#یادداشت_شما #فقه #تحول_حوزه آسیب‌شناسی کتب درسی حوزه علمیه؛ با نگاهی به سطوح شش‌گانه چالش ذهنی 🔻🔻🔻🔻🔻 🔆 همواره تربیت فکری طلاب در حوزه علمیه یکی از دغدغه‌های اصلی بزرگان به ویژه مراجع عظام تقلید اعلی الله مقامهم بوده و هست و اساتید معظم و مسوولین متعهد به فکر رفع موانع این هدف مقدس بوده و هستند. 🔆با نگاهی به روند #تربیت_فکری پی به جایگاه ویژه «چالش‌های ذهنی-علمی» در این فرایند می‌بریم به گونه‌ای که تربیت ذهنی هم‌چون تربیت جسمی بدون وجود چالش‌های متناسب با ذهن و روح فرد یادگیرنده حاصل نمی‌شود تاکید اساتید مبرز بر نقض و ابرام و یا تشبیه محفل درس بی‌اشکال و جواب به «مجلس روضه» توسط امام خمینی قدس سره در همین الگو تعریف می‌شود. 🔆بنابراین در اهمیت و ضرورت #چالش_ذهنی در روند تدریس و تحصیل شکی نیست اما نگاهی دقیق‌تر به این مقوله ما را به تحصیلی باکیفیت و پر بازده ره‌نمون می‌کند. توضیح این‌که چالش ذهنی تحصیلی را با یک نگاه می‌توان به شش سطح تقسیم کرد و یک طلبه با آغاز مرحله اول می‌بایست با راه‌نمایی استاد و برخی عوامل دیگر به مراحل عالی این چالش برسد: ◀️سطح اول: چالش لفظی ◀️سطح دوم: چالش محتوایی ◀️سطح سوم: چالش مبنایی ◀️سطح چهارم: چالش مکتبی ◀️سطح پنجم: چالش علمی ◀️سطح ششم: چالش فراعلمی 🔆سطح اول این مسیر؛ نازل‌ترین سطح آن است که طلبه در آن با الفاظ و عبارات و ضمائر و اسامی اشاره مواجه می‌شود و آن را حل می‌کند و به مرحله دوم یعنی #چالش_محتوایی می‌رسد و در این مرحله به محتوا به عنوان عنصری مستقل و گزاره‌ای علمی می‌نگرد که فارغ از صحت مبانی و پشتوانه‌های نظری آن می‌تواند درست یا غلط باشد. طلبه در این مرحله طبق ادبیات رایج حوزوی به #اشکالات_بنائی می‌پردازد. 🔆در ادامه طلبه خوش استعداد در صورت وجود شرایط دیگر وارد مرحله جدیدی می‌شود که همان بررسی‌ها و #چالش‌های_مبنایی است به این معنا که فرد محصل از لایه بنائات مصنف می‌گذرد و پایه‌های نظری که سایر مطالب و مسائل بر اساس آن شکل می‌گیرند را به چالش می‌کشد. این مرحله در ادبیات حوزوی به #اشکالات_مبنایی شناخته می‌شود. 🔆سه مرحله سابق در دروس حوزوی کم و بیش وجود دارد و درس و بحث‌های گرم تا حدی از آن برخوردارند اما معمولا بهترین دروس سطح یا بسیاری از دروس خارج نیز از این مرحله تجاوز نمی‌کنند در صورتی که بسیاری از مبانی و بنائات با دیدی کلان در مکاتب فکری اساطین علم تعریف می‌شوند و اگر #هندسه_مکتبی اندیشمندان برجسته دیده نشود جایگاه مبانی و بنائات یا غلط فهم می‌شود یا لااقل به طور کامل فهم نمی‌شود و زوایای آن گنگ می‌ماند. 🔆تا این سطح از چالش علمی؛ ما درون دایره #مصنف_علم و نه علم محض قرار داشتیم به طور مثال کسی که با محور کفایه این چالش را شروع می‌کند تا این مرحله در نهایت به مکتب فکری مرحوم آخوند که یکی از اصولیون است می‌رسد اما طبیعتا ما نمی‌خواهیم در این دایره #حباب‌گونه بمانیم در نتیجه باید مکتب و مبنا و بنای آخوند را در #هندسه_کلان علم اصول ببینیم و آن را به چالش بکشیم اما البته چالش علمی طلبه به این مرحله ختم نمی‌شود و در مرحله بعد پس از تسلط بر چارچوب و محتوای علم باید علم خود را به دیگر علوم مرتبط پیوند بزند و در نهایت به #منظومه_معارفی برسد و به درجه #اسلام‌شناسی برسد. البته این مرحله منحصر در علوم مرسوم حوزوی نیست و نباید باشد به طور مثال یک اصولی مبرز پس از تسلط بر مبانی بومی و استحکام عقیدتی می‌بایست با نظریات جدید حوزه زبان‌شناسی که امروز به یک علم مستقل و پربسامد تبدیل شده نگاه کند. 🔆شکی نیست که این مسیر؛ مسیری طولانی است که مجموعه‌ای از عوامل باید به محصل علم یاری برسانند و موانع را بردارند تا طلبه مستعد بتواند لحظه به لحظه به مرزهای علم نزدیک شده و مدققانه و شجاعانه #کشورگشایی_علمی کند اما با نگاهی به رویه فعلی حوزه می‌بینیم که یکی از موانع اساسی امروز خشک‌فهمی‌ها و جمودهایی است که مانع پیش‌رفت علمی حوزه‌اند. کسانی که با کج‌اندیشی #اغلاق_لفظی و #پیچیدگی_لغوی را مزیت می‌بینند و نمی‌دانند؛ یا می‌دانند و اغراضی دارند؛ که با این جمود خود طلبه متوسط را در مرحله ابتدایی رشد علمی متوقف؛ و رشد علمی طلاب مستعد را کند می‌کنند به گونه‌ای که این سرمایه‌های ارزشمند اسلام معمولا نمی‌توانند به سطوح بالاتر برسند و برخی پیش از رسیدن به منظومه علمی ذبح می‌شوند و برخی دیگر به مطالعات فرارشته‌ای حتی فکر هم نمی‌توانند بکنند. 🔆با این نگاه مسؤولین محترم حوزه علمیه قم که سال‌هاست پرونده تحول کتب درسی را در دست دارند و مسؤول اصلی رفع این مانع اساسی هستند مسؤولیت مضاعفی دارند که امیدواریم با عنایت و اهتمامی ویژه‌تر این مانع را بیش از پیش بردارند. محمدعلی افضلی سطح ۳ حوزه @salmanraoofi