💠 احراز وثاقت راوی، انسداد یا انفتاح؟ (1)؛ 🔹استاد شیخ مسلم داوری 🕘 شروع برنامه ساعت ۲۱ 📱همزمان با پخش زنده از پیام‌رسان ایتا 🔻مرکز تحقیقات اسلامی مشهد مقدس 📽 لینک پخش زنده 🔸 تلگرام 🔸 ایتا 🌐 وب سایت 👤 (تلگرام) ارتباط با ما (ایتا)

📢 فایل صوتی هفتمین جلسه علمی ماه مبارک رمضان1402 🎙 استاد کاظم قاضی زاده 🖇 موضوع: حقوق انسان در قرآن (3) 🌐 در شبکه‌های اجتماعی ما را همراهی کنید:‌ تلگرام I اینستاگرام I ایتا | آپارات

🔻آموزش عربی از طریق قرآن ✍آلن جونز 📚Arabic Through the Quran - Alan Jones 🔹For English speakers or those who have struggled with Arabic grammar, I found this book excellent to help get your head around it.

🔻زیارت عوام، نخبگان، مومنان 🔹️اواخر  دوره‌ی دبیرستان (حدود بیست سال پیش) برای اولین‌بار به زیارت خانه‌ی خدا مشرف شدم. زیارت آن سال اما با یک چالش همراه بود: من به سختی می‌توانستم مقابل کعبه نماز بخوانم! ذهنیت انتزاعیِ تربیت‌نشده از امر قدسی، کارم را به هنگام مواجهه با مادیتِ امر قدسی سخت کرده بود. برای من سخت بود روبه‌روی خانه‌ای که از سنگ ساخته شده بایستم و خدا را بخوانم. بدیهی است که می‌دانستم برای خدا نماز می‌خوانم و این خانه‌ی سنگی، قبله است تنها؛ اما چالش عمیق‌تر از این حرف‌ها بود. من در ایام شباب قبل حج، خدا را وجودی منزه از ماده می‌دانستم به درستی و به هنگام نماز در بلد خویش، هیچ تصویر مادی از معنایِ پیشِ‌رو نداشته باشم. اما در مسجدالحرام قرار بود در برابر بنایی مکعب به ارتفاع بیش از ۱۳متر، ساخته‌شده از سنگ‌های گرانیت سجده کنم. بازگویه می‌کنم: بدیهی بود که نماز برای کعبه نیست و برای الله است و کعبه قبله است؛ اما تا به زیارتش مشرف نشده بودم، چالش "خدای منزّه و خانه‌ی نامنزّه" را وجدان نکرده بودم. سال‌ها بعد روایات امامیه را در موضوع حج خواندم. درست فهمیده بودم! کعبه از سنگ‌هایی است که نه سودی می‌رسانند و نه زیانی می‌زنند و نه مقدس‌اند (الکافی، ج۴، ص۱۹۹). در کعبه به‌خودی‌خود خبری نیست. اما غلط فهمیده بودم! هم امتحانِ حج همین است و هم سنگ‌ها به جعل الهی مبارک و محترم هستند. سنگ‌ها بوسیدنی شده‌اند، لمس‌شان شایسته است و برکت‌بخش هستند و پناهگاه (ابواب متعدد کتاب الحج در وسائل الشیعه). رسیدن به این درک که کعبه و سنگ‌هایش ماده هستند و هیچ ارزشی ندارند حتما لازم است؛ اما بسندگی به این درک، درست نمی‌نماید. مادیت حج، ممتاز شده است به جعلِ حرمت و برکتی که خداوند در آن قرار داده است. باز بایسته است در کنار این حرمت و برکتِ اعطائیِ واقعیِ کعبه، آن بی ارزشیِ ذاتیِ واقعیِ کعبه را نیز در ذهن داشته باشیم. این همان بخش سخت و امتحان‌زای حج است. در شماری از مکتوبات برادران دانشیِ علوم اجتماعی می‌خواندم که زیارت نخبگان، هرچه بیشتر به سمت انتزاع می‌رود و زیارت عوام به سمت ماده.‌ می‌پذیرم و وجدان کرده‌ام. اما بالاتر از این دو، زیارتِ مومنان است (نه اینکه آن دو مرتبه مومن نیستند). مومن به اینکه خدای منزّهِ از ماده، مسیر وصول عباد به خودش را همین ماده قرار داده در شمار مهمی از منزلگاه‌ها. قال زیاد است و حال و مجال اندک. ✍مصطفی قناعتگر @tavanerejal

🔻وقتی نهی‌ازمنکَر، اصلِ منکَر است 🔹️گاهی امر به معروف و نهی از منکر نتیجه‌ی عکس می‌دهد. مثلا فرد از اصل دین زده می‌شود و با اصل شریعت سر ستیز پیدا می‌کند. این نمونه را می‌توان در ادبیات فقهی، از مصادیق «وهن دین/ وهن شریعت» شمرد. در این صورت است که نهی از منکر نه تنها واجب نیست بلکه حرام است. امام خمینی، پیرامون شرایط امر به‌ معروف و نهی‌ از منکر نوشته است که اگر امر و نهی موجب وهن مذهب شود (ولو نزد افراد دیگری غیر از شخص مورد نظر)، جایز نیست. مگر اینکه مورد، از مهمات باشد. آیت الله فاضل لنکرانی در شرح‌ خود بر این کلام، از بی‌حجابی به‌عنوان یکی از مصادیق امور غیرمهم یاد می‌کند. در نتیجه نهی از آن را در صورت وهن مذهب و ایجاد شبهه و تزلزل در دین‌داری، جایز نمی‌داند. حتی اگر صرفا «احتمال» این داده شود که شخص مثلا لجبازی کند و بدتر کند (تاثیر الخلاف)، امر به معروف و نهی از منکر، واجب نیست. این فرض‌ها، در جامعه امروز ما به تجربه فراوان است. بسیاری از مردم، تحت فشارهای مالی و اجتماعی و رسانه‌ای و تهاجم فرهنگی و دیدن برخی ناکارآمدی‌های حاکمیّتی و ... هستند و آستانه تحمل پایینی دارند و طاقت ارشادات سخت را ندارند. بسیاری، به شدت این پتانسیل را دارند تا به محض برخورد آمرانه و ناهیانه‌ی دین‌داران، از اصل دین برگردند و ضد همه‌چیز شوند. وجهه‌ی برون‌دینی و برون‌مرزی کنش‌هایی مانند گشت ارشاد نیز بر همگان روشن است؛ به ویژه پس از اعمال رفتارهای غیر شرعی و غیر انسانی در کنش یادشده. این نظر امام خمینی و مرحوم فاضل لنکرانی، به این معناست که امر به معروف و نهی از منکر (در فرض یادشده) حتی با وجود شرایط اولیه و حتی با رعایت موازین شرعی و عقلی در فرآیند امر و نهی، ساقط و حتی گاهی خود منکری بزرگتر و خلاف شرع است. 📚تفصیل الشریعه، ص ۵۰ و ۶۳. #فقهی ✍مصطفی قناعتگر @tavanerejal

📚رویكردهای خاورشناسان به تاریخ‌گذاری حدیث؛ تحلیل و نقد ✔️برخی اسلام پژوهان غربی بر مبنای تردید و تشکیک در وثاقت اسانید و نقل‌ها، روایات و احادیث اسلامی را معتبر نمی‌دانند. از این‌‏رو، تاریخ‏‌گذاری روایات، اهمیت ویژه‌‏ای در مطالعات خاورشناسان داشته است. این اهمیت باعث پیدایش، اصلاح و تکمیل روش‏‌های مختلف تاریخ‏گذاری از سوی افرادی چون گلدزیهر، شاخت، ینبل و موتسکی، شده است. 🔺کتاب حاضر با هدف نقد و بررسی روش‌های مختلف غربیان در تاریخ‌گذاری روایات اسلامی تدوین شده و در قالب ۴ فصل سامان یافته است. 👈 معرفی و تهیه اثر: http://ijtihadnet.ir/?p=70978 @tavanerejal

‌ 🗓 🔴 احیاء مطالعه قرائات و تاریخ تحولات مصحف 🔸اختلاف در مصاحف صحابه و مصاحف امصار و اختلاف قرائات قرآن مسأله‌ای نوپدید نیست. مسلمانان از همان عصور نخستین متذکر و متوجه گستره این اختلافات بوده‌اند و در آثار متعددی این مسأله را بررسیده و واکاویده‌اند. با این وجود، در سده اخیر و به خصوص پس از توسعه صنعت چاپ و سیطره مصحف قاهره در شرق جهان اسلام، مسأله اختلاف قرائات به تدریج از مرکز توجه عموم مسلمانان و حتی عالمان مسلمان خارج شد و کمتر مورد پژوهش و مطالعه قرار گرفت. 🔸با قوت گرفتن جریان مطالعات قرآنی در آکادمیای غیر مسلمان، الگوهای مطالعه تاریخی کتاب مقدس به مطالعه تاریخ قرآن نیز راه یافت و در این میان، اختلاف قرائات یکی از مسائلی است که نظر طیف گسترده‌ای از پژوهشگران مطالعات قرآنی را به خود جلب کرده است. 🔸شادی حکمت ناصر، استاد مطالعات عربی کلاسیک در دانشگاه هاروارد، یکی از پژوهشگرانی است که در سال‌های اخیر پروژه پژوهشی خود را حول مسأله تاریخ قرآن و تاریخ قرائات قرآن تعریف کرده است. کتاب ارزشمند ناصر، «نقل قرائات قرآن: مسأله تواتر و نقل قرائات شاذ (بریل، 2012)»، از بهترین پژوهش‌هایی است که با الگویی روشمند و تاریخی به روند رسمی‌شدن قرائات قرآن پرداخته است. ناصر در جلسه‌ای که در روزهای پایانی ماه رمضان به همت انجمن ذکر MIT برگزار شد، بخشی از یافته‌های خود را ارائه داد. همچنین در روز پنجشنبه 7 اردیبهشت نشستی با حضور شادی ناصر و الهه شاه‌پسند (مترجم کتاب) و امیر ذوقی (نویسنده کتاب «ملاک‌های ترجیح قرائت») برای معرفی کتاب ناصر برگزار خواهد شد. 🔸همچنین در ماه رمضان سال گذشته، سلسله جلساتی به همت مؤسسه امام هادی علیه السلام در قم با حضور حمیدرضا مستفید با موضوع «تاریخ قرآن» برگزار شد که بخش زیادی از آن به مسأله «قرائات» اختصاص داشت. 🔸بی‌شک رویدادهایی از این سنخ نقشی اساسی در توجه و احیای مجدد پژوهش پیرامون تاریخ قرآن در فضای فکری دانشگاهی و حوزوی ایران خواهد داشت. #قرآن #رویداد_علمی 📚کانال تلگرامی البساتین @tavanerejal

🔻ارادت حاکم نیشابوری به امام رضا علیه‌السلام 🔹️محمد بن عبداللّه حاکم نیشابوری (۳۲۱-۴۰۵ ق)، محدث و قاضی شافعی مذهب در قرن چهارم هجری بود. برخی مورخین اهل سنت، حاکم را بخاطر نقل احادیثی در فضائل اهل بیت (علیهم السلام) به تشیع متهم کرده‌اند. «مستدرک علی الصحیحین» که تکمله دو کتاب صحیح بخاری و صحیح مسلم است، از مهمترین آثار او است. @tavanerejal

💢کلینی و استحسان؛ محیط‌شناسی علمی ✍️ مصطفی قناعتگر استحسانِ اصطلاحی در کلمات فقیهان عامه پیش از کلینی نیز به وفور دیده می‌شود. گرچه برای استحسان تعریف واحدی از سوی باورمندان به آن نمی‌بینیم، اما دیرین بودن این اصطلاح و رواجش در متون فقهی سده دوم به بعد امری روشن است. استحسان را چه به معنای افتاء بر اساس میل و خوشایند شخصی بدانیم (آنگونه که بیشتر منتقدان آن تعریفش کرده‌اند) و چه به معنای یک ابزار روشمند و دارای ملاک (با زیرمجموعه‌های اختلافی‌اش)، مورد پذیرش بیشتر فقیهان عامه‌ی پیشاکلینی است. می‌توان این احتمال را داد وقتی کلینی استحسان را مذمت می‌کند، صرفا دینداری بر اساس ذوق و سلیقه را اراده کرده؛ اما از کنار این احتمال نیز نمی‌توان گذشت که او صراحتا استحسان اصطلاحی را هدف گرفته و مورد نقد قرار می‌دهد. 👈 متن یادداشت: http://ijtihadnet.ir/?p=71175 🆔 https://eitaa.com/ijtihad

🔻چه کسی جعفری است؟ 🔹️کلینی به اسناد خود از حنان بن سدير روايت كرده مى‌گويد: «ابو الصّباح كنانى به حضرت صادق علیه‌السلام عرض كرد: به خاطر شما چه ناروايی‌ها از مردم مى‌بينيم [و زخم زبان‌ها می‌شنویم]! امام فرمود: مگر به خاطر من از مردم چه مى‌بينى؟ گفت: هرگاه ميان من و مردى سخنى ردّ و بدل مى‌شود به من مى‌گويد: جعفرى خبيث! فرمود: شما را به من سرزنش مى‌كنند؟ ابو الصبّاح گفت: آرى. فرمود: به خدا در ميان شما كسانى كه پيروى جعفر مى‌كنند بسيار اندک‌ هستند! همانا صحابه من كسى است كه ورعش بسيار باشد و براى آفريدگارش عمل كند و به پاداش او اميدوار باشد. اينان اصحاب من هستند». @tavanerejal

🔻کرونا و زدایشِ یک دینی‌پندارشده 🔸️مورد دست‌دادنِ نمازگزاران پس از نماز جماعت 🔹️رواج شماری از پدیده‌های دینی‌پندارشدۀ اجتماعی و عادت‌شدن آن، تاریخچه روشنی ندارد. شرایط زمانی و مکانی و جغرافیایی و اتفاقات روزگار، می‌تواند بر روی‌کارآمدن عادات دینی یا حذف آن عادات موثر باشد. نمونه روشن و ملموس این مفهوم، پدیده دست‌دادن (مصافحه) پس از نماز جماعت در میان عامه مسلمین است. مصافحه به عنوان یک امر دینی، در میان نمازجماعت‌گزاران، پیش از کرونا بسیار فراگیر و به شکل جدی دنبال می‌شد. همینجا بگویم روایتی وجود ندارد که فعل دست دادن پس از نماز را به طور خاص سفارش کرده باشد. فقها نیز رد کرده‌اند که دست‌دادن پس از نماز، «تعقیبات» شمرده شود و «وارد» شده باشد؛ بلکه نهایتا و عموما آن را جایز دانسته (زیرا نهی در موردش وارد نشده) و حتی مستحسن دانسته‌اند (عمومات سفارش به مصافحه)؛ در همین حال تاکید کرده‌اند کسی نباید به قصد اینکه چنین عملی (دست دادن پس از نماز) دینی است (قصد ورود) انجامش دهد. گرچه به خاطر دارم در برخی اجتماعات علمی که مراقبت بر آلوده‌نشدن به «بدعت» به شکل شدیدتری پیگیری می‌شد، این امر پیوسته متروک بود و تمام دانشیان به ارشادِ بزرگِ آن فضای علمی، از مصافحه پس از نماز ابا داشتند (مدرسه حاج آقای موسوی‌نژاد در مشهد). توجه کنیم به از بین رفتن یک عادت مذهبی که در میان عامه متدینین حتی مستحب دانسته شده (گرچه فقیه بگوید وارد نشده و رجائی است). عامه مومنین اساسا چنین مساله‌ای نداشتند که «نکند این فعل دینی نباشد». اینکه این دینی‌پندارشدۀ وارد/ابداعی/رجائی، از چه زمانی در عینیت اجتماعات مسلمانان بارز و از چه زمان رائج شد نمی‌دانم و شاید هنوز مشخص نباشد (در کتب متقدم، میانه و حتی تا همین اواخرِ فقهی نیز چنین مساله‌ای مطرح نبوده)؛ اما اینکه این رفتار عامه متدینان ازچه زمانی و توسط چه کسی در اکثر نمازجماعات حذف شد روشن است: کرونا و پروتکل‌های بهداشتی دنبالش، نقش‌آفرینان این حذف بودند. دیدیم که در بازۀ زمانی سه ساله، این عمل فراگیر چه نرم و گسترده به دست فراموشی سپرده شد؛ به‌گونه‌ای که انگار نه انگار حداقل صدسال متدینینِ نماز جماعت‌خوان بر آن به شکل عملی (گاه مقدم بر تمام تعقیبات منصوصه) تاکید داشتند. آیا این رفتار در آینده دوباره می‌تواند جای خود را در بستر دین‌داری عامه باز کند؟ @tavanerejal ✍مصطفی قناعتگر

🔻 مادّیّت حج: موردِ «کعبه» 🔸️ مطالعاتی در پیوند مادیت زیارت* با مفاهیم غیرمادی در روایات امامیه ▪️ محترم‌ترین ماده در میان مادیات حاضر در فرآیند حج، «کعبه» است؛ به گونه‌ای که حتی مسجدالحرام و مکه نیز احترام خود را از دربردارندگی کعبه به دست آورده اند[1]. ▪️ اندیشه «حرمت کعبه» نزد زائر، در افزونیِ رتبه زیارت موثر می افتد[2]. حرمت کعبه در دوران پیشااسلامی، در زیارت مومنان به آن و عقاب حرمت‌شکنان آن نمود یافته است[3]. نیز اساسا تمام بایدها و نبایدهای «اِحرام» که برای زائر در نظر گرفته شده، به هدف «کعبه‌پایی» و حفظ حرمت آن است[4]. ▪️ کمترین انتظاری که حرمت کعبه ایجاد می کند، ممنوعیت تخریب[5] و بایستگیِ بازسازی[6] آن در صورت ویرانیِ احتمالی است. ▪️ «هیبت» اماکن مقدس از مسائل مطالعات زیارت و پیوسته با «حرمت» است. بسیاری از زیارتگاه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا زائران را با ابعاد گسترده، شکوه معماری و تزئینات خود متحیر کنند. این هیبت، دو پیام را به زائران منتقل می کند: الف) شکوه و عظمت خدا/مراد ما بسیار زیاد و قابل احترام است. ب) هیبتِ مادی که این شگفتی را ساخته، احترام مشابهی (شبیه به احترام مزور) را می‌طلبد. کعبه در این مساله مسیری میانه را برگزیده است. این بنا در گودی قرار دارد؛ در حالی که در نظر گرفتن شکوه و هیبت اقتضا می‌کند اماکن مقدس در موقعیت‌های مرتفع ساخته شوند (بسیاری از معابد شرق آسیا). با این حال حفظ شکوه و مهابت و حرمت آن، ممنوعیت مرتفع‌سازی در اطراف آن را مطالبه می‌کند[7]. ساختمان کعبه همانگونه که از نامش نیز پیدا است، به شکل یک مکعب ساده است که با معماری های پُرکار و پرخرج بسیاری از بناهای مقدس دنیا متفاوت است (گرچه امروزه مینیمالیسم در معماری، جذابیت‌ها و طرفدارانی پیدا کرده است). با این حال، پوشیدگیِ این بنا با پرده، تمهیدی است برای هیبت افزایی[8]. ارتفاع کعبه که به هیبت آن افزوده اینک بیش از 13متر است؛ اما شواهدی نشان می‌دهد که این ارتفاع نسبتا زیاد، مورد تاکید نیست. ارتفاع کعبه در عهد رسول خدا حدود ۲متر بوده و بعدها به دست خلفای اسلامی مرتفع گردیده است. ▪️ «نذر و هدیه» (پیشکش)، واکنشی از جنس ارج‌نهی در برابر حرمت اماکن زیارتی است که از سوی زائران در شماری از ادیان و فرهنگ‌ها، انجام می‌شود. این پدیده از مصادیق چالش برانگیز مادیت حج است. میل به پیشکش اموال به پیشگاه کعبه با انگیزه‌های حاجت‌خواهانه یا ثواب‌طلبانه پیوسته طرفدارانی داشته است[9]. واقعیت این است که کعبه نه می‌خورد و نه می‌نوشد[10]؛ بلکه در نهایت این متولیان کعبه هستند که از این مادیات پیشکشی‌شده بهره‌مند می‌شوند[11]. به همین دلیل پیشکش به کعبه از اساس نکوهیده است[12]. راهکار ایجابی به پیشکش‌های احتمالی زائران، تقدیم آنان به زائران نیازمند است[13]. ✍ مصطفی قناعتگر @tavanerejal  ____________________________ * materiality of pilgrimage [1] علل الشرائع ؛ ص415 ؛ الفقيه ؛ ج2 ؛ ص191 [2] وسائل الشيعة ؛ ج‏13 ؛ ص242 [3] وسائل الشيعة ؛ ج‏13 ؛ ص238 [4] علل الشرائع ؛ ص415 [5] وسائل الشيعة ؛ ج‏13 ؛ ص236 [6] وسائل الشيعة ؛ ج‏13 ؛ ص208 [7] الكافي ؛ ج‏4 ؛ ص230 [8] وسائل الشيعة ؛ ج‏13 ؛ ص207 و ص211 [9] وسائل الشيعة، ج‏13، ص: 247 [10] وسائل الشيعة، ج‏13، ص: 254 [11] وسائل الشيعة ؛ ج‏13 ؛ ص255 [12] همان [13] وسائل الشيعة ؛ ج‏13 ؛ ص250