🔻جریان شناسی سیاسی در ایران، بخش دوم
از جریان چپ تا اصلاح طلبی
1⃣چـپ سـنتی: معنـا و مفهـوم #چـپ از انقـلاب فرانسـه وارد ادبیـات سیاسـی شـد. در آن زمـان بـه آن دسـته از نماینـدگان کـه در قسـمت چـپ #پارلمـان مـی نشسـتند مـی گفتنـد کـه این هـا حامـی اقشـار متوسـط و فقیـر و در مقابـل اشـراف، سـلطنت طلبـان بودنـد.
ایــن مفهــوم در قــرن #نوزدهــم و بیســتم بــه جنبــش هایــی اطــلاق مــی شــد کــه خواســتار بهبـود وضعیـت اقشـار فقیـر تـر مـردم و خواهـان #عدالـت و آزادی بودنـد. اندیشـه مارکسیسـتی در جهـان مدعـی دفـاع از چنیـن اندیشـه ای بـود. در ایـران نیـز چـپ بـا دو گرایـش اعتقـادی کمونیسـتی و گرایـش مذهبـی شـکل گرفـت.
🔽همزمــان بــا انقــلاب اســلامی در ،۱۳۵۷ گرایــش هــا، اندیشــه هــا و رفتــاری را در بخشــی از #روحانیـون، احـزاب و تشـکل هـای سیاسـی- اجتماعـی شـاهد بودیـم کـه دارای ویژگـی هـای زیـر بـود: دفـاع از #آزادی و #عدالـت، حمایـت از محرومـان و مسـتضعفان، مقابلـه بـا سـرمایه داری و #خصوصـی سـازی، مخالفـت بـا ثـروت انـدوزی، دفـاع از #حقـوق کارگـران در برابـر کارفرمایـان، و مخالفـت بـا امپریالیسـم.
⏸ویژگـی هـای ایـن جریـان بـدون آن کـه از واژه «چـپ و راسـت» مصطلـح در ادبیـات #سیاسـی بهـره گیـرد، در میـان احـزاب، جریـان هـای سیاسـی و حتـی شـخصیت هـای روحانی طرفـداران جـدی داشـت. لیکـن در ایـام اول انقـلاب بـه دلیـل ترورهـا، جنـگ، کودتا هـا و ... زمینـه #ظهـور و بـروز جـدی پیـدا نکـرد.
⏏بـه هنگامـی کـه مجلـس شـورای اسـلامی در دور اول بـه عـدم کفایـت سیاسـی بنـی صـدر رای داد، جریـان #حاکمیـت بـه سـمت یک دسـت شـدن حرکـت کـرد؛ ایـن وضعیـت شـرایط و زمینـه مناســبی بــرای بــروز و ظهــور اختلافــات نظــری در میــان نیرو هــای انقلابــی درون حاکمیــت بـود. ایـن #اختلافـات از همـه زودتـر در سـازمان مجاهدیـن انقـلاب اسـلامی، حـزب جمهـوری اسـلامی و سـپس جامعـه روحانیـت مبـارز تهـران خودنمایـی کـرد.
*⃣گرایـش شـدید بـه رفتارهـای تنـد، دفـاع از تمرکـز گرایـی در اداره امـور، تجویـز دیـن حداکثری و محــدود کــردن قلمــرو آزادی هــا و حقــوق شــهروندی، دفــاع از دولــت گرایــی حداکثــری و مخالفــت بــا #خصوصــی ســازی، دفــاع از محرومــان، حاشــیه نشــینان و اقشــار آســیب پذیــر و طرفـدار عدالـت اجتماعـی، اسـتکبار سـتیزی و بالاخـره ولایـت فقیـه را فصـل الخطـاب دانسـتن در همـه امـور را بایـد از ویژگـی هـای جریـان چـپ اسـلامی در دهـه اول انقـلاب برشـمرد.
*⃣جریـان چـپ خواهـان اتخـاذ #مواضـع رادیـکال و انقلابـی در برابـر کشـورهای جهـان بـود و از نظـر آنـان صـدور انقـلاب معنـا و مفهومـش همیـن بـود. در حـوزه سیاسـت داخلـی هـم گرایـش بسـته و محـدود در امـور و مخالفـت بـا انفتـاح فضـای سیاسـی- فرهنگی کشـور بـود.
⏏ایـن گونـه اسـت کـه بایـد بـه لحـاظ جامعـه شـناختی تاریخـی، جریـان چـپ را در مجموعـه حـوادث و رخداد هـای اوایـل انقـلاب و در یـک جامعـه در حـال گـذار، قابـل بررسـی دانسـت.... ضعـف و ناتوانـی دولـت #موقـت را کـه دارای تفکـرات لیبرالـی بـود، بایـد عامـل اصلـی در قـدرت یابـی چـپ در ایـران دانسـت.
دیدگاه هـا و مواضـع چـپ سـنتی: ۱. صـدور انقـلاب: چـپ سـنتی بـا اسـتناد بـه متـون سـنت هــای دینــی، تفاسـیری ارائــه مــی داد کــه در آن ، غــرب ســتیزی و صــدور افــکار و آرمان هــای انقــلاب در ســرلوحه امــور قــرار داشــت ۲. رابطــه بــا آمریــکا: جنــاح چــپ ســنتی هر گونــه #رابطــه_بــا_آمریــکا را بــه شــدت رد مــی کــرد و #مقاومــت در برابــر آمریــکا را بــه عنــوان یکــی از اهـداف اصلـی سیاسـت خارجـی مـورد نظـر خـود عنـوان مـی کـرد. ۳. خصوصـی سـازی: آنهـا بـا خصوصـی سـازی بـه شـدت مخالـف بودنـد و بـر آن بودنـد کـه بخـش هـای مـادر و اسـتراتژیک #اقتصـاد بایـد بـرای همیشـه در مالکیـت دولـت باشـند ۴. توسـعه و رشـد اقتصـادی: آنهـا بـر آن بودنـد کـه توسـعه و رشـد اقتصـادی در مقایسـه بـا عدالـت اجتماعـی از اولویـت کمتــری برخــوردار اســت. ایــن جنــاح بــر توســعه اقتصــادی متکــی بــه درون اعتقــاد داشــت. بـه بیانـی دیگـر، پـای فشـردن بـر اسـتقلال اقتصـادی مسـتلزم نفـی راه حـل هـا و الگوهـای سـرمایه داری و نفـی ادغـام در بـازار جهانـی اسـت. ۵. عدالـت اجتماعـی: جنـاح چـپ سـنتی عدالـت اجتماعـی را از طریـق نظـام سـهمیه بنـدی امـکان پذیـر مـی دانسـت... بـه طـور کلـی منظـور آنهـا از عدالـت اجتماعـی، تغییـر سـاختار اقتصادی- اجتماعـی کشـور در جهـت منافـع #محرومیـن و نهادینـه کـردن ایـن خـط مشـی بـود. ۶. تهاجـم فرهنگـی: طیـف چـپ سـنتی تهاجـم فرهنگـی را ناشـی از عـدم تـوازن در داد و سـتد و تولیـد فرهنگـی و وجـود نقـاط آسـیب
🔻بـر عکـس #کارگـزاران، برخـی افـکار هـم بـا نگاهـی سـلبی و منفـی معتقدنـد دوم خـرداد یکی از عـوارض و بازتاب هـای دوران #سـازندگی بـوده و پیـام دوم خـرداد یـک جـواب منفـی بـه عملکـرد دوران سـازندگی بـوده اسـت.
🔹بـر اسـاس ایـن نگـرش #دوم_خـرداد اعتـراض بـه خـط مشـی هـای یـک سـویه و شـتابان دولـت سـازندگی در جهـت توسـعه اقتصـادی ... و بـی توجهـی ایـن دولـت بـه برنامـه هـای توسـعه اقتصـادی بـود. بـه عبـارت دیگـر، دوم خـرداد در واکنـش بـه الگـوی دگرگونـی شـبه مدرنیسـتی اقتصـادی دهـه دوم انقـلاب پدیـد آمـد.
🔸خاتمــی در انتخابــات دوم خــرداد ۷۶ نمــاد مخالفــت بــا وضــع موجــود بــود و رقیــب اصلــی او (ناطــق نــوری) از جنــاح راســت، طرفــدار وضــع موجــود بــود. در چنیــن شــرایطی، #خاتمــی توانســت ۲۰ میلیــون رای را از آن خــود کنــد، امــا جبهــه دوم خــرداد کــه عنــوان گروه هــای پیـروز در انتخابـات بـود در بـر گیرنـده طیفـی گسـترده از #چـپ_سـنتی (مجمع روحانیـت مبـارز) چـپ مدرن (کارگـزاران سـازندگی)، اصـلاح طلب (حـزب مشـارکت) و لایـه هایـی از جریـان ملـی مذهبـی را شـامل مـی شـد و تنهـا وجـه اشـتراک آنهـا، مخالفـت و حـذف جنـاح مقابـل بـود. دیـری نپاییـد کـه #اختلافـات درونـی آنهـا بـالا گرفـت.
🔹ایــن اختلافــات بــر ســر چنــد موضــوع بــود: گروهــی پدر ســالاری و انحصــار طلبــی حــزب مشـارکت و مجاهدیـن انقـلاب بـر نمـی تابیدنـد، جمعـی بـر سـر سـهم خواهـی و بـه دسـت گرفتــن قــدرت، برخــی هــم بــا رادیکالیســم و افراطــی گــری مخالفــت کردنــد.
امـا ایـن جریـان رادیـکال دوم خـرداد بـود کـه بـه دلیـل قـدرت داشـتن در گفتمـان سـازی، نظریـه پـردازی، کار تشـکیلاتی و مـوج سـازی بـه عنـوان نماینـده کل جریـان در سـطح جامعـه اشـتهار یافتـه بـود.
📚 جریان شناسی سیاسی ایران معاصر
✏️ علی دارابی
انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
#راه_ما_روشن_است 🇮🇷
#قرن_حماسه
#با_ما_باشید
@rahroshaan
🔸🔹🌿🔸🔹
🔻جریان شناسی سیاسی در ایران، بخش دوم🔻
از جریان چپ تا اصلاح طلبی
ادامه احزاب وتشکل های اصلاحات:
اعتماد ملی
🔹چهـار مـاه پـس از برگـزاری انتخابـات نهـم ریاسـت جمهـوری در سـال، ۱۳۸۴مهـدی کروبـی بـه وعـده تشـکیل حزبـش عمـل کـرد و بـا انتخـاب ۵۲ عضـو شـورای مرکـزی، دبیرکلـی حـزب را بـر عهـده گرفـت. جرقـه تشـکیل ایـن حـزب از جایـی زده شـد کـه مهـدی کروبـی بـا وجـود نامیـدی از همـه اصـلاح طلبـان و از جملـه یـاران حزبـی اش در مجمـع روحانیـون مبـارز از رای آوردن او در انتخابـات ریاسـت جمهـوری، مصمـم و فعـال در انتخابـات شـرکت کـرد و در کمـال شـگفتی رایـی کسـب کـرد کـه تحلیـل گـران جنـاح هـای مختلـف سیاسـی آن را پیـش بینـی نمـی کردنـد امـا اختـلاف کـم آرای او و احمـدی نـژاد، کروبـی را ادامـه رقابـت هـا بـاز داشـت.
🔸رای مـردم بـه کروبـی موجـب افزایـش اعتمـاد بـه نفـس کروبـی و انـرژی در او شـد و زمینـه اتخــاذ چنــد تصمیــم مهــم توســط او را فراهــم کــرد. کروبــی، اســتعفا از مجمــع تشــخیص مصلحـت نظـام و مشـاورت رهبـری، خـروج از مجمـع #روحانیـون مبـارز و تشـکیل یـک حـزب جدیــد را ســریعاً عملــی کــرد.
🔹وی بــه شــدت از طیــف افراطــی اصــلاح طلــب آزرده خاطــر بــود، و از زمــان تشــکیل حــزب اعتمــاد ملــی همــواره نــوک تیــز انتقاداتــش متوجــه راس هــرم اصــلاح طلبــان بــود.
کروبـی بارهـا در اظهـارات خـود نشـان داد کـه اهـل ائتـلاف بـا هیـچ حـزب و گروهـی نیسـت و تمایـل دارد کـه بـه طـور مسـتقل راه خـود را ادامـه دهـد. او یـاران خـود را در حـزب اعتمـاد ملـی از میـان کسـانی برگزیـد کـه فعالیـن سـتاد انتخاباتـی وی بودنـد.
🔸ویژگــی دیگــر کروبــی چانــه زنــی و برقــراری ارتبــاط بــا مســئولان مختلــف بــرای احــراز صلاحیــت کاندیدا هــا در انتخابــات بــود.
در جریـان انتخابـات مجلـس هفتـم، خـود بـه عنـوان کاندیـدا از تهـران وارد رقابـت شـد، ولـی پـس از این کـه نتوانسـت آرای لازم را بـرای ورود بـه #مجلـس آینـده بـه دسـت آورد، تـلاش خـود را بـرای ورود بـه صحنـه انتخابـات ریاسـت جمهـوری آغـاز کـرد. هرچنـد بسـیاری از دوسـتانش بـا ایـن کار مخالـف بودنـد.
🔹عـدم امـکان رای آوری وی کـه در همـه بدنـه اصـلاح طلبـان نیـز بوجـود داشـت، سـبب شـد تـا در جریـان انتخابـات ریاست جمهـوری، مجمـع روحانیـت بـا نامـزدی کروبـی مخالفـت کردنـد و از همراهـی بـا وی سـر بـاز زننـد و ایـن عـدم همراهـی پـس از ثبـت نـام کروبـی هـم ادامـه داشـت. آنچـه بـرای کروبـی در #انتخابـات ریاسـت جمهـوری سـخت ناگـوار بـود، نـه تنهـا عـدم حمایـت و همراهـی مجمـع، بلکـه موضـع گیـری برخـی از آنـان علیـه وی بـود.
🔸از ایـن رو #اختلافـات کروبـی بـا مجمـع روحانیـت در جریـان انتخابـات ریاسـت جمهـوری نهـم، موجـب شـد کروبـی بـه همـراه رسـول منجـب نیـا از مجمـع روحانیـت خـارج و حـزب اعتمـاد ملـی را تشـکیل دهنـد.
🔹حــزب اعتمــاد ملــی در بیانیــه اعــلام موجودیــت خــود در ۱۳۸۴ ریشــه خــود را از منظــر تاریخـی و آبشـخور فکـری در انقـلاب اسـلامی و رهبـری امـام خمینـی مـی دانـد و تصریـح مـی کنـد: حـزب اعتمـاد ملـی براینـد جریـان فکـری خـط امـام اسـت کـه بزرگ تریـن مشـخصه آن از نظـر حـزب تعامـل بـا تحجـر و واپـس گرایـی از دیـن داری و دفـاع از اندیشـه هـای مترقـی و سـازنده مـی دانـد. ایـن ادعـا در حالـی صـورت مـی گیـرد در بیانیـه تفصیلـی و مشـروح کنگـره دوم حـزب در حالـی کـه در بـاره امـور داخلـی و خارجـی سـخن گفتـه شـده، بـه نظـام اسـلامی، امـام خمنـی، انقـلاب اسـلامی و #ولایـت_فقیـه و رهبـری هیـچ اشـاره ای نشـده اسـت.
🔻نهضت آزادی (۱۳۷۳_۱۳۵۷)
فعالیـت نهضـت آزادی ایـران بعـد از پیـروزی 🔸انقـلاب اسلامی ایـران را مـی تـوان بـه چنـد دوره و یـا مرحلـه تقسـیم بنـدی کـرد. ایـن دوره اوج فعالیـت هـای #نهضـت تـا در گذشـت بـازرگان را در بـر مـی گیـرد. اولیـن اقـدام نهضـت آزادی، تصـدی پسـت نخسـت وزیـری توسـط مهنـدس بـازرگان در دولـت موقـت بـود.
🔹بـه طـور کلـی بایـد گفـت دولـت موقـت اصـولاً دارای سرشـت انقلابـی نبـود و بـه جایگزینـی روش ها و راهکار هـای #انقلابـی بـرای اداره امـور کشـور بـه جـای روش هـای گذشـته باور نداشـت، از ایــن رو در اولیــن روز هــای روی کار آمــدن بــازرگان، اولیــن چالــش میــان دولــت موقــت و نهادهـای انقلابـی ماننـد کمیتـه ای انقلابـی پدیـد آمـد کـه مهنـدس بـازرگان آنهـا را دولتـی درون دولـت توصیـف کـرد. دولـت موقـت نسـبت بـه شـورای انقـلاب معتـرض بـود و بـه عـلاوه بـازگان و یارتـش بـه کنـاره گیـری روحانیـت از اداره امـور کشـور بـاور داشـت.
🔸از طرفـی اعـلام نظـر دولـت موقـت دربـاره برخـب از مسـائل کلیـدی ماننـد محاکمـه سـران رژیـم سـتم شـاهی و مصـادره امـوال و امـلاک آنـان و همچنیـن رابطـه بـا #آمریـکا بـه عنـوان حامـی و متحـد اصلـی رژیـم شـاه، شـکی در یـاران حضـرت امـام باقـی نگذاشـت کـه بـه ایـن گـروه نبایـد اجـازه حضـور در عرصـه انقـلاب داده شـده و بدیـن ترتیـب، در حالـی کـه دولـت موقـت، دیـدار بـازرگان و برژینسـکی مشـاور امنیـت ملـی آمریـکا در الجزایـر را طبیعـی جلـوه مـی داد، نیرو هـای انقلابـی ایـن عمـل را بـه مثابـه علامتـی از تـوان همزیسـتی ایـن گـروه بـا آمریـکا تلقـی کردنـد.
🔹در ایـن میـان اقـدام دانشـجویان مسـلمان پیـرو خـط امـام در تسـخیر سـفارت آمریـکا در تهـران بـا اعتـراض دولـت موقـت رو بـه رو شـد کـه بـه همیـن دلیـل و همچنیـن بـه علـت انباشـته شـدن #اختلافـات و سـوء تفاهـم هـا و همچنیـن بـه علـت انباشـتن اختلافـات و سـوءتفاهم هـا و همچنیـن علنـی شـدن مواضـع نهضـت آزادی و نـگاه لیبرالیسـتی آن در قبـال پدیـده انقـلاب اسـلامی، از کار کنـاره گیـری کـرد.
🔸نهضـت آزادی پـس از کنـاره گیـری از قـدرت، نقـش مخالـف و #اپوزیسـیون نظـام را بـه دسـت آورد و از همـان زمـان مخالـف خوانـی خـود را آغـاز و بـه صـورت منتقـد جـدی سیاسـت هـای اعـلام شـده از سـوی دولـت هـای انقلابـی در آمـد.
🔹در ایـن دوره نهضـت آزادی بـا انتقاد هـای گزنـده و صریـح بـه ویـژه در طـول سـال های جنـگ تحمیلـی و نیـز بـا انتشـار جـزوه و کتـاب بـه تبییـن دیدگاه های خـود در قبـال مسـائل جـاری مـی پرداخـت.
🔸بـه طـور کلـی مـی تـوان گفـت ایـن گـروه از آزادی عمـل قابـل ملاحظـه ای در ابـراز عقایـد و دیدگاه هـای خـود برخـوردار بـوده اسـت و بـه جـز برخورد هـای مقطعـی کـه بـه تعطیلـی موقـت موقـت دفتـر ایـن گـروه انجامیـد، فعالیـت آن ادامـه یافـت و بیشـتر فعالیـت خویـش را معطـوف فضـای دانشـگاه ها نمـود و در ایـن عرصـه بـه فعالیـت برخواسـت.
🔹در آسـتانه سـومین دوره انتخابـات مجلـس شـورای اسـلامی، در بحبوحـه #جنـگ، نهضـت آزادی در مقابـل تجـاوز همه جانبـه قدرت هـای جهانـی بـه رهبـری صـدام کامـلا علیـه ادامـه جنـگ موضــع داشــتند و بیانیه هــای مخالفت شــان بــا جنــگ همه جــا پخــش می شــد و در خانه هــا جلسـه سـخنرانی می گذاشـتند. و در ایـن جلسـات هـم بـرای مجلـس سـوم و راهیابـی بـه آن برنامه هایـی همچـون ارائـه لیسـت داشـتند.
🔸در ایــن شــرایط و بــا توجــه بــه این کــه تــا انتخابــات مجلــس ســوم در فروردیــن ۶۷ زمــان زیـادی باقـی نمانـده بـود، علی اکبـر محتشـمی پور وزیر کشـور کـه مسـئول #امنیـت کشـور نیـز بــه حســاب می آمــد، بــه ایــن نتیجــه رســید کــه نهضت آزادی هــا کــه اکنــون تریبونــی در دستشــان نیســت و در مجلــس نیســتند، این گونــه بــا آرمــان مــردم می ســتیزند، اگــر بــه مجلـس راه یابنـد، چـه خواهنـد کـرد.
🔹بــه اعتقــاد محتشــمی پور اعــلام مواضــع نهضت آزادی هــا علیــه رزمنده هــا در حالــی بــود کــه در هیــچ کشــوری از دنیــا در زمــان جنــگ بــه هیــچ حزبــی اجــازه فعالیــت داده نمیشــد و کوچک تریــن حــرف علیــه نظامیــان مســاوی نابــودی آنهاســت، ولــی این هــا ( نهضت آزادی هــا) هــر روز علیــه رزمنــدگان حــرف میزدنــد و از پشــت خنجــر میزدنــد؛ آن وقــت بــه مجلــس هــم می خواســتند برونــد. گرچــه ممکــن بــود رأی هــم نیاورنــد، امــا احتمــال داشــت چنــد نیــروی آن هــا بــه مجلــس بــرود و آن وقــت نمیشــد اوضــاع را جمــع کــرد.
🔻بـر همیـن اسـاس در سـی ام بهمـن مـاه سـال، ۱۳۶۶ سـید علـی اکبـر محتشـمی پـور وزیـر وقـت کشـور نامه های بـه همـراه مواضـع و اطلاعیه هـای #نضهـت_آزادی را خدمـت امـام خمینـی (ر