#پرسش_وپاسخ
#تفسير
🟢تدبر و تأمل در قرآن و تفسیر آن
❓سؤال
آیا تفسیر به رأیِ لغویِ قرآن کریم، در‌صورتی که مطابق و ساز‌گار با اعتقادات شیعه باشد، جایز است؟ یعنی اگر شخصی بدون قطع و جزم، کلمه‌ای یا عبارتی را بر‌اساس معنای لغوی تفسیر کند و تفسیر او مخالف اعتقادات شیعه نباشد، بلکه با اعتقادات شیعه ساز‌گاری و هم‌خوانی داشته باشد و احتمال صحت تفسیر وجود داشته باشد، آیا کار (تفسیر) او جایز است؟ اگر تفسیر او در روایات و نیز در اقوال علمای سلف نیامده باشد، [ولی با اعتقادات شیعه هم ساز‌گار باشد]، آیا می‌توان حکم به جواز تفسیر آو داد؟
⬇️
🖊پاسخ
1. تفسیر به رأی تفسیری است که فقط به استحسان و قیاس مبتنی باشد و کاملاً ذوقی باشد. به سخن دیگر، تفسیر به رأی تفسیری است که نه بر‌اساس موازین و ضوابط علوم لغوی و ادبی باشد و نه به حدیث و روایت اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) مستند باشد و شاهد و مؤیدی از دیگر آیات قرآن کریم داشته باشد و نه شاهد و قرینۀ بیّنِ عقلی داشته باشد و نه مطابق ضرورت دینی و شرعی باشد.
2. اگر تفسیر به یکی از وجوه گفته‌شدۀ بالا مستند باشد، تفسیر به رأی نیست.
3. برای صحت تفسیر، ذکر آن در اقوال علمای سلف شرط نیست. شاهد تفسیر و مؤید صحت آن در روایات ذیل آن آیه نیز منحصر نیست. چنین نیست که تفسیر فقط از یک راه تأیید و تقویت شود و آن هم آمدن آن در روایات ذیل آیه باشد. بلکه هر چیزی که صلاحیت حجیت داشته باشد مؤید تفسیر و قرینه و دلیلی بر آن خواهد بود. این‌که چه چیز‌هایی صلاحیت حجیت دارد و چه چیز‌هایی صلاحیت حجیت ندارد در بحثِ حججِ علمِ شریفِ اصولِ فقه مطرح شده‌است.
4. «تدبر» با «تفسیر» تفاوت دارد. در تدبر ما معنی یا معانی آیه را احتمال می‌دهیم. ممکن است در تدبر و احتمال معنایی ویژه، دلیل و شاهد معتبری نداشته باشیم و قرینه و شاهدی غیر‌معتبر استناد کنیم. در این صورت می‌توانیم مجموع قرائن و شواهد را کنار هم بگذاریم و مجموع قرائن و شواهد را در نظر بگیریم. با انضمام شواهد، احتمال صادق بودن معنای احتمال‌داده‌شده بالا و بالا‌تر می‌رود.
5. به سخن دیگر، گاهی شاهد و قرینه اعتبار زیادی دارد و به‌عنوان دلیل و مدرک ارائه می‌شود و ما بر‌اساس آن معنایی ویژه را برای آیه تصدیق می‌کنیم. این اعتبار تصدیقی است [و حاصل آن تفسیر است]. گاهی قرینه و شاهد ما اعتبار زیادی ندارد و به‌عنوان دلیل و مدرک مطرح نمی‌شود. در این صورت، معنایی احتمالی برای آیه تصدیق نمی‌شود و در حد احتمال باقی می‌ماند و رهاورد آن تصور است، نه تصدیق. این اعتبار تصوری است که احتما معتد‌به عقلایی دارد.
6. تدبر صرفِ طرحِ احتمال است و جزم و تصدیقی در آن نیست. شخص هنگام تدبر معنایی خاص را برای آیه تصدیق نمی‌کند.
7. با توجه به آن‌چه گذشت، تفاوت بین تدبر و تفسیر و نیز تفاوت بین تفسیر مقبول و معقول با تفسیر به رأی دانسته می‌شود. تفسیر به رأی تفسیری است که فقط بر قیاس و استحسان یا دیگر موارد غیر‌معتبر [و منهی‌عنه] مبتنی باشد و هیچ شاهد و قرینۀ معتبری آن را تأیید نکند.
🔹
🌐 https://m-sanad.com/?faqs=آیا-تفسیر-به-رأیِ-لغویِ-قرآن-کریم،-در&lang=fa
@ayatollahsanad 🔺