⭕️ ابلیس از منظر صوفیه با تأکید بر آثار عطار نیشابوری – محمدرضا احمدی
▪️ چکیده
داستان استکبارورزی و امتناع ابلیس از سجده بر حضرت آدم(علیه السلام)، در منابع اسلامی و همچنین در آثار اهل تصوف بازتاب بسیار داشته و تلقی و تفسیرهای گوناگون از آن ارائه شده است. در این میان، بسیاری از اهل تصوف، طغیان و تکبر ابلیس را برنتافته و با برخی توجیه و تأویلها درصدد تنزیه و اثبات بیگناهی ابلیس برآمدهاند؛ تاجاییکه حتی به تقدیس ابلیس اغواگر پرداخته و او را «سید الموحدین» و اسوه و الگوی اهل توحید خواندهاند. شیخ فریدالدین عطار نیشابوری (شاعر شهیر و صوفیمشرب ایرانی) نیز با توسل به برخی تمثیلها در مقام دفاع از ابلیس و توجیه اثم و عصیان او برآمده و در این زمینه، پیرو صوفیان سلفی چون حلاج و عینالقضات است که پیش از او در مسیر تطهیر و تقدیس ابلیس گام برداشتهاند.
عطار در آثار و اشعارش میکوشد تا ابلیس را مقهور بیچون و چرای قضا و قدر الهی و عاشقی راستین و موحدی محب حضرت حق معرفی کند که جفای راندهشدن از رحمت الهی را بهجان خرید و تحمل کرد و از زخم رجم و لعنت نرنجید. به باور او، ابلیس از سر عشق و غیرت، سجده بر غیر خداوند را برنتابید و قهر و لعنت را بر لطف الهی ترجیح داد و بدینواسطه، نماد قهر الهی گشت و چون در آن قهر بسیار خوشی دید، از خداوند امان و مهلت خواست. پوشیده نیست که انگارۀ بیگناهی ابلیس در تقابل با مضمون آیات کریمهای است که به گردنکشی و استکبارورزی ابلیس بهصراحت دلالت دارند و بر عصیان و طغیان او انگشت تأیید مینهند. در این مقاله، افزون بر نیمنگاهی به پیشینه دفاع از ابلیس و تنزیه او، با استناد و استشهاد به آثار عطار نیشابوری و در آینه اشعارش، نگاه او به ابلیس و تلاش و تأویلهای او در راستای تنزیه و تقدیس ابلیس، روایت و تحلیل شده است.
▪️ سخن پایانی
ابلیس از دیدگاه آیات و روایات، دشمن قسمخورده انسان است و در همهجا برای آدمی دام میگسترد تا او را از راه راست منحرف سازد. ابلیس در نظر برخی صوفیه اینگونه نیست و آنان با تأویلات خود بهگونه دیگری به او مینگرند. از آن جمله عطار نیشابوری است که به ابلیس از دیدگاه یک صوفی عاشق مینگرد و از بعد عاشقانه به این مسأله میپردازد. در این رابطه میتوان گفت که تصوف عطار، تصوفی است عاشقانه تا عابدانه. وی نیز مانند حلاج و عینالقضات و عدهای از صوفیه حتی به دفاع از ابلیس و توجیه عصیان او پرداخته و در این راه از تمثیلات نیز بهره برده است. سیمای ابلیس از منظر وی سیمایی مثبت است؛ چراکه به هر اندازه که لطف خداوندی لازم است، ابلیس نیز نماد قهر خداوندی میباشد.
در آثار عطار پارهای از مسائل مربوط به ابلیس، با شطح و طامات آمیختگی دارد. از دیدگاه صوفیه، شطحیات رازهای نهان اهل وجد است که گاه بهدور از عرف و دین و خلاف ادب شرعی بوده و غلیان و شور، و وجد و سکر در عارف بهجایی میرسد که مانند حلاج دم از «انا الحق» میزند. بهنظر میرسد دفاع از ابلیس در ابتدا منبعث از مکاتب و جریانهایی است که در ادامه راه با توجیه مقوله شر در عالم هستی و نیز مصداقی از تجلی اسمای الهی، به انحراف میگرایند و بعدها نیز توسط فقیهان بهویژه عالمان تشیع مورد نکوهش و سرزنش واقع میگردند. البته این جریان در قرنهای نخستین اسلامی بهمنصه ظهور میرسد و نوعی ادب شطحیانه یا دفاع از ابلیس بهوجود میآید و در همان قرون نخستین نیز رفتهرفته رو به افول مینهد؛ تاجاییکه در شعر و ادب ایران اسلامی جز اشارهای از جهت ادبی، آثاری از این نوع جریان بهچشم نمیخورد.
📌 مطالعه متن کامل مقاله در سایت: ابلیس از منظر صوفیه با تأکید بر آثار عطار نیشابوری – محمدرضا احمدی
#عطار
#تقدس_ابلیس
🔵صوفی پژوهی
@sufi110
صوفی پژوهی
🔶رمان نقد تصوف
🔰🔰آبرو براى چه مى خواهى2️⃣4️⃣
❇️آقاى فاضل: از این عجیب تر داستانى است که در همین تذکره عطّار(1) مى خوانیم که یکى از مریدانى که سال ها خدمت بایزید مى کرد روزى گفت: اى استاد، من سى سال است شب و روز عبادت مى کنم و از حالاتى که تو مى گویى اثرى نمى بینم.
بایزید گفت: سیصد سال دیگر هم نخواهى دید!
مرید: عجب، براى چه؟
ـ براى اینکه نفست حجاب و مانع است.
ـ راه چاره دارد؟
ـ بله، امّا قبول نمى کنى.
ـ نه قربان هر چه بفرمایید مطیعم.
ـ الان مى روى سر و ریشت را مى تراشى و برهنه مى شوى و گلیمى به خود مى پیچى، توبره اى به گردن انداخته، در آن گردو مى ریزى، بچّه ها که دورت جمع شدند داد مى زنى هر که یک سیلى به من بزند یک گردو به او مى دهم; به همین حالت دور شهر مى گردى و هر جا تو را مى شناسند مى روى، علاج تو این است!
ـ سبحان اللّه این حرف ها یعنى چه؟
ـ به همین کلمه مشرک شدى، چون نفست را تقدیس کردى.
ـ مى شود راه دیگرى پیش پاى من بگذارى؟
ـ نخیر!...
ـ من که نمى توانم به این کارها راضى شوم.
ـ پس تو را نمى پذیرم.(2)
ـ (زبان حال مرید) نه شیر شتر و نه دیدار عرب.
💢درویش: عجب مرید کم حوصله اى! او اگر مرید صادق بود باید بداند که بایزید طبیب روح است و هر چه بفرماید او باید اجرا کند.
❇️آقاى فاضل: شما را به وجدانتان انصاف دهید همان بایزیدى که مى گوید در قیامت پرچم من از پرچم محمّد بن عبداللّه(صلى الله علیه وآله)بلندپایه تر است.(3) به مرید بیچاره اش چه دستورى مى دهد! مى گوید: تا آخرین نفس باید براى ریختن آبروى خود بکوشى تا براثر این ریاضت، نفست ازآلودگى پاک شود.کدام دین چنین فتوایى مى دهد؟
✳️ادیب زاده: عجب است از گروهى که هنوز هم از این خرافات دفاع کرده و بایزیدها را از مفاخر دوران مى شمارند.
❇️آقاى فاضل: در تذکره(4) مى نویسد: بایزید سى سال سرگردان بیابان شامات بود و گرسنگى و بى خوابى مى کشید مسلّماً باید ثمره سى سال بى خوابى و گرسنگى، همان تراوشات افکار بایزید باشد که نمونه آن را شنیدیم و بعداً هم به مناسبت نمونه هاى دیگرى را خواهیم دید.
(1). تذکرة اولیاء، ص 142.
(2). تذکره، ص 124، طبع تهران.
(3). همان، ص 112.
(4). تذکره، ص 116.
#ارمغان_خانقاه
#نقد_مثنوی
#رمان
🔵صوفی پژوهی
@sufi110
#نقد_وهابیت
👈🏻 تخریب قبور بقیع وجنایات وهابیت
و آبادانی قبرهای بزرگان اهل سنت
#یوم_البقیع_العالمی #روز_جهانی_بقیع
#تفرقه #وهابی #تخریب_بقیع
#هشت_شوال #۸_شوال
📌 چهارشنبه
☀️ ۲۹ فروردین ۱۴۰۳ هجری شمسی
🌙 ۸ شوال ۱۴۴۵ هجری قمری
🎄 17 آوریل 2024 میلادی
📎
🔵صوفی پژوهی
@sufi110
#آیت_الله_بهاءالدینی #ذکر #یونسیه
🔻 مرحوم آیتالله بهاءالدینی - خدا رحمتشان کند - عالم بزرگواری بودند که این اواخر، شبهای جمعه سخنرانی میکردند.
🔸 یادم است چند شب جمعه راجع به این جملهی آقا امیرالمؤمنین (علیه السلام) در دعای کمیل توضیح میدادند که: «یا من اسمه دواء و ذکره شفاء»،
🔹 ذکر یعنی یاد مطلق. اما اسم، دوا است. چرا؟ باب علمی این مطالب، جدا است؛ مثلا «لا اله الاّ الله»، با «لا اله الاّ هو» و با «لا اله الاّ انت»، در قرآن سه مرحله دارد، سه بخش است و سه حال میخواهد.
🔸 حضرت یونس نبی (علیه السلام) در فشار و ظلمات قرار گرفت. پشیمان و ناراحت [بود] و حق تعالی را در کف دریا و در بطن حوت حاضر میبیند و از آنجا صدا میزند «لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ» (انبیاء، ۸۷)،
🔹 در این عبارت چند محتوی را ترکیب کرده است، یک «لا اله» دارد، آن هم با «لا اله الاّ أنت»، یک «سبحانک» دارد که تسبیح خدا است، یک محتوای استغفاری دارد که «إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ» [است]. این، یک داروی مرکبی است که خدای متعال برای این نبی فرستاد و بعد هم «فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّينَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذَلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ» (ما دعاى او را به اجابت رسانديم؛ و از آن اندوه نجاتش بخشيديم؛ و اينگونه مؤمنان را نجات مىدهيم!)
🔸 این ذکر و این دعا، دعای خواندنی و ذکری شد که اکثر اهل ایمان مرور میکنند و در روایات هم است.
کد ۴۳۵۳
┄┅═✧❁ااا❁✧═┅┄
🖊 حجتالاسلام والمسلمین حاج شیخ جعفر ناصری
#عرفان_اسلامی
#ذکر
#ذکر_یونسیه
🔵صوفی پژوهی
@sufi110