#بخش_دوم
اقسام و سیر تاریخ نگاری اسلامی 4- ذیل نویسی و مختصر نویسی در سیر تاریخ نگاری.شاید #طبری( باکتاب ذیل المُذَیَّل) نخستین کسی باشد که بر کتاب خویش ذیل نوشته است که تاریخ رجال است .افراد دیگری در تکمیل تاریخ طبری اقدام کردند. #ابن جوزی ، خلاصه ای از المنتظم با عنوان #شُذور العقود فی تاریخ العهود در یک جلد فراهم آورد و سپس #دُرّه الاکلیل در ذیل المنتظم نوشت. در اوایل قرن هفتم #ابن اثیر مهمترین اثر خود، الکامل فی التاریخ ، را نوشت. #الکامل پس از تاریخ طبری شهرت فراوان پیدا کرد و مرجع مورخان شد.علمای دیگری نیز به ذیل ومختصرنویسی پرداخته اند.#ابن_عبری، اخبارالزمان را که به سریانی نوشته بود، پس از تهذیب و اضافاتی با نام تاریخ مختصرالدول به عربی برگرداند.
در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم آثاری دایره المعارفی تألیف شد که بخش مهمی از آنها تاریخ عمومی بود مورخانی مانند #ذهبی،#محمدبن_شاکر_کُتُبی ،#عبداللّه بن اسعد یافعی . تأثیر #باورهای_کلامی بر اندیشه تاریخی را می توان در اثر البدایه و النهایه ابن کثیر نام برد.
#اولین مورخی که مواد تاریخی را در ارتباطی تنگاتنگ با دیگر معارف انسانی مطالعه کرد، #ابن خلدون بود. از این زمان به بعد، تاریخ نگاری به انحطاط گرایید و تکرار و تلخیص آثار پیشین با افزوده هایی اغلب در باره حاکمان محلی ، چندی دیگر ادامه یافت.(26-36)
اقسام و سیر تاریخ نگاری اسلامی 5-تاریخ نگاری بر اساس #نسب_شناسی . آنچه در علم انساب مهم است شناخت نسبی از پیوستگی شعوب وقبایل وروابط داخلی آنهاست. پس از ظهوراسلام با بر جای ماندن ساختار قبیله ای ، دانش انساب نیز در فرهنگ اسلامی جایی باز کرد. سرآمد نسب شناسان سده دوم ، #محمدبن_سائب_کلبی، #عَوانه_بن_حَکَم_کَلبی و #ابومِخْنَف اَزدی بودند.قدیمی ترین کتاب موجود در انساب ، #حَذف مِن نسب قریش تألیف مُؤرِّج بن عمرو سَدوسی است.هشام بن محمد کلبی (#جمهره النسب) افرادی از خاندان زُبیری نیزبه علم انساب توجه نشان دادند. #ابن حزم اندلسی ، (جَمْهَره انساب العرب)، #ابن_قُدامه_مَقدسی (التبیین فی انساب القرشیّین) ،#یاقوت_حموی (خلاصه ای از جمهره النسب هشام کلبی با نام المُقتضَب) #الانساب_سمعانی ،#ابن_اثیر خلاصه ای از آن به نام تهذیب الانساب فراهم نموده و به آن مدخلهای جدید نیز افزوده است . #سیوطی نیز لُبّ اللباب را با حذف تراجم از کتاب الانساب ، استخراج کرده است .جز این از سده سوم به بعد، نویسندگان شیعی آثار فراوانی در باره تبار طالبیان و انساب و اعقاب علویان تألیف کردند.(36-39)
اقسام و سیر تاریخ نگاری اسلامی 6– تاریخ نگاری به #شیوه_طبقات. در این شیوه افراد متعلق به یک گروه یا دوره و..در یک ردیف قرار می¬گیرند،همراه با شرح¬حال آنان. کتب #الطبقات_الکبری از #محمدبن_سعد مشهور به #کاتب_واقدی است
هم زمان با ابن سعد، #خلیفه_بن_خیاط پس از آن ، شیوه طبقات به کتب تراجم دیگر شاخه های علمی راه یافت.
اقسام و سیر تاریخ نگاری اسلامی 7-#سرگذشت_نامه ها. اینگونه آثار را در تعریف عام تاریخ ، بخشی از متون تاریخی می توان به شمار آورد. به تأسی از نوشتنِ سیره پیامبر ، تک نگاریهایی نیز در باره سیره و سرگذشت خلفا و فرمانروایان و دانشمندان تألیف شد. #معرفه الصحابه از ابن منده ابوعبداللّه محمدبن اسحاق محدّث اصفهانی ، که بخشهایی از آن باقی است . ابوموسی مَدینی، ذیلی بر آن نوشت . #ابونعیم اصفهانی ،#معرفه الصحابه را تألیف کرد که چاپ شده است. از دیگر منابع مهم رجالی ، #الاستیعاب فی معرفه الاصحاب ابن عبدالبر ،ابن اثیر کتاب اُسْد الغابه فی معرفه الصحابه را از جمع کتابهای یاد شده پس از آن ذهبی ،فهرستواره ای از #اسدالغابه با اضافات خود، نوشت .کتب رجال برای جرح و تعدیل راویان حدیث فراهم آمد. از مهمترین این آثار #التاریخ_الکبیر ابوعبداللّه محمدبن اسماعیل #بخاری ،سبک و سیاق تاریخ بخاری مبنای کار ابن ابی حاتم رازی قرار گرفت. علمای دیگری نیز بعد از آن به تلخیص پرداختند. در سده هفتم در عصر ممالیک علمایی مانند#ابن_خلّکان و#ابن_صُقاعی و #ذهبی( سِیَر اَعلام النُبَلاء )، #مقریزی (المُقفّی الکبیر) بودند. #سیوطی هم تراجم عده ای از سلاطین و بزرگان مسلمان عصر خود را در نظم العِقیان فی اَعیان الاَعیان گرد آورد که می توان آن را تاریخ سیاسی و اجتماعی و ادبی اواخر دوره ممالیک دانست
📚ص۳۹-۴۸ کتاب تاریخ و تاریخ نگاری_ محمدرضاناجی
@tarikh_j
#بخش_سوم:اقسام و سیر تاریخ نگاری اسلامی 8-سده نامه ها. از سده هفتم به بعد تألیفاتی بر اساس محدوده زمانی سده فراهم آمد که عمدتا به شیوه عام و الفبایی است و در شمار سرگذشت نامه ها قرار می گیرد. می توان ابن ابی عُذَیبه( ک:انسان العیون فی مشاهیر سادس القرون) از لحاظ توالی زمانی موضوع کتاب ، #نخستین_سرگذشتنامه برپایه نظم سده ای به شمار آورد. نخستین سده نامه ای که زندگینامه بزرگان را به شکلی تفصیلی دربردارد، الدُر الکامنه فی اعیان المائه الثامنه ،#ابن_حجر عسقلانی است ،شاگرد برجسته ابن حجر، محمدبن عبدالرحمان #سخاوی هنگام پاک نویس کردن الدرر الکامنه ، تراجم بسیاری بر آن افزود.بررسی سرگذشتنامه های اخیر نشان می دهد که مؤلفان به علما و ادبا و متصوفه در قلمرو ممالیک و عثمانی ، یعنی نواحی مصر و شام و حجاز و یمن و آسیای صغیر، توجه داشته اند .
اقسام و سیر تاریخ نگاری اسلامی 9-تاریخ نگاری محلی . در جهان اسلام تاریخهای محلی بسیاری با صبغه علمی و دینی یا سیاسی تدوین شد.افزون بر کتب طبقاتِ پیشگامانی مانند #ابن سعد و #خلیفه بن خیاط ،تاریخهای محلی مثل تاریخ واسط اثر اَسلَم بن سهل رزّاز معروف به #بَحشَل واسطی ، تاریخ الرقّه محمدبن سعید در عهد سامانیان و پس از آن دوره حاکم نیشابوری ،تاریخ نیشابور را نوشت .#حمزه بن یوسف سَهمی ( تاریخ جُرجان) ،#ابونُعَیم اصفهانی ذکر اخبار اصبهان و...در مجموع ، تاریخهای محلی یادشده را باید در زمره کتب رجال به شمار آورد.بتدریج تاریخهای محلی جنبه عام یافت و علاوه بر تراجم رجال حدیث و روایت ، تراجم دیگر بزرگان و مشاهیر را نیز در بر گرفت . #خطیب_بغدادی( تاریخ بغداد ) ، تاریخ دمشق #ابن_عَساکر ،التدوین فی اخبار قزوین تألیف عبدالکریم بن محمد رافعی قزوینی.در سده نهم آثاری به همین شیوه در باره مکه و مدینه تألیف شد. محمدبن احمد فاسی، مؤلف آثار متعدد در باره تاریخ مکه ، العِقد الثمین فی تاریخ البلد الامین #اخبار_مکه تألیف محمدبن عبداللّه اَزرقی، محمدبن اسحاق فاکهی تاریخ مکه را به همان شیوه نوشت.از قدیمترین کتابها در باره مدینه ، تاریخ المدینه المنوّره از #عمربن_شَبّه نُمیری .از نخستین مؤلفان تاریخ محلی عربستان جنوبی ، ابن هشام است که کتاب التیجان فی ملوک حِمیَر را در باره تاریخ کهن یمن از جمع روایات وهب بن منبّه فراهم آورد. مورخان تاریخ های محلی در باره یمن ، شام ، مصر وشهرهای مهم اسلامی نگاشته اند وبه رویدادهای مهم آن سرزمین پرداخته اند. برخی تاریخهای محلی ، راجع به صاحب منصبان سیاسی و قضایی است .
اقسام و سیر تاریخ نگاری اسلامی 10-تاریخ نگاری #دودمانی . شیوه تاریخ نگاری دودمانی بسیار قدیمی است و ویژگی بارز اسلامی آن توجه خاص به مسائل اخلاقی و اداری است . شاید این توجه نشانه نفوذ تاریخ نگاری ایرانیان باشد که تاریخ را برحسب دوران حکومت شاهان تنظیم می کرده اند ، عَوانه بن حَکَم کلبی پس از او ابن نَطّاح محمدبن صالح (کتاب الدوله) را در باره دودمان عباسیان نوشت .از قدیمترین تاریخهای دودمانی راجع به سلسله های مستقل ، التاجی فی اخبار الدوله الدیلمیه ، اثری کهن در تاریخ سلجوقیان تألیف عمادالدین اصفهانی است . نمونه کاملی از تقسیم بندی دودمانی را می توان در اخبارالدُوَل المُنقطعه تألیف علی بن ظافر ازدی ،مشاهده کرد که شامل بخشهایی جداگانه در تاریخ دولتهای اسلامی است . کتب دیگری نیز درباره عباسیان وعثمانی ها و دول مختلف آن دوره مانند ایوبیان، مملوکیان، اتابکیان، فاطمیان و... نگاشته شد.
📚 کتاب تاریخ و تاریخ نگاری: محمدرضا ناجی ص48-67
@tarikh_j
#تاریخ_در_طبقه_بندی_علوم
#بخش_دوم:
علمای دیگر همچون #ابن حَزم ،#فخرالدین_رازی ، #شمس_الدین محمدبن محمود آملی نیز #تاریخ را #علم شمرده اند.حال آنکه #ابن_خلدون هنگام برشمردن علوم ، سخنی از تاریخ به میان نمی آورد.طاشکوپری زاده تعریفی از علم تواریخ وانواع آن دارد. در قرن نهم تعدادی از علمای بزرگ مصر، محمدبن سلیمان کافِیَجی (المختصر فی علم)،شاگرد او، عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی( الشَّماریخ فی علم التاریخ) ، محمدبن عبدالرحمان سخاوی (الاعلان بالتوبیخ لِمن ذَمّ التاریخ) تاریخ را تا حدودی هم تراز #علم_حدیث به شمار می آوردند .
📚تاریخ و تاریخ نگاری،محمدرضا ناجی
┄┅═══••✾❀✾••═══┅┄
@tarikh_j