💢 گزارش برنامه ۵۳۴ بنیاد قم‌پژوهی (۱) بازدید و معرفی جاذبه‌های گردشگری قم بخش دوم از محور اول گردشگری شهری قم شروع بازدید ساعت ۳.۳۰ و پایان ۵.۴۵ دقیقه روز سه شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ با تجمع همراهان در مسجد ميدان کهنه (امام هادی - فیض) با توضیحات آقای قیامی راهنمای گردشگری برنامه آغاز شد. وی به اهداف این بازدیدها برای حاضران پرداخت: شهر قم با داشتن پتانسیل فراوان جذب گردشگر به دلیل عدم معرفی و آشنایی آن در بین شهروندان و ایرانیان و توریست‌های خارجی ناشناخته مانده است. رسالت بنیاد قم‌پژوهی بدین متظور برنامه‌ریزی ده محور گردشگری برای شهر قم است که بیش از یک‌صد جاذبه گردشگری در این مسیرها قابل بازدید و معرفی است. در ادامه برنامه دو هفته قبل که بخشی از محور  اول شامل: بیت النور و ميدان‌میر، گذر، محله و آب‌انبار لب‌چال، گذر ،محله و صحن و سرای شاه حمزه، منارها و سر در مدرسه غیاثیه، سرای ملاحسین در ميدان کهنه بود. امروز به ادامه مسیر و محور یک خواهیم رفت. ادامه محور یک: مسجد ميدان کهنه (امام هادی - فیض،) تک مناره ميدان کهنه، مسیر پیاده روی محله مسجد جامع، مدرسه جهانگیر خان (وابسته به حوزه علمیه)، مسجد جامع قم (مسجد جمعه)، بازار کهنه (بازدید از مشاغل و صنایع دستی)، بازدید از آب‌انبار بازار کهنه. پس از توضیحات اولیه مجری برنامه، در ادامه آقای حسین صادقی پژوهشگر تاریخ  و راهنمایی گردشگری به سابقه تاریخی و ساخت مسجد میدان کهنه پرداخت: "ساختمان مسجد کنوني که در جوار مناره واقع است، به همت "آيت‌الله حاج ميرزا محمدتقي فيض" پس از تخریب دکان رنگرزی که در مدخل راه پله مناره قرار داشت، به سال ۱۳۱۰ش در محوطه‌ای به طول ۲۱ و عرض ۲۱ متر از ده چشمه طاق بر فراز ستون‌های سنگي احداث شد." در ادامه به تاریخچه ساخت و تغییرات بنای مناره مسجد اشاره نمود: "قطر قسمت پايينی اين مناره ۳.۵ متر  و ارتفاع آن حدود ۲۵ متراست و جدار اين مناره‌ آجری بدون تزيينات است. مناره با گذشت زمان فرسوده شد و قسمت‌هايی از آن فرو ريخت، در سال ۱۱۹۱ق مرمّت و مأذنه جديدی در بالای آن ساخته شد. مناره اخيراّ مرمّت شده است و راهروی اين مناره در مسجد ميدان كهنه قرار دارد. مؤلف گنجينه آثار قم، مناره ميدان کهنه را همان مناره ۲۹۱ق می‌داند که از قديمی‌ترين مناره موجود در ايران است. مناره ميدان کهنه که براساس کتيبه سنگی سال ۹۶۳ق موجود در محل به آن مناره چهارسو نيز می‌گفتند به صورت رگ‌چيني آجری، همچون اغلب مناره‌های عصر سلجوقی با دو راه پله مارپيچي به صورت رفت و برگشت دريچه.ای رو به بام دارد. شکل آجرکاری آن مشابه مناره مسجد ميدان ساوه است و به نظر می‌رسد که مناره ميدان کهنه قم، همچون مناره ميدان ساوه و ديگر مناره‌های هم‌عصر در قسمت تاج و مأذنه، دارای کتيبه‌هايی از آجر بوده که در طول زمان فرو ريخته است. منار ميدان کهنه با توجه به قدمت آن، شاهد ساخت و تخريب مساجد متعددی در جوار خويش بوده است که نمونه‌هايی از آن در منابع تاريخی به مسجد منار معروف است. بخشی از بدنه مناره نیز در جریان جنگ جهانی اول مورد هدف گلوله توپ قرار گرفته که ساختار جدید  باز سازی شده در بدنه نمایان است." در ادامه مسیر آقای مهندس امیدواریان از سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری توضیحاتی در خصوص بازسازی مسیر پیاده‌روی حد فاصل بین کوچه درخت پیر تا انتهای کوچه مسجد جامع و نزدیک آرامگاه خواجه اباصلت دادند. با هماهنگی قبلی بازدیدکنندگان وارد مدرسه جهانگیرخان شدند. آقای صادقی به تاریخچه و نقل‌های مختلف در خصوص تاریخچه ساخت و بانی مدرسه دادند  برخی این‌ مدرسه را به نام جانی‌خان و برخی دیگر آن را مدرسه ناصری می‌نام‌اند. "نام مدرسه چنان‌که در منابع تاریخی آمده و در وقف‌نامه آن نیز ذکر گردیده، «مدرسه جانی‌خان» است و شهرتش به جهانگیرخان، بدون مأخذ و سند بوده و سخن میرزا عباس فیض پیرامون تعمیر مدرسه در عهد صفوی توسط جهانگیرخان، مدرّس مدرسه شاه اصفهان فاقد مدرک است. در وقف‌نامه سال ۱۳۱۷ق که حدود دویست سال بعد ازعصر صفوی نگارش شده، باز هم از مدرسه با عنوان «جانی‌خان» یاد شده است. از این مدرسه با نام مدرسه ناصری نیز یاد می‌شود؛ چون بخشی از مخارج طلاب و روشنایی مدرسه از جانب ناصرالدین شاه پرداخت شده بود. این مدرسه امروزه با نام جهانگیرخان شناخته شده و در کاشی‌کاری جدید در سال ۱۳۸۳ش، نام جهانگیرخان بر سر در ورودی مدرسه نگاشته شده است." در خصوص بنای این مدرسه نظرات دیگری نیز وجود دارد. "فیض قمی در گنجینه آثار قم، بنای مدرسه را هم‎دوره بنای مسجد جامع و در اواسط قرن هشتم دانسته است. همچنین محمدحسین ناصر الشریعة در تاریخ قم، بنای مدرسه را قبل از دوره صفوی می‌داند. و سیدحسین مدرسی طباطبایی، معتقد است بنای مدرسه متعلق به قرن یازده و دوره صفوی است. ابوالفضل قیامی ۱۴۰۳/۰۹/۱۴ #بافت‌_گردی #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 گزارش برنامه ۵۳۴ بنیاد قم‌پژوهی (۲) بازدید و معرفی جاذبه‌های گردشگری قم بخش دوم از محور اول گردشگری شهری قم شروع بازدید ساعت ۳.۳۰ و پایان ۵.۴۵ دقیقه روز سه شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ میرزا عباس فیض قمی معتقد است این مدرسه یک بار در زمان صفوی از سوی عالم این عصر میرزا جهانگیرخان، مدرّس مدرسه شاه اصفهان تعمیر شد و دارای کتاب‎دار و کتابخانه گردید. بعد از توضیحات آقای صادقی، سرکار خانم نداف‌نیا از راهنمایان گردشگری توضیحاتی در خصوص همکاری متولیان مدرسه و بازگشایی مدرسه به روی توریست‌های خارجی دادند که موجب معرفی و آشنایان فرهنگ حوزوی و معنوی این مدرسه به توریست‌های خارجی است. هم‌چنین آقای حسین مقیمی از همراهان قم‌پژوهی به شرح  فرهنگ و سنت اقامت و آموزش در این مدرسه و سایر مدارس دینی برای همراهان پرداختند. مرحله سوم از این برنامه بازدید از مسجد جامع قم بود که ابتدا در راهرو ورودی به معماری ورودی مسجد، پله‌ها، سنگ‌آب‌خانه و زنجیر آویخته جلوی درب و سنت بست‌نشینی توضیحاتی برای همراهان داده شد. سپس با حضور همراهان در صحن و شبستان ضمن استماع توضیحات راهنمایان از بخش‌های شبستان زیر گنبد و صحن و حیاط و بخش‌های محتلف مسجد پرداختند. راهنمایان توضیحاتی درباره معماری بنا و تاریخچه ساخت مسجد دادند. بنای مسجد در طول تاریخ از سلجوقیان و صفویان و قاجار و دوره پهلوی تغییرات و اضافات متعددی داشته تا به شکل کنونی درآمده است. آقای میرقیصری از دیگر همراهان قم‌پژوهی و کارشناس سرامیک و کاشی سنتی، توضیحاتی در خصوص کاشی‌کاری ایوان مسجد داد و تفاوت کاشی‌های قاجاری و صفوی را در قسمت‌های مختلف بیان کرد. در کتيبه بززگ آیدان به نام فتحعلی‌شاه در تعمیرات و اضافات بنای مسجد اشاره شده است. بخش بعدی بازدید، مسیر بازار کهنه بود که همراهان از صنایع دستی و مشاغل  گوناگون این بازار همچون چلنگری، رنگرزی، صنایع چوب، صنایع چرم  و چاقوسازی، و ... بازدید کردند و در بخشی از مشاغل توضیحاتی توسط راهنمایان داده می‌شد. آخرین بخش بازدید آب‌انبار بازار کهنه است. قسمت ورودی و پله‌های آب‌انبار به علت تصرفات نابه‌جای صورت گرفته مسدود و قابل بازدید نیست. در قسمت پشت بام آب‌انبار چایخانه سنتی دایر شده که همراهان ضمن بازدید با چای پذیرایی شدند. خوش‌ذوقی صاحب چایخانه در جمع‌آوری اشیای قديمی محیط کلکسیونری قابل بازدید  و تماشایی را برای بازدید کنندگان خلق کرده است. ابوالفضل قیامی ۱۴۰۳/۰۹/۱۵ #بافت‌_گردی #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت