💢 یک قرن قالی قم (۱۲) بنا بر استدلال این مقاله با پذیرش تعریف مکتب هنری ارائه شده، می توان شیوه بافت و تولید قالی دستباف تمام ابریشم قم را مکتب نامید. با این وجود چنانچه به هر دلیل از کاربرد واژه مکتب پرهیز شود می‌توان از واژه سنت در مفهوم ارائه شده در بالا استفاده کرد. بر این مبنا به جای مکتب قالیبافی قم می‌توان سنت قالیبافی قم گفت. اما باید در نظر داشت که این فقط برای پذیرش افکار عمومی است و در اینجا مراد از سنت - در مفهوم مردم‌شناختی آن - همان مکتب یا دبستان است. این متن علاوه بر منابع زیر با استفاده از مصاحبه‌هایی نگاشته شده که نگارنده با سرکارخانم جمشیدی و آقایان صادقی، مقدمی‌راد، احمد رجبیان، ابوالفضل رجبیان، داوود کلهر، امیرحسین ارمی، حسین کاشی‌زاده، قاسم زائری و پسران، رضا بلندیان و الیاسی هرکدام یک جلسه (نظم اسامی بر اساس تاریخ مصاحبه‌ها است) و رضا ارمی بیش از ده جلسه - حضوری و تلفنی- برای تدوین "یک قرن قالی قم" (در دست تألیف) داشته است. البته برای تدوین تاریخ شفاهی قطعا نیاز به جلسات بیشتر با افراد فوق و افراد شاخصی مانند فرزند مرحوم رشتی‌زاده و بازماندگان بنیانگزاران و دیگر مطلعان و دست اندرکاران قالی دستباف قم اعم از طراح، قالیباف، رنگرز، تعمیرکار قالی و بازرگانان این رشته است. اگرچه برخی از افراد فوق الذکر ممکن است با مباحث ارائه شده در این متن موافقت نداشته باشند اما امیدوارم پس از مطالعه آن نقد و نظرشان را ارائه دهند. بدیهی است چنانچه نگارنده در تحلیل مباحث اشتباه کرده باشد، به اصلاح آن قبل از انتشار می‌پردازد. شایان ذکر است این متن برای تولیدکنندگان قالی دستباف تمام ابریشم قم تدوین شده که تسلط کامل بر تولید و سبک‌های رایج آن دارند و برای طرح در محیط‌های علمی نیاز به آوردن شواهد و مدارک و معرفی کامل تولیدکنندگان و سبک هرکدام با ارائه مدارک و مستندات مرتبط دارد. منابع ‏ ۱. ادواردز، سیسیل (۱۳۶۸)، قالی ایران، (مهین دخت صبا، مترجم)، انتشارات فرهنگسرا، (نشر اثر اصلی ۱۳۵۷) ‏ ۲. ارباب، محمدتقی بیک (۱۳۵۶)، کتابچه تفصیل حالات و املاک و مستغلات و قنوات و بلوکات دارالایمان قم، فرهنگ ایران زمین، ص ۲۲. ‏ ۳. پرگاری، صالح و بیطرفان، محمد (۱۳۹۴)، قم در دوره ناصری: یک پژوهش جغرافیای تاریخی، پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران، (۲ پیاپی ۶)، ص ۲۰۸ - ۲۲۶. ‏ ۴. دانشگاه آزاد اسلامی (۲۰۲۱، ۲۴ اردیبهشت)، تعریف مکاتب هنری [علمی]. ‏ ۵. روح الامینی، محمود (۱۳۸۹). گرد شهر با چراغ در مبانی انسان شناسی (ج ۱)، انتشارات عطار، (نشر اثر اصلی ۱۳۸۲). ‏ ۶. ریتزر، جورج (۱۳۹۸). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، (محسن ثلاثی، مترجم)، (ج ۱)، انتشارات علمی، (نشر اثر اصلی ۱۳۷۴). ‏ ۷. ساوری، راجر؛ یارشاطر، احسان‌؛ لعلی خمسه، رجبعلی (۱۳۸۴)، تاریخ‌ و هنر فرش‌بافی‌ در ایران‌ (براساس‌ دایره‌المعارف‌ ایرانیکا)، (ر لعلی خمسه، مترجم)، نیلوفر. ‏ ۸. صباحی، طاهر (۱۳۹۳)، قالین، خانه فرهنگ و هنر پویا. ‏ ۹. عطارزاده، جلال (۱۳۸۰)، فرش قم نگین فرش دستباف (ج ۱)، چاپ کیانقش، به اهتمام سازمان جهاد سازندگی استان قم، بازیابی از کتابخانه ملی و مرکز اسناد تهران (۳۷۷۷۸۱). ‏ ۱۰. غیبی، مهرآسا (۱۳۹۸)، ده هزارسال تاریخ و هنر فرشبافی اقوام ایرانی، هیرمند. ‏ ۱۱. محمدی، (۱۴۰۰، ۵ اسفند)، صادرکننده نمونه فرش: هنرمندان ۱۴ استان فرش دستباف قم می‌بافند [ویژه قم پژوهی]. ‏ 12. Darity. (2008). ‏ ‏ : Macmillam Reference International encyclopedia of social science. USA. ابوالفضل رنجبر ۱۴۰۳/۰۸/۲۲ #فرش_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 خانه لاجوردی‌زاده باغ‌پنبه این خانه به دست شرکت بازآفرینی شهری وابسته به وزارت راه و شهرسازی خریداری شده است. در دولت پیشین دوبار از همین کانال وضعیت بحرانی این خانه تاریخی که به ثبت ملی رسیده است، گزارش شد. اما هیچ واکنش عملی از متولیان امر دیده نشد. شنیدم که مدیر خانه تاریخی یزدان‌پناه قصد خریداری خانه مزبور را داشت ولی با آن موافقت نشد. همکاران من‌ اطلاع دادند که سارقان بسیاری از وسایل و منصوبات آن را به سرقت برده‌اند. قصد داشتم وضعیت وخیم آن را مجدد گزارش کنم - چون محل عبور هر روزه من است - که با تابلوی بالا متوجه شدم ؛ حوزه هنری استان می‌خواهد آنجا را به "فضایی هنری و دلنشین برای اهالی فرهنگ و همسایگان" تبدیل کند. خوشحال شدم.‌ چشم انتظاریم این وعده هر چه زودتر عملی شود؛ چون فصل بارش در پیش است و ممکن است خرابی بیشتر شود. باید گفت که در محلات تاریخی باغ‌پنبه و کوچه نو و عربستان و آقا سید اسماعیل (پیرامون این خانه) نهضت ترمیم و سنتی‌سازی رونق یافته است. با این وصف امیدواریم که محلات مزبور به محورهای دل‌پذیر گردشگری تاریخی قم تبدیل شوند. سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۸/۲۲ #خانه_لاجوردی‌_زاده تلگرام | ایتا | سایت

💢 حرم بارانی فاطمه خانعلی ۱۴۰۳/۰۸/۲۳ #عکس #حرم_حضرت_معصومه #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت اینستاگرام: @fatemeh__khanali

برگه رضایت اولیاء دبیرستان حکیم نظامی قم با تأیيدیه ولیّ (برادر بزرگ‌تر) دانش‌آموز سیّد علی‌اکبر حجّت کوه‌کمری به تاریخ ۱۳۳٦ ش ۱۴۰۳/۰۸/۲۳ @Hakimnezamiqom #سند #حجّت_کوه‌_کمری تلگرام | ایتا | سایت

💢 کهنه‌‌مانده‌ها سردر قدیمی عربستان بالا این بناها به‌زودی تخریب می‌شوند ولی باید از طریق تصویربرداری ثبت و ضبط شوند. شاید به کار پژوهشگران بیاید. زمان برای عکس‌برداری مناسب نبود. فعلا به همین اندازه قناعت شد. سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۸/۲۳ #کهنه_مانده_ها تلگرام | ایتا | سایت

💢 خانه در حال بازسازی چهارمردان، کوچه شماره ۱۷ فاطمه خانعلی ۱۴۰۳/۰۸/۲۴ #عکس #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت اینستاگرام:      @fatemeh__khanali

💢 خانه لاجوردی‌زاده بی‌کسی بنای تاریخی و تنهایی انسان امروزی چند روز پیش یادداشتی در خصوص این خانه نوشتم. اخیرا در گروه کمپین بافت‌های تاریخی قم نماهنگی از دکان مرشد چلویی گذاشتم که حکایت از نسیه دادن او به افراد ناتوان از پرداخت نقدی داشت و اینکه طعم غذا را به رایگان به شاگردان دکان‌ها می‌چشاند. در آن گروه چنین نوشتم: "بافت‌های تاریخی را حفظ کنیم تا این‌گونه فرهنگ‌ها نمیرد. ظرف‌ها (بافت‌ها و جاها) در پروریدن مظروف‌ها (انسان‌ها و فرهنگ‌‌‌ها و رسم ها) نقش اساسی دارند." امروز به یاد آن یادداشت این عکس را برداشتم. دانش‌آموزی بر تختونچه/ سکونچه (واژه‌های قمی) / پیرنشین/ خواجه‌نشینِ خانه لاجوردی‌زاده تنها در دنیای خویش غرق است. ساختمان‌های عبوس ِ سر به فلک کشیده با فرهنگ ما بیگانه‌اند. هرچه از زمین دورتر زندگی کنیم  حس ِ انسانی‌ِ ما کاهندگی پیدا می‌کند. (نقل به مضمون از مهندس پارسی) شاید از این رو که انسان‌ها و جامعه  در نزد بالانشین‌‌ها رو به محوشدگی تدریجی  می‌روند. البته این عکس به نظر، چیز دیگری را هم ممکن است بازتاب دهد: "بی‌کسی  و زخم‌خوردگی و غَمگِنی بنای تاریخی و تنهایی انسان امروزی" دانش‌آموز پناه‌برنده به بنای تاریخی از عکس‌برداری آگاه نشد. در هر حال این عکس باعث شد که این حرف‌ها را بزنم. سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۸/۲۶ #خانه_لاجوردی‌_زاده تلگرام | ایتا | سایت

💢 توصیف قیزقلعه‌سی قم در خلاصة البلدان و پیشینه باورهای عامه درباره آن   «قیزقلعه‌سی» (معادل ترکی قلعه دختر)، از شگفتی‌های معماری و عجایب باستانی، اما کمتر شناخته شده استان قم است که بر فراز کوهی در جنوب جمکران، در شرق کوه دو برادران قرار دارد. درباره پیشینه و زمان ساخت دقیق قلعه، آگاهی موثق چندانی وجود ندارد، اما بی‌تردید قدمت آن به روزگاری کهن، و به دوران پیش از اسلام برمی‌گردد. بخشی از قلعه بر فراز دیواره‌های صخره‌ای بلند و صعب‌العبوری ساخته شده که رسیدن به آن را برای بیشتر مردم، دست‌نیافتنی کرده است. در کتاب خلاصة البلدان، نگاشته صفی‌الدین محمد بن محمدهاشم حسینی قمی در سال 1079ق (تصحیح استاد مدرسی طباطبایی، ص236-237)، از این قلعه به نام «قلعه مهرنگار» یاد شده و توصیف مختصری از آن آمده که دربردارنده نکات مهمی درباره پیشینه و وضعیت آن در زمان وی است. سخن صاحب خلاصة البلدان در این باره به شرح زیر است: «قلعه مهرنگار که به نیم فرسخی مزرعه جمکران بر سر کوهی بلند که بر جانب شرقی کوه مشهور به دو برادران است واقع باشد. و آن را نیز فقیر دیده‌ام. و آن قلعه بر قله آن ساخته شده و آثار عمارات و حمام و برکه و ممرّ آب و غیره در آنجا مشاهده می‌شود. اما الیوم بر سر آن کوه و اطرافش علامت آب و چشمه نیست. و گویند که در قدیم هم آب را از پایین به بالا به اعمال ید جاری ساخته بوده‌اند، چنانکه در این زمان نیز این عمل در میانه جماعت ارامنه باب است. و بر یک سمت آن کوه دره‌ای واقع است که به کوچه و درّه حمزه مشهور است و در آن حوالی دهن مغاره‌ای ظاهر است پر آب، و پیش او بلند و مرتفع است، و گویند هر گاه پیش آن کنده شود آن آب به سهولت به دشت قم از زمین در باغ مرزبان و مسگران و خمیهن و سایر مزارع آن جانب روان خواهد شد. و فقیر آن مغاره را هم خود دیده. و سنگ آن هم چندان صلابتی ندارد. و به زعم عوام قم مراد از مهرنگار صاحب قلعه، دختر انوشیروان، و از حمزه، صاحب‌قران باشد، ولا یخفی ضعفه!» چنانکه از این گزارش به دست می‌آید، در باورهای عامیانه مردم در روزگار صفوی، این قلعه با وقایع داستان حماسی و اسطوره‌ای «حمزه‌نامه» ارتباط یافته است. در این داستان، حمزه داماد انوشیروان ساسانی است و با دختر وی مهرنگار ازدواج کرده است. بعید نیست که نام داشتن این قلعه به «مهرنگار» (دختر انوشیروان) در قرون گذشته، تفسیرگر اشتهار آن به «قیزقلعه‌سی» (= قلعه دختر) در روزگار کنونی باشد.   احمد خامه‌یار ۱۴۰۳/۰۸/۲۶ #قیز_قلعه‌_سی #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

نمای شرقی قیزقلعه‌سی قم احمد خامه‌یار ۱۴۰۳/۰۸/۲۶ #قیز_قلعه‌_سی #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 میدان آستانه ۱۹۱۲ میلادی عکاس: هنری ويوله منبع: https://archive.org/details/HV.850/mode/1up(accessed%20February%2016,%202023) #عکس #میدان_آستانه #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت