💢 كاربرد نابجا
رضا بابایی
دقت و باریكبینی در معنا و نسبت میان كلمات، از بایستههای درستنویسی است. گاهی كلمات در معنای خود به كار نمیروند و گاهی در جای خود نمینشینند. برخی كلماتی كه گاهی در معنا یا در جای خود به كار نمیروند، به این قرار است:
ـ تقدیر، به معنای اندازهگیری یا ارزیابی است، نه قدردانی.
ـ تحكیم، به معنای حكم دادن و داوری است، نه استوار كردن.
ـ تجلیل، به معنای انداختن جُلّ بر پشت چارپا است، نه بزرگداشت.
ـ پایمردی، به معنای وساطت و شفاعت است، نه پایداری.
ـ بهانه، به معنای دلیل ناقص و سست است، نه مناسبت. بنابراین این جمله درست نیست: «به بهانۀ تولد ابن سینا، اول اردیبهشت را روز پزشك نامیدهاند.»
ـ پیرامون، به معنای اطراف و در مقابل كانون است. بنابراین «پیرامون ادبیات» یعنی حواشی و حومۀ ادبیات، نه «دربارۀ ادبیات».
ـ تا، برای بیان مقصد و هدف است، نه نتیجه و حاصل قهری. بنابراین جملۀ زیر نیاز به ویرایش دارد:
«آنقدر غذا خورد تا مریض شد.» زیرا كسی به هدف بیماری، پرخوری نمیكند؛ ولی نتیجۀ قهری آن، همین است. صورت صحیح جمله اینگونه است: «آنقدر غذا خورد كه مریض شد.»
ـ فراری، یعنی آنكه فرار میكند یا كرده است. بنابراین جملۀ « نباید بچهها را از مدرسه فراری داد» درست است، نه جملۀ « نباید بچهها را از مدرسه فراری كرد.»
ـ درب، عربی و به معنای «در بزرگ = درواز» است. بنابراین به جای «درب خانه» یا «درب قوطی» یا «درب مغازه» باید «در خانه» و ... گفت. ناصر خسرو: «انگشت مكن رنجه به در كوفتن كس.»
ـ اضافۀ اسم به حروف، جایز نیست.
غلط: كتاب من جدای از من نیست.
درست: كتاب من جدا از من نیست.
ـ عبارت «لازم به ذكر است» ساختاری مشوش دارد و باید به جای آن از عبارتهایی مانند «شایان ذكر است»، «گفتنی است»، «ناگفته نماند»، «باید افزود» استفاده شود.
۱۴۰۲/۰۸/۱۰
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت
💢 كاربرد نابجا(۲)
رضا بابایی
ـ رهنمون، صفت فاعلی و به معنای راهنما است؛ اما برخی آن را در معنای «راهنمایی»(مصدر) بهكار برده، مینویسند: «او ما را به سوی هدف رهنمون كرد.» درست آن است كه بنویسیم: «او ما را به سوی هدف رهنمون گشت.» بنابراین «رهنمون» را در جایی میتوانیم استفاده كنیم كه بتوانیم جای آن كلمۀ «راهنما» را بگذاریم.
ـ كنكاش، به معنای مشورت و رایزنی است، نه كاوش.
ـ پسوند «شناسی»(logi) پس از تركیب با برخی اسمها، آنها را تبدیل به نام دانشهای خاصی میكند؛ مانند روانشناسی، جامعهشناسی، زیستشناسی و حافظشناسی. مشكل اینگونه تركیبها این است كه نمیتوان با اتصال «یای نسبت» به آنها صفت ساخت. برای ساختن صفت نسبی از آنها باید یكی از دو كار زیر را كرد:
یك. به جای «یای نسب» از دیگر ادات نسبت استفاده شود؛ مثلا جامعهشناسانه یا جامعهشناسیك.
دو. «شناسی» تبدیل به «شناخت» شده، یای نسبت به آن متصل گردد: جامعهشناختی، معرفتشناختی.
پسوند «شناخت» در متون كهن كاربرد داشته و دقیقا به معنای «شناسی» به كار میرفته است. اكنون نیز گاهی در همین معنا به كار میرود: قرآنشناخت = قرآنشناسی؛ هنرشناخت = هنرشناسی.
نكتۀ مهم در تركیبهای فوق، این است كه بدانیم تركیبهایی مانند حافظشناسی یا جامعهشناسی، اسماند؛ اما تركیبهای جامعهشناختی یا جامعهشناسانه یا جامعهشناسیك، صفتاند. مثلا در جملۀ زیر، «جامعهشناسی» اسم، و «دینشناختی» صفت «نظریهها» است: «جامعهشناسی، بستر مناسبی برای تحول نظریههای دینشناختی است.» در این جمله، جای «دینشناختی» میتوان تركیب «دینشناسانه» را گذاشت؛ اما نمیتوان از آمیزۀ «دینشناسی» استقاده كرد.
ـ «گزار» و «گذار» را نباید به جای یكدیگر به كار برد. «گزاردن» به معنای ادا كردن و بهجای آوردن كاری است؛ مانند نمازگزار، حجگزار، خدمتگزار، پاسخگزار، سپاسگزار، حقگزار.
حافظ: فرض ایزد بگزاریم و به كس بد نكنیم... مستان تو خواهم كه گزارند نمازم... چه باشد حق نعمت میگزارم...
معنای دیگر «گزاردن» گزارش كردن یا گزارهسازی است؛ مانند مثالهای زیر:
خوابگزار: كسی كه خواب را تعبیر یا تبدیل به گزاره میكند.
گلهگزار: كسی كه گلایههای خود را به زبان میآورد.
خبرگزار: كسی كه خبر گزارش میكند.
پیغامگزاز: كسی كه پیامی را بیان میكند.
سخنگزار: سخنور
اما «گذار» از مصدر «گذاشتن» یا «گذراندن» به معنای نهادن یا عبور كردن است؛ مانند بنیانگذار، تأثیرگذار، رهگذار، گشتوگذار.
۱۴۰۲/۰۸/۱۳
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت
💢 سهگانههای نگارش
محمدکاظم کاظمی
🔻 متن اصلی
برای ساخت گزارش تلویزیونی خوب، باید با تصویر و مقتضیاتش از طریق کتابهای خوب موجود و نیز کلاسهای آموزشی متنوع و متعدد، بیشتر و دقیقتر آشنا شوید.
✳️ نظر ویراستار
اینجا دو پیام داریم که در یک جملهٔ طولانی آمدهاند. به همین دلیل جمله یک مقدار سنگین شده است. یک پیام میگوید که باید با تصویر و مقتضیاتش آشنا شویم و پیام دیگر از منابع آموزشی میگوید. اینها را میشود در دو جمله تفکیک کرد.
پیشنهاد میکنم تا جایی که میتوانید از جملههای طولانی بپرهیزید. خیلی از جملههای طولانی را میشود دو جملهٔ کوتاه ساخت.
✅ حاصل ویرایش
برای ساخت گزارش تلویزیونی خوب، باید با تصویر و مقتضیاتش،بیشتر و دقیقتر آشنا شوید. کتابهای خوب موجود و نیز کلاسهای آموزشی متنوع و متعدد میتوانند یاریگر شما در این آشنایی باشند.
۱۴۰۲/۰۸/۲۹
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت|
💢همگرایی
رضا بابایی
برای روشنتر شدن اهمیت همگرایی کلمات در جمله، بهتر است نخست نمونههایی را ببینیم که در آن کلمات همدیگر را دفع میکنند:
- اندیشه، قلهای است که انسان در آنجا به گوهر کمال دست مییابد.
سوال:
کدام جویندۀ گوهر، زحمتِ قلهپیمایی به خود میدهد؟
بازسازی براساس تناسبگرایی:
خردورزی، دریایی است که انسان در آنجا به گوهر کمال دست مییابد(دریا و گوهر).
یا
خردورزی، قلهای است که انسان را به معراج حقایق میبرد.
- حلاوت آیات الهی، روح را پرواز میدهد؟
سوال:
چه نسبت است میان حلاوت و پرواز؟
بازسازی براساس تناسبگرایی:
حلاوت آیات الهی، کام جان را شیرین میکند/ دلها را به سوی خود میکشد.
- قرآن، همچون خورشیدی است که روح را صیقل میدهد.
سوال:
آیا میتوان از خورشید چشم داشت که چیزی را صیقل دهد؟
بازسازی براساس تناسبگرایی:
قرآن، خورشیدی است که انسان را از خواب غفلت و رنج ظلمت میرهاند(ضدیت خورشید با خواب و تاریکی)
- ریشههای سکولاریسم در جهانبینی غربی و عرصههای مشابه آن است.
سوال:
ریشه، در زمین و زمینه است یا در فضا و عرصه؟
بازسازی براساس تناسبگرایی:
ریشههای سکولاریسم در جهانبینی غربی و زمینههای مشابه آن است(ریشه و زمین).
- هرکه آب از این چشمه خورد، گرفتار موجهای ناامیدی نمیشود.
سوال:
رفع تشنگی با خوردن آب از چشمه، چگونه موجها را در هم میشکند؟
برای رهایی از موجهای سهمگین باید شناگری آموخت یا کشتی ساخت، یا از چشمه آب خنک نوشید؟
بازسازی براساس تناسبگرایی:
هرکه از این چشمه آب خورد، گرفتار کویر ناامیدی نمیشود(کویر و چشمه)
-احترام به تخصص، زمینه را برای ورود شایستگان به حکومت باز میکند.
سوال:
زمینه را باز میکنند یا هموار؟
بازسازی براساس تناسبگرایی:
احترام به تخصص، زمینه را برای ورود شایستگان به حکومت هموار میکند(زمین و همواری).
برگرفته از کتاب «بهتر بنویسیم»
۱۴۰۲/۰۹/۰۹
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت|
💢 سهگانههای نگارش
محمدکاظم کاظمی
🔻 متن اصلی
شهر توسط طالبان تحت محاصره قرارگرفته بود
✳️ نظر ویراستار
تا میتوانیم ساده بنویسیم. تا میتوانیم از عبارتهایی مثل «تحت چیزی قرار گرفتن» پرهیز کنیم. اینها در زبان گفتار رایج نیستند و زبان نوشتار باید مبتنی بر زبان گفتار باشد. زبان نوشتار در واقع شکل نوشتنیِ زبان گفتار است.
✅ حاصل ویرایش
شهر در محاصرهٔ طالبان بود.
۱۴۰۲/۱۱/۰۱
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت|
💢 سهگانههای نگارش
محمدکاظم کاظمی
🔻متن اصلی
در این زمینه اقدام به انجام مصاحبه با کارشناسان متخصص در زمینۀ صادرات خشکبار و صادرکنندگان فعال در این زمینه گردید.
✳️نظر ویراستار
۱. سه تا «زمینه» آمده است که دوتایش لازم نیست.
۲. میان «اقدام» و «گردید» خیلی فاصله افتاده است که خوب نیست. در چنین مواردی بهتر است که «اقدام گردید» یکجا بیاید.
۳. به جای «گردید»، «شد» بهتر است. یعنی «اقدام شد».
۴. ولی سادهنویسی ایجاب میکند که اصلاً به جای «به مصاحبه اقدام گردید» بگوییم «مصاحبه شد» یا «مصاحبه کردیم»، و من دومی را ترجیح میدهم.
✅ حاصل ویرایش
در این زمینه با کارشناسان متخصص و صادرکنندگان فعال خشکبار، مصاحبه کردیم.
۱۴۰۲/۱۱/۲۱
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت|
💢 سهگانههای نگارش
محمدکاظم کاظمی
🔻 متن اصلی
چرا پدرش در آن سن و سال او را برای کار فرستاده است.
✳️ نظر ویراستار
عبارت دوپهلوست. معلوم نمیشود که منظور سن و سال پدر است یا سن و سال فرزند. حتی تصور میشود که پدر منظور است، در حالی که چنین نیست. با یک جابهجایی اجزای جمله، ابهام رفع میشود.
✅ حاصل ویرایش
چرا پدرش او را در آن سن و سال برای کار فرستاده است.
۱۴۰۳/۰۱/۲۷
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت|
💢 سهگانههای نگارش
محمدکاظم کاظمی
🔻 متن اصلی
سقوط این دو منطقهٔ استراتژیک زمینهساز تهاجم به ماوراءالنهر از سوی ابوالقاسم بابر شد.
🔹 نظر ویراستار
وقتی شخصی خودش کاری کرده است، نیازی ندارد بگوییم این کار از سوی او انجام شد. میتوانیم سادهتر بنویسیم که او این کار را کرد. «تهاجم به ماوراءالنهر از سوی ابوالقاسم بابر» را میشود «تهاجم ابوالقاسم بابر به ماوراءالنهر» نوشت.
✅ حاصل ویرایش
سقوط این دو منطقهٔ استراتژیک زمینهساز تهاجم ابوالقاسم بابر به ماوراءالنهر شد.
۱۴۰۳/۰۳/۰۳
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت|
💢 سهگانههای نگارش
محمدکاظم کاظمی
🔻 متن اصلی
خوشبختانه برای سلطان حسین، اوزبیکها برای فتوحات دوامدار حداقل برای مدتی ادامه ندادند و در مسیر دریای آمو عقبنشینی نمودند.
🔹 نظر ویراستار
عبارت از طبیعت معمول گفتار دور است. ببینید تصور کنیم که اگر همین مطلب را بخواهیم به زبان گفتار بگوییم، چه خواهیم گفت. با یک مقدار جابهجایی اجزای جمله و نیز تغییر فعل «نمودند» به «کردند» عبارت میتواند روان و ساده شود.
✅ حاصل ویرایش
از بخت خوش سلطان حسین، اوزبیکها حداقل برای مدتی به فتوحات دوامدار ادامه ندادند و در مسیر دریای آمو عقبنشینی کردند.
۱۴۰۳/۰۳/۰۸
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت|
💢 آیا هنوز قلم به دست نگرفتهاید؟
#خلاقیت_در_نویسندگی
شاید بارها به خود گفتهاید "وقتی بیشتر یاد گرفتم، شروع میکنم به نوشتن"، یا "هنوز آماده نیستم، باید بیشتر بخوانم و تمرین کنم". اما حقیقت این است که هیچوقت زمان کاملی برای شروع وجود ندارد. نویسندگی، مهارتی است که با تمرین و ممارست به دست میآید.
منتظر آموختن تمام فوت و فنهای نویسندگی نباشید. بهترین راه برای یادگیری، نوشتن است. با نوشتن، میتوانید سبک خود را پیدا کنید، نقاط قوت و ضعف خود را بشناسید و به مرور زمان پیشرفت کنید.
پس همین حالا یک دفترچه بردارید و شروع کنید به نوشتن. یک پاراگراف، یک صفحه، یک داستان کوتاه... مهم نیست چقدر مینویسید، مهم این است که شروع کنید.
🆔 @behtarbenevisim
۱۴۰۳/۰۳/۲۴
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت|
💢 سهگانههای نگارش
محمدکاظم کاظمی
🔻 متن اصلی
از دریا گذشتند و بهسوی قرهقل، قلعهای در مسافت یکروزه راه از بخارا حرکت کردند.
🔹 نظر ویراستار
پیام اصلی از این جمله این است که بگوییم «آنان از دریا گذشتند و به سوی قرهقل حرکت کردند». این توضیح که قرهقل در کجاست مسئلهای فرعی است.
حالا ما چرا پیام اصلی این جمله را موقوف این پیام فرعی بسازیم؟ اول همان مقصد حرکت را بگوییم و بعد توضیح اضافی دربارهٔ محل شهر را بیاوریم.
وقتی شنونده را تا آخر جمله منتظر پیام اصلی میگذاریم، او بر آن پیام فرعی هم تمرکز نمیکند چون میخواهد بداند که بالاخره چه شد.
✅ حاصل ویرایش
از دریا گذشتند و بهسوی قرهقل حرکت کردند که قلعهای بود در مسافت یکروزه راه از بخارا.
۱۴۰۳/۰۳/۲۷
#نگارش
#کانون_نویسندگان_قم
تلگرام | ایتا | سایت|