🔹الف.۱.۲) تعارض سوءظن با دین و ایمان

☀️۶) از امیرالمومنین ع روایت شده است: سوء ظن را از خود دور کنید که همانا خداوند عز و جل از آن نهی فرموده است: 📚الخصال، ج‏2، ص624؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص90 اطْرَحُوا سُوءَ الظَّنِّ مِنْكُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ نَهَى عَنْ ذَلِكَ. @yekaye

☀️۷) از امیرالمومنین ع روایت شده است: الف. کسی که اهل سوء ظن است دین ندارد. ب. همراه با سوء ظن، ایمانی وجود ندارد. ج. آفت دین، سوء ‌ظن است. د. به خدا سوگند خداوند مومنی را بعد از اینکه ایمان آورد عذاب نمی‌کند مگر به خاطر سوء‌ظن وی و بداخلاقی‌اش. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص264 الف. لَا دِينَ لِمُسِي‏ءِ الظَّنِّ. ب. لَا إِيمَانَ مَعَ سُوءِ ظَنٍّ. ج. آفَةُ الدِّينِ سُوءُ الظَّنِّ. د. وَ اللَّهِ لَا يُعَذِّبُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مُؤْمِناً بَعْدَ الْإِيمَانِ إِلَّا بِسُوءِ ظَنِّهِ وَ سُوءِ خُلُقِهِ. @yekaye

☀️۸) امام سجاد در فرازی از دعای ۳۲ صحیفه سجادیه (دعایی که بعد از نماز شب می‌خواندند) فرموده‌اند: همانا شیطان در سوء‌ظن و ضعف یقین زمام مرا به دست گرفته است؛ و من به پیشگاه تو شکایت می‌کنم از این مجاورت بد او با من و اینکه نفسم از او اطاعت می‌کند؛ و از تو می‌خواهم که مرا از این سلطه‌ای که بر من پیدا کرده حفظ کنی و به درگاهت تضرع می‌کنم که کید وی را از من برگردانی ... 📚الصحيفة السجادية، ص152، دعای ۳۲ وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ بَعْدَ الْفَرَاغِ مِنْ صَلَاةِ اللَّيْلِ لِنَفْسِهِ فِي الِاعْتِرَافِ بِالذَّنْبِ: ... قَدْ مَلَكَ الشَّيْطَانُ عِنَانِي فِي سُوءِ الظَّنِّ وَ ضَعْفِ الْيَقِينِ، فَأَنَا أَشْكُو سُوءَ مُجَاوَرَتِهِ لِي، وَ طَاعَةَ نَفْسِي لَهُ، وَ أَسْتَعْصِمُكَ مِنْ مَلَكَتِهِ، وَ أَتَضَرَّعُ إِلَيْكَ فِي صَرْفِ كَيْدِهِ عَنِّي... @yekaye

🔹الف.۱.۳) آثار سوء ظن

۹)‌برخی آثار دنیوی سوء‌ظن در کلام امیرالمومنین ع: ☀️الف. کسی گمانش بد شد وهمش بد می‌شود [ ظاهرا یعنی مبتلا به توهمات بدی می‌گردد] 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص430 مَنْ سَاءَ ظَنُّهُ سَاءَ وَهْمُهُ. ☀️ب. کسی که گمانش بد باشد بدجوری درهم می‌پیچد. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص66؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص452 مَنْ سَاءَ ظَنُّهُ سَاءَتْ طَوِيَّتُهُ. ☀️ج. گمان بد همنشنین را به هلاکت می‌کشاند و کسی را که شخص دوری گزیده نجات می‌دهد [یعنی آدم بدگمان طوری است که هرکس به او نزدیکتر باشد بیشتر ضرر می‌کند]. 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص286 سُوءُ الظَّنِّ يُرْدِي مُصَاحِبَهُ وَ يُنْجِي مُجَانِبَهُ. @yekaye

۱۰) برخی آثار اخروی سوء‌ظن در کلام امیرالمومنین ع: ☀️الف. برحذر باشید از سوء‌ظن؛ که همانا سوء ظن موجب حبط عمل می‌شود. 📚دعائم الإسلام، ج‏2، ص352 وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ع أَنَّهُمَا ذَكَرَا وَصِيَّةَ عَلِيٍّ ص فَقَالا أَوْصَى إِلَى ابْنِهِ الْحَسَنِ وَ أَشْهَدَ عَلَى وَصِيَّتِهِ الْحُسَيْنَ وَ مُحَمَّداً وَ جَمِيعَ وُلْدِهِ وَ رُؤَسَاءَ شِيعَتِهِ وَ أَهْلَ بَيْتِه‏، فقال: ... وَ إِيَّاكُمْ وَ سُوءَ الظَّنِّ فَإِنَّهُ يُحْبِطُ الْعَمَل‏. ☀️ب. برحذر باشید از سوء‌ظن؛ که همانا سوء ظن عبادت را فاسد و بار گناه را سنگین می‌کند. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص99 إِيَّاكَ أَنْ تُسِي‏ءَ الظَّنَّ فَإِنَّ سُوءَ الظَّنِّ يُفْسِدُ الْعِبَادَةَ وَ يُعَظِّمُ الْوِزْرَ. ☀️ج. سوء‌ظن امور را فاسد می‌کند و [انسان را] بر اقدامات شرورانه برمی‌انگیزاند. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص283 سُوءُ الظَّنِّ يُفْسِدُ الْأُمُورَ وَ يَبْعَثُ عَلَى الشُّرُورِ. @yekaye

🔹الف.۱.۴) ظن خوب! اینکه فرمود «از بسیاری از «ظن»ها اجتناب کنید؛‌ نشان می‌دهد که «ظن» خوب هم داریم که نیاز نیست از آن اجتناب شود. از این رو، در اینجا که بحث از مطلق «ظن» است مناسب است به احادیثی که برخی «ظن»ها را خوب می‌شمرند نیز اشاره‌ای شود؛ و ظاهرا اینها ظنونی هستند که به یک معنا ریشه در یقین دارند؛ ‌یعنی چون انسان به حقیقتی ایمان و یقین دارد متناسب با آن ظن و گمان خوبی به خداوند یا به امور دیگری پیدا می‌کند:

☀️۱۱) الف. از امیرالمومنین ع روایت شده است: حسن ظن ناشی از قوت یقین است. 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص229 حُسْنُ الظَّنِّ مِنْ قُوَّةِ الْيَقِين‏. ☀️ب. روایت شده که امام صادق (ع) فرمودند: حسن ظن ريشه‌اش، حسن ايمان محكم شخص، و سالم بودن سينه اوست. و علامت آن اين است كه به هر چيزى با چشم طهارت و نظر فضيلت می‌نگرد بدین جهت كه در او حياء و امانت و صيانت و صدق تركيب شده، و در قلبش قرار داده شده است. و پیامبر ص فرمود: گمانتان را درباره برادران‌تان گمان نيكو قرار دهید تا بدین وسیله به صفا و طهارت قلب دست یابید... خداوند متعال به حضرت داود عليه السلام وحی کرد: بندگان مرا به یاد نعمت‏هاى و بخشش‌های من بینداز كه آنان غير از امر نیکوی زیبا چیزی از من نديده ‏اند، تا براى بقیه [عمرشان] نيز گمان به چیزی جز شبیه آنچه در گذشته بدانها ارزانی داشته‌ام نداشته باشند ... و رسول الله ص از خداوند نقل کرده است که خداوند فرمود: من همراه حسن ظنی هستم كه بنده‌ام درباره من دارد، ای محمد! ... 📚مصباح الشريعة، ص173-174 قَالَ الصَّادِقُ ع: حُسْنُ الظَّنِّ أَصْلُهُ مِنْ حُسْنِ إِيمَانِ الْمَرْءِ وَ سَلَامَةِ صَدْرِهِ وَ عَلَامَتُهُ أَنْ يَرَى كُلَّ مَا نَظَرَ إِلَيْهِ بِعَيْنِ الطَّهَارَةِ وَ الْفَضْلِ مِنْ حَيْثُ رُكِّبَ فِيهِ وَ قُذِفَ فِي قَلْبِهِ مِنَ الْحَيَاءِ وَ الْأَمَانَةِ وَ الصِّيَانَةِ وَ الصِّدْقِ. قَالَ النَّبِيُّ ص: أَحْسِنُوا ظُنُونَكُمْ بِإِخْوَانِكُمْ تَغْتَنِمُوا بِهَا صَفَاءَ الْقَلْبِ وَ إثاء [نَقَاءَ] الطَّبْعِ... أَوْحَى اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِلَى دَاوُدَ ع: ذَكِّرْ عِبَادِي مِنْ آلَائِي وَ نَعْمَائِي فَإِنَّهُمْ لَمْ يَرَوْا مِنِّي إِلَّا الْحَسَنَ الْجَمِيلَ لِئَلَّا يَظُنُّوا فِي الْبَاقِي إِلَّا مِثْلَ الَّذِي سَلَفَ مِنِّي إِلَيْهِمْ... قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَحْكِي عَنْ رَبِّهِ: أَنَا عِنْدَ حُسْنِ ظَنِّ عَبْدِي بِي يَا مُحَمَّدُ ص! ... @yekaye

۱۲) از امیرالمومنین ع درباره اثرات مثبت حسن ظن روایت شده است: ☀️الف. ظن صواب [ظن و گمانی که به نحو درست به مطلب اصابت می‌کند] از خصلتهای خردمندان است. ☀️ب. بهترین ورع و پرهیزکاری داشتن حسن ظن است. ☀️ج.حسن ظن راحتی‌بخش دلها و مایه سلامتی دین است. ☀️د. حسن ظن هم و غم را می‌کاهد و از گرفتار شدن به گناه می‌رهاند. ☀️ه. حسن ظن از بهترین خصلتها و از برترین قسمتها [= سهم‌ها؛ آنچه در قضا و قدر سهم هرکسی قرار داده شده] است. ☀️و.حسن ظن از برترین خلق و خوها و بالاترین عطایا [ی الهی] است. ☀️ز. چه بسا مومنی که صبر و حسن ظن، وی را به رستگاری رساند. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص253 ☀️الف.الظَّنُّ الصَّوَابُ مِنْ شِيَمِ أُولِي الْأَلْبَابِ. ☀️ب. أَفْضَلُ الْوَرَعِ حُسْنُ الظَّنِّ. ☀️ج. حُسْنُ الظَّنِّ رَاحَةُ الْقَلْبِ وَ سَلَامَةُ الدِّينِ. ☀️د. حُسْنُ الظَّنِّ يُخَفِّفُ الْهَمَّ وَ يُنْجِي مِنْ تَقَلُّدِ الْإِثْمِ. ☀️ه. حُسْنُ الظَّنِّ مِنْ أَحْسَنِ الشِّيَمِ وَ أَفْضَلِ الْقِسَمِ. ☀️و. حُسْنُ الظَّنِّ مِنْ أَفْضَلِ السَّجَايَا وَ أَجْزَلِ الْعَطَايَا. ☀️ز. كَمْ مِنْ مُؤْمِنٍ فَازَ بِهِ الصَّبْرُ وَ حُسْنُ الظَّنِّ. @yekaye

🔹الف.۱.۵) «حسن ظن» بد و «سوء ظن» خوب! با اینکه از روایات فوق به دست می‌آید که در مجموع حسن ظن داشتن خوب و سوء ظن داشتن بد است، اما این قاعده عمومیت ندارد و هم سوء‌ظن گاهی آثار مثبت دارد و هم حسن ظن گاهی ضرر دارد (و بعدا در بحث «سوءظن به دیگران» هم به طور خاص حدیثی در این باره خواهد آمد.) در این زمینه به دو حدیث زیر از امیرالمومنین ع توجه کنید: