✡️ شابتای زوی و فرقه دونمه (1)
1️⃣ فضای پرهیاهوی مسیحایی که در حوالی نیمه سده 17 آفریده شد و به انقلاب پوریتانی انگلیس و موج گسترده انتقال نیروی انسانی به قاره آمریکا پیوند خورد، طبعاً باید «مسیح» خود را می‌آفرید. چنین بود که در سال 1665 «شابتای زوی» ظهور کرد!
2️⃣ #شابتای_زوی (1626-1676) در بنادر غربی #عثمانی «ظهور» کرد! نخست ادعا کرد که مسیح است ولی مدتی بعد، در زندان عثمانی، ادعای خدایی نمود. کمی بعد به #اسلام گروید. پیروان شابتای یهودیانی بودند که به بازار او رونق می‌دادند. با گروش شابتای به اسلام، پیروان #یهودی او نیز «مسلمان» شدند و همانند مارانوهای مسیحی فرقه‌ای از #یهودیان_مخفی را در جهان اسلام بنیان نهادند که #دونمه نامیده می‌شوند.
3️⃣ سیر تکوین ماجرای شابتای زوی و دعاوی او و ترکیب پیروانش پیش‌نمونه ظهور سه «پیامبر» دروغین و نامدار دیگر در دو سده پسین است: #یاکوب_فرانک در شرق اروپا، #نمود در هند و #علی‌محمد_باب در ایران.
4️⃣ شابتای زوی از حمایت یک «پیامبر دروغین» به‌نام #ناتان_غزه‌ای برخوردار بود و درواقع تکاپوی این دو سناریوی واحدی را رقم زد. نام اصلی ناتان غزه‌ای (1643-1680) «آبراهام ناتان لوی» است. پدرش حاخامی سرشناس با گرایش های کابالی بود و رئیس #یهودیان_اشکنازی مقیم بیت‌المقدس به شمار می‌رفت.
5️⃣ ناتان در سال 1663 با دختر یک تاجر ثروتمند یهودی مقیم غزه ازدواج کرد و در این بندر اقامت گزید. او از این زمان به مطالعه رساله‌های #کابالا پرداخت، از مریدان طریقت #اسحاق_لوریا شد و به مناسک و اعمال رازآمیز روی آورد. مدتی بعد مدعی شد که در حال مکاشفه صدای خداوند را شنیده که اعلام کرده شابتای زوی «مسیح بن داوود» است و ناتان پیامبر اوست!!
6️⃣ #کابالیست‌ها و مروّجین مسیحی #آرمان‌های_مسیحایی آتش این دسیسه را شعله‌ور می‌ساختند. آنان #ظهور شابتای را تأییدی بر پیشگویی‌های قبلی دال بر ظهور مسیح در سال 1666 میلادی یافتند. به‌دلیل تبلیغات کانون مقتدر #زرسالاری_یهودی مستقر در #آمستردام، از تابستان 1665 داستان خروج شابتای زوی، آمیخته با افسانه‌های تحریک‌کننده مسیحایی، از طریق آمستردام در انگلستان و سراسر اروپا پخش شد. گفته می‌شد #اسباط_ده‌گانه بنی‌اسرائیل خروج کرده‌اند، مکّه را تصرف نموده و اکنون با سپاهیان خود در صحرای عربستان عازم اشغال ایران‌اند!!
7️⃣ از این زمان نویسندگان «یهودی – مارانو» و چاپخانه‌های هلند و ایتالیا تکاپویی شدید را آغاز کردند. در طول سال 1666 تبلیغات گسترده و حیرت‌انگیز انتشاراتی، به‌سود شابتای صورت گرفت و رساله‌های متعدد به زبان‌های هلندی، انگلیسی، آلمانی و ایتالیایی درباره خروج شابتای زوی و کرامات و تعالیم او در سراسر اروپا منتشر شد. تصویر روی جلد برخی از این رساله‌ها در دائرة‌المعارف یهود مندرج است. برای نمونه، در آلمان تصاویری پخش شد که شابتای زوی، پادشاه ده سبط گمشده #بنی‌اسرائیل را سوار بر اسب و ایستاده بر روی تپه‌ای نشان می‌داد در حالی که در زیر پای او ارتش صلیبی در حال هجوم است و ارتش مسلمانان در حال گریز!
8️⃣ کمی بعد در آمستردام رساله‌ای منتشر شد که #ظهور_مسیح را اعلام می‌کرد. در این رساله نقاشی‌ای از شابتای زوی مندرج است در حالی‌که بر تخت سلطنت تکیه زده، تاجی بزرگ بر فراز سر اوست و درباریان در پیرامونش ایستاده‌اند. بر روی جلد رساله دیگر (چاپ آمستردام)، که بر آن تصویر تاج شابتای مندرج است، این عبارت را می‌خوانیم: «شابتای زوی، پادشاه اسرائیل و مسیحِ خداوند یعقوب.» تاریخ چاپ این رساله «سال اول احیای پیامبری و سلطنت» است.
✍️ عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡️ شابتای زوی و فرقه دونمه (2)
1️⃣ ماجرای #شابتای_زوی موجی بزرگ را در اروپا پدید ساخت و تعداد کثیری از مردم فقیر مسیحی، حتی از طریق فروش خانه و وسایل زندگی خود، گروه گروه راهی زیارت بیت‌المقدس شدند. تحریک فوق‌العاده #آرمان‌های_مسیحایی در قاره اروپا یکی از دستاوردهای ماجرای شابتای زوی است.
2️⃣ ماجرای شابتای واکنش مقامات عثمانی را بر‌انگیخت. #احمد_کوپرولو، صدراعظم مقتدر عثمانی، دستور دستگیری شابتای را صادر کرد اما ماجرای شابتای را جدّی نگرفت. او «ماهیت سیاسی» ماجرا را درنیافت و آن را صرفاً یک داعیه‌ی دینی و احتمالاً ناشی از عدم تعادل روانی شابتای دانست. در ظاهر، ادعای مسیحایی شابتای در چارچوب فرهنگ و عقاید #یهود بود و به مسلمانان ارتباط نداشت و دعوی سلطنت او بر #بنی‌اسرائیل حقیر و احمقانه جلوه می‌کرد.
3️⃣ بر شابتای سخت نگرفتند و تنها وی را حبس کردند. شابتای در 15 سپتامبر 1666 در حضور سلطان محمد چهارم داوطلبانه اعلام مسلمانی کرد. سلطان، که فردی مذهبی بود، تحت تأثیر گروش شابتای قرار گرفت و ساده‌دلانه نام «عزیز محمد افندی» را بر او نهاد و به وی لقب «کپچی باشی» و مقرری روزانه 150 پیاستر اعطا کرد.
4️⃣ شابتای پس از اعلام مسلمانی در آدریانوپول و سپس در استانبول ساکن شد و زندگی دوگانه‌ای در پیش گرفت. او در ظاهر مناسک اسلامی را انجام می‌داد ولی در خفا #یهودی بود. شابتای اینک در رأس فرقه‌ای از #یهودیان_مخفی جای داشت که به تأسی از او به #اسلام گرویده بودند. دائرة‌المعارف یهود می‌نویسد: «همگی آنان یهودیان پنهانی بودند که به‌مثابه یک گروه #جنگجویان_مخفی علیه خلیفه عمل می‌کردند.»
5️⃣ شابتای در مراسم پنهانی فرقه، که دارای صبغه کاملاً #یهودی بود، حضور می‌یافت و نمایندگان و سخنگویان اصلی او، و در رأس آنها #ناتان_غزه‌ای، رسماً #یهودی بودند. شابتای که اینک مورد علاقه سلطان بود، با فرقه‌های #دراویش مسلمان عثمانی نیز رابطه برقرار کرد؛ با تلاش او و اعضای فرقه‌اش آداب و عقاید جدیدی در میان برخی از فرقه‌های دراویش شکل گرفت که آمیخته‌ای از #تصوف سنتی اسلامی و عقاید و مناسک #یهودی بود. [دقت كنید]
6️⃣ مناسک فرقه شابتای آمیخته با #هرزگی_جنسی بود. بعدها، این گرایش در فرقه #یاکوب_فرانک بارزتر شد. پس از مدتی راز تکاپویِ فرقه شابتای آشکار شد و در اوت 1672 شابتای زوی و برخی از پیروانش به دلیل ترویج هرزگی جنسی در میان مسلمانان دستگیر شدند. در ژانویه 1673، احمد کوپرولو شابتای و سران فرقه‌اش را به آلبانی تبعید کرد. در دوران تبعید شابتای نیز پیروان او در کسوت مسلمانان به زیارتش می‌رفتند. در 17 سپتامبر 1676، شابتای زوی در پنجاه سالگی در آلبانی درگذشت.
✍️ عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter