eitaa logo
انس با صحیفه سجادیه
4.9هزار دنبال‌کننده
16.7هزار عکس
2.5هزار ویدیو
1.6هزار فایل
من به شما عزیزان توصیه میکنم با صحیفه سجادیه انس بگیرید! کتاب بسیار عظیمی است! پراز نغمه های معنوی است! مقام معظم رهبری Sahifeh Sajjadieh در اینستاگرام https://www.instagram.com/sahife2/ ادمین کانال @yas2463
مشاهده در ایتا
دانلود
وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ لِأَبَوَيْهِ عَلَيْهِمَا السَّلَامُ دعای آن حضرت است برای پدر و مادرش (علیهماالسّلام) بند 6 تا 10 ﴿6﴾ اللَّهُمَّ خَفِّضْ لَهُمَا صَوْتِي ، وَ أَطِبْ لَهُمَا كَلَامِي ، وَ أَلِنْ لَهُمَا عَرِيكَتِي ، وَ اعْطِفْ عَلَيْهِمَا قَلْبِي ، وَ صَيِّرْنِي بِهِمَا رَفِيقاً ، وَ عَلَيْهِمَا شَفِيقاً . (6) خدایا! صدایم را در محضر آنان آهسته و گفتارم را پاکیزه و دلنشین و خوی و خصلتم را نسبت به آنان نرم کن و دلم را به هر دو مهربان ساز و مرا نسبت به هر دو اهل مدارا و نرمش و مهربان و دلسوز گردان. ﴿7﴾ اللَّهُمَّ اشْكُرْ لَهُمَا تَرْبِيَتِي ، وَ أَثِبْهُمَا عَلَى تَكْرِمَتِي ، وَ احْفَظْ لَهُمَا مَا حَفِظَاهُ مِنِّي فِي صِغَرِي . (7) خدایا! آنان را به پاس پرورش من پاداش بخش و در برابر گرامی‌داشت من جزا عنایت فرما و هر چه را در کودکی‌ام نسبت به من منظور داشتند، در حقّ آنان منظور دار. ﴿8﴾ اللَّهُمَّ وَ مَا مَسَّهُمَا مِنِّي مِنْ أَذًى ، أَوْ خَلَصَ إِلَيْهِمَا عَنِّي مِنْ مَكْرُوهٍ ، أَوْ ضَاعَ قِبَلِي لَهُمَا مِنْ حَقٍّ فَاجْعَلْهُ حِطَّةً لِذُنُوبِهِمَا ، وَ عُلُوّاً فِي دَرَجَاتِهِمَا ، وَ زِيَادَةً فِي حَسَنَاتِهِمَا ، يَا مُبَدِّلَ السَّيِّئَاتِ بِأَضْعَافِهَا مِنَ الْحَسَنَاتِ . (8) خدایا! آنچه از جانب من آزار به ایشان رسیده، یا کار ناپسندی از سوی من نسبت به آن‌ها رخ داده، یا حقّی که از آنان بر عهدۀ من ضایع شده، همه را موجب ریختن گناهانشان و بلندی مقامشان و افزونی خوبی‌هایشان قرار ده، ای تبدیل‌کنندۀ بدی‌ها به چندین برابرش به خوبی‌ها. ﴿9﴾ اللَّهُمَّ وَ مَا تَعَدَّيَا عَلَيَّ فِيهِ مِنْ قَوْلٍ ، أَوْ أَسْرَفَا عَلَيَّ فِيهِ مِنْ فِعْلٍ ، أَوْ ضَيَّعَاهُ لِي مِنْ حَقٍّ ، أَوْ قَصَّرَا بِي عَنْهُ مِنْ وَاجِبٍ فَقَدْ وَهَبْتُهُ لَهُمَا ، وَ جُدْتُ بِهِ عَلَيْهِمَا وَ رَغِبْتُ إِلَيْكَ فِي وَضْعِ تَبِعَتِهِ عَنْهُمَا ، فَإِنِّي لَا أَتَّهِمُهُمَا عَلَى نَفْسِي ، وَ لَا أَسْتَبْطِئُهُمَا فِي بِرّي ، وَ لَا أَكْرَهُ مَا تَوَلَّيَاهُ مِنْ أَمْرِي يَا رِبِّ . (9) خدایا! آنچه را پدر و مادرم، در سخن گفتن با من، اگر از اندازه بیرون رفتند، یا در کاری نسبت به من زیاده‌روی کردند، یا حقّی را از من به تباهی کشیدند، یا واجبی را نسبت به من کوتاهی کردند، همه را به آنان بخشیدم و همۀ آن‌ها را به هر دو نثار کردم و از تو می‌خواهم که وزر و وبال آن را از دوش آنان برداری؛ زیرا من آنان را نسبت به خود، در کوتاه آمدنشان از حقّم متهم نمی‌کنم و آنان را در نیکوکاری‌شان دربارۀ خود سهل‌انگار نمی‌دانم و از آنچه درباره‌ام انجام داده‌اند، ناراضی نیستم. ﴿10﴾ فَهُمَا أَوْجَبُ حَقّاً عَلَيَّ ، وَ أَقْدَمُ إِحْسَاناً إِلَيَّ ، وَ أَعْظَمُ مِنَّةً لَدَيَّ مِنْ أَنْ أُقَاصَّهُمَا بِعَدْلٍ ، أَوْ أُجَازِيَهُمَا عَلَى مِثْلٍ ، أَيْنَ إِذاً يَا إِلَهِي طُولُ شُغْلِهِمَا بِتَرْبِيَتِي وَ أَيْنَ شِدَّةُ تَعَبِهِمَا فِي حِرَاسَتِي وَ أَيْنَ إِقْتَارُهُمَا عَلَى أَنْفُسِهِمَا لِلتَّوْسِعَةِ عَلَيَّ (10) ای پروردگار من! حقّ آنان بر من، از حقّ من بر آنان واجب‌تر و احسانشان به من پیش‌تر و دیرین‌تر و نعمتشان نسبت به من عظیم‌تر از این است که بر اساس عدالت، کارشان را تلافی کنم، یا با آنان مانند آنچه را با من رفتار کردند، رفتار کنم. ای خدای من! اگر چنین کنم، روزگار مدیدی که به تربیتم مشغول بودند و زحمت سختی که در نگاهداری من تحمّل کردند و آن همه بر خود تنگ گرفتند تا در زندگی من گشایش باشد، چه می‌شود؟! 🆔 @sahife2
58 در 150 روز به شیوه ی خوانش از عبارات آسان و ساده به عبارات سخت و مشکل دعای ( 11 تا 15 ) https://eitaa.com/sahife2/44714 https://eitaa.com/sahife2/27286 @sahife2
وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ لِأَبَوَيْهِ عَلَيْهِمَا السَّلَامُ دعای آن حضرت است برای پدر و مادرش (علیهماالسّلام) بند 11 تا 15 ﴿11﴾ هَيْهَاتَ مَا يَسْتَوْفِيَانِ مِنِّي حَقَّهُمَا ، وَ لَا أُدْرِكُ مَا يَجِبُ عَلَيَّ لَهُمَا ، وَ لَا أَنَا بِقَاضٍ وَظِيفَةَ خِدْمَتِهِمَا ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ أَعِنِّي يَا خَيْرَ مَنِ اسْتُعِينَ بِهِ ، وَ وَفِّقْنِي يَا أَهْدَى مَنْ رُغِبَ إِلَيْهِ ، وَ لَا تَجْعَلْنِي فِي أَهْلِ الْعُقُوقِ لِلآْبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ ﴿يَوْمَ تُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَ هُمْ لَا يُظْلَمُونَ﴾. (11) بعید است که بتوانند حقّ خود را به طور کامل از من دریافت کنند و من قدرت ندارم حقوقی که از ایشان برعهدۀ من واجب شده، تدارک کنم؛ و وظیفۀ خدمت را نسبت به آن دو به جا آورم، پس بر محمّد و آلش درود فرست و ای عطاکننده‌ترین کسی که از او درخواست و تقاضا شود! مرا بر ادای حقّ آنان یاری ده و ای راهنماترین کسی که به او رو کنند! مرا برای خدمت به پدر و مادر توفیق عنایت کن و روزی که هر انسانی به خاطر آنچه مرتکب شده جزا داده می‌شود و در برنامه جزا به آنان ستم نمی‌شود، مرا در زمرۀ آنان که عاقّ پدران و مادران‌اند قرار مده. ﴿12﴾ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ ، وَ اخْصُصْ أَبَوَيَّ بِأَفْضَلِ مَا خَصَصْتَ بِهِ آبَاءَ عِبَادِكَ الْمُؤْمِنِينَ وَ أُمَّهَاتِهِمْ ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ . (12) خدایا! بر محمّد و آلش و بر نسل او درود فرست و پدر و مادرم را به برترین چیزی که پدران و مادران بندگان مؤمنت را به آن اختصاص دادی، اختصاص ده؛ ای مهربان‌ترین مهربانان! ﴿13﴾ اللَّهُمَّ لَا تُنْسِنِي ذِكْرَهُمَا فِي أَدْبَارِ صَلَوَاتِي ، وَ فِي إِنىً مِنْ آنَاءِ لَيْلِي ، وَ فِي كُلِّ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِ نَهَارِي . (13) خدایا! یاد ایشان را در پی نمازهایم و در هر وقتی از اوقات شبم و در هر ساعتی از ساعات روزم، از یادم مبر. ﴿14﴾ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اغْفِرْ لِي بِدُعَائِي لَهُمَا ، وَ اغْفِرْ لَهُمَا بِبِرِّهِمَا بِي مَغْفِرَةً حَتْماً ، وَ ارْضَ عَنْهُمَا بِشَفَاعَتِي لَهُمَا رِضىً عَزْماً ، وَ بَلِّغْهُمَا بِالْكَرَامَةِ مَوَاطِنَ السَّلَامَةِ . (14) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مرا به برکت دعایی که برای آنان می‌کنم بیامرز و آنان را به خاطر احسانشان به من، در گردونه آمرزش قرار ده؛ آمرزشی لازم و قطعی و به خاطر شفاعتم در حقّ آنان، از آن‌ها خشنود شو، خشنودی استوار و پابرجا؛ و آنان را با گرامی داشتن به جاهای سلامت برسان. ﴿15﴾ اللَّهُمَّ وَ إِنْ سَبَقَتْ مَغْفِرَتُكَ لَهُمَا فَشَفِّعْهُمَا فِيَّ ، وَ إِنْ سَبَقَتْ مَغْفِرَتُكَ لِي فَشَفِّعْنِي فِيهِمَا حَتَّى نَجْتَمِعَ بِرَأْفَتِكَ فِي دَارِ كَرَامَتِكَ وَ مَحَلِّ مَغْفِرَتِكَ وَ رَحْمَتِكَ ، إنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ، وَ الْمَنِّ الْقَديِمِ ، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِميِنَ . (15) خدایا! اگر آمرزشت نسبت به آن‌ها بر من پیشی گرفته، پس ایشان را شفیع من قرار ده؛ و اگر مرا پیش از آن‌ها مورد مغفرت قرار داده‌ای، پس مرا شفیع آنان کن؛ تا در پرتو مهربانی‌ات، در سرای کرامتت و جایگاه آمرزش و رحمتت گرد آییم؛ همانا تو دارای احسان عظیم و نعمت قدیمی و تو مهربان‌ترین مهربانانی. 🆔 @sahife2
✳️جایگاه بلند نام (ص) در صحیفه نورانی سجادیه *️⃣افزون بر این که در برخی دعاها به صورت خاص از مقام های والای پیامبر اکرم(ص) و منزلت والای او سخن به میان آمده در غالب دعاهای صحیفه اسم مبارک آن حضرت و آل طاهرش در جای جای دعاها با احترام برده شده است، کمتر دعایی را می توان از حضرت سجّاد پیدا کرد که در آن اسم مبارک پیامبر برده نشده باشد، در برخی دعاها بیش از چند بار این جمله «اللّهم صلّ علی محمّدٍ و آل محمّد» و یا «آله» تکرار شده است به عنوان نمونه در دعای ، 19 بار، در دعای 12 بار، در دعای و دعای 7 بار، در دعای پنج بار در دعای و هر کدام 4 بار، در دعای و 3 بار، و در دعای و و هر کدام 2 بار این جمله تکرار شده است.و.... این روش حضرت تفسیر صحیح عملی آیه ای است که دستور می دهد بر محمّد(ص) صلوات بفرستید، در سوره احزاب می خوانیم: «انّ اللّه وملائکته یصلّون علی النبی، یا ایها الّذین آمنوا صلّوا علیه و سلّموا تسلیماً؛ خدا و فرشتگان بر پیامبر درود می فرستند، ای کسانی که ایمان آورده اید بر او درود بفرستید و سلام گویید و کاملاً تسلیم(فرمان او) باشید.» 🆔 @sahife2
«1» اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّاهِرِينَ وَ اخْصُصْهُمْ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِكَ وَ رَحْمَتِكَ وَ بَرَكَاتِكَ وَ سَلَامِكَ «2» وَ اخْصُصِ اللَّهُمَّ وَالِدَيَّ بِالْكَرَامَةِ لَدَيْكَ وَ الصَّلَاةِ مِنْكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ «3» اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَلْهِمْنِي عِلْمَ مَا يَجِبُ لَهُمَا عَلَيَّ إِلْهَاماً وَ اجْمَعْ لِي عِلْمَ ذَلِكَ كُلِّهِ تَمَاماً ثُمَّ اسْتَعْمِلْنِي بِمَا تُلْهِمُنِي مِنْهُ وَ وَفِّقْنِي لِلنُّفُوذِ فِيمَا تُبَصِّرُنِي مِنْ عِلْمِهِ حَتَّى لَا يَفُوتَنِي اسْتِعْمَالُ شَيْ‏ءٍ عَلَّمْتَنِيهِ وَ لَا تَثْقُلَ أَرْكَانِي عَنِ الْحَفُوفِ- الحُقُوقِ- فِيمَا أَلْهَمْتَنِيهِ‏ خدايا! بر محمّد بنده و فرستاده‏ ات، و بر اهل بيت پاكش درود فرست، و آنان را به برترين درودها و رحمت و بركات و سلام خود، مخصوص گردان. خدايا! و م را به گرامى داشتن نزد خود، و درود از جانب حضرتت اختصاص ده. اى مهربان‏ترين مهربانان! خدايا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و دانش آنچه از حقوق ايشان بر من واجب است، به من الهام فرما، و دانش همه آن حقوق واجبه را برايم فراهم آور؛ سپس مرا به آنچه در اين زمينه الهام كرده‏اى به كار گير، و براى انجام آنچه به دانستنش بينايم مى‏كنى توفيق ده، تا به كار بستن چيزى كه به من آموخته‏اى از دستم نرود، و اندامم از خدمت كردن بر اساس حقوقى كه به من الهام فرموده‏اى، سنگين نشود. ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
1 مقدمه ✳️ در زمينه حقوق پدران و مادران بر فرزندان، بهتر اين است كه آيات قرآن و روايات و اخبار را دنبال كنيم، تا به اين معنا واقف شويم كه نظر حضرت حق و پيامبر عزيز اسلام و امامان معصوم نسبت به پدر و مادر چيست؟ اين نكته را بايد توجّه داشت كه بحث حقوق پدر و مادر در فرهنگ پاك اسلام بدون لحاظ كردن مكتب و عقايد و آراى آنان مطرح است. اسلام حقوق پدر و مادر را مورد توجّه قرار مى‏دهد، بدون آن كه توجه به كفر و ايمان، شرك و فسق، و درستى و عدالت، و نادرستى و گناه آنان داشته باشد. فرزندى كه ايمان به خداوند بزرگ دارد، و نسبت به حلال و حرام الهى متعهد است، وظيفه واجب و مسؤوليت شرعى دارد احسان به پدر و مادر را رعايت نمايد، و با آنان به خوبى و سلامت معاشرت كند، و از آنان تا خروج از دنيا پذيرائى نمايد. تنها جائى كه سرپيچى از آنان لازم است، آنهم به صورتى كه آزرده خاطر نشوند، جائى است كه انسان را بر ضد برنامه‏هاى الهى دعوت كنند، آن جا اطاعت لازم نيست. ولى بايد به نرمى و مدارا از اطاعت آنان سرپيچيد، ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 249 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
1 1 ✳️ درباره احسان به و ، و مصاحبت نيك با آنان، و سرپيچى از طاعتشان به وقت دعوت به شرك و ترك واجب، قرآن مى‏فرمايد: وَقَضَى‏ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَهُمَا أُفٍّ وَ لَاتَنْهَرْهُمَا وَقُل لَهُمَا قَوْلًا كَرِيماً* وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيراً* رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِي نُفُوسِكُمْ إِن تَكُونُوا صَالِحِينَ فَإِنَّهُ كَانَ لِلْأَوَّابِينَ‏ غَفُوراً» «اسرا 23 تا 25» و پروردگارت فرمان قاطع داده است كه جز او را نپرستيد، و به پدر و مادر نيكى كنيد؛ هرگاه يكى از آنان يا دو نفرشان در كنارت به پيرى رسند [چنانچه تو را به ستوه آورند] به آنان اف مگوى و بر آنان [بانگ مزن و] پرخاش مكن، و به آنان سخنى نرم و شايسته [و بزرگوارانه‏] بگو.* و براى هر دو از روى مهر و محبت، بال فروتنى فرود آر و بگو: پروردگارا! آنان را به پاس آن كه مرا در كودكى تربيت كردند، مورد رحمت قرار ده.* پروردگارتان به نيّت ‏ها و حالاتى كه [نسبت به پدر و مادرتان‏] در دل‏هاى شماست [از خود شما] آگاه‏تر است، اگر مردم شايسته ‏اى باشيد [ولى‏شما درباره پدر و مادر ناپسند باشد، يا حقّى از آنان ضايع كنيد، اما پشيمان شويد و به خدا بازگرديد، شايسته است‏]؛ زيرا او نسبت به بازگشت ‏كنندگان بسيار آمرزنده است. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 249 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
1 2 ✳️ «تفسير نمونه» در ذیل آیات «اسرا 23 تا 25» مى ‏نويسد: *️⃣ قضا مفهوم مؤكّدترى از «امر» دارد و امر و فرمان قطعى و محكم را مى‏رساند و اين نخستين تأكيد در اين مسأله است. قرار دادن توحيد يعنى اساسى‏ترين اصل اسلامى در كنار نيكى به پدر و مادر تأكيد ديگرى بر اهميت اين دستور الهى است. مطلق بودن احسان كه هر گونه نيكى را در بر مى‏گيرد و همچنين والدين كه مسلمان و كافر را شامل مى‏شود سومين و چهارمين تأكيد در اين آيه است. نكره بودن كلمه احسان كه در اين گونه موارد براى بيان عظمت مى‏آيد پنجمين تأكيد محسوب مى‏گردد. 👈 هرگاه يكى از آن دو يا هر دو آنها نزد تو به سن پيرى و شكستگى برسند آن چنان كه نيازمند به مراقبت دائمى تو باشند از هرگونه محبت در مورد آنها دريغ مدار و كمترين اهانتى به آنان مكن، حتى سبكترين تعبير نامؤدبانه يعنى «اف» به آنها مگو و بر سرآنان فرياد مزن و گفتارت با آنان كريمانه باشد، نهايت فروتنى را در حق آنان رعايت كن و بگو الهى آنان را مشمول رحمتت قرار ده چنانكه در كودكى با من با رحمت برخورد كردند. 👈 در حقيقت در اين دو آيه قسمتى از ريزه كارى‏هاى برخورد مؤدّبانه و فوق العاده احترام‏آميز فرزندان را نسبت به پدران و مادران بازگو مى‏كند. از يك سو انگشت روى حالات پيرى آنها كه در آن موقع از هميشه نيازمندتر به حمايت و محبت و احترامند، گذارده مى‏گويد: كمترين سخن اهانت ‏آميز را به آنها ‏مگو!! آنها ممكن است بر اثر كهولت به جائى برسند كه نتوانند بدون كمك ديگرى حركت كنند و از جا برخيزند، و حتى ممكن است قادر به دفع آلودگى از خود نباشند، در اين موقع آزمايش بزرگ فرزندان شروع مى‏شود. آيا وجود چنين پدر و مادرى را مايه رحمت مى‏دانند و يا بلا و مصيبت و عذاب؟ آيا صبر و حوصله كافى براى نگهدارى احترام‏آميز از چنين پدر و مادرى را دارند، و يا هر زمان با نيش زبان، با كلمات سبك و اهانت‏آميز و حتى گاه با تقاضاى مرگ او از خدا قلبش را مى‏فشارند و آزار مى‏دهند؟! 👈از سوى ديگر قرآن مى‏گويد: در اين هنگام به آنها اف مگو، يعنى اظهار ناراحتى و ابراز تنفّر مكن، و با صداى بلند و اهانت ‏آميز و داد و فرياد با آنها سخن مگو، و باز تأكيد مى‏كند كه با قول كريم و گفتار بزرگوارانه با آنها سخن بگو كه همه آنها نهايت ادب در سخن را مى‏رساند كه زبان كليد قلب است. 👈از سوى ديگر دستور به تواضع و فروتنى مى‏دهد، تواضعى كه نشان دهنده محبت و علاقه باشد و نه چيز ديگر. 👈سرانجام مى‏گويد: حتى موقعى كه رو به سوى درگاه حق مى‏آورى پدر و مادر را چه در حيات و چه در ممات فراموش مكن و تقاضاى رحمت پروردگار را براى‏بنما، مخصوصاً اين تقاضايت را با اين دليل همراه ساز و بگو: خداوند! ا همان گونه كه‏مرا در كودكى تربيت كردند تو مشمول رحمتشان فرما. 👈نكته مهمى كه از اين تعبير علاوه بر آنچه گفته شد استفاده مى‏شود اين است كه اگر و آن چنان مسن و ناتوان شوند كه به تنهايى قادر بر حركت و دفع آلودگى‏ها از خود نباشند، فراموش مكن كه تو هم در كودكى چنين بودى و آنها از هر گونه حمايت و محبت از تو دريغ نداشتند، محبت آنها را جبران نما. 👈 و از آن جا كه گاهى در رابطه با حفظ حقوق پدر و مادر و احترام آنها و تواضعى كه بر فرزند لازم است ممكن است لغزش هائى پيش بيايد كه انسان آگاهانه يا ناآگاهانه به سوى آن كشيده شود، در آخرين آيه مورد بحث مى‏فرمايد: پروردگار شما به آنچه در دل و جان شماست از شما آگاه‏تر است، چرا كه علم او در همه زمينه‏ها حضورى و ثابت و ازلى و ابدى و خالى از هر گونه اشتباه است، در حالى كه علوم شما واجد اين صفات نيست. بنابراين اگر بدون قصد طغيان و سركشى در برابر فرمان خدا، لغزشى در زمينه احترام و نيكى به پدر و مادر از شما سرزند، بلافاصله پشيمان شويد و در مقام جبران برآييد، به يقين مشمول عفو خواهيد شد. گرچه عواطف انسانى و مسأله حق شناسى به تنهايى براى رعايت احترام در برابر والدين كافى است، ولى از آن جا كه اسلام حتى در مسائلى كه هم عقل در آن استقلال كامل دارد و هم عاطفه آن را به وضوح در مى‏يابد، سكوت روا نمى‏دارد، بلكه به عنوان تأكيد در اين گونه موارد هم دستورهاى لازم را صادر مى‏كند، در مورد احترام به والدين آن قدر تأكيد كرده است كه در كمتر مسأله‏اى ديده مى‏شود. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 250 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
1 3 ✳️ در قرآن نيكى به والدين پس از مسأله توحيد قرار گرفته، اين هم رديف بودن دو مسأله بيانگر اين است كه اسلام تا چه حد براى پدر و مادر احترام قائل است. لَاتَعْبُدُونَ إِلَّا اللّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً وَ ذِى الْقُرْبَى‏ وَ الْيَتمَى‏ وَ الْمَسكِينِ» «بقره 83» جز خدا را نپرستيد، و به پدر و مادر و خويشان ويتيمان ومستمندان نيكى كنيد. وَاعْبُدُوا اللّهَ وَ لَاتُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً وَبِذِى الْقُرْبَى‏ وَالْيَتمَى‏ وَالْمَسكِينِ وَالْجَارِ ذِى الْقُرْبَى‏ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمنُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لَايُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا» «نسا 36» و خدا را بپرستيد، و چيزى را شريك او قرار ندهيد، و به پدر و مادر و خويشاوندان و يتيمان و مستمندان و همسايه نزديك و همسايه دور و همنشينان و همراهان و در راه ماندگان و بردگان نيكى كنيد؛ يقيناً خدا كسى را كه متكبّر و خودستاست، دوست ندارد. أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً» «انعام 151» اين كه چيزى را شريك او قرار مدهيد، و به پدر و مادر نيكى كنيد. وَقَضَى‏ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً» «اسرا 23» و پروردگارت فرمان قاطع داده است كه جز او را نپرستيد، و به پدر و مادر نيكى كنيد. اهميت اين موضوع تا آن پايه است كه هم قرآن و هم روايات به صراحت توصيه مى‏كنند كه حتى اگر پدر و مادر كافر باشند رعايت احترامشان لازم است. وَإِن جَاهَدَاكَ عَلَى‏ أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفاً» «لقمان 15» و اگر آن دو نفر تلاش كنند تا بر پايه جهالت و نادانى [و بدون معرفت و دانش كه روشنگر حقايق است‏] چيزى را شريك من قرار دهى، از آنان اطاعت مكن؛ ولى در دنيا با آن دو نفر به شيوه‏اى پسنديده معاشرت كن. شكرگزارى از زحمات پدر و مادر در قرآن مجيد در رديف شكرگزارى در برابر نعمت‏هاى خداوند قرار داده شده است. انِ اشْكُرْ لِى وَ لِوالِدَيْكَ» «لقمان 14» [و سفارش كرديم‏] كه براى من و پدر و مادرت سپاس گزارى كن. با اين كه نعمت‏هاى خداوند بيش از اندازه است كه قابل شماره باشد، و اين دليل بر عمق و وسعت حقوق پدران و مادران است. حضرت صادق عليه السلام فرمود: لَوْ عَلِمَ اللّهُ شَيْئاً هُوَ ادْنى مِنْ افٍّ لَنَهى‏ عَنْهُ وَ هُوَ مِنْ ادْنَى الْعُقُوقِ، وَ مِنَ الْعُقُوقِ انْ يَنْظُرَ الرَّجُلُ الى والِدَيْهِ فَيَحُدَّ النَّظَرَ الَيْهِما اگر چيزى كمتر از «افّ» وجود داشت خداوند از آن نهى مى‏كرد، و اين حداقل مخالفت و بى‏احترامى نسبت به پدر و مادر است، از موارد عاق شدن، نظر تند و غضب آلود به پدر و مادر كردن مى‏باشد. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 253 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
2 1 ✳️ روايات مربوط به حق پدر و مادر راوى مى‏گويد: از حضرت صادق عليه السلام از معناى: وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً» «اسرا 23» و به پدر و مادر نيكى كنيد. پرسيدم كه اين احسان چيست؟ فرمود: نيكو معاشرت كردن با آنان، و سخت‏گيرى نكردن در قضاى حاجت ايشان گرچه بى نياز باشند، مگر خداوند در قرآن مجيد نمى‏فرمايد: لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ» «آل عمران 92» هرگز به [حقيقتِ‏] نيكى [به طور كامل‏] نمى‏رسيد تا از آنچه دوست داريد انفاق كنيد. سپس حضرت صادق درباره منع افّ از ايشان فرمودند: اگر تو را ملول كردند و به شدت ناراحت كردند بر پيرى آنان ببخش و از گفتن افّ خوددارى كن، و اگر دست به روى تو بلند كردند و تو را كتك زدند آنان را طرد مكن‏ و زمينه يأس و نااميدى ايشان را فراهم منما، و بگو خداوند شما را مورد غفران و بخشش قرار دهد؛ كه قول كريم غير از اين چيزى نيست و خفض جناح نسبت به آنان به اين است كه جز با نظر رحمت و مهربانى و رقّت به آنان منگرى و صدايت را بيش از آنان بلند ننمائى و دست بالاى دستشان برندارى، و بر آنان پيشى نگيرى!! سَأَلَ رَجُلٌ رَسُولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله: ما حَقُّ الْوالِدِ عَلَى الْوَلَدِ؟ قالَ: لا يُسَمّيهِ بِاسْمِهِ، وَ لايَمْشى‏ بَيْنَ يَدَيْهِ، وَلايَجْلِسُ قَبْلَهُ، وَلايَسْتَسِبُّ لَهُ. مردى از رسول خدا درباره حق پدر بر فرزند پرسيد، حضرت فرمود: او را به اسم صدا نزند، و جلوتر از او حركت نكند، و قبل از او ننشيند، و كارى نكند كه مردم به پدرش نفرين كنند و ناسزا بگويند. حضرت صادق عليه السلام فرمود: ثَلاثَةٌ لَمْ يَجْعَلِ اللّهُ تَعالى لِاحَدٍ مِنَ النّاسِ فيهِنَّ رُخْصَةً. بِرُّ الْوالِدَيْنِ بِرَّيْنِ كانا اوْ فاجِرَيْنِ، وَ الْوَفاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبِرِّ وَ الْفاجِرِ، وَ اداءُ الْأَمانَةِ لِلْبِرِّ وَ الْفاجِرِ. سه برنامه است كه كسى مجاز در تخلّف از آن نيست: نيكى به پدر و مادر چه خوب باشند چه بد، وفاى به عهد نسبت به نيكوكار و بد كار، اداى امانت به خوب و بد. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 254 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
2 2 ✳️ حضرت سجّاد عليه السلام در باب و مى‏فرمايد: اما ت اين است كه بدانى تو را مدتى در رحم تحمل كرد به طورى كه‏ كسى به اين نحو كسى را تحمل نمى‏كند، و از ميوه قلبش به تو عطا كرد به نحوى كه احدى اينچنين به احدى عطا نمى‏نمايد، با تمام وجودش براى تو وقت گذارى كرد، و اهميت به گرسنگى خود نداد تا تو را سير كرد، و تشنه ماند تا تو را سيراب نمود و پوشاندت در حالى كه خودش برهنه ماند، و حرارت گرما را تحمل كرد تا بر تو سايه افكند. و از خواب چشم پوشيد تا تو بخوابى، گرما و سرما را نشناخت تا تو راحت باشى، تو نمى‏توانى اين همه زحمت او را سپاسگزارى كنى مگر خداوند مهربان تو را كمك كند و به تو توفيق دهد. اما ت: توجه داشته باش كه اگر او نبود تو نبودى، پس هرگاه در خود توانائى، دانش، كمال يا هر چه يافتى اصل و اساس آن را كه پدرت مى‏باشد از ياد مبر، خدا را به آن نعمت‏ها سپاسگزار باش و قدر نعمت‏هاى او را بدان، و در اين راه نيروئى و پناهگاهى جز خدا نيست. فَلْيَعْمَلِ الْعاقُّ ماشاء انْ يَعْمَلَ فَلَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ. آن كه پدر و مادر از او ناراضى است هر چه مى‏خواهد انجام دهد كه چنين آدمى هرگز وارد بهشت نمى‏شود. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 255 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
2 3 ✳️ مردى از قبيله بنى سلمه از رسول خدا صلى الله عليه و آله پرسيد: پس از موت پدر و مادر چيزى از نيكى نسبت به آن دو بر عهده ما هست كه انجام دهيم؟ فرمود: آرى، نماز و استغفار براى آنان، و اجراى تعهدشان و گراميداشت دوستانشان، و صله رحم از جانب آنان. راوى به حضرت رضا عليه السلام عرضه داشت: ادْعُو لِوالِدَىَّ انْ كانا لايَعْرِفانِ الْحَقَّ؟ ادْعُ لَهُما، وَتَصَدَّقْ عَنْهُما، وَ انْ كانا حَيَّيْنِ لايَعْرِفانِ الْحَقَّ فَدارِهِما، فَانَّ رَسُولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله قالَ: انَّ اللّهَ بَعَثَنِى بِالرَّحْمَةِ لا بِالْعُقُوقِ. به پدر و مادرم دعا كنم گرچه حق را نمى‏شناسند؟ فرمود: آرى، هم دعا كن و هم براى آنان صدقه بده، و اگر زنده هستند و در مدار حق نمى‏باشند با آنان به مدارا و رفق و نرمى برخورد كن كه رسول الهى فرمود: خداوند مرا به رحمت مبعوث كرده نه به عقوق و نافرمانى. مردى خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله عرضه داشت: يا رَسُولَ اللّهِ مَنْ ابَرُّ؟ قالَ: امُّكَ، قالَ: ثُمَّ مَنْ؟ قالَ: امُّكَ، قالَ: ثُمَّ مَنْ؟ قالَ: امُّكَ، قالَ: ثُمَّ مَنْ؟ قالَ: اباكَ. اى پيامبر خدا به كه نيكى كنم؟ فرمود: مادرت، عرضه داشت سپس: كه؟ فرمود: مادرت، پرسيد: سپس كه؟ فرمود: مادرت، پرسيد: آنگاه به كه نيكى كنم؟ فرمود پدرت. انَّ رَجُلًا سألَ رَسُولَ اللّهِ ما حَقُّ الْوالِدَيْنِ عَلى وَلَدِهِما؟ قالَ: هُما جَنَّتُكَ وَ نارُكَ. مردى از رسول خدا پرسيد: حق پدر و مادر بر فرزند چيست؟ فرمود: آن دو بهشت و جهنّم تو هستند. يعنى احسان به آنان و رعايت حقوقشان علّت دخول در بهشت، و عدم رعايت‏ احترام و حقوق آنان باعث ورود به آتش جهنم است. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: مَنْ سَرَّهُ انْ يُمِدَّ لَهُ فِى عُمْرِهِ، وَ يُزادَ لَهُ فِى رِزْقهِ فَلْيَبَرَّ وَالِدَيْهِ، وَلْيَصِلْ رَحِمَهُ. هر كس طول عمر و زيادى رزق مى‏خواهد، به پدر و مادر نيكى كند و صله رحم بجاى آورد. امام على عليه السلام مى‏فرمايد: بِرُّالْوالِدَيْنِ اكْبَرُ فَرِيضَةٍ. نيكى به پدر و مادر بزرگ‏ترين فريضه اسلامى است. امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد: بَرُّوا آباءَكُمْ يَبَرَّكُمْ ابْناؤُكُمْ. به پدران نيكى كنيد تا فرزندانتان به شما نيكى نمايند. ابن مسعود از رسول خدا صلى الله عليه و آله پرسيد: اىُّ الْعَمَلِ احَبُّ الَى اللّهِ؟ قالَ: الصَّلاةُ عَلى وَقْتِها. قُلْتُ: ثُمَّ اىُّ؟ قالَ: بِرُّ الْوالِدَيْنِ. چه كارى نزد خداوند محبوب‏ترين كار است؟ فرمود: نماز در وقت، گفتم: بعد از آن؟ فرمود: نيكى به پدر و مادر. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 256 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
2 4 ✳️ خواهر رضاعى رسول خدا عليه السلام خدمت آن حضرت مشرف شد، سپس برادر رضاعى حضرت آمد، ولى محبّتى كه آن حضرت نسبت به خواهر ابراز داشت نسبت به برادر ابراز نكرد، عرضه داشتند: احترامى كه به خواهر گذاشتى به برادر نگذاشتى؟ فرمود: اين زن نسبت به پدرش نيكوكارتر از برادرش بود رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: رِضَا اللّهِ فِى رِضَا الْوالِدِ، وَسَخَطُ اللّهِ فِى سَخَطِ الْوالِدِ. رضاى خدا در رضاى پدر، و غضب خداوند در غضب و خشم پدر است. جابر جعفى مى‏گويد: شنيدم مردى به حضرت صادق عليه السلام عرضه داشت: انَّ لى ابَوَيْنِ مُخالِفَيْنِ، فَقالَ: بَرَّهُما كَما تَبَرُّ الْمُسْلِمينَ مِمَّنْ يَتَوَلّانا. براى من پدر و مادرى غير شيعه هست، حضرت فرمود: همان گونه كه مسلمانان نسبت به شيعيان ما نيكى مى‏كنند به آن دو نيكى كن. حضرت رضا عليه السلام مى‏فرمايد: بِرُّ الْوالِدَيْنِ واجِبٌ وَ انْ كانا مُشْرِكَيْنِ، وَ لاطاعَةَ لَهُما فِى مَعْصِيَةِ الْخالِقِ. نيكى به پدر و مادر واجب است اگر چه هر دو مشرك باشند، ولى در معصيت خداوند از آنان پيروى كردن جايز نيست. حضرت باقر عليه السلام مى‏فرمايد: انسان در زمان حيات پدر و مادر نسبت به آنان نيكوكار است ولى پس از مرگشان بدهى آنان را نمى‏پردازد، و برايشان از حضرت حق طلب مغفرت نمى‏كند، پس خداوند عزّوجلّ او را جزء عاق شدگان ثبت مى‏كند، و گاهى انسان در زمان حيات پدر و مادرش عاق است چون مردند بدهى آنان را مى‏پردازد و براى هر دو طلب مغفرت مى‏كند، خداوند او را نيكوكار به پدر و مادر به حساب مى‏آورد. «1» رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: الْجَنَّةُ تَحْتَ اقْدامِ الْأُمِّهاتِ. بهشت زير پاى مادران است. از حضرت باقر عليه السلام روايت شده: «موسى بن عمران به حضرت حق عرضه داشت: مرا سفارش كن. سه بار خطاب رسيد: تو را به خودم سفارش مى‏كنم. عرضه داشت: مرا سفارش كن، خطاب رسيد: تو را به مادرت سفارش مى‏كنم. باز گفت: الهى! مرا وصيت كن، پاسخ شنيد: تو را به مادرت وصيت مى‏كنم. باز گفت: مرا سفارش كن، خطاب رسيد، تو را به پدرت سفارش مى‏نمايم». ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 260 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
2 5 ✳️ راوى مى‏گويد: «با رسول خدا صلى الله عليه و آله بر كوهى بوديم كه چشم انداز ما بيابان بود، ناگهان جوانى را ديدم مشغول گوسپند چرانى بود، از جوانى او تعجب كردم و گفتم: يا رسول اللَّه! اگر جوانى او در راه خدا مى‏گذشت چه خوب بود! فرمود: چه مى‏دانى، شايد در قسمتى از راه خدا باشد. آنگاه رسول خدا او را خواست و فرمود: اى جوان! آيا كسى تحت سرپرستى توست؟ عرضه داشت: آرى، فرمود: كيست؟ گفت: مادرم، فرمود: او را عنايت كن كه بهشت زير دو قدم اوست». «جوانى قصد جبهه داشت، با مادر نزد رسول خدا آمد، نسبت به جبهه رفتن اعلام علاقه كرد، ولى مادرش او را منع مى كرد، فرمود: نزد مادرت بمان كه همان ثواب جهاد براى تو خواهد بود». البته نظير اين روايات روايات ديگرى هم هست، ولى بايد توجه داشت اين گونه روايات ناظر به زمانى است كه ارتش اسلام از نظر نيرو تأمين باشد. ابراهيم بن مهزم مى‏گويد: «شبى با مادرم از نزد حضرت صادق عليه السلام به منزلم آمدم، بين من و مادرم گفتگوئى در گرفت و من با مادر سخن درشت و غليظ گفتم. پس از نماز صبح خدمت امام صادق عليه السلام رسيدم، فرمود: ديشب با مادرت درشت گوئى كردى، آيا نمى‏دانى كه شكم او محل سكونت تو بود، و دامنش گهواره ات، و سينه‏اش ظرف نوشيدنيت؟ عرضه داشتم: چرا، فرمود: پس با او به درشتى سخن مگو». حضرت سجّاد عليه السلام مى‏فرمايد: جاءَ رَجُلٌ الَى النَّبِىِّ صلى الله عليه و آله فَقالَ: يا رَسُولَ اللّهِ ما مِنْ عَمَلٍ قَبيحٍ الّا قَدْ عَمِلْتُهُ، فَهَلْ لِى مِنْ تَوْبَةٍ؟ فَقالَ لَهُ رَسُولُ اللّهِ: فَهَلْ مِنْ والِدَيْكَ احَدٌ حَىٌّ؟ قالَ: ابى، قالَ: فَاذْهَبْ فَبِرَّهُ. قالَ: فَلَمّا وَلّى‏ قالَ: رَسُولُ اللّهِ لَوْ كانَتْ امُّهُ. مردى خدمت رسول اسلام مشرف شد و عرضه داشت: گناهى نبوده كه انجام نداده‏ام، آيا بر من راه توبه باز است؟ فرمود: كدام يك از پدر و مادرت زنده هستند؟ عرضه داشت: پدرم، فرمود: برو به او نيكى كن. وقتى جوان از خدمت حضرت رفت، فرمود: اى كاش مادرش در قيد حيات بود! رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‏فرمايد: انَّ اكْبَرَ الْكَبائِرِ عِنْدَ اللّهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ: إشْراكٌ بِاللّهِ، وَ قَتْلُ النَّفْسِ الْمُؤْمِنَةِ بِغَيْرِ حَقٍّ، وَ الْفِرارُ يَوْمَ الزَّحْفِ فِى سَبيلِ اللّهِ وَ عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ. بزرگترين گناهان كبيره در قيامت نزد خداوند: شرك به خدا، و كشتن مؤمن بدون ملاك شرعى، و فرار از جبهه در راه خدا، و عقوق پدر و مادر است. حضرت صادق عليه السلام فرمود: الذُّنُوبُ الَّتى تُظْلِمُ الْهَواءَ عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ. از گناهانى كه هوا را تيره و تار مى‏كند، عقوق پدر و مادر است. رسول اللّه صلى الله عليه و آله مى‏فرمايد: اثْنانِ يُعَجِّلُهُما اللّهُ فِى الدُّنْيا: الْبَغْىُ، وَ عُقُوقُ الْوالِدَيْنِ. دو چيز است كه عقوبت آنها در دنيا از جانب خدا تأخير ندارد: ستم و تجاوز، و عقوق والدين. امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد: مَنْ نَظَرَ الى ابَوَيْهِ نَظَرَ ماقِتٍ وَ هُما ظالِمانِ لَهُ لَمْ يَقْبَلِ اللّهُ لَهُ صَلاةً. كسى كه به پدر و مادر خشمگين نظر كند در حالى كه هر دوى آنها به او ستم كرده باشند، خداوند نمازش را قبول نمى‏كند. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 261 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
گ 2 6 ✳️ رسول اللّه صلى الله عليه و آله مى‏فرمايد: مَنْ احْزَنَ والِدَيْهِ فَقَدْ عَقَّهُما. كسى كه پدر و مادر را غمگين كند به عقوق آن دو دچار شده است. و نيز حضرت فرمود: مِنْ حَقِّ الْوالِدِ عَلى وَلَدِهِ انْ يَخْشَعَ لَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ. از حق پدر بر فرزند اين است كه فرزند در برابر غضب پدر خشوع به خرج دهد. امام صادق عليه السلام فرمود: يَجِبُ لِلْوالِدَيْنِ عَلَى الْوَلَدِ ثَلاثَةُ اشْياءَ: شُكْرُهُما عَلى كُلِّ حالٍ، وَ طاعَتُهُما فِيما يَأْمُرانِهِ وَ يَنْهَيانِهِ عَنْهُ فِى غَيْرِ مَعْصِيَةِ اللّهِ، وَ نَصيحَتُهُما فِى السِّرِّ وَ الْعَلانِيَةِ. سه چيز نسبت به پدران و مادران بر فرزندان واجب است: سپاس از آن دو در هر حال، و پيروى از امر و نهيشان در غير معصيت حق، و خيرخواهى نسبت به هر دو در پنهان و آشكار. «حضرت رسول صلى الله عليه و آله حاضر شد نزد جوانى در وقت وفات او، پس به او فرمود: لا الهَ الَّا اللّهُ، پس بسته شد زبان آن جوان و نتوانست بگويد و هر چه حضرت فرمود: او نتوانست بگويد، پس حضرت فرمود به آن زنى كه نزد سر آن جوان بود كه آيا اين جوان مادر دارد؟ عرض كرد: بلى، من مادر او هستم. فرمود: آيا تو خشمناكى بر او؟ گفت: بلى، و حال شش سال است كه با او تكلّم نكرده‏ام. حضرت فرمود: از او راضى شو، آن زن گفت: رَضِىَ اللّهُ عَنْهُ بِرِضاكَ يا رَسُولَ اللّهِ. و چون اين جمله را كه مشعر بر رضايت او بود نسبت به پسرش‏گفت، زبان آن جوان باز شد. حضرت به او فرمود: لا اله الَّا اللّهُ، گفت: لا الهِ الَّا اللّهُ. حضرت فرمود: چه مى‏بينى؟ عرض كرد: مى‏بينم مرد سياهى بد منظر با جامه‏هاى چرك و بوى گنديده و بد كه نزد من آمده و گلو و راه نفس مرا گرفته. حضرت فرمود: بگو: يا مَنْ يَقبَلُ الْيَسيرَ، وَ يَعْفُو عَنِ الْكَثيرِ، اقْبَلْ مِنِّى الْيَسيرَ، وَاعْفُ عَنِّى الْكَثيرَ، انَّكَ انْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ. اى آن كه طاعت اندك را پذيرى و از گناه بسيار درگذرى، طاعت اندك مرا بپذير و از گناه بسيارم درگذر كه تو بسيار آمرزنده و مهربانى. آن جوان اين كلمات را گفت، آن وقت حضرت به او گفت: نگاه كن چه مى‏بينى؟ گفت: مى‏بينم مردى سفيد رنگ، نيكو صورت، خوشبو، با جامه‏هاى خوب نزد من آمده و آن سياه پشت كرده و مى‏خواهد برود. حضرت فرمود: اين كلمات را اعاده كن، حضرت فرمود: چه مى‏بينى؟ عرض كرد: ديگر آن سياه را نمى‏بينم و آن شخص سفيد نزد من است. پس در آن حال آن جوان وفات كرد.» در برخى تفاسير آمده است: مردى مشغول طواف بود، در حالى كه مادرش را براى طواف به دوش داشت، درآن هنگام رسول خدا را ديد، عرضه داشت: آيا حق مادرم را با اين كار انجام داده‏ام؟ فرمود: نه حتى جبران يكى از ناله‏هاى او را به هنگام وضع حمل نمى‏كند. آرى، آيات و رواياتى كه از نظرتان گذشت، الهامات الهى و وحى آسمانى است‏ كه به وسيله قرآن و امامان معصوم به عنوان حقوق پدر و مادر به فرزندان ارائه شده، اين فرزندان هستند كه بايد اين آيات و روايات را به كار بندند و نگذارند چيزى از اين واقعيت‏ها ازدستشان برود، و آن چنان مشتاقانه براى عمل به اين دستورها بكوشند كه نسبت به آنها احساس سنگينى و سختى نكنند. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 264 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
«4» اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ كَمَا شَرَّفْتَنَا بِهِ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ كَمَا أَوْجَبْتَ لَنَا الْحَقَّ عَلَى الْخَلْقِ بِسَبَبِهِ «5» اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي أَهَابُهُمَا هَيْبَةَ السُّلْطَانِ الْعَسُوفِ وَ أَبَرُّهُمَا بِرَّ الْأُمِّ الرَّءُوفِ وَ اجْعَلْ طَاعَتِي لِوَالِدَيَّ وَ بِرِّي بِهِمَا أَقَرَّ لِعَيْنِي مِنْ رَقْدَةِ الْوَسْنَانِ وَ أَثْلَجَ لِصَدْرِي مِنْ شَرْبَةِ الظَّمْآنِ حَتَّى أُوثِرَ عَلَى هَوَايَ هَوَاهُمَا وَ أُقَدِّمَ عَلَى رِضَايَ رِضَاهُمَا وَ أَسْتَكْثِرَ بِرَّهُمَا بِي وَ إِنْ قَلَّ وَ أَسْتَقِلَّ بِرِّي بِهِمَا وَ إِنْ كَثُرَ «6» اللَّهُمَّ خَفِّضْ لَهُمَا صَوْتِي وَ أَطِبْ لَهُمَا كَلَامِي وَ أَلِنْ لَهُمَا عَرِيكَتِي وَ اعْطِفْ عَلَيْهِمَا قَلْبِي وَ صَيِّرْنِي بِهِمَا رَفِيقاً وَ عَلَيْهِمَا شَفِيقاً «7» اللَّهُمَّ اشْكُرْ لَهُمَا تَرْبِيَتِي وَ أَثِبْهُمَا عَلَى تَكْرِمَتِي وَ احْفَظْ لَهُمَا مَا حَفِظَاهُ مِنِّي فِي صِغَرِي‏] خدايا! بر محمّد و آلش درود فرست؛ چنانكه ما را به وجود مباركش شرافت دادى، و بر محمّد و آلش درود فرست؛ همان سان كه به سبب حضرتش حقّى به سود ما برعهده مردم واجب فرمودى. خدايا! چنانم قرار ده كه از پدر و مادرم مانند ترسيدن از پادشاه ستمكار بترسم، و به هر دو همچون مادرى مهربان نيكى كنم، و اطاعت و نيكوكاريم را به آنان، در نظرم از خواب خواب آلوده شيرين‏تر، و براى سوز سينه‏ام، از شربت‏ گوارا، در ذايقه تشنه، خنك‏تر گردان تا خواسته هر دو را بر خواسته خود ترجيح دهم. و خشنودى آنها را بر خشنودى خود مقدّم دارم، و نيكوكارى ايشان را در حق خود، هر چند اندك باشد، زياد شمارم، و نيكوكارى خود را درباره ايشان هر چند بسيار باشد، اندك به حساب آورم. خدايا! صدايم را در محضر آنان آهسته، و گفتارم را پاكيزه و دلنشين، و خويم را نسبت به آنان نرم فرما، و دلم را به هر دو مهربان ساز، و مرا نسبت به هر دو اهل مدارا و نرمش و مهربان و دلسوز گردان. خدايا! آنان را به پاس پرورش من پاداش ده، و در برابر گرامى داشت من جزا عنايت فرما، و هر چه را در كودكى من نسبت به من منظور داشتند، در حق آنان منظور دار. ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
3 1 ✳️ مسأله حق‏شناسى در برابر پدر و مادر و رعايت حرمت و حقوق گرچه از نظر عاطفى و اخلاقى كافى است، ولى اسلام هم در چنين امورى كه عقل و حكمت در آن استقلالِ حضور دارد به عنوان تأكيد، نكاتى ارزشمند ارائه نموده است. از آن دسته مكرمت‏هايى كه براى مقام بلند پدر و مادر بيان شده است؛ توجّه به شرف و قرب جايگاه آنها نزد خداوند است كه مقام آنان در پرستش و احسان و اطاعت و اجازه و راه بهشت در كنار نام حق تعالى قرار گرفته است و همگان به تكريم آن دو، چه مؤمن يا كافر سفارش اكيد دارند. وَ قَضَى‏ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُواْ إِلَّآ إِيَّاهُ وَبِالْوَ لِدَيْنِ إِحْسنًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَآ أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَ لَاتَنْهَرْهُمَا وَ قُل لَّهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا* وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِى‏ صَغِيرًا» «اسرا 23» و پروردگارت فرمان قاطع داده است كه جز او را نپرستيد، و به پدر و مادر نيكى كنيد؛ هرگاه يكى از آنان يا دو نفرشان در كنارت به پيرى رسند [چنانچه تو را به ستوه آورند] به آنان اف مگوى و بر آنان [بانگ مزن و] پرخاش مكن، و به آنان سخنى نرم و شايسته [و بزرگوارانه‏] بگو.* و براى هر دو از روى مهر و محبت، بال فروتنى فرود آر و بگو: پروردگارا! آنان را به پاس آن كه مرا در كودكى تربيت كردند، مورد رحمت قرار ده. قضاى خداوند يعنى امر مقرّر، حتمى و ضرورى است. فرمان نيكى به والدين مانند فرمان توحيد قطعى و نسخ نشدنى است و احسان به والدين در كنار توحيد و طاعت حق آمده است تا نشان دهد اين كار هم واجب عقلى و هم واجب شرعى و هم وظيفه انسانى است. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 267 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
3 2 ✳️ امام رضا عليه السلام در پاسخ مسأله‏اى كه محمد بن سنان پرسيده، مى‏فرمايد: خداوند نافرمانى پدر و مادر را از اين جهت حرام فرموده است كه موجب از دست دادن توفيق طاعت خداوند عزوجل و بى‏احترامى به پدر و مادر و ناسپاسى نعمت و ناشكرى و كم شدن نسل و قطع شدن آن مى‏شود. و همچنين نافرمانى آنان سبب مى‏شود كه پدر و مادر حرمت نداشته باشند. حقوق آنان شناخته نشود، پيوندهاى خويشاوندى قطع گردد، پدر و مادر به داشتن فرزند بى‏ميل شوند و به علت نيكى نكردن و نافرمانى فرزند، آنان نيز در تربيت، او را رها سازند. اين محروميّت‏ها گاهى تا اندازه‏اى ادامه خواهد داشت كه به فقر و خوارى گرفتار شود و از بوى بهشت هم بى‏نصيب گردد. مردى از پدرش نزد پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله شكايت كرد. حضرت پدر را خواست و پرسش نمود. پدر پير گفت: روزى كه من قوى و پولدار بودم به فرزندم رسيدگى كردم و چيزى از او دريغ نكردم، امّا امروز او پولدار و بخيل شده و به من كمك نمى‏كند. رسول خدا صلى الله عليه و آله گريست و فرمود: هيچ سنگ و شنى نيست كه اين قصه را بشنود و نگريد. سپس دو مرتبه به آن فرزند فرمود: انْتَ وَ مالُكَ لِابيكَ. تو و دارايى‏ات از آن پدر توست. در جايى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در مورد مى‏فرمايد: مِنْ حَقِّ الوالِدِ عَلى‏ وَلَدِهِ أَنْ يَخْشَعَ لَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ وَ يُؤْثِرُهُ عِنْدَ الشِّكايَةِ وَ الوَصَبِ ... از جمله حقوق پدر بر فرزندش اين است كه در هنگام خشم پدر، در برابرش فروتنى كند و در وقت اندوه و خستگى او را برترى دهد. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 269 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
3 3 ✳️ بنابراين فرمايش پيامبر، جايگاه پدر و مادر در حكومت و اداره خانواده مشخص مى‏گردد كه مديريت و قاطعيت آنان، مانند سلطنت حاكم بر جامعه داراى نفوذ و اهميت است همان گونه كه در قصّه عليه السلام آنگاه كه پدر و مادر و برادرانش بر او وارد شدند خداوند متعال درباره آنان فرمود: فَلَمَّا دَخَلُواْ عَلَى‏ يُوسُفَ ءَاوَى‏ إِلَيْهِ أَبَوَيْهِ وَ قَالَ ادْخُلُواْ مِصْرَ إِن شَآءَ اللَّهُ‏ ءَامِنِينَ* وَ رَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَ خَرُّواْ لَهُ سُجَّدًا» «یوسف 99» پس زمانى كه بر يوسف وارد شدند، پدر و مادرش را كنار خود جاى داد و گفت: همگى با خواست خدا [آسوده خاطر و] در كمال امنيّت وارد مصر شويد.* و پدر و مادرش را بر تخت بالا برد و همه براى او به سجده افتادند يوسف براى استقبال از والدين خود در بيرون شهر خيمه‏اى زده و به انتظار ايستاده بود تا آنها را با عزّت و احترام وارد مصر كند و با شكوه به كاخ وارد شوند. دو جمله ءَاوَى‏ إِلَيْهِ أَبَوَيْهِ و رَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ اشاره به بزرگداشت و حرمت داشتن مقام پدر و مادر يوسف نبى عليه السلام است. يوسف پس از سال‏ها دور از خانواده و خانه، نخست پدر و مادر را در آغوش گرفت و بسيار با محبت و علاقه با آنان روبوسى و خوش زبانى نمود و اشك شوق ديدار و صفاى دل بر رخ او نمايان شد. سپس آنان را بر تخت سلطنت نشانيد و تاج افتخار خود را بر سر آنان گذاشت و در كنار خود، مدال افتخار ديگرى كه همان تكريم پدر و مادر بود كسب كرد. و بعد همه آنان به خاطر سپاسگزارى و بزرگ منشى حضرت يوسف عليه السلام برابر او به خاك افتاده و سجده شكر بجاى آوردند. از آيات فوق چنين برداشت مى‏شود كه در هر مقام و منصبى كه هستيد والدين خود را بر خود برتر بدانيد؛ زيرا آنان كه بزرگى و رنج بيشترى كشيده‏اند، بايد عزيز باشند و با كلمات و جملات محترمانه و محبت‏آميز، بزرگى آنان را بستاييد همان طور كه يوسف در پايان قصّه گفت: اى پدر! اين حقيقت خواب من است. آرى، چنين بود سيره معصومان بزرگوار ما كه در حالات امام سجّاد عليه السلام آمده‏ است: در همان آغاز تولد مادر را از دست داد و تربيت ايشان به عهده كنيزى از خاندان امام حسين عليه السلام سپرده شد. امام به خاطر احترام و محبت‏هاى بى‏دريغ آن دايه مهربان، هرگز قبل از او دست به طرف غذا نمى‏برد و مى‏فرمود: دوست ندارم دست خود را به طرف لقمه‏اى دراز كنم كه شايد مادرم زودتر خواهان آن شده باشد و از من رنجيده شود و من نسبت به او بى‏ادبى كرده باشم. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 269 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
«8» اللَّهُمَّ وَ مَا مَسَّهُمَا مِنِّي مِنْ أَذًى أَوْ خَلَصَ إِلَيْهِمَا عَنِّي مِنْ مَكْرُوهٍ أَوْ ضَاعَ قِبَلِي لَهُمَا مِنْ حَقٍّ فَاجْعَلْهُ حِطَّةً لِذُنُوبِهِمَا وَ عُلُوّاً فِي دَرَجَاتِهِمَا وَ زِيَادَةً فِي حَسَنَاتِهِمَا يَا مُبَدِّلَ السَّيِّئَاتِ بِأَضْعَافِهَا مِنَ الْحَسَنَاتِ «9» اللَّهُمَّ وَ مَا تَعَدَّيَا عَلَيَّ فِيهِ مِنْ قَوْلٍ أَوْ أَسْرَفَا عَلَيَّ فِيهِ مِنْ فِعْلٍ أَوْ ضَيَّعَاهُ لِي مِنْ حَقٍّ أَوْ قَصَّرَا بِي عَنْهُ مِنْ وَاجِبٍ فَقَدْ وَهَبْتُهُ لَهُمَا وَ جُدْتُ بِهِ عَلَيْهِمَا وَ رَغِبْتُ إِلَيْكَ فِي وَضْعِ تَبِعَتِهِ عَنْهُمَا فَإِنِّي لَا أَتَّهِمُهُمَا عَلَى نَفْسِي وَ لَا أَسْتَبْطِئُهُمَا فِي بِرِّي وَ لَا أَكْرَهُ مَا تَوَلَّيَاهُ مِنْ أَمْرِي يَا رَبِّ «10» فَهُمَا أَوْجَبُ حَقّاً عَلَيَّ وَ أَقْدَمُ إِحْسَاناً إِلَيَّ وَ أَعْظَمُ مِنَّةً لَدَيَّ مِنْ أَنْ أُقَاصَّهُمَا بِعَدْلٍ أَوْ أُجَازِيَهُمَا عَلَى مِثْلٍ «11» أَيْنَ إِذاً- يَا إِلَهِي- طُولُ شُغْلِهِمَا بِتَرْبِيَتِي؟ وَ أَيْنَ شِدَّةُ تَعَبِهِمَا فِي حِرَاسَتِي؟ وَ أَيْنَ إِقْتَارُهُمَا عَلَى أَنْفُسِهِمَا لِلتَّوْسِعَةِ عَلَيَّ؟ «12» هَيْهَاتَ مَا يَسْتَوْفِيَانِ مِنِّي حَقَّهُمَا وَ لَا أُدْرِكُ مَا يَجِبُ عَلَيَّ لَهُمَا وَ لَا أَنَا بِقَاضٍ وَظِيفَةَ خِدْمَتِهِمَا «13» فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعِنِّي يَا خَيْرَ مَنِ اسْتُعِينَ بِهِ وَ وَفِّقْنِي يَا أَهْدَى مَنْ رُغِبَ إِلَيْهِ وَ لَا تَجْعَلْنِي فِي أَهْلِ الْعُقُوقِ لِلْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ يَوْمَ تُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَ هُمْ لَا يُظْلَمُونَ‏ خدايا! آنچه از جانب من آزار به ايشان رسيده يا كار ناپسندى از من نسبت به آنها رخ داده، يا حقى كه از آنان بر عهده من ضايع شده، همه را موجب ريختن گناهانشان، و بلندى مقامشان و افزونى خوبى‏هاشان قرار ده، اى تبديل كننده بدى‏ها، به چندين برابرش به خوبى‏ها. خدايا! آنچه را پدر و مادرم، در سخن گفتن با من از اندازه بيرون رفتند، يا در كارى نسبت به من زياده‏روى كردند، يا حقى را از من به تباهى كشيدند، يا واجبى را نسبت به من كوتاهى كردند، همه را به آنان بخشيدم، و تمام آنها را بر هر دو نثار كردم، و از تو مى‏خواهم كه وزر و وبال آن را از دوش آنان بردارى؛ زيرا من آنان را نسبت به خود، در كوتاه آمدنشان از حقم متهم نمى‏كنم و آنان را در نيكوكاريشان درباره خود سهل انگار نمى‏دانم، و از آنچه درباره‏ام انجام داده‏اند ناراضى نيستم. اى پروردگار من! حق آنان بر من، از حق من بر آنان واجب‏تر، و احسانشان به من پيش‏تر و ديرين‏تر، و نعمتشان نسبت به من عظيم‏تر است از اين كه آنان را بر اساس عدالت، به دايره تلافى كردن وارد كنم، يا با آنان مانند آنچه را با من رفتار كردند، رفتار كنم. اى خداى من! اگر چنين كنم، روزگار مديدى كه به تربيتم مشغول بودند و زحمت سختى كه در نگاهدارى من تحمل كردند، و آن همه بر خود تنگ گرفتند، تا در زندگى من گشايش باشد چه مى‏شود؟! بعيد است كه بتوانند حق خود را به طور كامل از من دريافت كنند، و من قدرت ندارم حقوقى كه از آنان برعهده من واجب شده، تدارك كنم، و وظيفه خدمت را نسبت به آن دو به جا آورم؛ پس بر محمد و آلش درود فرست، و اى بهترين كسى كه از او يارى خواهند! مرا بر اداى حق آنان يارى ده واى راه نماينده‏تر كسى كه به او رو كنند! مرا براى خدمت به پدر و مادر توفيق عنايت كن، و روزى كه هر انسانى به خاطر آنچه مرتكب شده جزا داده مى‏شود، و در برنامه‏ جزا به آنان ستم نمى‏شود، مرا در زمره آنان كه پدر و مادرند قرار مده. ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
4 1 ✳️ يكى از مسائل مهم و پيچيده تربيتى كه بيشتر پدران و مادران در آن دچار ترديد يا غفلت مى‏شوند، چگونگى رفتار يا واكنش در برابر كارهاى نادرست فرزندان است. گاهى بزرگان خانواده در مقابل خطاها و كجروى‏ هاى فرزند و روى برتافتن آنان از سفارش‏ها و راهنمايى‏هاى خيرخواهانه؛ گرفتار تندخويى شديد يا بى‏تفاوتى سردى مى‏شوند. اگر در برابر كارهاى زشت آنان سكوت كنند، كودكان و نوجوانان برخطاهاى خود افزوده و جسارت بيشترى پيدا مى‏كنند. و اگر توجه نشان داده و آنان را تنبيه يا تقبيح كنند، چه بسا كه مشكلات ديگرى هم به وجود آورند. به هر حال رعايت حال فرزندان، نيازمند برنامه ‏ريزى براى تربيت نيك آنان است. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 274 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2
4 2 ✳️ اميرالمؤمنين عليه السلام از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل مى‏كند: يَعْرِفُ الْمُؤْمِنُ مَنْزِلَتَهُ عِنْدَ رَبِّهِ بِأَنْ يُرَبِّىَ وَلَداً لَهُ كافِياً قَبْلَ الْمَوْتِ. مؤمن قدر منزلت خويش را نزد پروردگار چنين مى‏شناسد كه فرزندى تربيت كند كه پيش از مرگ او را بى‏نياز گرداند. تنبيه و تشويق والدين كه ابزار سازنده‏اى براى پرورش روح و روان فرزندان است گاهى وسيله تخليه هيجانات روحى و عقده‏هاى نفسانى پدران مى‏گردد كه اثرات بسيار ناگوارى در زندگى آينده فرزندان به جاى مى‏گذارد. و از آن جمله اين كه دچار عصيان گرى و ستمكارى مى‏گردند. روايات ما تنبيه بدنى را در موردى تجويز مى‏كنند كه جنبه ارشادى و هدايتى داشته باشد، نه اين كه هرگاه فرزند به دلخواه پدر و مادر و موافق سليقه‏هاى‏ شخصى يا تمايلات قلبى آنان عمل نكرد، او را به زير شكنجه‏هاى بدنى قرار دهند؛ زيرا تنبيه بايد عامل بازدارنده از كارهاى ناپسند و وادار كننده به كارهاى خوب و خير باشد. البته هميشه مقام پدر و مادر با عزّت و احترام ارج نهاده شده است و خداوند به مهربانى و دعاى رحمت و بخشش براى آنان امر فرموده است: وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِى صَغِيرًا» «اسرا 24» و براى هر دو از روى مهر و محبت، بال فروتنى فرود آر و بگو: پروردگارا! آنان را به پاس آن كه مرا در كودكى تربيت كردند، مورد رحمت قرار ده. وانبيا و معصومان دين و اولياى الهى هميشه حامى و مدافع پدر ومادر بوده‏اند تا حقشان ضايع نشود و پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: رَحِمَ اللَّهُ والِداً اعانَ وَلَدَهُ عَلى‏ بِرِّهِ. خداوند رحمت كند پدرى را كه به نيكى و شايستگى فرزند خويش، كمك كند. ✍️ تفسير و شرح صحيفه سجاديه، ج‏9، ص: 275 ادامه دارد ... ◀️کانال انس با 🆔 @sahife2