برنامه ی #نهج_البلاغه_خوانی #نهج_البلاغه_حكمت_359 ترغیب به #تربیت #نفس وَ قَالَ (عليه السلام): يَا أَسْرَى الرَّغْبَةِ أَقْصِرُوا، فَإِنَّ الْمُعَرِّجَ عَلَى الدُّنْيَا لَا يَرُوعُهُ مِنْهَا إِلَّا صَرِيفُ أَنْيَابِ الْحِدْثَانِ. أَيُّهَا النَّاسُ تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِكُمْ تَأْدِيبَهَا، وَ اعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا. امام علی علیه السلام که درود خدا بر او باد درخصوص راه #خودسازى فرمودند : اى اسيران آرزوها، بس كنيد زيرا صاحبان مقامات دنيا را تنها دندان حوادث روزگار به هراس افكند، اى مردم كار تربيت خود را خود بر عهده گيريد، و نفس را از عادت هايى كه به آن حرص دارد باز گردانيد. 🖋کانال انس با صحیفه سجادیه 🆔 @sahife2

◀️ اى اسيران هوس! قسمت 1 📜 امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه خود به دو مطلب اشاره مى كند: نخست دنياپرستان را مخاطب قرار داده مى فرمايد: «اى اسيران حرص در دنيا بازايستيد»؛ (يَا أَسْرَى الرَّغْبَةِ أَقْصِرُوا). تعبير به «اسير» بيان بسيار مناسبى است، زيرا دنياپرستانى كه گرفتار حرص در دنيا مى شوند به جايى مى رسند كه از خود اراده اى ندارند و همچون اسير، شب و روز در فكر به چنگ آوردن اموال بيشتر يا مقامات بالاترند و چقدر زشت است انسانى كه گل سرسبد جهان آفرينش است چنان اسير حرص شود كه اراده خود را از دست بدهد. افزون بر اين، تشبيه به «اسير» دليل بر بى ارزش بودن اين افراد است، زيرا همواره به اسيران با ديده حقارت مى نگريستند و براى آنها مقام و موقعيتى قائل نبودند و در بسيارى از موارد آنها را به صورت بردگان خريد و فروش مى كردند. آنگاه امام عليه السلام دليلى براى دستور بازايستادن اسيران حرص ذكر كرده مى فرمايد: «زيرا افراد دلبسته به دنيا را جز صداى برخورد دندان هاى حوادث سخت، به خود نمى آورد»؛ (فَإِنَّ آلْمُعَرِّجَ عَلَى آلدُّنْيَا لاَ يَرُوعُهُ مِنْهَا إِلاَّ صَرِيفُ أَنْيَابِ آلْحِدْثَانِ). امام عليه السلام در اينجا تشبيه شگفتى كرده، حوادث سخت را به حيوانات درنده اى شبيه مى داند كه به هنگام حمله دندان هايشان را به هم مى سايند و دندان قروچه مى كنند به گونه اى كه صداى دندانهاى آنها شنيده مى شود. امام عليه السلام مى فرمايد : حوادث خطرناك هنگامى كه دامان آنها را گرفت و همچون حيوان درنده اى كه لحظه اى پيش از حمله دندانهايش را به هم مى سايد به آنها حمله ور مى شود وهنگامى بيدار مى شوند كه كار از كار گذشته است. افراد زيادى را سراغ داريم يا در تاريخ نامشان آمده كه چنان غرق زرق و برق دنيا و هوا و هوسها مى شدند كه هيچ موعظه اى در آنها موثر نمى شد. تنها زمانى بيدار مى شدند كه حوادث سخت و خطرناك دامن آنها را گرفته بود. ادامه دارد .... #نهج_البلاغه_حكمت_359 🖋کانال انس با صحیفه سجادیه 🆔 @sahife2

◀️ اى اسيران هوس! قسمت 2 📜 علامه شوشترى؛ در شرح نهج البلاغه خود ماجراى عبرت انگيزى از كامل ابن اثير نقل مى كند كه شبى از شبها جعفر برمكى (وزير معروف و پرقدرت هارون) در مجلس عياشى خود نشسته بود و زن آوازه خوانى براى او آواز مى خواند از جمله اين شعر را در ميان آوازش خواند: وَلَوْ فُوديتَ مِنْ حَدَثِ اللَّيالي فَدَيْتُکَ بِالطَّريفِ وَبِالتّلادِ اگر بتوانى از حوادث ناگوار شبها رهايى يابى من جوايز زيبا و پرقيمتى را فداى تو خواهم كرد. در اين هنگام ناگهان مسرور خادم، (جلاد) هارون الرشيد وارد شد. (جعفر تعجب كرد) مسرور گفت: آمده ام سر تو را براى هارون ببرم. جعفر خودش را روى پاى مسرور انداخت و آن را مى بوسيد و تقاضا مى كرد كه اين كار را به تأخير بيندازد و او را زنده نزد هارون ببرد تا هرچه او خواست درباره اش تصميم بگيرد؛ ولى مسرور نپذيرفت و در همان جا سر او را از تن جدا كرد و در دامنش انداخت و نزد هارون برد. اين داستان با تفاوتهايى در كتب ديگر مانند الوافى بالوفيات آمده است؛ از جمله اينكه مسرور جعفر را نكشت و نزد هارون برد و در آنجا هارون دستور داد سر او را از تن جدا كنند و بعد از آن نيز دستور داد سر مسرور، قاتل او را از تن جدا كنند و گفت: من نمى خواهم قاتل جعفر را (كه روزى مورد علاقه شديد من بود) ببينم. ادامه دارد .... #نهج_البلاغه_حكمت_359 🖋کانال انس با صحیفه سجادیه 🆔 @sahife2

◀️ اى اسيران هوس! قسمت 3 📜 سپس امام عليه السلام در نكته دوم راه #خودسازى را به همه انسانها نشان مى دهد وتمام مردم جهان را مخاطب ساخته مى فرمايد: «اى مردم! خودتان به #تربيت #نفس خويش بپردازيد و آن را از جاذبه عادتها بازداريد»؛ (أَيُّهَا النَّاسُ، تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِكُمْ تَأْدِيبَهَا، وَاعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا). اشاره به اينكه معلم و مربى انسان قبل از هركس بايد خود او باشد و تا انسان به تربيت خويش نپردازد تعليم و تربيت معلمان و پيشوايان و مربيان در او اثر نخواهد گذاشت. در خطبه 90 نيز امام عليه السلام تعبير جالبى در اين زمينه دارد مى فرمايد: «وَاعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ لَمْ يعَنْ عَلَى نَفْسِهِ حَتَّى يكُونَ لَهُ مِنْهَا وَاعِظٌ وَ زَاجِرٌ لَمْ يكُنْ لَهُ مِنْ غَيرِهَا لا زَاجِرٌ وَلا وَاعِظٌ؛ بدانيد كسى كه بر ضد هواى نفس خود كمك نشود تا واعظ و رادعى از درون جانش براى او فراهم گردد، مانع و واعظى از غير خود نخواهد يافت». جمله (وَاَعْدِلُوا بِها...) درواقع اشاره به يكى از طرق مهم تهذيب نفس است و آن اينكه بسيار مى شود انسان عادت هايى پيدا مى كند كه براى او كشش وجاذبه زيادى دارد و همين عادات او را دائمآ در هواپرستى غرق مى سازد؛ مانند عادت به شراب و يا حتى عادت به مواد مخدر. امام عليه السلام دستور مى دهد خود را از جاذبه اين عادات سوء، رهايى بخشيد تا بتوانيد نفس خويشتن را اصلاح كنيد. «اسرى» و اسارى جمع اسير و «رغبت» به معناى حرص و ولع است. «الْمُعَرِّجَ»از ريشه عَرَج (بر وزن حرج) به معناى تمايل داشتن به چيزى است. «لايروعه»ازريشه روع (بروزن قول) به معناى ترساندن وترسيدن آمده است. «صريف» به معناى صداى برخورد دندانها و مانند آن است. «الحدثان» به معناى بلاها و حوادث ناخوشايند روزگار است و در بعضى از نسخ «حَدَثان» (بر وزن ضربان) آمده است. «ضراوة» به معناى جاذبه و كشش است. #نهج_البلاغه_حكمت_359 🖋کانال انس با صحیفه سجادیه 🆔 @sahife2

❇️ #تفسیر_خوانی قرآن کریم هر روز یک آیه تفسیر نور – استاد محسن قرائتی سوره #بقره #بقره_247 وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكاً قَالُواْ أَنَّى‏ يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنْ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِى الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ يُؤْتِى مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَ سِعٌ عَلِيمٌ‏ وپیامبرشان به آنها گفت: همانا خداوند «طالوت» را براى زمامدارى شما مبعوث (وانتخاب) كرده است، گفتند: چگونه او بر ما حكومت داشته باشد در حالى كه ما از او به فرمانروایى شایسته‌تریم و به او ثروت زیادى داده نشده است؟ پیامبرشان گفت: خداوند او را بر شما برگزیده و توان علمى و جسمى او را افزون نموده است وخداوند ملكش (فرماندهى ورهبرى) را به هر كس بخواهد مى‌بخشد وخداوند (احسانش) وسیع و (به لیاقت‌ها وتوانایى‌هاى افراد) آگاه است. 1- پیامبران بر اساس وحى، جانشین خود را انتخاب مى‌كنند. «ان اللّه قد بعث» 2- رهبرى كه خداوند تعیین كند، به نفع مردم است. «بعث لكم» 3- اگر مى‌خواهید به آزادى و نجات برسید، باید رهبر الهى را بپذیرید. «انّ اللّه قد بعث لكم طالوت ملكا» 4- دین از سیاست جدا نیست. انبیا مستقیماً در مسائل نظامى دخالت وفرمانده نظامى عزل ونصب مى‌كردند. «انّ اللّه قد بعث لكم» 5 - از استعدادهاى نهفته در افراد گمنام و فقیر، غافل نباشید. «قد بعث لكم» 6- نشانه‌ى ایمان واقعى، تسلیم خدا و رسول بودن است و بنى‌اسرائیل به خاطر پندار غلط تسلیم نبودند. «انّى یكون له الملك‌علینا» 7- یكى از امتحانات الهى، نحوه برخورد ما با رهبر الهى است. «قالوا انّى یكون...» 8 - خودبرتربینى، محكوم است «نحن احقّ بالملك منه» 9- نام و مقام و شهرنشینى، نشانه برترى نیست. در این آیه از كسانى كه ملاك برترى را مال و مقام دانسته‌اند، انتقاد شده است. «لم یؤت سعة من المال» 10- انتخاب الهى، بر اساس لیاقت است، نه گزاف و بیهوده.«ان اللّه اصطفاه علیكم وزاده بسطة فى العلم والجسم» 11- قدرت علمى و توانایى جسمى، دو شرط لازم براى فرماندهى لشكر است. «بسطة فى العلم و الجسم» 12- توانایى علمى، مهم‌تر از توانایى جسمى است. «زاده بسطة فى العلم و الجسم» ابتدا كلمه‌ى «علم» آمد، سپس «جسم». 13- اعلم بودن، در گزینش یك اصل است. «بسطة فى العلم» 14- رهبر و مدیر باید زیر دستان خود را توجیه كند و دلیل كار و انتخاب خود را بازگو كرده و ابهامات را برطرف كند و نگوید این حقّ من است كه هر كارى بخواهم انجام دهم. پیامبر دلیل انتخاب طالوت را توانایى علمى وجسمى او بیان كرد. «زاده بسطة فى العلم و الجسم» 15- نه فقر وگمنامى، مانع لطف الهى است و نه ثروت وشهرت، باعث آن. «واللّه واسعٌ علیم» 16- سرچشمه‌ى اكثر اعتراضات مردم، كوته نظرى و كوته فكرى است، ولى علم خداوند بى‌نهایت ونامحدود است. «واسع علیم» 🔗 با نصب نرم افزار زیر با ما در این دوره ی تفسیر خوانی همراه شوید 👇 https://cafebazaar.ir/app/com.ghadeer.tafsirnour ⏺کانال انس با #صحیفه_سجادیه 🆔 @sahife2

سوره #بقره #بقره_247 #شرح_صوتی_قرائتی 👤استاد #قرائتی ⏺کانال انس با #صحیفه_سجادیه 🆔 @sahife2

🌹 یک #مناجات زیبای دیگر با حضرت دوست از مرحوم فیض کاشانی : 👈 بدل و بجان زد آتش سبحات حسن و زیبت بجهان فکند شوری حرکات دلفریبت دل عالمی زجا شد زتجلی جمالت دو جهان بهم برآمد زکرشمهٔ غریبت تو گل کدام باغی چه شود دهی سراغی که برم بدیده و سر نه بدامن بجیبت گل گلشن وفائی همه مهری و وفائی چه شود که گوش داری بفغان عندلیبت بنشین دمی به پیشم برهان دمی زخویشم بحلاوت خطانت بملاحت عتیبت بنشین دمی و بنشان غمی از دل پریشان بنوید لطف و احسان که بمردم از تهیبت بنشین دمی و برخیز بزن آتشی و بکریز بکجا روی که من دست ندارم از رکیبت دل من نمی شکیبد زجمال دوست زاهد تو که طالب بهشتی تو و وعده و شکیبت من و رو برو و نقدا تو و انتظار فردا من و صحبت حبیبم تو و نسیه و نصیبت بدر تو #فیض آمد بامید آنکه یابد زعطای بیشمارت زنوال بی حسیبت #فیض_خوانی #فیض_کاشانی #فیض_کاشانی_غزل_74 ◀️ کانال انس با #صحیفه_سجادیه 🆔 @sahife2

👆 با تشکر از همه دوستانی که در این بحث ما مشارکت داشتند

#دعا_بیستم_8 ...وهب لی مکرا علی من کایدنی وقدرة علی من اضطهدنی در این فراز امام علیه السلام از خداوند می خواهد راه چاره ای در برابر خدعه اهل نیرنگ،به او عطا کند و توانایی بر کسی که قصد از بین بردن او را دارد.... اسلام ،دین کوچه پس کوچه های بن بست نیست،که مومن درآن ،گم شود یا راه بر او بسته شود.برای هر تنگنا،راه کار برون رفت، قرار داده است.«مکر»،بر خلاف آنچه بین ما مصطلح است،معنای حیله ونیرنگ نمی دهد. در ادبیات دینی،بار مثبت دارد، راه چاره است.چاره جویی برای تبدیل تهدید به فرصت. به همین جهت،از واژه«هب»به معنای عطاوبخشیدن استفاده شده است... وقدرت بر آن کس که قصد «له کردن»مرا دارد. همه این ها را امام علیه السلام ،از خداوند می خواهد،تا دعا کننده را به توحید و یکتا پرستی،رهنمون شود. همان که بزرگان فرموده اند «صحیفه سجادیه ،درس توحید می دهد» کودکی ام به عاشقی طی شدولطف ایزدم عمر به خوان هفتم و....مثل همان اوایلم

و هب لى مكرا على من كايدنى كلمه‏ ى «مكر» : راغب مى‏گويد: المكر صرف الغير عما يقصده بحيله و ذلك ضربان: مكر محمود و ذلك ان يتحرى بذلك فعل جميل و على ذلك قال (و الله خير الماكرين)، و مذموم و هو ان يتحرى به فعل قبيح، قال (و لا يحيق المكر السى‏ء الا باهله). مكر عبارت از اين است كه مكر كننده با حيله فكر ديگرى را از آن چيزى كه قصد كرده است بگرداند و اين دو قسم است: يكى مكر محمود و آن مكرى است كه مكر كننده در طلب كار خوبى باشد و در اين باره خدا فرموده است كه: «پروردگار، بهترين مكر كنندگان است.»، و مكر مذموم آن مكرى است كه مكر كننده در طلب عمل قبيحى باشد و خداوند درباره‏ى چنين مكرى فرموده است: «جزاى مكر ناپسند نازل نمى‏شود مگر بر آنان كه مرتكب عمل مكر شده‏اند.»

خدعه و مكر، اغفال نمودن و گمراه كردن مردم است، افراد مكار مى‏توانند در جميع شئون اجتماعى، دينى، اخلاقى، اقتصادى، و ديگر امور، اين روش پليد را به كار بندند و از اين راه به هدف نامشروع خود دست يابند. اسلام، اين قبيل مكرها را كه براى نيل به مقاصد خائنانه و ناپاك است تقبيح نموده و اولياى گرامى اسلام مسلمانان را جدا از آن برحذر داشته‏اند: رسول اكرم فرموده است: مكر و خدعه و خيانت در آتش است.

كسى كه مردم را فريب مى‏دهد بايد از جهت هوش و استعداد قوى و نيرومند باشد تا بتواند قصد خود را به گونه‏اى طرح كند و آنرا طورى پياده نمايد كه اشخاص عادى در نظره‏ى اولى نتوانند به فريبكارى او واقف شوند. بنابراين هر قدر شخص باهوشتر باشد مى‏تواند مكر خود را با نقشه‏ اى پيچيده‏تر بنيان نهد و با ابهام زيادترى به اجرا بگذارد. حضرت اميرالمومنين مولى الموحدين على عليه‏السلام كه تمام وجود مقدسش هوش و درايت بود، روى همين اصل و اساس مى‏فرمايد: لولا ان المكر و الخديعه فى النار لكنت امكر الناس. اگر نمى‏بود كه مكر و فريب و خدعه در آتش است من در مكر نمودن و فريب دادن از همه‏ى مردم قويتر بودم.

دشمنان اسلام در عصر رسول گرامى و همچنين در ايام ائمه‏ى معصومين عليهم‏السلام براى نابودى اسلام و از ميان بردن اولياى دين مكرها كردند و به صور مختلف خدعه‏ها نمودند، بعضى از آن مكرها با عنايت خداوند دفع شد و بعضى از آنها تحقق يافت و اثر سوء آن به جاى ماند و هم اكنون پس از گذشت قرنها هنوز اسلام و مسلمين گرفتار عوارض شوم آن مكر هستند. خداوند در قرآن مجيد فرمود: و اذ يمكر بك الذين كفروا ليثبتوك او يقتلوك او يخرجوك و يمكرون و يمكر الله و الله خير الماكرين. وقتى كه كفار نقشه‏ى مكر كشيدند تا ترا زندانى كنند يا به قتل برسانند يا از مكه اخراجت نمايند و خلاصه، كارى كنند كه نتوانى به تبليغ دين مقدس حق ادامه بدهى، باريتعالى در مقابل مكر خائنانه‏ى آنان مكرى مفيد و ثمربخش به كار برد كه بهترين مكركننده، ذات اقدس الهى است.

مشركين براى كشتن پيمبر اسلام و اجراى مكر خود خانه‏ى رسول اكرم را شبانه محاصره نمودند و منتظر بودند صبح شود تا آن جناب را به قتل برسانند، ولى خداوند براى حفظ حيات پيمبر اكرم و بر هم زدن نقشه‏ى مكر مشركين، پيشواى اسلام را به گونه‏اى بهت‏آور و حيرتزا از ميان مشركين در بر دارد و او را به غار ثور رساند و موجبات هجرت آن حضرت را به مدينه‏ى طيبه مهيا ساخت.

مكر و خدعه‏ى خائنانه‏اى كه جامه‏ى تحقق پوشيد و عوارض دردناك و زيانبخش آن از صدر اسلام تاكنون باقى مانده مكرى بود كه معاويه بن ابى‏سفيان در جنگ صفين به كار برد، قرآنها را بالاى نى زد و منادى او به لشكر على (ع) خطاب نمود كه معاويه مى‏گويد: بياييد از جنگ دست برداريم و قرآن را حاكم بين خود قرار دهيم. اين عمل را موقعى انجام داد كه از نظر نظامى در آستانه‏ى شكست قرار داشت و بيش از چند ساعتى به پايان جنگ و به پيروزى نهايى على (ع) باقى نمانده بود، ولى بدبختانه جهل و نادانى عده‏ى زيادى از لشكريان على (ع) موجب شد كه مكر معاويه را پذيرا شوند و سخن خائنانه‏ى او را به حساب حسن نيتش بگذارند. از اين رو به على (ع) مراجعه كردند كه به مالك اشتر، فرمانده‏ى لشكر، پيام بفرستد كه جنگ را ترك گويد و از جبهه بازگردد. على (ع) به آنان فرمود: پيشنهاد معاويه مكرى بيش نيست، بگذاريد مالك وظيفه‏ى خود را انجام دهد، آن نادانها نپذيرفتند و همچنان در سخن خود پافشارى كردند و سرانجام كار به جايى رسيد كه على (ع) را تهديد به قتل نمودند. اين خدعه‏ى ناپاك و خائنانه به نفع ظاهرى معاويه و به ضرر واقعى اسلام و قرآن و على (ع) پايان يافت. بر اثر اين مكر و فريب اسلام از مسير حقيقى خود خارج شد، على (ع) را به كشتن داد، حادثه‏ى عاشورا را به وجود آورد، و بر اثر آن، اختلافى بين مسلمين پديدار گرديد كه هنوز باقى مانده است.

در زمان ساير ائمه ‏ى معصومين عليهم‏السلام بيش و كم از ناحيه‏ى خلفاى اموى و عباسى نقشه‏هاى مكارانه‏اى طرح مى‏شد تا بتوانند مستمسكى بر ضد خاندان پيمبر به دست آورند و فرزندان آن حضرت را اذيت و آزار نمايند و اگر بشود به حياتشان خاتمه دهند، ولى حضرت باريتعالى با عنايت خود به گونه‏اى حقيقت را روشن مى‏فرمود و نقشه‏ى مكارانه‏ى آنان را نقش بر آب مى‏ساخت

مردى به نام صفوان بن يحيى مى‏گويد: جعفر فرزند محمد بن اشعث به من گفت مى‏دانى سبب علاقه‏ى ما به اهل‏بيت رسول گرامى و معرفتمان به آن خاندان چه بود، با آنكه ما همانند شيعيان به مقام آنها معرفت نداشتيم؟ پرسيدم: سبب معرفت چه بود؟ به من پاسخ داد: منصور دوانقى به پدرم محمد بن اشعث گفت: مرد لايق و عاقلى را كه در دانايى قوى باشد طلب كن كه از طرف من كارى را انجام دهد. پدرم دايى خود، ابن مهاجر را معرفى نمود. منصور گفت: او را نزد من بياور. او دايى خود را به حضور خليفه‏ى وقت برد. منصور دوانقى به وى گفت: اين پولها را بگير و آن هزارها دينار بود كه در اختيار وى گذارد، دستور داد برو مدينه عبدالله بن حسن و عده‏اى از اهل‏بيت او را كه جعفر بن محمد نيز بين آنان است ملاقات كن و به همه‏ى آنان بگو، من مرد غريبى از اهل خراسانم و گروهى شيعه از شيعيان شما اين اموال را فرستاده‏اند و به هر يك از آنان مبلغى بده و چون پول را گرفتند بگو من فرستاده شيعيان هستم و دوست دارم كه خطوط شما كه از گرفتن پول حكايت كند نزد من باشد. پول را از منصور گرفت و طبق دستور به مدينه آمد و سپس برگشت و نزد منصور دوانقى رفت و محمد بن اشعث نيز در مجلس حاضر بود. خليفه از جريان امر مدينه پرسش نمود. گفت: به مدينه رفتم و اهل‏بيت را ملاقات نمودم، دستور را اجرا كردم و اين نوشته‏هاى آنان است كه مبلغ را دريافت نموده‏اند جز جعفر بن محمد. نزد او رفتم، در مسجد پيمبر بود، مشغول نماز. پشت سر آن حضرت نشستم، با خود گفتم، از نماز فارغ مى‏شود، من آنچه را كه به دگران گفته‏ام به ايشان نيز مى‏گويم. با عجله نماز را تمام كرد و متوجه من شد و فرمود: فلانى، از خدا بترس و اهل‏بيت پيمبر را اغفال نكن و به منصور هم بگو كه از خدا بترس و اهل‏بيت پيمبر را فريب نده، زيرا اينان به دولت بنى‏مروان نزديك‏اند و همه‏ى آنان به پول نياز دارند. من گفتم مقصود شما از اين سخنان چيست؟ فرمود نزديك بيا، نزديك رفتم و تمام آنچه را كه بين من و شما گذشته بود خبر داد به طورى كه گويى او سومى ما بوده. منصور گفت: اى پسر مهاجر! بين خاندان پيمبر هميشه يك محدث وجود داشته و جعفر بن محمد محدث امروز اهل‏بيت است. مشاهده‏ى اين جريان موجب شد كه خانواده‏ى ما به اهل‏بيت پيغمبر گرايش يافت و به گروه شيعيان پيوست. هدف منصور دوانقى از اين كار آن بود كه از امام صادق (ع) سندى به دست آورد و آن را به مردم ارائه كند و بگويد: جعفر بن محمد وحدت مسلمين را برهم زده، دولتى در دولتى تشكيل داده، مدعى مقام خلافت شده، و از مسلمين حقوق اسلامى دريافت مى‏كند و بعيد نبود كه به استناد همان سند عملا به قتل امام صادق (ع) اقدام نمايد، ولى خداوند آن حضرت را از اين مكر خائنانه محافظت فرمود و خدعه‏ى منصور دوانقى را بى‏اثر نمود.

مكر پسنديده و ممدوح كه براى تحقق بخشيدن به نيت خير و مرضى الهى اعمال مى‏گردد مكرى است كه در آيين مقدس اسلام مجاز است و به منظور اعلاى حق و اقامه‏ى عدل به كار برده مى‏شود و در اين باره روايات بسيارى از اولياى اسلام رسيده است. على (ع) فرمود: از رسول گرامى در روز خندق شنيدم كه مى‏گفت: حرب و مقاتله مكر است و در صحنه‏ى پيكار هر چه مى‏خواهيد بگوييد تا پيروز شويد. در جنگ احزاب پس از سخنانى كه بين على (ع) و عمرو بن عبدود رد و بدل گرديد، اميرالمومنين فرمود: آيا كافى نبود ترا كه من به جنگت آمده‏ام و تو بزرگ سوار عربى با اين حال براى جنگ با من از دگرى كمك خواسته‏اى؟ عمرو برگشت به پشت سر نگاه كند و ببيند كيست كه به يارى او مى‏آيد. على (ع) از اين فرصت، برق‏آسا استفاده نمود و شمشير خود را محكم به ساقهاى پاهاى او فرود آورد و هر دو ساق را قطع نمود و با پيروزى به حضور رسول گرامى آمد در حالى كه از جاى ضربت عمرو بن عبدود كه قبلا به سر على (ع) زده بود، خون جريان يافت و از شمشير على (ع) نيز كه به ساق عمرو زده بود خون مى‏چكيد. رسول گرامى فرمود: على! با عمرو مكر كردى؟ عرض كرد: بلى يا رسول‏الله، جنگ، خدعه و مكر است. اين مكر در نبرد با دشمن مايه‏ ى بقاى اسلام و ادامه‏ى حيات پيمبر گرامى و مسلمانان گرديد و موجب شد كه آيين حيات‏بخش اسلام باقى بماند و ميليونها انسان در طول قرون و اعصار از تعاليم آن بهره‏مند گردند.

گاهى مكر محمود و مرضى خداوند در حين جنگ نيست، بلكه در موردى است كه دشمن حيله و كيدى طرح نموده و اگر آن حيله ‏ى خائنانه با خدعه و مكرى در هم شكسته نشود. عوارض و آفات بزرگى به بار مى‏آورد و نمونه‏ى اين قسم مكر عملى است كه رسول گرامى به امر باريتعالى بعد از جنگ احد براى جلوگيرى از هجوم مجدد مشركين انجام داد. موقعى كه رسول اكرم از وقعه‏ى احد برگشت و به مدينه وارد شد، جبرئيل بر وى نازل گرديد و گفت: اى محمد! خداوند ترا امر مى‏كند كه براى تعقيب مشركين از مدينه خارج شوى و كسى جز افراد مجروح از شهر خارج نشود. رسول اكرم امر كرد منادى ندا دردهد اى مهاجرين و انصار! هر كس مجروح است از شهر خارج شود و هر كس جراحت ندارد در شهر بماند. مجروحين به ضماد و مداواى جراحات خود پرداختند و خداوند، اين آيه را نازل فرمود: و لا تهنوا فى ابتغاء القوم. در تعقيب دشمن سستى ننماييد. وقتى ابوسفيان و مشركين از احد برگشتند و مقدارى راه پيمودند از عمل خود پشيمان شدند، يكديگر را ملامت نمودند كه نه محمد را كشتيم و نه يارانش را از فعاليت انداختيم. تصميم گرفتند دوباره به مدينه بازگردند و به جنگ ادامه دهند. رسول اكرم از شهر خارج شد براى آنكه دشمن را بترساند و به آنان بفهماند كه مسلمين در طلب آنها از مدينه بيرون شده‏اند تا به آن حضرت گمان قوت ببرند و متوجه شوند كه آسيبهاى جنگ احد آنان را ضعيف نساخته و در مقابل دشمن سست نشده‏اند و با توجه به قوت مسلمين از تصميم خود برگردند و به مكه مراجعت نمايند. پيمبر گرامى با هفتاد نفر مجروح از مدينه بيرون آمد و تا حمراء الاسد كه در هشت ميلى مدينه است توقف نمود. در ناسخ التواريخ و بعضى كتب ديگر آمده كه پيغمبر اكرم سه روز در حمراء الاسد ماند، شبها دستور مى‏داد در پانصد نقطه آتش برافروزند تا جاسوس ابوسفيان كه براى آگاهى از اوضاع لشكر مسلمين به آن نقطه نزديك مى‏شود از مشاهده‏ى آن همه آتش و از لشكرى كه به آن آتشها نياز دارند دچار وحشت شود و احساس خود را در مراجعت براى ابوسفيان و دگر مشركين بيان نمايد تا آنان نيز وحشت‏زده شوند، فكر بازگشت به مدينه را از سر بيرون كنند، و راه مكه را در پيش گيرند. اين مكر بسيار مفيد واقع شد و به نتيجه‏ى مورد نظر منتهى گرديد.

امام سجاد عليه‏السلام از پيشگاه خداوند درخواست مى‏نمايد: و هب لى مكرا على من كايدنى. بار الها! هر كس با من از در خدعه و كيد وارد مى‏شود تو به من مكرى عطا فرما كه خدعه‏ى او را دفع كنم. درخواست امام سجاد (ع) از پيشگاه خداوند در اعطاى مكر، نظير همان مكرى است كه پروردگار در مقابل حيله و كيد ابوسفيان و مشركين به پيغمبر اكرم اعطا فرمود و بدان وسيله اسلام و مسلمين را از خطر نجات داد.

امام سجاد (ع) در پيشگاه خداوند عرض مى‏كند: و قدره على من اضطهدنى. بار الها! هر كه مى‏خواهد از راه قهر و غلبه بر من مسلط گردد به من قدرتى بده كه مانع قهاريت او شوم.

خداوند مردم را آزاد آفريده و خواسته ‏ى ذات مقدسش آزادى مردم است و نبايد انسانى، خود را برده و بنده‏ى انسان دگرى قرار دهد. على (ع) ضمن نامه‏اى كه به فرزندش حضرت مجتبى نوشته فرموده است: و لا تكن عبد غيرك و قد جعلك الله حرا. فرزند عزيز! بنده‏ى كسى نباش كه قضاء الهى و اراده‏ى باريتعالى در اين است كه تو آزاد باشى.

بدبختانه در قرون گذشته مردمانى خودخواه و زورگو وجود داشته‏اند كه مردم را برده و بنده ‏ى خود مى‏گرفتند و مورد انواع تحقير و اهانتشان قرار مى‏دادند و در عصر حاضر نيز اين قبيل خودخواهان حتى در كشورهاى پيشرفته بسيارند. يكى از خدمات بزرگ پيمبران الهى نجات دادن انسانها از اين ذلت و اسارت بود.