💠💠💠💠💠💠💠💠 💠 💠 💠 ⁉️شهادت امام حسن (علیه‌السلام) ۷ صفر یا ۲۸صفر؟ پاســـ🖊ــــخِ استادحیــــــدرے زیدعزه 📌چند سالی است که عده‌ای به تبعیت از سنت‌های مردم عراق، ۷صفر را در ایران روز شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام اعلام کرده و مراسم عزا می‌گیرند و حال آنکه قول مشهور و معتبر، شهادت آن حضرت در ۲۸صفر است و ۷صفر میلاد امام موسی کاظم علیه السلام است. در منابع تاریخی و حدیثی شیعه و اهل‌سنت تا پایان قرن هفتم، هیچ نویسنده‌‌ی شیعه یا سنی، شهادت امام حسن مجتبی علیه‌السلام را اوایل صفر یا در هفتم صفر یا حتی در اواسط این ماه، نمی‌داند. 💠 بررسی سندی اقوال شیعه و اهل‌سنت 〽️عموم مورخان و محدثان شیعه شهادت امام حسن مجتبی را «28 صفر» یا «آخر صفر» نقل کرده‌اند (1) ◀️هیچ یک از علمای بزرگ شیعه مانند شیخ صدوق، شیخ مفید، شیخ طوسی و دیگران گزارش 7 صفر را نقل نکرده‌اند و گویا چنین گزارشی نبوده یا اعتبار آن را نپذیرفته‌اند؛ در منابع متقدم و معاصر شیعه، اخبار شهادت امام حسن(علیه‌السلام) در ۲۸ صفر مورد اتفاق و توجه همه‌ی علماست و ابن خزاز و شیخ عباس قمی ۲۸ صفر را صحيح و معتبر می دانند. ◀️ این مطلب برای اولین بار در کتاب «الدروس الشرعیه» نوشته «شهید اول» در (قرن 8) آمده است(2) گویا در نسخه‌ی خطی آن در هنگام استنساخ (رونویسی از روی نسخه خطی) اشتباه شده و عبارت «آخر صفر» به صورت «سابع صفر» ثبت شده است. پس از آن، کفعمی نیز قاعدتا در اثر اعتماد به نسخه کتاب «الدروس» همین اشتباه را نقل کرده است(3). بعلاوه اینکه در سند این روایت کسی وجود نداشته و عبارت قیل آمده است، بنابراین، این روایت ضعف سندی دارد. ◀️گزارش دیگری که مستند قائلان به ۷ صفر است، از کتابی با عنوان موجز تواریخ الائمه الاثنی عشر، منتسب به یکی از علمای زیدی مذهب(۴ امامی) به نام قاسم بن ابراهیم رسی از علمای قرن۳ است. در بررسی های انجام شده، انتساب این روایت و این کتاب مختصر با عنوان موجز به قاسم درست نیست؛ لازم به ذکر است قاسم رسی متوفی 246قمری است؛ جالب آنکه قاسم، شهادت امام عسکری علیه السلام را در سال 260 ذکر کرده است، اما وی در این تاریخ(260ق) زنده نبوده است که بخواهد شهادت امام را گزارش کند، پس چگونه تاریخ شهادت امام عسکری(ع) را نوشته است؟ بخش انتهایی کتاب یعنی زندگانی اهل بیت(ع) در نسخه قدیمی نیست و این بخش بعدها اضافه شده است. بر فرض بخواهیم گزارش قاسم را بپذیریم، این گزارش بدون سند و مرسل است یعنی گوینده‌ی آن مشخص نیست. لذا قابل اعتماد نیست. ◀️نکته‌ی دیگر آنکه در تعدادی از منابع تاریخی و حدیثی همانند: طبرسی در اعلام الوری، فتال نیشابوری در روضه الواعظین، فاضل حموی در انیس المومنين و شیهد اول در الدروس الشرعیه و شیخ عباس قمی در وقایع الایام، ۷صفر را روز میلاد امام کاظم علیه السلام نقل کرده‌اند. 〽️مورخان اهل سنت شهادت امام حسن مجتبی را در یکی از روزهای آغازین ماه ربیع را مطرح کرده‌اند. (4) یعقوبی نیز گرچه شیعه است اوایل ربیع را ذکر کرده است. (5) 💠 جمع‌بندی: اگر بخواهیم بین روایات مورخان سنی با روایات علمای شیعه سازگاری برقرار کنیم باید بگوییم شهادت امام حسن علیه السلام تقریبا همزمان با سالروز شهادت رسول الله صلوات الله علیه و آله بوده است. (اواخر صفر یا اوایل ربیع با چند روز اختلاف (طبق قول اهل سنت). ______________________________ 📚پی نوشت ها: (1) حسن بن موسی نوبختی (متوفای 310هـ) فرق الشيعه ، ص24 و کلینی (متوفای 329هـ)، الكافي ، ج:1 ، ص:461 و شیخ مفید(متوفای 413هـ) ، مسارّ الشیعه ، ص47 و شیخ طوسی(متوفای 460هـ) ، مصباح المتهجد، ج2، ص: 790 و فتال نیشابوری (مقتول در سال 508هـ) ، روضة الواعظين و بصيرة المتعظين (چاپ قدیم)، ج1، ص: 168 و طبرسی(متوفای 548هـ) ، إعلام الورى بأعلام الهدى (چاپ قدیم)، ص: 206 و همو ، تاج المواليد، ص: 82 و ابن شهرآشوب(متوفای 588هـ) ، مناقب آلأبي طالب (ع)، ج4، ص: 29 و محمدتقی شوشتری(التستری – متوفای 1415ق)، رسالة في تواريخ النبي و الآل، ص: 33 (2) شهید اول (متوفای 786هـ) ، الدروس الشرعية ، ج2 ، ص7 (3) كفعمي (متوفای 905هـ) ، جنة الأمان الواقية(مصباح الکفعمی) ، ص: 510 (4) محمد بن سعد (متوفای 230هـ) ، الطبقات الكبرى، خامسة1، ص:354 و بلاذری(متوفای 279هـ) ، أنساب الأشراف، (چاپ زكار)، ج3، ص:299 و طبری،تاريخ الطبري (تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم - بیروت)، ج11، ص:514 و ابن عبدالبر(متوفای 463هـ) ، الاستيعاب، ج1، ص:389 (5) تاريخ اليعقوبى(متوفای 284هـ) ،ج2، ص:225 📚برای مطالعه بیشتر ر.ک: بررسی و نقد گزارشهاي تاریخ شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره ۳و۴، يدالله مقدسی. 🆔 @javadheidari110 💠💠💠💠💠💠💠💠 @ramezan_ghasem110