#رشته_جدید 💢پذیرش دانشجو در رشته جدید «احیاء تراث قرآنی و حدیثی» 🔹قابل توجه داوطلبان رشته های ارشد مجموعه امتحانی: علوم قرآن و حدیث (کد۱۱۱۱) آزمون سراسری: دانشگاه قرآن و حدیث وابسته به مؤسسۀ دارالحدیث برای اولین بار در کشور در رشته «احیاء تراث قرآنی و حدیثی» در مقطع کارشناسی ارشد، از بین خواهران و برادران علاقه مند در قم دانشجو می‌پذیرد. ⚜️مزایا: ۱. استفاده از امکانات پژوهشی و استادان مجرب ۲. امکان اشتغال به تصحیح و تحقیق نسخه های خطی ۳. معرفی و احیاء میراث ارزشمند ایران و جهان اسلام

🔻یک مدّاحِ متقدِّم 🔹️سفیان بن مُصعب کوفی عبدی، از اصحاب امام صادق علیه السلام و از مدیحه‌سرایان خاندان وحی است. در کتاب الکافی، کامل الزیارات (بر اساس برخی نُسخ)، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، رجال نجاشی، رجال کشی، رجال طوسی و نیز بسیاری از کتب حدیثی و رجالیِ پسینی از وی سخن به میان آمده است (الکافی، ج8، ص216؛ ثواب الاعمال، ص84؛ رجال نجاشی، ص65_66، رجال طوسی، ص220، رجال کشی، ج2، ص704). او از قبیلۀ «بنو عبدالقیس» است. مطالعۀ تاریخچۀ عبدی‌ها (عبدالقیسی‌ها)، دلدادگیِ دیرین و پیوستۀ ایشان را به آل‌الله علیهم السلام نشان می‌دهد. ایشان به هر کجای عراق و ایران که هجرت کردند، به نوعی ابراز علاقه خود را به امامان نشان دادند که البته برایشان کم هزینه نداشت (ر.ک: رسول جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ج1، ص153-159). سفیان (سیف)، به سرودن اشعارِ آیینی و ولائی و خواندن مرثیه‌های عاشورایی مشهور است. شوربختانه اشعار زیادی از وی به جای نمانده؛ اما به شهادت نجاشی، دیوان وی مورد توجهِ پیشینیان بوده است (نجاشی، الفهرست، ص65-66). شاید جامع‌ترین پژوهشِ تاکنون پیرامون وی را «سیدهاشم محمد» انجام داده است. وی یکی از شماره‌های مجموعۀ «أعلامُ الوِلاء» را به معرفی تفصیلی عبدی، ذکر روایاتِ از او و در موردِ او، گردآوری و بررسی دیدگاه‌های رجالیون حولِ او، آوردن اشعارِ موجودِ منسوب به او و تطبیق آن اشعار با روایات شیعه و سنی اختصاص داده است. به نظر می‌رسد تنها کمبود نوشتار سیدهاشم محمد، نپرداختن به پیشینه‌ی قبیله‌گی عبدی و تاثیر آن در زندگیِ ادبی_ولائی وی است. خدشه در وجودِ تاریخی عبدی، هیچ دلیل موجّهی ندارد. نیز تنها تضعیف موجود حول وی که توسط کشی صورت گرفته، به تصریح خودِ کشی، حدسی و اجتهادی است و بر اساس برنتابیدن مضامینِ اشعارِ عبدی و غلوّ انگاری آن است. نظریات محدث نوری، مرحوم مامقانی، آیت الله خویی، علامه امینی و سید محسن امین را در تحقیق سیدهاشم بخوانید. 📚لینک تحقیق سیدهاشم محمد: http://ito.lib.eshia.ir/81429/1/0 @tavanerejal

روضه‌خوانی در منزل امام صادق علیه السلام و وضعیت تقیه در مدینه سفيان بن مصعب العبدی از شاعران کوفی در زمان امام صادق علیه السلام بوده است و در رثای امام حسین علیه السلام شعر می‌خوانده است. ابو داود المسترق نیز پس از او از کسانی بوده که شعر سید حمیری را برای مردم می‌خوانده است. داستان زیر را ابوداود المسترق از سفيان بن مصعب نقل کرده است. سفیان گوید: بر امام صادق (ع) وارد شدم. پس امام دستور داد: به امّ فروه (دخترشان) بگویند که بیاید و بشنود که بر جدش (أبي عبدالله الحسین علیه السلام) چه گذشته است. امّ فروه آمد و [در اتاق] در پشت پرده نشست. امام (ع) فرمود: برایمان [شعر] بخوان. پس خواندم: ای امّ فروه، جود و بخشش کن اشک‌هایت را... پس دختر امام، فریاد [ماتم] برآورد و زنان نیز فریاد زدند. امام (ع) فرمودند: درب خانه را [در یابید]، درب خانه را [در یابید]. اهل مدینه [که صدای شیون زنان را شنیده بودند] بر درب خانه امام جمع شدند. امام (ع) نیز کسی را فرستاد تا بگوید: کودکی از ما غش کرده بود و [به این خاطر] زنان شيون کردند. سَهْلُ بْنُ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ اَلْمُسْتَرِقِّ عَنْ سُفْيَانَ بْنِ مُصْعَبٍ اَلْعَبْدِيِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فَقَالَ: قُولُوا لِأُمِّ فَرْوَةَ تَجِيءُ فَتَسْمَعُ مَا صُنِعَ بِجَدِّهَا. قَالَ: فَجَاءَتْ فَقَعَدَتْ خَلْفَ اَلسِّتْرِ. ثُمَّ قَالَ: أَنْشِدْنَا. قَالَ: فَقُلْتُ: * فَرْوُ جُودِي بِدَمْعِكِ اَلْمَسْكُوبِ * قَالَ: فَصَاحَتْ وَ صِحْنَ اَلنِّسَاءُ. فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ: اَلْبَابَ، اَلْبَابَ. فَاجْتَمَعَ أَهْلُ اَلْمَدِينَةِ عَلَى اَلْبَابِ. قَالَ: فَبَعَثَ إِلَيْهِمْ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ: صَبِيٌّ لَنَا غُشِيَ عَلَيْهِ، فَصِحْنَ اَلنِّسَاءُ. الکافي ج ۸، ص ۲۱۵

🔻تاسوعاء در روایت اهل‌بیت عن ابی‌عبدالله علیه‌السلام: «تاسُوعَاءُ» يَوْمٌ حُوصِرَ فِيهِ الْحُسَيْنُ َ عَلَيْهِ السَّلَام‏ وَ أَصْحَابُهُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ بِكَرْبَلَاءَ وَ اجْتَمَعَ عَلَيْهِ خَيْلُ أَهْلِ الشَّامِ وَ أَنَاخُوا عَلَيْهِ وَ فَرِحَ ابْنُ مَرْجَانَةَ وَ عُمَرُ بْنُ سَعْدٍ بِتَوَافُرِ الْخَيْلِ وَ كَثْرَتِهَا وَ اسْتَضْعَفُوا فِيهِ الْحُسَيْنَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ أَصْحَابَهُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ أَيْقَنُوا أَنْ لَا يَأْتِيَ الْحُسَيْنَ َ عَلَيْهِ السَّلَام‏ نَاصِرٌ وَ لَا يُمِدَّهُ أَهْلُ الْعِرَاقِ. بِأَبِي الْمُسْتَضْعَفُ الْغَرِيب‏. تاسوعاء، روزى است كه حسين و يارانش در كربلاء محاصره شدند، اهل شام در اطراف آنان اجتماع نمودند. ابن‌مرجانه و ابن‌سعد از كثرت لشكر خود خوشحال شدند و حسين و ياران او را در آن روز ضعيف شمردند. آنان يقين كردند كه براى حسين ياورى نخواهد آمد و اهل عراق آن حضرت را امداد نخواهند كرد. پدرم فداى آن حسينى كه ناتوانش دیدند و غريب بود. 📚الکافی، ج۴، ص۱۴۷ @tavanerejal

🔻روز عاشورا، روز عزا باشد و پِیِ کاری دگر رفتن نشاید شیخ صدوق به دو سند معتبر از امام‌ رضا (الامام الرئوف الذی هیّج احزان یوم الطفوف) نقل می‌کند: هر که در روز عاشورا به‌دنبال برآوردن نیازهای زندگی‌اش نرود، خداوند نیازهای دنیا و آخرتش را برآورده می‌کند. هر که روز عاشورا اندوهگین و مصیبت‌زده و گریان باشد، روز قیامت روز شادی او خواهد بود. 📚امالی،ص۱۲۹/عیون،ج۱،ص۲۹۸/علل،ج۱،ص۲۲۷ ┏━━━━🏴 @tavanerejal ┗━━━━🏴

🔻سنجه‌ علوّ مضمون 🔹️نخواندنِ ادبیات دینیِ دیگران در اعتبارسنجی حدیث، گاهی مطرح می‌شود که محتوای فلان حدیث آن قدر والا است (علوّ مضمون) که از کسی جز امام معصوم نمی‌تواند صادر شده باشد. به نظر می‌رسد باور به این سنجه و معیار، ناشی از ناآشنایی با گزاره‌های والامحتوا در متون دیگر ادیان باشد. حدیث‌پژوه امامی، به دلیل تمرکز صِرف بر روایات امامان صلوات الله علیهم، متوجه نیست که سخنان حکمت‌آمیز و بلندمضمون، در ادبیات دیگران نیز یافت می‌شود: متون مسیحی، بودایی، سنّی، زیدی، اسماعیلی و سایر گروه‌های فکری.

💢تفاوت بین پخش زنده و غیرزنده در احکام نگاه ✍️ مصطفی قناعتگر نگاه به تصاویر پخش زنده و غیرزنده، یکی از رفتارهای پُرتکرار مکلّفان در دوره کنونی است. نوشتار پیش‌رو قصد دارد تفاوت یا تساوی حکم فقهیِ این دو نوع نگاه تصویری را مورد بحث و بررسی قرار دهد. نتیجه این جستار نشان می‌دهد که حکم نگاه به تصاویر پخش زنده با حکم به تصاویر غیرزنده تفاوتی ندارد. یعنی هرحکمی که برای نگاه به یکی از این دو گونه تصویر اثبات شود، در دیگری نیز همان حکم جاری است. 👈این یادداشت اختصاصی را در «اجتهاد» مطالعه نمایید: http://ijtihadnet.ir/?p=72639 🆔 https://eitaa.com/ijtihad

🔻ماجراهای شگفت‌انگیز در مشهدِ قرن چهارم ✍مصطفی قناعتگر 🔹️شیخ صدوق (متوفی ۳۸۱ قمری/ ۳۷۰ شمسی، ایران، شهر ری)  در باب پایانی کتاب عیون اخبار الرضا (باب ۶۹)، سیزده داستان شگفت از مقبره حضرت رضا گزارش کرده است. تمام این داستان‌ها، در قرن چهارم به وقوع پیوسته است؛ حدود ۱۰۰سال پس از شهادت امام رضا (مسموم ۲۰۳ قمری) و چنددهه پس از آن. شیخ صدوق هر کدام از این داستان‌ها را با یک واسطه از شخص تجربه‌گر  نقل کرده است. همان‌گونه که تا حدودی از عنوان باب پیداست (باب ذکر ما ظهر للناس في وقتنا من برکة هذا المشهد وعلاماته وإستجابة الدعاء فيه)، تجربه‌گران از برآورده‌شدن معجزه‌آسای حاجاتشان به برکت آرامگاه امام رضا و نیز از اتفاقات خارق‌العاده‌‌ای که در آن محل رخ داده گزارش می‌کنند. پس از زیارت مشهدالرضا و خواستن حاجات از درگاه الهی نزد آن مشهد: ۱. محل اموالِ گمشده، در خواب به شخص حاجتمند نشان‌داده می‌شود. ۲. افرادِ گمشده از خانواده حاجتمند، پیدا می‌شوند. ۳. حاجتمند، پس از مدتی فرزنددار می‌شود. ۴. حاجتمند، به خواسته‌های دنیوی مانند مال، مقام، آزادی از قید بردگی و ازدواج دست می‌یابد. نیز: ۵. حیوانات به آن آستان پناهنده می‌شوند. ۶. نوری از آن آستان ساطع می‌شود. ۷. محل دفن ایشان از گزند سیل به نحوی عجیب در امان می‌ماند. این سیزده گزارش علاوه بر جذابیت‌هایی که برای مومنان و دلدادگان درگاه علی بن موسی دارد، داده‌های ارزشمند تاریخی و فرهنگی فراوان از زائران متقدم مشهدالرضا در قرن چهارم هجری را به دست می‌دهد؛ بسیار خواندنی است. @tavanerejal

🔻یادداشتی دعاگونه به فارسی کهن از سال 485 هجری در خراسان ✍مرتضی کریمی‌نیا این دو برگ فارسی پنج سال پیش در حراج بنهامز به فروش رفته است. تعداد نوشته‌ها و یادداشت‌های فارسی تاریخ‌دار که از پیش از سال 485 هجری می‌شناسیم، بسیار اندکند. شاید پنج نمونه بیشتر نباشند. اصل این قطعه در 13 برگ به فروش رسیده است. بازنویسی متن را با همان املای کهن در زیر می‌آورم. بسم الله الرحمن الرحیم | لا حول و لا قوة إلا بالله العظیم | حسبی الله ونعم الوكیل نعم المولی | ونعم النصیر| جون رعد | برق ایذ این دعا را بكوی | اللهم لا تقتلنا بغضبك ولا | تهلكنا بغضبك ولا | تهلكنا بعذابك قبل ذلك | هر ك را حاجتی | باشذ این دعا را بكویذ باخلاص | یا خبیر یا حسیب یا جلیل | یا كریم یا شافی یا كافی | یا مُعافی یا مُعز یا مذل | یا سمیع یا بصیر یا واحد | یا احد یا صمد یا فرد | یا وَتِر یا حیی یا قیوم | یا ماجد یا حنان یا منان | یا دیّان یا بُرهان یا غُفران | یا سبحان یا سلطان یا ذا الجلال | والاكرام برحمتك یا ارحم الراحمین | آن روز بر وَی سلامت كذرد باَتش | سوخته نشوذ و باَب غرقه نشوذ | بروی او هیچ مكروهی نرسذ ببركت | این كلمتها | حسبیَ الله لا اله الا هو عَلَیهِ | توكلتُ وهو ربُ العرشِ العظیم | پیغامبر | گفت صلی الله علیه كه هر زنی بروزگار | حیض خویش بوقت هر نمازی | بكویذ این تسبیح را هفت بار | ما اَجِدُ بروایت دیكر | من شر ما فیك الله الله ربی | لا اشرك به شیئا هفت بار | بر انگشت دست راست دمذ بدان | درد مالذ، عافیت یابذ از خذای | عز وجل ان شاء الله وصلی الله | علی محمد وسلم كثیرا | بتاریخ سنه خمس | وثمانون واربعمایه

🔻یک گزارش و چند قاب از تاریخ اجتماعی شیعیان متقدم 🔹️شیخ طوسی در تهذیب به نقل از ناقلانی امامی (و می‌توان گفت مورد اعتماد)، ماجرای یک نشستِ خودمانی شیعی را گزارش کرده است. تاریخ این نشست، سال ۲۷۳ قمری است؛ سیزده سال پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام. در این گزارش نکاتی لطیف، ناب و در مواردی  بوده‌ (فکت‌) های کمیاب دیده می‌شود: ۱. ریزش سقف مزار حسین بن علی (روحی له الفداء) و آسیب‌دیدگیِ شماری از زائران و سالم‌ماندن شماری دیگر به ذی‌الحجۀ همان سال ۲۷۳ قمری. ۲. برگزاری اجتماعات خصوصی شیعیان. ۳. پرهیز از گفتگوهای درون‌شیعی در حضور مخالفان. ۴. اعلامِ ولایت علی بن ابی طالب و اولادش و اعلام برائت از تک‌تک دشمنان ایشان از اولی و دومی و سومی تا آخر، نشانِ خودی‌بودن و زمینه پذیرش در جمع شیعیان. ۵. مورد بحث بودنِ اینکه مزارِ پشت کوفه (نجف) حقیقتا مزار علی بن ابی طالب است یا خیر تا ابتدای قرن سوم (در آن دوره، برای شیعیان روشن بوده که چنین است).  ۶. عقوبت فوریِ آن که خواست قبر مولی الموحدین را نبش کند. ۷. در ابتدای قرن سوم، قبر امام المتقین دارای ضریح (صندوق) نبوده است (گزارشاتی از ضریح و بنا و قبه در برهه‌هایی در قرن دوم وجود دارد؛ مانند کارهایی که هارون الرشید کرد که بعدها توسط بعدی‌ها تخریب شد)؛ اما شخصی به صورت خودجوش و پس از دیدن اعجاز و مخفیانه ضریحی سفارش داد تا روی قبر نصب کردند. ۸. گذاشتن ضریح روی قبر، نماد احترام‌گذاری به مدفون بوده است. ۹. پس از این ضریح، بزرگترین ادای احترامِ مادی به مزار ایشان، توسط حسن بن زید حسنی (قیام‌کننده در طبرستان در گذشته در ۲۷۰ قمری) صورت گرفت که دیوار و بنا و محوطه‌ای برای آن مزار ساخت. بنابر این زمانی که نشست یادشده و خاطره‌گویی اسماعیل بن عیسی رخ داده (۲۷۳ قمری)، آستان علوی دارای بنا بوده است. ✍مصطفی قناعتگر @tavanerejal

🔻بیش از ۱۰۰ صفت از اوصاف امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در زیارت مخصوصه روز ولادت رسول خدا صلی الله علیه وآله ◀️هنگامی که امام صادق علیه السلام درهفدهم ربیع الاول به زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام مشرف شدند، زیارتی زیبا و پرمغز را نقل فرمودند. این زیارت را شیخ مفید، شهید اول، ابن مشهدی، سیدبن طاووس و علامه مجلسی نقل نموده اند. مرحوم مجلسی بیان می دارد که "این زیارت از حیث لفظ و معنا افضل زیارات بوده و با سندهای معتبری نقل شده است" ایشان همچنین می فرماید: این زیارت مطلقه است و مخصوص روز ولادت نمی باشد! ◀️ناگفته نماند که اهتمام و دقت در فرازهای زیارات اهل بیت علیهم السلام، باب وسیعی از معرفت امام را بر ما می گشاید. زیارت فوق نیز بیش از ۱۰۰ صفت از امیرالمؤمنین را حکایت می کند که به برخی از آن ها اشاره می شود: - السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا آيَةَ الله الْعُظْمَى‏ - السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ‏ شُرِّفَتْ‏ بِهِ‏ مَكَّةُ وَ مِنًى‏ - يَا مَنْ وُلِدَ فِي الْكَعْبَةِ وَ زُوِّجَ فِي السَّمَاءِ بِسَيِّدَةِ النِّسَاء - يَا مَنْ أَنْجَى اللَّهُ سَفِينَةَ نُوحٍ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَخِيه‏  - يَا خَاطِبَ الثُّعْبَانِ وَ ذِئْبِ الْفَلا - يَا مَنْ كُتِبَ اسْمُهُ فِي السَّمَاءِ عَلَى السُّرَادِقَات - يَا مَنْ عَجِبَتْ مِنْ حَمَلَاتِهِ فِي الْوَغَى مَلَائِكَةُ السَّمَاوَاتِ - یا صَاحِبَ لِوَاءِ الْحَمْدِ وَ سَاقِيَ أَوْلِيَائِهِ مِنْ حَوْضِ خَاتَمِ النَّبِيِّين - السَّلَامُ عَلَى اسْمِ اللَّهِ الرَّضِيِّ وَ وَجْهِهِ الْمُضِي‏ء - يَا بَحْرَ الْعُلُوم‏ ِ، يَا مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ وَ الْآيَات‏ ، - يَا مَنْ دَعَاهُ خَيْرُ الْأَنَامِ لِلْمَبِيتِ عَلَى فِرَاشِهِ فَأَسْلَمَ نَفْسَهُ لِلْمَنِيَّة - السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا طه وَ يس‏ - السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا غِيَاثَ الْمَكْرُوبِين‏َ - السَّلَامُ عَلَى نُورِ اللَّهِ الْأَنْوَرِ وَ ضِيَائِهِ الْأَزْهَر 👈در انتها نیزخواسته بسیار مهمی را از آن حضرت درخواست می کنیم که ما را جزء همّ و غمّ خود قرار دهد. "فَاجْعَلْنِي يَا مَوْلَايَ مِنْ هَمِّكَ" 📚زاد المعاد، ص265؛ بحارالانوار، ج۹۷، ص۳۷۷. https://t.me/sh_touba

💢اعتبارسنجی حدیث با متد ابوحنیفه خطا در فهم توحید، بسیار آسیب‌زا و آفت‌افزا است. این خطا، در فهمِ صحیحِ نسبتِ خدای متعال با رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام ایجاد اختلال می‌کند؛ به گونه‌ای که به انکار یک آموزه صحیح می‌انجامد. به نمونه‌های زیر توجه کنیم: در برخی روایات از امام علیه السلام منقول است که پس از میل غذا عرضه داشت: « اللَّهُمَّ هَذَا مِنْكَ وَ مِنْ مُحَمَّدٍ رَسُولِك‏» یا «الْحَمْدُ لِلَّهِ هَذَا مِنْكَ وَ مِنْ مُحَمَّدٍ» (کافی ج6 ص296). 🔻پرسش این است که با توجه به اعتقادات توحیدی و ضد شرک که ضروری‌ترین باور اسلامی است، آیا اعتقاد به محتوای این سخن که غیر خدا را به هنگام شکر بر نعمت در کنار خدا قرار می‌دهد و یا حداقل کاربست این ادبیات، غلط و خطاست؟ نیز اگر در زیارتی می خوانیم: «حَسْبِيَ اللَّهُ وَ أَوْلِيَاءُ اللَّهِ»، می‌توانیم آن را ناسازگار با توحید قلمداد کنیم؟ 🔻الفاظ قابلیت تحمل معانی گوناگون و گاه متضاد را دارند. دو نمونه بالا می‌تواند با نیت شریک قائل شدن برای احدِ بلا شریک سبحانه صادر شود و پرده از شرک گوینده و غلو وی نسبت به رسول خدا و امامان بردارد. همچنین می‌تواند از سر اعتقاد صحیح و توحیدِ غیرِ مشوب به شرک و خداشناسی و نبی‌شناسی و امام‌شناسیِ راستین صادر شود. در مورد توضیح دو گزاره اول، در کنزالفوائد می‌خوانیم که ابوحنیفه به امام صادق علیه السلام و جمله «اللهم هذا منک و من رسولک» اشکال گرفت و آن را شرک خواند. امام در اثبات توحیدی‌بودن این حمد، به آیه « وَ ما نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْناهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ‏» و «وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا ما آتاهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَيُؤْتِينَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ رَسُولُه‏» استناد کردند. کنار هم قرار دادن خدا و رسول و نسبت دادن نعمت و فضل به هر دو، وقتی با اعتقاد به استقلالی‌بودن فضل الهی و عرضی‌بودن فضل رسول باشد، عین توحید و شکر راستین و اساسا لازمه آن دو است. در مورد عبارت «حسبی الله و اولیاءالله» نیز وقتی به قرآن رجوع می‌کنیم می‌خوانیم: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ». خداوند می‌فرماید ای پیامبر، خدا و پیروان مومن تو، تو را بس هستند. این آیه هیچ تعارضی با حسبی الله یا حسبک الله یا حسبنا الله ندارد که توضیح آن مانند مورد قبل است. اگر فهم دقیقی از توحید پروردگار پاک صمد و نسبت آن با مخلوق فقیر نداشته باشیم، دچار اعتبارسنجی‌هایی به خطا و مچ‌گیری‌های ابوحنیفه‌ای خواهیم شد. ✍مصطفی قناعتگر @tavanerejal