♦️ به همت انجمن علمی پژوهشی تاریخ معاونت پژوهش جامعه الزهرا (س)؛ 📗 دومین شماره نشریه داخلی «گذرگاه» منتشر شد 📜 چکیده مقالات درج شده در نشریه داخلی «گذرگاه» http://www.jz.ac.ir/post/6406

با سلام و احترام خدمت دوستان و بزرگوارانی که در کانال در خدمتشان هستیم 🌹 ضمن عرض تبریک و تهنیت به مناسبت دهه کرامت قاب تصویر روزهای پنج شنبه ما، اختصاص پیدا کرد به موقعیت موقوفه حرم حضرت معصومه س، که به صورت مبسوط در کل روز، بارگذاری میشود. با تشکر 🌹 @tarikh_j

آستانه حضرت معصومه(س) موقعیت مرقد ☘باغ بابلان در کنار رودخانه و بیرون شهر قم بود. این باغ حتی در قرن های۷ و ۸ق نیز خارج از قم بوده، زیرا قاضی‎احمد قمی از شمس‎الدین صاحب دیوان یاد می‎کند که «‌متوجه شهر قم شد و چون به آنجا رسید، در مشهد شریف که بیرون شهر است فرود آمد ». همچنین به موجب یک وقف‎نامه از روزگار صفویان، حرم بیرون از باروی قم بوده است. در ایامی که شاردن از قم دیدار می‎کرده، دیوار پهن و ستبری از آجر میان ساختمان حرم و رودخانه کشیده شده بوده که به هنگام طغیان رودخانه، به حرم آسیبی وارد نیاید. 🍀بنابراین در آن روزگار نیز حرم با رودخانه فاصله چندانی نداشته است، گرچه امروز این فاصله به چند صدمتر می‎رسد، اما این عقب‎نشینی را نمی‎توان طبیعی دانست بلکه به گمان قوی مسیر رودخانه را بعداً کمی تغییر داده‎اند تا حرم از آسیب احتمال مصون بماند. 🍀نخستین بنا پس از دفن حضرت معصومه، اشعریان سایبانی از بوریا بر روی مزار او برافراشتند. این سایبان بر جای بود تا آنکه زنی به نام زینب «‌قبه بر سر تربت او نهاد ». البته در مورد نسب این زینب اختلاف است. حسن قمی مؤلف تاریخ قم (نوشته ۳۷۸ق/۹۸۸م)، او را دختر امام جواد(ع) و برخی دیگر او را دختر موسی مُبرَقع می‌دانند. سایبانی که اشعریان برافراشتند، می‎بایست تا نیمه قرن ۳ق برقرار بوده است. تنظیم:فاطمه میری طایفه فرد @tarikh_j

🍃مدفونین زیر قبه مطهر شیخ محمدجواد شاه عبدالعظیمی نیز در کتاب خود اینگونه آورده است که: 🍀هفت نفر امامزاده دیگر که از زنان مخدّرات محترمات از نسل حضرت امام محمد تقی علیه السلام می‌باشند؛ در ضریح مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام دفن شده‌اند که ☘سه دختر از اولاد بلافصل آن حضرت‌اند به نام‌های: زینب و امّ محمّد، و میمونه؛ و ☘چهار دختر از نواده‌گان آن حضرت می‌باشند: بُریهیّه، امّ کلثوم، امّ حبیب، و امّ محمّد که دختران حضرت موسی المبرقع که پسر حضرت امام محمّد تقی علیه السلام است، در این ضریح مطهّر مدفون می‌باشند؛ که با ☘خود حضرت معصومه هشت نفر می‌شوند؛ و ☘دو کنیز که یکی کنیز محمّد بن موسی المبرقع، و یکی دیگر کنیز احمد بن موسی است نیز در این بقعه متبرّکه مدفون‌اند. @tarikh_j

غارتِ افاغنه 🍀در پایان روزگار صفویان که افاغنه بر ایران تاختند، حرم معصومه(س) از این حمله بی‎نصیب نماند و اشرف افغان به هنگام عقب‎نشینی از برابر نادرشاه، همه نفایس و زر و زیورهای آستانه، حتی طلاهای روی صندوق مرقد شاه‎عباس را نیز کند و به یغما برد. 🍀از افشاریان تا قاجار در دوره نادری (۱۱۴۸-۱۱۶۰ق/۱۶۸۸-۱۷۴۷م)، و زندی (۱۱۶۲-۱۲۰۹ق/۱۷۴۸-۱۷۹۴) از مرمت یا تجدید بنای حرم، اطلاعی در دست نیست. اما در روزگار قاجاریان، حرم، شکوه و عظمت روزگار صفویان را بازیافت. ☘فتحعلی‎شاه (د ۱۲۵۰ق/۱۸۳۴م) سطح حرم را با سنگ مرمر فرش کرد، به تصریح کتیبه موجود، آیینه‎کاری دیوارهای حرم نیز در ایام او آغاز شد و در روزگار محمدشاه (د ۱۲۶۴ق/۱۸۴۷م) پایان یافت. تنظیم:فاطمه میری طایفه فرد @tarikh_j

☘نخستین ضریح مرقد، ساخته شاه تهماسب اول است. این ضریح در ۹۵۰ق/۱۵۴۳م به طول ۴/۸۰ و عرض ۴/۴۰ و ارتفاع ۲ متر از آجر بنا شد. در شمال این ضریح، دری چوبی برای ورود به مرقد قرار داشت که در ۱۲۱۳ق/۱۷۹۸م به جای آن دری نفیس از طلا به دستور فتحعلی‎شاه ساخته و نصب شد. شاه‎طهماسب بعداً ضریحی دیگر از فولاد سفید و شفاف در اطراف ضریح پیشین به فاصله نیم متری از زاویه جنوب غربی حرم نصب کرد. این ضریح در ۱۰۰۰ق/۱۵۹۱م توسط شاه‎عباس اول با ضریح دیگری تعویض شد. @tarikh_j

☘روزگار صفویه 🍀در روزگار صفویان، آستانه حضرت معصومه(س) شکوه و جلالی یافت. صفویان گنبد و بارگاه حضرت معصومه(س) را مرتفع‎تر ساختند و به کاشی آراستند. اینان، خادمان، حافظان و زائران را میهمان می‎کردند و هزینه می‎دادند. 🍃بنای ابوالفضل عراقی تا سال ۹۲۵ق/۱۵۱۹م بر جای بود. در این سال شاه‎بیگم دختر شاه اسماعیل اول صفوی به مباشرت عمادبیک، بقعه حضرت معصومه(س) را به صورت بنایی ۸ پهلو با ۸ صُفّه تجدید کرد و دیوارها را با کاشی مُعَرَّق بیاراست و در جلوِ آن ایوانی با ۲ مناره بنا نهاد و صحنی نیز با چند بقعه و ایوان طرح ریخت. @tarikh_j

حمله مغول و تیمور در حمله مغولان، قم نیز از آسیب مصون نماند. ولی احتمالاً به حرم آسیبی نرسید، زیرا ساختمان عراقی تا روزگار صفویان برجای بوده است. برخی گفته‎اند که تیمور گورکانی نیز قم را ویران کرد، ولی برخی منکر هجوم تیمور به قم شده‎اند. حمدالله مستوفی از ویران شدن قم یاد کرده است ولی از آسیب رسیدن به حرم به دست مغولان گزارشی نقل نکرده است. @tarikh_j

@tarikh_j

☘در میان شاهان سلسله صفوی، شاه صفی اوّل، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین در این حرم مدفون هستند. شاه صفی اول در سمت قبلیه روضه مطهر مدفون است که البته الان صورت قبر او برداشته شده و قبرش نمایان نیست. 🍀شاه عباس دوم که بزرگترین شاه صفویه بوده است، در کنار هبر شاه صفی و در محلی که هم اکنون به نام مسجد طباطبایی یا مسجد امام خمینی مطرح است دفن گردیده است. قبر وی تا حدود پنجاه سال پیش، کاملا نمایان بوده و سنگ قبر وی بیش از یک متر ارتفاع داشته است. جالب است که به باور مورخان، مسجدی که هم اکنون به نام مسجد طباطبائی معروف بوده و جنب ضریح مقدس حضرت معصومه (علیها السلام) قرار دارد، در حقیقت مسجد نیست، بلکه مقبره شاهان صفوی است. 🍀معماری خاص این محل نیز به مقبره بودن آن شهادت می دهد. در کنار قبر شاه عباس، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی نیز در دو صندوق و یک قبر مدفون هستند. برخی معتقدند هفتاد نفر از شاهزداگان صفوی که پس از حمله محمود افغان توسط وی سربریده شدند نیز در گرداگرد قبر شاه عباس دفن شده اند. ☘در میان شاهان قاجار، اگرچه اکثریت ایشان در حرم عبدالعظیم حسنی مدفونند، لکن فتحعلی شاه و محمدشاه در حرم حضرت معصومه (علیها السلام) و در صحن موسوم به «صحن کهنه» دفن شده اند. سنگ قبرهای آنها نیز برداشته شده و در موزه نگه داشته می شود. محل قبر فتحعلی شاه در صحن قدیم، هم اکنون به اتاق خدام تغییر کاربری داده و قبر محمدشاه نیز در غرفه ای قرار دارد که درب آن بسته است. @tarikh_j

🔻اعلام فراخوان مقاله همایش علامه امینی(ره) 🔸حوزه/ همایش علامه امینی(ره) با رویکرد نکوداشت صاحب الغدیر و ارتقای هویت دینی و مذهبی مردم، مردادماه برگزار می‌شود. 📋 مشروح خبر ؛ hawzahnews.com/news/906242 🌐 خبرگزاری رسمی حوزه در آذربایجان شرقی @hawzahnews_azrsh @tarikh_j

 #واقعه_هفت_تیر_۱۳۶۰ ✍ ۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی و ۷۲ نفر از اعضای حزب؛ روز قوه قضاییه ⬅️ روز ۷ تیر ۱۳۶۰ بر اثر انفجار یک بمب نیرومند در مقر حزب جمهوري اسلامي در تهران، آيت‌الله بهشتي و ۷۲ تن از ياران امام خميني به شهادت رسيدند؛ آیت‌الله سیدمحمد حسینی بهشتی، رییس وقت دیوان عالی کشور و بیش از ۷۰ نفر از مقامات و چهره‌های برجسته سیاسی از جمله چهار وزیر، چند معاون وزیر، ۲۷ نماینده مجلس و جمعی از اعضای حزب جمهوری اسلامی در جریان انفجار مقر اصلی این حزب به شهادت رسیدند. این حادثه شش روز پس از عزل بنی‌صدر از ریاست‌جمهوری صورت گرفت. روز سه‌شنبه (۱۳۶۰/۳/۳۰)، طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر در مجلس شورای اسلامی بررسی و با ۱۷۷ رای موافق، ۱۲ رای ممتنع و یک رای مخالف تصویب شد و روز اول تیرماه، حضرت امام خمینی(ره) حکم عزل بنی‌صدر را از مقام ریاست جمهوری صادر کردند. سازمان مجاهدین خلق پس از این وقایع، در ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، اعلام كرد كه فعالیت‌های این سازمان وارد فاز نظامی شده است، موج این فعالیت‌ها به قدری گسترده بود كه از مردم عادی در كوچه و خیابان تا مسوولین شاخص نظام را در بر گرفت. سه روز قبل از وقوع این حادثه، محمد جواد قدیری، عضو کادر مرکزی سازمان مجاهدین خلق و طراح اصلی انفجار مسجد ابوذر که در آن آیت‌الله خامنه‌ای، امام جمعه وقت تهران مورد سوءقصد قرار گرفت، به دوستان خود با اطمینان خبر داده بود که «روز هفتم تیر» کار یکسره خواهد شد. 👈 ادامه دارد... تنظیم: سیده زهرا محمدی @tarikh_j

◀️ چگونگی واقعه: در ساعت ۲۰:۳۰ هفتم تیر ۱۳۶۰ جلسه ای در سالن اجتماعات دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی ایران واقع در سرچشمه تهران برگزار شد. موضوع جلسه، تورم و انتخابات ریاست جمهوری آینده بود. پس از تلاوت قرآن و اعلام برنامه، سید محمد حسینی بهشتی سخنانش را به این شکل آغاز کرد: ما بار دیگر نباید اجازه دهیم استعمارگران برای ما مهره‌سازی کنند و سرنوشت مردم ما را به بازی بگیرند. تلاش کنیم کسانی را که متعهد به مکتب هستند و سرنوشت مردم را به بازی نمی‌گیرند انتخاب شوند… که در این لحظه انفجاری سالن اجتماعات را ویران کرد. سعید شاهسوندی؛ عضو سابق کمیته مرکزی سازمان مجاهدین، می‌گوید: که این انفجار توسط سازمان مجاهدین خلق طراحی و اجرا شده‌است و او و گروه دیگری که در جریان انجام این عملیات قرار داشته‌اند، در آن شب بی‌سیم سپاه را شنود می‌کردند تا از میزان موفقیت عملیات مطلع شوند. اجرای این عملیات را محمدرضا کلاهی به عهده داشت که خود از نیروهای خدماتی حزب به‌ شمار می‌آمد. او پس از انفجار توانست فرار کند و بعد از آن راهی فرانسه شد و با اینکه از مجاهدین بریده‌ بود؛ ولی به دلیل سابقه‌اش امکان زندگی علنی را نداشت تا سرانجام سال ( ۱۳۹۴) به احتمال زیاد در یک ترور کشته شد. مدفن تعدادی از کشته‌شدگان این واقعه در بخشی از قطعه ۲۴ بهشت زهرا قرار دارد که بعداً آرامگاه شهدای هفتم تیر در آن بنا گردید. امروزه در محل سابق دفتر مرکزی حزب جمهوری که در انفجار ویران شد مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی بنا شده است و زیر نظر سازمان تبلیغات اسلامی اداره می‌شود. روحشان شاد و قرین رحمت الهی و یادشان گرامی باد. @tarikh_j

معرفی شخصیت ابن تیمیه تنظیم: سیده فاطمه قره سید رومیانی @tarikh_j

دلایل حیرت شیعه در عصر غیبت نویسنده: نیک سخن، علی رضا؛ تابستان 1396 - شماره 30 (18 صفحه - از 131 تا 148) پس از شهادت امام حسن عسگری علیه السلام، به علت عدم معرفی جانشین از سوی ایشان و نیز القائات مسموم حکومت عباسی مبنی بر فرزند نداشتن حضرت امام حسن عسگری علیه السلام و نیز مدعیان دروغین امامت، شیعیان در بره ای از دوره غیبت صغری در حیرت و سرگردانی سپری نمودند و در شناخت امام خود دچار مشکل شدند. سازمان وکالت قوی، وجود سفیران اربعه و تلاش های ناحیه مقدسه، از عوامل رهایی شیعیان از حیرت و سرگردانی بود. در این مدت شیعیان از طریق نواب اربعه و نامه با حضرت امام حسن عسگری علیه السلام در ارتباط بودند و حضرت نیز از این طریق به تبیین مسائل می پرداخت و در صورت نیاز، خود با مدعیان امامت و سفارت از طریق توقیعات مبارزه می کردند در این میان عالمان شیعه با تالیف کتب کلامی به صورت علمی به مسئله امامت می پرداختند که این موجب رشد مکتب های کلامی و حدیثی در بغداد، قم، ری و .. شد. #اهلبیت #غیبت تنظیم: زهرا سادات حسینی @tarikh_j

پی آمدهای غیبت بر اندیشه و حیات سیاسی شیعه نویسنده: جودکی، محبوبه؛ زمستان 1384 - شماره 24 ISC (32 صفحه - از 33 تا 64) چکیده: غیبت امام زمان(ع) مهم‌ترین رویداد تاریخ سیاسی مذهب شیعه است که عملا تاریخ شیعه را به دو دوره مجزا؛ یعنی دوران حضور ائمه(ع) و دوران غیبت تقسیم کرده است. دوران غیبت کبری از سال 329ه آغاز شد؛ در نامه‌ای که امام مهدی(ع) چند روز قبل از وقوع غیبت کبری به علی بن محمد سمری چهارمین و آخرین سفیر خود نوشت، اعلام داشت که دوران غیبت کبری فرا رسید و ظهور مجدد او منوط به اجازه خداوند است.1 سال 329ه را می‌توان سال گسست در تاریخ رهبری شیعه نامید. وقوع این حادثه تأثیرات مهمی در تاریخ شیعه بر جای نهاد که مهم‌ترین آن خلاء رهبری است. این امر موجب بروز انشعاب‌هایی در درون شیعیان شد. علمای شیعی تلاش نمودند با تبیین نظریه امامت در دوازده نفر، مانع این امر شوند و پس از حملات فکری مخالفان به توجیه و تبیین مسئله غیبت پرداختند. اهتمام ایشان در پاسخ‌گویی به تکلیف رهبری شیعیان در زمان غیبت به ارائه نظریه جانشینی علما منجر شد و سرانجام تلاش کردند راهکارهای عملی و نظری چگونگی زندگی شیعیان در درون جامعه اهل سنت را نشان دهند. پاسخ فقهای این دوران به مسائل مربوط به خمس و سهم امام نحوه نگرش آنان را به غیبت امام زمان(عج) و ظهور مجدد ایشان نشان می‌دهد و این که در زمان غیبت تا چه حدی برای فقها به عنوان جانشینان امام در میان شیعیان اختیار و مسئولیت قائل بودند: به طور نمونه، شیخ مفید در کتاب فقهی‌اش، مقنعه، نظریه‌های مختلفی که تا زمان او در میان شیعیان در خصوص چگونگی صرف سهم امام در زمان غیبت وجود داشته، ذکر می‌کند؛ وی می‌نویسد: گروهی معتقدند که وجوب پرداخت خمس در زمان غیبت امام ساقط است و گروهی دیگر بر آنند که باید سهم امام را دفن کرد و به دست ایشان رساند. شیخ صدوق با ذکر حدیثی از امام صادق(ع) مبنی بر آن که امر به معروف و نهی از منکر برای آگاه کردن در حق مؤمن است و برای شخص نادان جهت دانستن او و تنها در این صورت واجب است، اما برای کسی که شمشیر در دست دارد نیست، می‌گوید: فرد مؤمن در صورت قادر نبودن ـ به دلیل تقیه ـ می‌تواند به نکوهش قلبی بسنده کند. 4. ابن ندیم، الفهرست، ترجمه محمدرضا تجدد، (تهران، اساطیر، 1381)، ص 402 ـ 403؛ هلالی، کتاب سلیم بن قیس، (بیروت، دارالفنون، 1980)، ص 94 ـ 95 ـ 135؛ طوسی، الامالی، (مشهد، آستان الرضویه المقدسه، 1410ق)، ص 96 ـ 97؛ مفید، الارشاد، ترجمه رسولی محلاتی، (تهران، علمیه اسلامیه)، ص 344 ـ 357؛ نعمانی، الغیبه، ترجمه سید احمد فهری، (تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1359) ص 134؛ صدوق، علل الشرایع، تحقیق سیدمحمدصادق بحر العلوم، (مکتبة الحیدریة، 1969)؛ همو، اکمال الدین و اتمام النعمة، به کوشش علی‌اکبر غفاری، (تهران، 1390ق)، ص 469 ـ 470." لینک کوتاه:http://noo.rs/17zaF #اهلبیت #غیبت تنظیم: زهرا سادات حسینی @tarikh_j