🌖حاشیه 〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️ ✍️سید رضا شیرازی ✅رویکرد تطبیقی در پژوهش،دیدگاه همه‌جانبه‌نگر به موضوع را به دنبال دارد. رویکرد تک‌جهتی در شناخت یک پدیده، پژوهشگر را از دیدن ابعاد مختلف آن محروم می‌سازد و او را سطحی‌نگر بار می‌آورد. ⚠️اما به‌کارگیری عالمانه رویکرد تطبیقی در پژوهش نیازمند عبور از موارد شباهت و تفاوت ظاهری به مواضع خلاف و وفاق واقعی در موارد زیر است: 1️⃣سؤالهای اساسی و رخنه‌های معرفتی 2️⃣پیشینه و بستر معرفتی 3️⃣مبانی و مبادی تصوری و تصدیقی 4️⃣ادله، رویکردها و روشها 5️⃣لوازم، آثار و نتایج 6️⃣رقبا، امثال و اغیار 7️⃣پارادایمها، سیستمها و نظامهای فکری 8️⃣ادبیات و زبان (بنگرید: قراملکی، روش‌شناسی مطالعات دینی ص 313) ♦️تا آنجایی که من مطلع هستم، تا کنون سه نظریه نسبت به زیارت در دنیای غرب ارائه شده است: 1️⃣نظریه جماعت‌وارگی(کامیونتاس) یا آستانگی توسط ویکتور ترنر 2️⃣نظریه رقابت توسط مایکل سالنو 3️⃣نظریه حرکت توسط سایمن کولمن (کتاب اخیر کولمن با عنوان Powers of Pilgrimage: Religion in a World of Movement باید خواندنی باشد) 🔺ظاهرا، استعاره سیالیّت در ادبیات دین‌پژوهی و جامعه‌شناسی دنیای غرب به معنای دارای ویژگی‌های سیّالات(مایعات) بودن است. ویژگی‌هایی از قبیل روان بودن، نفوذ کردن(همانند نفوذ آب در اسفنج)، جذب و حل کردن مواد در خود، تغییر شکل و ... است. 🔥بنابراین سیالیّت تجربه دینی بدین معناست که دائما در حال تغییر شکل است. به عبارتی دیگر، دین‌پژوهان غربی همانند هرویولوژه که دین و دینداری در دنیای معاصر را امری سیّال می‌دانند، قائل به تغییر دین و دینداری هستند. 💥در نظر هرویولوژه دین در پس‌زمینه مفهوم «حرکت» قابل درک است. به همین جهت او تمرکز صرف بر مناسک مکان‌بنیاد و یا توجه صرف بر «مکان» در مناسک را به چالش می‌کشد. در دیدگاه او حتی در زیارت که همواره با «مکان» پیوند خورده بود، نیز این تحول قابل رؤیت است. خود «سفر» و حرکت تبدیل به ویژگی اساسی زیارت می‌شود. ☄️اهمیت «حرکت» از نظر هرویولوژه تا حدی است که به نظر او می‌تواند به عنوان استعاره در مفهوم دینداری معاصر استفاده شود و گونه «دینداری زائرانه» در برابر گونه «دینداری گرویده» قرار می‌گیرد. در گونه دینداری زائرانه، دین امر فردی، داوطلبانه، تجربی و عاطفی است. در گونه دینداری گرویده، هویت دینی در شخص پررنگ است و خود را به یک جماعت دینی مشخص متعلق می‌داند. ✅برخلاف برخی از پژوهشگران(که تعداد آنها کم نیست) دکتر پویافر بحث خود را بر اساس نظریه منسوخ شده ترنر مبتنی نکرده است. برعکس پژوهش ایشان مبتنی بر آخرین نظریات نسبت به زیارت است. 💫انواع و اقسام استعاره‌هایی که برای دین و دینداری به‌کار برده می‌شود بر اساس فضای دین‌ و دینداری در غرب است و تفاوت محسوسی با دینداری در جوامع اسلامی و مخصوصا جامعه شیعی و بالاخص ایران که دارای حکومتی مبتنی بر دین است، دارد. ⛔️خطای راهبردی برای دین‌پژوه؛ تحلیل مناسک زیارت اربعین بر اساس نظریه‌های غربی است. علاوه بر این که چنین مطالعه تطبیقی از سطح و عمق کافی برخوردار نخواهد بود. ❇️عمیقا معتقدم که باید دین‌پژوهان معاصر، به نظریه‌پردازی روی آوردند و جامعه علمی ما را از دام مصیبت‌بار نظریه‌های غیربومی که با جامعه و فرهنگ‌مان ناسازگارند، برهانند. کاری که زیبنده آقای دکتر محمدرضا پویافر و امثال ایشان است و با توجه به قدرت فکری و مایه علمی که دارند، دشواری چندانی برایشان ندارد. 〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️〰️ 📌پی‌نوشت: همه را به خواندن مقاله خانم دکتر شریعتی با عنوان «سیالیت و مناسک دینی» توصیه می‌کنم. #نظریه‌پردازی_زیارت #محمدرضا_پویافر #سیالیت_زیارت #تجربه_دینی #دین‌پژوهی #سید_رضا_شیرازی 🆔@tammolaat