکید کردند که طبق تقریرشان از تحلیل فهرستی در کلام استاد مددی، آنچه در اعتبارسنجی احادیث امامیه باید مد نظر گیرد تمام قرائن است و نباید به یک قرینه بسنده کرد و یکی از آن قرائن بحث توجه به منبع و اعتبارسنجی منبع حدیث است و این بدان معنا نیست که دیگر قرائن از جمله سند و مباحث رجالی کنار نهاده شود. از این رو تحلیل فهرستی از نگاه ایشان وابستگی بیشینه‌ای به دو فهرست موجود ندارد. این عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، با کتاب محور نام نهادن به این مسلک به بعض اشکالات مطرح به تحلیل فهرستی پرداخته و پاسخهایی نسبت بدان بیان داشتند. 🔹در ادامه استاد محمدباقر ملکیان ضمن تایید بخش عمده مباحث ارائه دهنده به برخی از تفاوتها میان تقریر ایشان با تقریر جناب آقای سرخه‌ای اشاره نمودند، از جمله محوری بودن مطالب مطرح در فهرستهای نگاشته شده و توجه دادن به وجود نگاشته‌هایی که به نوعی میتوان آنها را در عداد فهرست نگاری به حساب آورد از جمله رساله ابوغالب زراری و در نقد جزئی به مطالب ارائه دهنده به تفاوت میان مشیخه من لایحضره الفقیه با مشیخه تهذیب اشاره کردند. 🔸بعد از ایشان نوبت به ناقد دوم شصت و هفتمین نشست عصرانه علمی موسسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام یعنی جناب دکتر محمدعلی موحدی رسید. ایشان مهمترین اشکال تقریر ارائه دهنده از مسلک فهرستی را عدم تفاوت آن با منش بزرگانی همچون وحید بهبهانی دانست و آن را همان مسلک تجمیع قرائن دانست و از ارائه دهنده این سوال را مطرح کرد که اگر این تلقی درست است چرا عنوان این روش را کتاب محور مینامند و چرا محوریت با کتاب باشد؟ ایشان در ادامه به مثالهایی پرداختند که از نظر ایشان تسرع در اعمال نگاه مسلک فهرستی توسط جناب استاد سید احمد مددی سبب اشتباهات روشن و رمی به ضعف نمودن برخی از میراث امامیه شده است. 🔹در جمع بندی نهایی از سوی ارائه دهنده، ضمن پذیرش آنکه مسلک فهرستی از نگاه ایشان همان مسلک قرینه محور است، نو آوری خاصی در این مسلک را منکر گشتند که با مخالفت جناب ملکیان مواجه گشت و ایشان فرمایشات استاد مددی را دارای نوآوری دانستند. @asranehelmi @hadith_maaref

💢نظام قانونی فقه و اصول [13] 💠 ابتنای «فضای قانونیِ» شریعت بر «ولایت» از مجموعه شواهد استفاده می‌شود که احکام شریعت، روح قانونی دارد، اما برخی نکاتش با قانون [رایج] نمی‌سازد چراکه شریعت، دارای «ولایت» است، اما قانون، فاقد ولایت است. یکی از اساسی‌ترین کارهای جوامع قانونی این بود که جنبه ولایت را بردارند اما در شریعت مقدسه، «ولایت» اساس کار است. به‌عنوان‌مثال گفته شده «خطابات قانونی»، بعث و زجر ندارد، یعنی «ولایت» لحاظ نمی‌شود، بلکه ضمانت آن‌ها به قوانین جزائی و جرائم است. قانون اگر پشتوانه جزایی نداشته باشد می‌شود نصایح اخلاقی. سرّ اینکه مثل کتاب روح القوانین در دنیای غرب به دنبال قانون رفته‌اند برای این بود که می‌دیدند که احکام کتب آسمانی همچون انجیل جنبه قانونی ندارد بلکه اخلاقی است. اما به اعتقاد ما «ولایت»، پشتوانه فضای قانونی شریعت است و در احکام شرعی، ولایت فرض شده است. سه ولایت در قرآن آمده است: 1. ولایت حضرت حق 2. ولایت رسول‌الله (ص) که ولایت تشریع است. 3. ولایت اولوالامر که تشریع و وصایت و اجرا و تنفیذ است. بنابراین در شریعت مقدسه، سه «ولایت» به این ترتیب وجود دارد: «ولایة الله» و «ولایة الرسول» و «ولایة المعصومین:» که در آیات قرآن آمده است: «أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکمْ»، «إِنَّمَا وَلِیکمُ اللَّـهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ». شریعت منبعث از حضرت حق، مبتنی بر نبوت و ولایت است، نه اینکه منبعث از رأی مردم باشد. بنابراین خطابات قانونی با فرض «ولایت»، بعث و زجر دارد. تقسیم به امر مولوی و ارشادی نیز بر همین اساس است، مراد از امر مولوی امری است که مظهر ولایت مولا باشد، برخلاف ارشادی در آن مظهر ولایت نیست. به بیان دیگر، امری که جزا داشته باشد مولوی است و حکمی که جزا نداشته باشد ارشادی است. به اصطلاح برخی دیگر، حکمی که جنبه انشاء و الزام دارد، مولوی است و آن حکمی که جنبه إخبار دارد ارشادی است. 🏠@ostadmadadi

فایل صوتی کرسی سازوکار اجرایی تحلیل فهرستی 🏠@ostadmadadi

💢پرسش و پاسخ بعد از درس 💠 عقد رضایی و شکلی- الرجال قوامون علی النساء- برخی شخصیت های زن در تاریخ و... 🏠@ostadmadadi

💢 حدیث شناسی 💠 قرب اسناد در آن زمان متعارف بود که مشایخ بزرگ اواخر عمرشان غالبا قرب اسناد می نوشتند، مخصوصا اگر خاندان علمی بودند چون در آن زمان تدریجا این رسم شد که اجازه بگیرند حتی برای بچه یک ماهه، فرض کنید مثلا یک ماهه بوده پدرش جز علما بوده رفته از یک پیرمرد هشتاد ساله اجازه تمام کتبش را گرفته است. برای اتصا،ل اجازه را قبول می کردند. از آن استادی که در هشتاد سال قبل مطلبی نقل کرد، می تواند نقل حدیث کند. ما در نجف که خدمت مرحوم آقای بجنوردی بودیم، حدود بیست و خرده ای سالمان بود، آقای بجنوردی هم هشتاد و خرده ای، ایشان یک قصه ای از مرحوم آقای ادیب اول نقل می کرد می گفتند: من حدود بیست سالم بود، آقای ادیب هم حدود هشتاد سال، باز آقای ادیب نقل می کرد که من بیست سالم بود، پدرم حدود هشتاد سال، آن هم می گفت: در بیست سالگی نادرشاه را دیده بود، یک قصه ای راجع به نادرشاه ، نمی خواهم بگویم. غرض اینکه گاهی اینگونه می شود که بعضی از آقایان شاید بیست سالشان بود، از یک فرد هشتاد نود ساله نقل می کند، لذا با یک وسائط کمی، آدم می تواند به یک مرحله تاریخی دور دست پیدا کند. من از مرحوم آقای مرعشی خودم شنیدم راجع به حالات مرحوم آخوند بعد از جریان اعدام مرحوم آقا شیخ فضل الله نوری، ایشان می گفت: چهارده پانزده ساله بودم با پدرم منزل مرحوم آخوند رفتیم و می گفتند: هنوز قیافه آخوند در چشمم است. خب الان از جریان فوت آخوند 112 سال گذشته و از جریان اعدام آقا شیخ فضل الله نوری 114 سال گذشته، ایشان 1327 اعدام شدند، با این قرب اسناد یعنی 114 سال را ما با یک واسطه نقل می کنیم، خب این ها قرب اسناد است. در زمان سابق این متعارف بوده، مثلاً حسین بن سعید پسری به نام احمد دارد، احمد بن الحسین، خیلی هم جلیل القدر است، دارد که این احمد رَوی عن جمیع مشایخ ابیه إلا فلان. این قاعدتا باید این طور باشد چون حسین بن سعید از اجلاء بوده این پسرش را همراه خود می برده از آن استاد اجازه می گرفته است. 🏠@ostadmadadi

💢رجال و روش فهرستی 💠 أحمد بن عبد الله بن مهران قال النجاشی: أحمد بن عبد الله بن مهران؛ المعروف بابن خانِبَة: كان من أصحابنا الثقات، لا يعرف له إلا كتاب التأديب، و هو كتاب يوم و ليلة، حسن، جيد صحيح. اصطلاحا منظور توضیح المسائل امروز ما است [استاد احتمال می دهند که] این کتاب فقه الرضا صلوات الله علیه متعلق به این آقا باشد و همین کتاب یوم و لیلة باشد و اگر کتاب فقه الرضا صلوات الله علیه مشهور اگر هم برای شلمغانی باشد ریشه هایش به این کتاب التأدیب بر می گردد که توضیحش باید در محل خودش ذکر شود. #أحمد_بن_عبد_الله_بن_مهران 🔸فهرست اسامی 🏠@ostadmadadi

💢بررسي طریقۀ فهرستی 💠 تقریرات درس خارج فقه، در خلال بحث اراضی خراجیه مکاسب محرمه، از جلسه 28 ، تاریخ: 28/7/1396 الی جلسه 35، تاریخ 10/8/1396 🏠@ostadmadadi

💢نظام قانونی فقه و اصول [14] 💠 احتمال ورود برخی از قوانین روم باستان به روایات برخی از قواعدی که امروزه در فقه کاربرد دارد ریشه در قوانین جوامع گذشته دارد، به‌عنوان‌مثال روایت «مَن حازَ مَلِکَ» را مرحوم آقای خوئی ره قبول نمی‌کند1️⃣ و برخی آن را به‌عنوان قانون روم باستان نقل کرده‌اند. تعبیر «مَنْ‏ عَرَفَ‏ نَفْسَهُ‏ فَقَدْ عَرَفَ‏ رَبَّه‏» در قرن چهارم، رسائل اخوان الصفا2️⃣ آن را به رسول‌الله (ص) نسبت می‌دهد،3️⃣ اما [شبیه] این جمله از حکمای یونان نقل شده است. «النَّاسُ‏ مُسَلَّطُونَ‏ عَلَی أَمْوَالِهِم‏» که بعدها توسط علامه حلی ره و ابن ابی جمهور احسائی (ره) به ائمه (ع) نسبت داده شده است4️⃣ احتمالاً جزو قوانین رم باستان بوده است.5️⃣ «إِقْرَارُ الْعقلاء عَلَی أَنْفُسِهِمْ جَائِزٌ» کم کم تبدیل به روایت می‌شود. «إِنَّ النَّاسَ‏ فِی‏ سَعَةٍ مَا لَمْ یعْلَمُون» 6️⃣ نیز همینطور. مواردی که «الناس» دارد و نه مسلمون یا مومنون احتمال دارد که در کتاب‌های حکما و دیگران، ریشه‌های قانونی داشته بعد به دنیای اسلام رسیده است، الا مواردی که سند روشنی داشته باشد. 1️⃣«اشتهر بين الفقهاء مرسلا أن (من حاز ملک). و قد روی عن النبي (ص) من طرق العامة و من طرق الخاصة أن (من سبق إلی ما لم يسبقه اليه مسلم فهو أحق به) و لکنه ضعيف السند، و غير منجبر بشي‌ء.» مصباح الفقاهة، ج‌2، ص: 6‌ 2️⃣ . «اخوان الصفا گروهی از اسماعیلی‌ها بودند که سعی کردند علم را وارد دنیای اسلام کنند و در قرن دوم و سوم، عده‌ای از آثار علمی و دانشمندان را به خودشان نسبت می‌دهند مثل جابربن حیان. آن‌ها در مباحث علمی زیاد کار کردند. در دنیای اسلام در مقابل بغدادی‌ها هستند که اشعری بودند. به اعتقاد من اصل وجود شخصی به نام جابربن حیان روشن نیست بلکه اسم رمزی است که کتبی را به ایشان نسبت دهند و از این طریق به ائمه: متصل شوند. مجموعه‌ای از امور عجیب و رازآلود را به او نسبت می‌دهند.» 3️⃣ . رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء، ج‏2، ص: 357، ج‏3، ص: 375، ج‏4، ص: 193. 4️⃣ . نهج الحق و کشف الصدق، ص: 494 و 504 و 572، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، ج‏1، ص: 222 5️⃣ . « «النَّاسُ‏ مُسَلَّطُونَ‏ عَلَی أَمْوَالِهِم» یعنی انسان بر مالش مسلط است و هر کار بخواهد می‌کند و هر عقدی را بخواهد انجام می‌دهد! ظاهر کلام سید یزدی; همین است. این شبیه تفکر نظام سرمایه داری در دنیای غرب است و رکن نظام سرمایه داری همین است که هر عقدی و هر قراردادی را می‌توانی انجام بدهی، این مبنای عقود رضائی است. اما مرحوم آقای خوئی (ره) می‌فرمایند: «النَّاسُ‏ مُسَلَّطُونَ‏ عَلَی أَمْوَالِهِم» یعنی شما مسلطید مالتان را به هر نحوی که شارع عقد قرار داده است انجام بدهید، عقد بیع، عقد اجاره و... یعنی محدود به عقود شکلی است، البته با قطع نظر از سند که آقای خوئی; قبول نکردند. این روایت چون سند ندارد، احتیاجی به این بحث‌ها هم ندارد. این کلام را از قرن دوم به یکی از علمای اهل سنت نسبت دادند. ارزش علمی ندارد. در روایات ما علامه; در جایی آورده است: «لقوله» که ظاهراً بعداً یک «ص» اضافه کردند و روایت شده است! سپس از قرن دهم در کتاب عوالی اللئالی به عنوان روایت آمده است. بعد هم آقایان گفتند: نبوی است و عمل مشهور است و جبران شده و... ! صغرا و کبرایش هردو مشکل دارد!» 6️⃣ . عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، ج‏1، ص: 424 🏠@ostadmadadi

💢دیدار و جلسه علمی حجت الاسلام عشائری با استاد مددی (گزارشی از حجت الاسلام عشائری از تحقیق خود پیرامون سیرتاریخی برخی احکام و فرمایشات استاد مددی پیرامون موضوعات متعدد با محوریت سیرتاریخی احادیث/5 اردیبهشت 1401) چکیده تحقیق حجت الاسلام عشائری : آیات قرآن و روایات نبوی (سنت پیامبر ص) در مساله حجاب عمومیت دارند و حجاب را برای اماء و حرائر یکسان بیان کرده اند. تا زمان خلیفه دوم نیز هیچ مستندی که نشان بدهد کنیزان در حجاب ناظری یا ستر صلاتی مستثنی هستند، وجود ندارد. اولین جرقه های مستثنا شدن کنیزان، در زمان خلیفه دوم آشکار شده است. در فقه اهل سنت مستثنا بودن کنیزان، به سنت پیامبر یا آیه قرآن مستند نشده است. ادعا این است که خلیفه دوم در زمانی که در حال ایجاد فاصله طبقاتی بین مسلمانان بود، برای متمایز کردن اماء از حرائر، دستور کشف حجاب آنان را داد و این مساله در فقه فریقین ماندگار شد. 🏠@ostadmadadi

🏠@ostadmadadi