استعمار فکر ۱. عقلانیت چیست؟ در تبیین مفهوم عقلانیت ما با دو پدیده مواجهیم؛ گاهی عقلانیت مربوط به باورهای ماست. مثلاً می‌گوییم؛ باور ما به الف معقول است که به آن عقلانیت نظری گفته می‌شود. گاهی عقلانیت مربوط به افعال و رفتارهای ماست. مثلاً می‌گوییم؛ رفتار الف رفتار معقولی است که به آن عقلانیت عملی گفته می‌شود. درمجموع، عقلانیت یعنی محاسبه‌ی درست. این عقلانیت از چه حاصل می‌شود؟ یا به عبارتی از چه طریقی شکل می‌گیرد؟ عوامل بسیاری در شکل‌گیری عقلانیت مؤثر است. برخی در پیشرفت این قوه و برخی در تضعیف آن نقش دارند. عوامل تقویت عقلانیت، تفکر، تدبر، کنجکاوی و سؤال پرسیدن، استفاده از تجربیات دیگران، هم‌نشینی با علما و اندیشمندان، اجتناب از افراط در شهوات و...است؛ اما آنچه در این مجال موردنظر نگارنده است رشد عقلانیت در سایه‌ی آزادی و استقلال است. ۲. به‌طورقطع یکی از عوامل مهم رشد عقلانیت، آزادی و استقلال فکری در محیط زندگی است. افرادی که آزادانه درباره‌ی مسائل اعتقادی و اجتماعی و فرهنگی می‌اندیشند؛ سریع‌تر به رشد اجتماعی می‌رسند و خرد اجتماعی آنان بهتر رشد می‌کند تا افرادی که اجازه‌ی تفکر و تصمیم‌گیری ندارند؛ و بسترهای آزاداندیشی برایشان مهیا نیست. اما همیشه سلب آزادی از اندیشیدن محسوس نیست بلکه ترفندهای نامحسوس و البته پرفریب و در ظاهر دل‌نشینی بکار می‌رود و نتایج بزرگی برای فراهم آوردگان چنین شرایطی حاصل می‌شود چراکه بزرگ‌ترین وابستگی یک جامعه، وابستگی فکری آن جامعه خواهد بود که از آن به‌عنوان «استعمار فکر» یاد می‌کنند و این‌یکی از حربه‌های دشمن است. ۳. استعمار فکر یکی از انواع جنگ‌هایی است که علیه بشریت صورت گرفته و جنگ شناختی یکی از مظاهر آن است. وقتی ما شاهد آنیم که افرادی به‌واسطه‌ی علوم شناختی و پی بردن به رمز و راز قوه‌ی شناختِ بشر، به استدلال، تفکر، قضاوت، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و بسیاری دیگر از زوایای این دستگاه شگفت‌انگیزِ هستی نفوذ می‌کنند و با دخالت در آن قادر خواهند بود در عملکرد آن اختلال ایجاد کنند و یا آن را از مسیر اصلی خود منحرف سازند به‌طور‌قطع، به وجود جنگی بسیار خطرناک اذعان خواهیم کرد. شاید بتوان این نوع دشمنی را یکی از بی‌سابقه‌ترین روش‌های دشمنی برشمرد. در چنین جنگی دشمن دیگر به دنبال استعمار خاک کشور نخواهد بود بلکه او فکر انسان‌های آن کشور را استعمار می‌کند و بدین ترتیب خواهد توانست بدون صرف هزینه‌های گزاف کشوری را فتح کند. چراکه مردم آن جامعه آن‌گونه فکر می‌کنند که دشمن می‌خواهد. رهبر معظم انقلاب در این رابطه می‌فرمایند: « آحاد مردم بدانند، هم شما جوان‌ها بدانید؛ این‌ها با برنامه وارد میدان شده‌اند. برنامه هم این است که بلکه بتوانند ملّت ایران را با خودشان همراه کنند، کاری کنند که ملّت ایران عقیده‌اش بشود عقیده‌ی سران انگلیس و آمریکا و امثال این‌ها؛ نقشه این است». (۱۱ آبان ۱۴۰۱، بیانات در دیدار دانش آموزان) «دشمن دنبال این است که بر مغزها تسلّط پیدا کند. تسلّط بر مغزها برای دشمن خیلی باارزش‌تر از تسلّط بر سرزمین‌ها است. اگر مغز یک ملّتی را توانستند تصرّف کنند، آن ملّت سرزمین خودش را دودستی به دشمن تقدیم می‌کند. مغزها را باید حفظ کرد؛ تسلّط بر مغزها». (۵ آذر ۱۴۰۱، دیدار با بسیجیان) ۴. حالا بازگردیم به عقلانیت، یکی از مهم‌ترین روش‌های رشد عقلانیت را آزادی برشمردیم حال سؤال این است که امروز باوجود انواع و اقسام رسانه‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای که هر یک، انسان را به روشی به یک باور، نه‌تنها دعوت بلکه تحمیل نیز می‌کنند؛ آیا می‌توان معتقد بود که انسان‌ها آزادانه می‌اندیشند؟ آزادانه استدلال می‌کنند و یا آزادانه قضاوت می‌کنند؟ آیا بستری آزادانه برای رشد عقلانیت و رشد قوه‌ی عقل برای بشر امروز باقی گذاشته‌اند؟ وقتی هرلحظه برای ایجاد شناختی در دیگران، خوراکی به هزار روش اقناع‌کننده از طریق انواع و اقسام پیام‌رسان‌ها و بازی‌ها و سایت‌ها و شبکه‌ها و... به ذهن انسان منتقل می‌شود و هرگز فرصتی به مخاطب برای تجزیه و تحلیل داده نمی‌شود؛ آیا می‌توان به چیز دیگری غیر از استعمار، اذعان داشت؟ #ادامه_دارد #مجله_افکار_بانوان_حوزوی @AFKAREHOWZAVI