#تعصب_ديني، ممدوح يا مذموم؟ 🛑قسمت ششم: #ریشه‌های_تعصب 1⃣ #تکبّر: 👈در داستان شیطان، آنچه او را به #تعصّب وادار کرد، خودبرتربینی و تکبّر او بود. او فکر کرد چون از آتش است، پس برتر است؛ لذا تعصّب و لجاجت ورزید. امام علی علیه السلام در این زمینه می فرماید: «اَمّا اِبْلِیسُ فَتَعَصَّبَ عَلی آدَمَ لاَِصْلِهِ وَطَعَنَ عَلَیْهِ فِی خِلْقَتِهِ فَقالَ اَنَا نارِیٌّ وَاَنْتَ طِینِیٌّ؛ امّا ابلیس به خاطر اصل و ریشه خود بر آدم تعصّب ورزید و آدم علیه السلام را در خلقتش طعنه زد. پس گفت: من از آتش و تو از گل هستی.» 2⃣. #مال و #ثروت: 👈امام علی علیه السلام فرمود: «وَاَمّا الاَْغْنِیاءُ مِنْ مُتْرَفَةِ الاُْمَمِ فَتَعَصَّبُوا لآثارِ مَواقِعِ النِّعَمِ؛ و امّا توانگران از مرفهین امتها[ی گذشته] به خاطر آثار #نعمتها #تعصّب ورزیدند.» 3⃣. جهل و بی خبری: 👈در آیه ۱۱۳ سوره بقره خواندیم که: «کَذَلِکَ قَالَ الَّذِینَ لاَ یَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ»؛ «آنهایی که جاهل و نادان بودند نیز حرف [تعصب آمیز] یهودیان و مسیحیان را زدند.» معلوم می شود که گاهی عامل تعصّب جهل و نادانی است. واقعیّت تاریخی نیز این امر را اثبات کرده است که هر قوم و قبیله و مردم و جامعه ای که نادان ترند، بیشتر گرفتار تعصّب می باشند. قرآن کریم در آیه دیگر، تعصّب و حمیّت را به کلمه #الجاهلیّه اضافه نموده که: «حَمِیَّةَ الْجاهِلِیَّةِ». اگر چه جاهلیّت، اصطلاحی است برای دوران پیش از اسلام، ولی انتخاب این عنوان برای آن دوران اشاره ای به این است که آن دوران، دوران #جهل و نادانی، و بی خبری و #بی_فرهنگی بوده است و حمیّت و تعصّب با جاهلیّت ارتباطی تنگاتنگ دارد. 4⃣. #حبّ_شدید به #پدران: آیات متعددی در قرآن مانند قوم عاد وجود دارد که در همه آنها این جمله «وَجَدْنا عَلَیْهِ آبائَنا» و یا مشابه آن آمده است. این نشان از آن دارد که حبّ شدید به آبا و اجداد، انسان را به تعصّب کور وامی دارد. 4⃣. #شخصیّت_زدگی: 👈«گاه شخصی در نظر انسان چنان قداست پیدا می کند که گفتار و رفتار او از دایره نقد خارج می شود؛ هر چند از نظر علمی و اخلاقی در سطح پایین قرار داشته باشد و همین امر سبب می شود که عده ای چشم و گوش بسته به دنبال او راه بیفتند و به خاطر او جان و مال خود را از دست بدهند، بی آنکه در محتوای سخنان و رفتار او کمترین اندیشه ای کنند.» این گونه افراد در گذشته بوده اند و در این دوران نیز در جوامع مختلف وجود دارند. 🌱علی علیه السلام در این باره می فرماید: «اَلا فَالْحَذَرَ الْحَذَرَ مِنْ طاعَةِ ساداتِکُمْ وَکُبَرائِکُمُ الَّذِینَ تَکَبَّرُوا عَنْ حَسَبِهِمْ وَتَرَفَّعُوا فَوْقَ نَسَبِهِمْ وَأَلْقُوا الْهَجِینَةَ عَلی رَبِّهِمْ وَ جاحَدُوا اللّهَ عَلی ما صَنَعَ بِهِمْ مُکابَرَةً لِقَضائِهِ وَ مُغالَبَةً لاِآلائِهِ فَاِنَّهُمْ قَواعِدُ اَساسِ الْعَصَبِیَّةِ وَدَعائِمُ اَرْکانِ الْفِتْنَةِ وَسُیُوفُ اعْتِزاءِ الْجاهِلِیَّةِ؛ هان بترسید! بترسید! از پیروی مهتران و بزرگانتان؛ آنانی که به حسب [و نسب می نازند و] تکبر می ورزند و نژاد خود را بالاتر از آنچه هستند، می پندارند و کارهای نادرست را به خدا نسبت می دهند و خدا را بر آنچه [از نعمتها داده و در حق آنها] انجام داده انکار می کنند برای ستیزه کردن با قضای او و پیروز شدن بر نعمتهای او. به راستی آنان پایه های تعصّب و ستونهای فتنه و شمشیرهای جاهلیت اند.» 👈این جملات به صراحت می گوید که یکی از عوامل تعصّب، #شخصیّت_زدگی و پیروی ناآگاهانه از بزرگان و اجداد می باشد. 5⃣. #انزوای_فکری و #اجتماعی: 👈«وقتی انسان در خودش و محیط فکری و اجتماعی اش فرو برود و از جوامع و افراد دیگر و افکار آنها بی خبر بماند، نسبت به آنچه در اختیار اوست، سخت وابسته می شود و در برابر آن تعصّب می ورزد؛ در حالی که اگر با دیگران بنشیند و فکر خود را با افکار دیگران مقایسه کند، نقطه های قوّت و ضعف و مثبت و منفی به زودی آشکار می گردد و به او اجازه می دهد بهترین انتخاب را داشته باشد.» 6⃣. تقلید کورکورانه: 👈تقلید چهار نوع است: تقلید جاهل از جاهل، تقلید عالم از عالم، تقلید عالم از جاهل؛ که این سه نوع تقلید مذموم و نارواست و تقلید جاهل از عالم که ممدوح می باشد و از باب رجوع جاهل به افراد متخصص و کارشناس و کاردان است. گاه عامل تعصّب تقلیدهای کورکورانه جاهل از جاهل است که این مورد نیز در امّتهای پیشین و در عصر حاضر نمونه های فراوانی دارد. 💫ادامه دارد 📒دانشنامه اسلامي کانالِ قرآن‌پویان تدبر در قرآن ،تفقه در دين ┏━━🌹💠🌹━━┓ 🆔@quranpuyan ┗━━🌹💠🌹━━┛