☀️۲۲) الف. سلمان فارسی روایت کرده است که رسول الله ص فرمودند: حب دنیا، رأس هر خطیئه و گناهی است؛ و رأس عبادت، حسن ظن به خداست. 📚عوالي اللئالي، ج‏1، ص27 قَالَ أَبُو الْعَبَّاسِ حَدَّثَنِي السَّيِّدُ السَّعِيدُ بَهَاءُ الدِّينِ عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ الْحَمِيدِ قَالَ رَوَى لِيَ الْخَطِيبُ الْوَاعِظُ الْأُسْتَاذُ الشَّاعِرُ يَحْيَى بْنُ النَّحْلِ الْكُوفِيُّ الزَّيْدِيُّ مَذْهَباً عَنْ صَالِحِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْيَمَنِيِّ كَانَ قَدِمَ الْكُوفَةَ قَالَ يَحْيَى وَ رَأَيْتُهُ بِهَا سَنَةَ أَرْبَعٍ وَ ثَلَاثِينَ وَ سَبْعِمِائَةٍ عَنْ أَبِيهِ عَبْدِ اللَّهِ الْيَمَنِيِّ وَ أَنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُعَمَّرِينَ وَ أَدْرَكَ سَلْمَانَ الْفَارِسِيَّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ وَ أَنَّهُ رَوَى عَنِ النَّبِيِّ ص أَنَّهُ قَالَ: حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَةٍ وَ رَأْسُ الْعِبَادَةِ حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّه‏. ☀️ب. و به امام صادق ع منسوب است که فرموده باشند: حسن ظن [انسان را] به حسن عبادت فرامی‌خواند. 📚مصباح الشريعة، ص174 قال الصادق ع:‌ ... وَ حُسْنُ الظَّنِّ يَدْعُو إِلَى حُسْنِ الْعِبَادَة ☀️ج. و از خودرسول الله ص روایت شده که فرموده‌اند: همانا حسن ظن ناشی از حسن عبادت است؛ 📚نهج الفصاحة، ص444؛ 📚شرح فارسى شهاب الأخبار، ص357 عَنِ النَّبِيِّ ص: إنّ حسن الظّنّ من حسن العباده. ☀️د. و در نقل دیگری: همانا حسن ظن به خدا ناشی از حسن عبادت خداست. 📚مجموعة ورام، ج‏1، ص52 عَنِ النَّبِيِّ ص: أَنَّ حُسْنَ الظَّنِّ بِاللَّهِ مِنْ حُسْنِ عِبَادَةِ اللَّه‏. @yekaye

☀️۲۳) الف. روایت شده که امیرالمومنین ع به اصحابشان فرمودند: بکوشید که هم خوف از خدا را در خود تقویت کنید و هم حسن ظن به او داشته باشید، و بین این دو جمع کنید. 📚إرشاد القلوب إلى الصواب (للديلمي)، ج‏1، ص108 وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع لِأَصْحَابِهِ: وَ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ يَشْتَدَّ خَوْفُكُمْ مِنَ اللَّهِ وَ يَحْسُنَ ظَنُّكُمْ بِهِ فَاجْمَعُوا بَيْنَهُمَا. ☀️ب. شخصی به امام صادق ع عرض کرد: یا ابن رسول الله! من کسی هستم که مرتب به گناه می‌افتم و با این حال امید عفو و بخشش دارم. فرمود: ای فلانی! تقوای الهی پیشه کن و به طاعت او عمل نما و با این حال امید به قبولی داشته باش؛که همانا کسی واقعا بیشترین حسن ظن به خدا دارد و بیش از همه به خدا امید دارد که بیشاز همه به طاعت او می‌کوشد. 📚إرشاد القلوب إلى الصواب (للديلمي)، ج‏1، ص108 وَ قَالَ رَجُلٌ: يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنِّي أُلِمُّ بِالْمَعَاصِي وَ أَرْجُو الْعَفْوَ مَعَ ذَلِكَ! فَقَالَ [الصَّادِقِ ع‏] لَهُ: يَا هَذَا اتَّقِ اللَّهَ وَ اعْمَلْ بِطَاعَتِهِ وَ ارْجُ مَعَ ذَلِكَ الْقَبُولَ؛ فَإِنَّ أَحْسَنَ النَّاسِ بِاللَّهِ ظَنّاً وَ أَعْظَمَهُمْ رَجَاءً أَعْمَلُهُمْ بِطَاعَتِهِ. @yekaye

☀️۲۴) از امام رضا ع روایت شده که فرمودند: به خداوند حسن ظن داشته باشید که همانا امام صادق ع همواره می‌فرمود: کسی که به خدا حسن ظن داشته باشد خداوند نزد ظن او به خویش است؛ و کسی که به اندکی از رزق راضی باشد؛ خداوند هم اندک عمل او را قبول می‌کند؛ و کسی که به اندک مال حلال راضی باشد مؤونه‌اش سبک باشد و خانواده اش متنعم گردند و خداوند وی را نسبت به درد دنیا و دوای آن بینا کند و او را از دنیا به سلامت به دارالسلام بیرون برد ... . 📚الكافي، ج‏8، ص346 ☀️ب. از امام باقر ع روایت شده که رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرمودند: خداى عزّ و جلّ‌ می‌فرمايد: به راستى در میان بنده‌هاى مؤمنم بنده‌هایى هستند كه امر دينشان جز با توانگرى و وسعت در زندگى و تندرستى درست نشود؛ پس من آن‌ها را به ثروتمندی و وسعت در زندگى و سلامت مى‌آزمايم تا امر دينشان برایشان اصلاح شود؛ و در میان بنده‌هاى مؤمنم بنده هایى هستند كه امر دينشان جز با ندارى و مستمندى و بيمارى در تنشان درست نشود؛ پس من آنها را به ندارى و مستمندى و بيمارى گرفتار می‌كنم تا امر دينشان برایشان درست شود؛ که همانا من داناترم به آنچه كه امر دين بنده‌هاى مؤمنم با آن درست مى‌شود؛ و به راستى در میان بنده‌های مومنم کسانی هستند که در عبادت من كوشایند، از خواب و بستر جذاب برمى‌خيزد و شب‌ها را براى من به تهجد مشغول است و خود را در عبادت من، به رنج اندازد؛ ولی من از باب لطفی که به او دارم و می‌خواهم بر این روال استوار بماند، گاه يك شب و دو شب خواب‌آلودگی را بر او مستولى مى‌سازم، و او تا بامداد می‌خوابد سپس از خواب برمی‌خيزد در حالی که از دست خودش ناراحت است و خود را سرزنش می‌کند؛ و اگر او براى هرآنچه از عبادت من می‌خواهد انجام دهد رها كنم، دچار عجب و خودبینی می‌گردد و این خودبينى او را به خاطر همین اعمالش به فتنه اندازد و از اين راه بدو حالى دست دهد كه هلاك شود بخاطر عجب او به اعمال خویش و اینکه در غیراین صورت چنان از خودراضى شود كه گمان برد بر همه عبادت‌پیشگان برترى یافته و هیچ کوتاهی و قصوری در عبادت خود ندارد. و همین باعث می‌شود که از من دور شود در حالی که گمان می‌کند كه به من نزديك مى‌شود. پس عمل‌پیشگان مبادا که به اعمال خود كه براى درك ثواب از من انجام می‌دهند، تكيه كنند، زيرا اگر آنها بکوشند و خود را در رنج اندازند و عمرشان را در عبادت من به سربرند باز هم در انجام حق عبادت من تقصيركارند و به سرانجام آن - یعنی كرامت و نعمت من در بهشت‌هایم و درجات بلند در جوار من – نرسند، ولیکن به رحمت من است که سزاوار است اعتماد كنند و به فضل و مازاد بخشش من دلخوش دارند و به حسن ظن به من اطمينان كنند؛ که همانا در اين صورت رحمت من [قصور و تقصیر] آنان را جبران كند و منت من بر ایشان آنان را به رضوانم برسد و آمرزش من به آنها جامه عفو بپوشاند، زيرا منم خداوند رحمان و رحیم و بدان ناميده شدم. 📚الكافي، ج‏2، ص60-61 و ص۷۱ @yekaye 👇سند و متن احادیث فوق👇

سند و متن احادیث بند ۲۴ ☀️الف. سَهْلٌ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَنَا وَ حُسَيْنُ بْنُ ثُوَيْرِ بْنِ أَبِي فَاخِتَةَ فَقُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّا كُنَّا فِي سَعَةٍ مِنَ الرِّزْقِ وَ غَضَارَةٍ مِنَ الْعَيْشِ. فَتَغَيَّرَتِ الْحَالُ بَعْضَ التَّغْيِيرِ فَادْعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يَرُدَّ ذَلِكَ إِلَيْنَا؛ فَقَالَ ... وَ أَحْسِنُوا الظَّنَّ بِاللَّهِ؛ فَإِنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع كَانَ يَقُولُ: مَنْ حَسُنَ ظَنُّهُ بِاللَّهِ كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ وَ مَنْ رَضِيَ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ قَبِلَ اللَّهُ مِنْهُ الْيَسِيرَ مِنَ الْعَمَلِ وَ مَنْ رَضِيَ بِالْيَسِيرِ مِنَ الْحَلَالِ خَفَّتْ مَئُونَتُهُ وَ تَنَعَّمَ أَهْلُهُ وَ بَصَّرَهُ اللَّهُ دَاءَ الدُّنْيَا وَ دَوَاءَهَا وَ أَخْرَجَهُ مِنْهَا سَالِماً إِلَى دَارِ السَّلَام‏... 📚الكافي، ج‏8، ص346 ☀️ب. مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّيِّ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ عِبَاداً لَا يَصْلُحُ لَهُمْ أَمْرُ دِينِهِمْ إِلَّا بِالْغِنَى وَ السَّعَةِ وَ الصِّحَّةِ فِي الْبَدَنِ فَأَبْلُوهُمْ بِالْغِنَى وَ السَّعَةِ وَ صِحَّةِ الْبَدَنِ فَيَصْلُحُ عَلَيْهِمْ أَمْرُ دِينِهِمْ؛ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَعِبَاداً لَا يَصْلُحُ لَهُمْ أَمْرُ دِينِهِمْ إِلَّا بِالْفَاقَةِ وَ الْمَسْكَنَةِ وَ السُّقْمِ فِي أَبْدَانِهِمْ فَأَبْلُوهُمْ بِالْفَاقَةِ وَ الْمَسْكَنَةِ وَ السُّقْمِ فَيَصْلُحُ عَلَيْهِمْ أَمْرُ دِينِهِمْ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِمَا يَصْلُحُ عَلَيْهِ أَمْرُ دِينِ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ؛ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ يَجْتَهِدُ فِي عِبَادَتِي فَيَقُومُ مِنْ رُقَادِهِ وَ لَذِيذِ وِسَادِهِ فَيَتَهَجَّدُ لِيَ اللَّيَالِيَ فَيُتْعِبُ نَفْسَهُ فِي عِبَادَتِي فَأَضْرِبُهُ بِالنُّعَاسِ اللَّيْلَةَ وَ اللَّيْلَتَيْنِ نَظَراً مِنِّي لَهُ وَ إِبْقَاءً عَلَيْهِ فَيَنَامُ حَتَّى يُصْبِحَ فَيَقُومُ وَ هُوَ مَاقِتٌ لِنَفْسِهِ زَارِئٌ عَلَيْهَا وَ لَوْ أُخَلِّي بَيْنَهُ وَ بَيْنَ مَا يُرِيدُ مِنْ عِبَادَتِي لَدَخَلَهُ الْعُجْبُ مِنْ ذَلِكَ فَيُصَيِّرُهُ الْعُجْبُ إِلَى الْفِتْنَةِ بِأَعْمَالِهِ فَيَأْتِيهِ مِنْ ذَلِكَ مَا فِيهِ هَلَاكُهُ لِعُجْبِهِ بِأَعْمَالِهِ وَ رِضَاهُ عَنْ نَفْسِهِ حَتَّى يَظُنَّ أَنَّهُ قَدْ فَاقَ الْعَابِدِينَ وَ جَازَ فِي عِبَادَتِهِ حَدَّ التَّقْصِيرِ فَيَتَبَاعَدُ مِنِّي عِنْدَ ذَلِكَ وَ هُوَ يَظُنُّ أَنَّهُ يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ. فَلَا يَتَّكِلِ الْعَامِلُونَ عَلَى أَعْمَالِهِمُ الَّتِي يَعْمَلُونَهَا لِثَوَابِي فَإِنَّهُمْ لَوِ اجْتَهَدُوا وَ أَتْعَبُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَفْنَوْا أَعْمَارَهُمْ فِي عِبَادَتِي كَانُوا مُقَصِّرِينَ غَيْرَ بَالِغِينَ فِي عِبَادَتِهِمْ كُنْهَ عِبَادَتِي فِيمَا يَطْلُبُونَ عِنْدِي مِنْ كَرَامَتِي وَ النَّعِيمِ فِي جَنَّاتِي وَ رَفِيعِ دَرَجَاتِيَ الْعُلَى فِي جِوَارِي؛ وَ لَكِنْ فَبِرَحْمَتِي فَلْيَثِقُوا وَ بِفَضْلِي فَلْيَفْرَحُوا وَ إِلَى حُسْنِ الظَّنِّ بِي فَلْيَطْمَئِنُّوا فَإِنَّ رَحْمَتِي عِنْدَ ذَلِكَ تَدَارَكُهُمْ وَ مَنِّي يُبَلِّغُهُمْ رِضْوَانِي وَ مَغْفِرَتِي تُلْبِسُهُمْ عَفْوِي فَإِنِّي أَنَا اللَّهُ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ وَ بِذَلِكَ تَسَمَّيْتُ. 📚الكافي، ج‏2، ص60-61 و ص۷۱ @yekaye

☀️۲۵) از امیرالمومنین ع روایت شده که فرمودند: بخل ورزیدن در آنچه موجود است، [ناشی از] سوء‌ظن به معبود است. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص292؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص18 الْبُخْلُ بِالْمَوْجُودِ سُوءُ الظَّنِّ بِالْمَعْبُودِ. @yekaye

☀️۲۶) با سندهای مختلف از امیرالمومنین ع روایت شده که رسول الله ص به ایشان فرمودند: ای علی! با آدم ترسو مشورت مکن که راه خروج را بر تو تنگ می‌نمایاند؛ و با بخیل مشورت مکن که تو را به کوتاهی ورزیدن در رسیدن به غایتی که در پیش گرفته‌ای وامی‌دارد؛ و با حریص مشورت مکن که زیاده‌خواهی را برایت زینت می‌دهد. و بدان که ترس و بخل و حرص غریزه‌ای است که سوء ظن آنها را با هم جمع می‌کند. 📚من لا يحضره الفقيه، ج‏4، ص409 📚الخصال، ج‏1، ص102 📚علل الشرائع، ج‏2، ص559 وَ رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ آدَمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَلِيٍّ ع: يَا عَلِيُّ لَا تُشَاوِرَنَّ جَبَاناً فَإِنَّهُ يُضَيِّقُ عَلَيْكَ الْمَخْرَجَ؛ وَ لَا تُشَاوِرَنَّ بَخِيلًا فَإِنَّهُ يَقْصُرُ بِكَ عَنْ غَايَتِك؛ وَ لَا تُشَاوِرَنَّ حَرِيصاً فَإِنَّهُ يُزَيِّنُ لَكَ شَرَهاً؛ وَ اعْلَمْ أَنَّ الْجُبْنَ وَ الْبُخْلَ وَ الْحِرْصَ غَرِيزَةٌ يَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ. ☀️ب. امیرالمومنین ع شبیه همین مطلب را در عهدنامه‌ای که برای مالک اشتر نوشت بدین صورت بیان فرمود: وارد نکن در مشورتت بخیل را که تو را از فضل بازمی‌دارد و به تو وعده فقر می‌دهد؛ و نیز ترسو را که امور را برای تو دوچندان می‌نماید و تو را به ضعف می‌کشاند؛ و نیز حریص را که برای تو جمع‌آوری فراوان [اموال] با ستم را زینت می‌دهد؛ پس همانا بخل و ستم و حرص غرائزی هستند که سوء ظن به خدا – که در باطن اشرار است- آنها را با هم جمع می‌کند. 📚تحف العقول، ص129؛ 📚نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص430؛ عهده ع إلى الأشتر حين ولاه مصر و أعمالها لَا تُدْخِلَنَّ فِي مَشُورَتِكَ بَخِيلًا يَخْذُلُكَ عَنِ الْفَضْلِ؛ وَ يَعِدُكَ الْفَقْرَ وَ لَا جَبَاناً يُضْعِفُ عَلَيْكَ الْأُمُورَ؛ وَ لَا حَرِيصاً يُزَيِّنُ لَكَ الشَّرَهَ بِالْجَوْرِ؛ فَإِنَّ الْبُخْلَ وَ الْجَوْرَ وَ الْحِرْصَ غَرَائِزُ شَتَّى يَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللَّهِ [كُمُونُهَا فِي الْأَشْرَار]. ☀️ج. این عهدنامه حضرت امیر در نقلی دیگری بدین صورت آمده است: وارد نکن در مشورتت بخیل را که تو را از رسیدن به غایت فضل بازمی‌دارد؛ و نیز حریص را که به تو وعده فقر می‌دهد و زیاده‌خواهی را برایت زینت می‌دهد؛ و نیز ترسو را که امور را بر تو تنگ می‌نمایاند؛ که همانا بخل و ستم و حرص غرائزی هستند که سوء ظن به خدا آنها را با هم جمع می‌کند. 📚دعائم الإسلام، ج‏1، ص355 وَ لَا تُدْخِلَنَّ فِي مَشُورَتِكَ بَخِيلًا يَقْصُرُ عَنِ الْفَضْلِ غَايَتُهُ؛ وَ لَا حَرِيصاً يَعِدُكَ فَقْرَاً وَ يُزَيِّنُ لَكَ شَرَهاً؛ وَ لَا جَبَاناً يُضَيِّقُ عَلَيْكَ الْأُمُورَ؛ فَإِنَّ الْبُخْلَ وَ الْجُبْنَ وَ الْحِرْصَ غَرِيزَةٌ وَاحِدَةٌ يَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللَّه‏. @yekaye

☀️۲۷) الف. از رسول الله ص روایت شده است: دو خصلت است که در مومن جمع نشود: بخل و سوء ظن. 📚نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، ص29 وَ قَالَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: خَلَّتَانِ لَا تَجْتَمِعَانِ فِي مُؤْمِنٍ: الْبُخْلُ وَ سُوءُ الظَّنِّ. ☀️ب. از امام حسن مجتبی ع عبارت پایانی این روایت به صورت «سوء ظن در مورد رزق و روزی» روایت شده است: 📚أعلام الدين في صفات المؤمنين، ص294 وَ قَالَ [الحسن] ع: خَلَّتَانِ لَا تَجْتَمِعَانِ فِي مُؤْمِنٍ الْبُخْلُ وَ سُوءُ الظَّنِّ بِالرِّزْقِ. ☀️ج. و از امام صادق ع هم روایت شده است: بخیل در خصوص بخلش همین بس که به پروردگارش سوء‌ظن دارد؛ کسی که یقین دارد که خدا جبران می‌کند در بخشش جواد می‌گردد. 📚الإختصاص، ص234 وَ قَالَ الصَّادِقُ ع: حَسَبَ الْبَخِيلَ مِنْ بُخْلِهِ سُوءُ الظَّنِّ بِرَبِّهِ؛ مَنْ أَيْقَنَ بِالْخَلَفِ جَادَ بِالْعَطِيَّة @yekaye

☀️۲۸) از امام صادق ع از پدرانشان روایت شده که رسول الله ص فرمودند: کسی که از ترس [هزینه‌های] عیالواری ازدواج را رها کند به خداوند عز و جل سوء‌ظن برده است؛ زیرا خداوند عز و جل می‌فرماید: «اگر فقیر باشند خداوند از فضل خود آنها را بی‌نیاز کند» (نور/۳۲) 📚الكافي، ج‏5، ص331 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْجَامُورَانِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يُوسُفَ‏ التَّمِيمِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: مَنْ تَرَكَ التَّزْوِيجَ مَخَافَةَ الْعَيْلَةِ فَقَدْ أَسَاءَ ظَنَّهُ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: «إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِه‏» @yekaye

☀️۲۹) از امام صادق ع روایت شده است: «شُحّ مطاع» یا آزمندیِ مورد پیروی واقع شده [که بر طبق حدیثی از پیامبر ص و نیز از امام باقر ع ، در عرض هوای نفس و عجب، یکی از سه عامل هلاکت انسان است]، همان سوء‌ظن به خداوند عز و جل است 📚الخصال، ج‏1، ص84؛ معاني الأخبار، ص314 رُوِيَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: الشُّحُّ الْمُطَاعُ سُوءُ الظَّنِّ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. @yekaye

☀️۳۰) روایت شده است که امیرالمومنین ع در وصیتی به محمد حنفیه فرمودند: سوء‌ظن به خداوند عز و جل بر تو غلبه نکند، که در این صورت بین تو و دوست صمیمی‌ات هیچ صلح و صفایی باقی نمی‌گذارد. 📚من لا يحضره الفقيه، ج‏4، ص385 وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع فِي وَصِيَّتِهِ لِابْنِهِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِيَّةِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ: وَ لَا يَغْلِبَنَّ عَلَيْكَ سُوءُ الظَّنِّ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّهُ لَنْ يَدَعَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ خَلِيلِكَ صُلْحاً. ☀️ب. شبیه این مطلب به عنوان وصیت ایشان به امام حسن ع چنین روایت شده است: سوء‌ظن بر تو غلبه نکند، که در این صورت بین تو و دوست صمیمی‌ات هیچ صلح و صفایی باقی نمی‌گذارد؛ و البته گاه گفته‌ می‌شود که از اقتضاءات دوراندیشی و احتیاط، سوء ظن است. 📚تحف العقول، ص79 كتابه إلى ابنه الحسن ع‏ وَ لَا يَغْلِبَنَّ عَلَيْكَ سُوءُ الظَّنِّ فَإِنَّهُ لَا يَدَعُ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ خَلِيلٍ صُلْحاً؛ وَ قَدْ يُقَالُ مِنَ الْحَزْمِ سُوءُ الظَّن.‏ @yekaye

🔹الف.۳) ‌سوء ظن به افراد جامعه سوء ظن به دیگران در حالت عادی و به خودی خود مذموم است؛ اما در شرایطی بالعکس می‌شود؛ از این رو روایات مربوط به آن را در دو دسته می‌توان مطرح کرد: ▪️الف.۳.۱) نفی سوء ظن به دیگران

☀️۳۱) معمر سنبسی روایت کرده است که مولایم امام حسن عسکری ع فرمود: حسن ظن داشته باش حتی به یک سنگ تا خداوند سرّش را در او اندازد و تو نصیبت را از آن برگیری! گفتم:‌یا ابن رسول الله! حتی به یک سنگ؟ فرمود: آیا حجر الاسود را نمی‌بینید؟! 📚عوالي اللئالي، ج‏1، ص25؛ 📚مستدرك الوسائل، ج‏9، ص146 حَدَّثَنِي الْمَوْلَى الْعَالِمُ الْوَاعِظُ وَجِيهُ الدِّينِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْمَوْلَى عَلَاءِ الدِّينِ فَتْحِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ فَتْحَانَ الْوَاعِظِ الْقُمِّيِّ الْأَصْلِ الْقَاشَانِيِّ الْمَسْكَنِ عَنْ جَدِّهِ عَبْدِ الْمَلِكِ عَنِ الشَّيْخِ الْكَامِلِ الْعَلَّامَةِ خَاتِمَةِ الْمُجْتَهِدِينَ أبو [أَبِي‏] الْعَبَّاسِ أَحْمَدَ بْنِ فَهْدٍ قَالَ حَدَّثَنِي الْمَوْلَى السَّيِّدُ السَّعِيدُ الْعَلَّامَةُ أَبُو الْعِزِّ جَلَالُ الدِّينِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ السَّعِيدِ الْمَرْحُومِ شَرَفْشَاهَ الْحُسَيْنِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِي شَيْخِيَ الْإِمَامُ الْعَلَّامَةُ مَوْلَانَا نَصِيرُ الدِّينِ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْقَاشِيُّ قَدَّسَ اللَّهُ نَفْسَهُ قَالَ حَدَّثَنِي السَّيِّدُ جَلَالُ الدِّينِ بْنُ دَارِ الصَّخْرِ قَالَ حَدَّثَنِي الشَّيْخُ الْفَقِيهُ [نَجْمُ الدِّينِ أَبُو الْقَاسِمِ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنِي الشَّيْخُ الْفَقِيهُ‏] مُفِيدُ الدِّينِ مُحَمَّدُ بْنُ الْجَهْمِ قَالَ حَدَّثَنِي الْمُعَمَّرُ السِّنْبِسِيُّ قَالَ: سَمِعْتُ مِنْ مَوْلَايَ أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ عَلَيْهِ وَ عَلَى آبَائِهِ‏ وَ وُلْدِهِ أَفْضَلُ الصَّلَاةِ وَ السَّلَامِ يَقُولُ: أَحْسِنْ ظَنَّكَ وَ لَوْ بِحَجَرٍ يَطْرَحُ اللَّهُ فِيهِ سِرَّهُ فَتَنَاوَلْ نَصِيبَكَ مِنْهُ. فَقُلْتُ: يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لَوْ بِحَجَرٍ؟ فَقَالَ: أَ لَا تَنْظُرُونَ إِلَى الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ. ☀️ب. از امیرالمومنین ع روایت شده است: هرکس به مردم حسن ظن داشته باشد از آنان محبت به دست می‌آورد. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص253 قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع: مَنْ حَسُنَ ظَنُّهُ بِالنَّاسِ حَازَ مِنْهُمُ الْمَحَبَّةَ. @yekaye

☀️۳۲) روایت شده است که یکبار رسول الله ص نگاهی به کعبه انداخت و فرمود: خوشا به حال تو ای خانه خدا، که چقدر عظمت و حرمت تو نزد خداوند عظیم است؛ و به خدا سوگند مومن حرمتی عظیمتر از تو دارد؛ زیرا خداوند فقط یک امر را در مورد تو حرام کرد، امادر مورد مومن سه چیز را حرام کرد: مالش و خونش و اینکه به او گمان بد برده شود. 📚روضة الواعظين، ج‏2، ص293؛ 📚مشكاة الأنوار في غرر الأخبار، ص78؛ 📚كشف الريبة (شهید ثانی)، ص21 رُوِيَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص نَظَرَ إِلَى الْكَعْبَةِ فَقَالَ: مَرْحَباً بِالْبَيْتِ مَا أَعْظَمَكَ وَ أَعْظَمَ حُرْمَتَكَ عَلَى اللَّهِ؛ وَ وَ اللَّهِ لَلْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَةً مِنْكَ، لِأَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ مِنْكَ وَاحِدَةً، وَ مِنَ الْمُؤْمِنِ ثَلَاثَةً: مَالَهُ وَ دَمَهُ وَ أَنْ يُظَنَّ بِهِ ظَنَّ السَّوْءِ. ☀️این مضمون در منابع اهل سنت از طریق عمر نیز از رسول الله ص روایت شده است؛‌ ر.ک: 📚الدر المنثور، ج‏6، ص92 @yekaye

☀️۳۳) از امیرالمومنین ع روایتی نقل شده که در یک مجلس ۴۰۰ باب از آنچه دین و دنیای مسلمان را آباد می‌کند تعلیم دادند که قبلا فرازهایی از آن گذشت. دو مورد از آن که به بحث ما مربوط می‌باشد چنین است: 🔸الف. برای «رفتار نادرست] برادر [دینی] خود، عذری بجوی؛ و اگر عذری نیافتی خودت بهانه‌ای برایش دست و پا کن. 🔸ب. به هم بدبین نباشید و وء ظن را در میان خودتان کنار بگذارید که خدای عزّوجلّ از آن نهی کرده است. 📚الخصال، ج‏2، ص622 و 624 حَدَّثَنَا أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ الْيَقْطِينِيُّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ يَحْيَى عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي عَنْ‏ آبَائِهِ ع أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع عَلَّمَ أَصْحَابَهُ فِي مَجْلِسٍ وَاحِدٍ أَرْبَعَمِائَةِ بَابٍ مِمَّا يُصْلِحُ لِلْمُسْلِمِ فِي دِينِهِ وَ دُنْيَاهُ قَالَ ع: ...‏ ☀️الف. اطْلُبْ لِأَخِيكَ عُذْراً فَإِنْ لَمْ تَجِدْ لَهُ عُذْراً فَالْتَمِسْ لَهُ عُذْرا ... ☀️ب. اطْرَحُوا سُوءَ الظَّنِّ بَيْنَكُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ نَهَى عَنْ ذَلِك‏ ... @yekaye

🔸۳۴) از امیرالمومنین ع روایت شده که فرمودند: ☀️الف. انسان بد، به کسی گمان نیک نمی‌برد زیرا دیگران را هچون خویش می‌بیند. ☀️ب. بدترین مردم کسی است که به خاطر سوء‌ظنش به کسی اعتماد نمی‌کند و کسی هم به خاطر کارهای بدش به او اعتماد نمی‌کند. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263 قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع: ☀️الف. الرَّجُلُ السُّوءُ لَا يَظُنُّ بِأَحَدٍ خَيْراً لِأَنَّهُ لَا يَرَاهُ إِلَّا بِوَصْفِ نَفْسِهِ. ☀️ب. شَرُّ النَّاسِ مَنْ لَا يَثِقُ بِأَحَدٍ لِسُوءِ ظَنِّهِ وَ لَا يَثِقُ بِهِ أَحَدٌ لِسُوءِ فِعْلِهِ. @yekaye

☀️۳۵) الف. عایشه از رسول الله ص روایت کرده که فرمودند: کسی که به برادرش گمان بد ببرد به پروردگارش بدی کرده است؛ چرا که خداوند متعال می‌فرماید: «از بسیاری از گمانها اجتناب کنید» (حجرات/۱۲). 📚الدر المنثور، ج‏6، ص92 أخرج ابن مردويه عن عائشة و أخرج ابن النجار في تاريخه عن عائشة قالت: قال رسول الله ص: و من أساء بأخيه الظن فقد أساء بربه عز و جل ان الله تعالی يقول «اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِ‏». ☀️ب. و از امام صادق ع روایت شده است: خداوند روا نمی‌دارد که در مورد مومن جز گمان نیک برده شود؛ و شکستن استخوان مومنی که از دنیا رفته همانند شکستن او در حال حیاتش است. 📚المؤمن، ص67 عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: أَبَى اللَّهُ أَنْ يُظَنَّ بِالْمُؤْمِنِ إِلَّا خَيْراً وَ كَسْرُ عَظْمِ الْمُؤْمِنِ مَيِّتاً كَكَسْرِهِ حَيّاً. ☀️ج. و باز از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمودند: هرگاه فرد مؤمنی برادرش را مورد اتّهام قرار دهد، ایمان در قلبش ذوب و مضمحل خواهد شد چنان که نمک در آب حل می‌شود. 📚الكافي، ج‏2، ص361 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُمَرَ الْيَمَانِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا اتَّهَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ انْمَاثَ الْإِيمَانُ مِنْ قَلْبِهِ‏ كَمَا يَنْمَاثُ الْمِلْحُ فِي الْمَاءِ. ☀️د. از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: هرکس برادر مؤمنش را متّهم به بی‌دینی کند، دیگر میان آن‌ها هیچ حرمتی نخواهد بود؛ و کسی‌که با برادر دینی‌اش مانند سایر مردم برخورد و تعامل کند، او بری از دینی است که به آن تظاهر می‌کند [یعنی اگر واقعا دینش همان دین اوست باید حرمت وی را بیشتر نگه دارد]. 📚الكافي، ج‏2، ص361 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ حُسَيْنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ‏: مَنِ اتَّهَمَ أَخَاهُ فِي دِينِهِ فَلَا حُرْمَةَ بَيْنَهُمَا وَ مَنْ عَامَلَ أَخَاهُ بِمِثْلِ مَا عَامَلَ‏ بِهِ النَّاسَ فَهُوَ بَرِي‏ءٌ مِمَّا يَنْتَحِلُ‏. @yekaye

☀️۳۶) الف. از امیرالمومنین ع روایت شده که فرمودند: هم‌نشینی با بدان سوء ظن به نیکان را به ارث می‌گذارد. 📚الأمالي( للصدوق)، ص446؛ 📚عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏2، ص53 حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هَارُونَ الصُّوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو تُرَابٍ عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ [مُوسَى‏] الرُّويَانِيُّ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضَا ع: يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ حَدِّثْنِي بِحَدِيثٍ عَنْ آبَائِكَ ع ... فَقَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي عَنْ آبَائِهِ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع: مُجَالَسَةُ الْأَشْرَارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالْأَخْيَار. ☀️ب. در نقل دیگری مطلب فوق بدین صورت آمده است: هم‌صحبتی با بدان موجب سوء‌ظن به خوبان می‌شود. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص431؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص302 قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع: صُحْبَةُ الْأَشْرَارِ تُوجِبُ سُوءَ الظَّنِّ بِالْأَخْيَارِ. @yekaye

🔸۳۷) از امیرالمومنین ع روایت شده است: ☀️الف. سوء‌ظن به شخص نیکوکار بدترین گناه و قبیح‌ترین ظلم است 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص284 قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع: سُوءُ الظَّنِّ بِالْمُحْسِنِ شَرُّ الْإِثْمِ وَ أَقْبَحُ الظُّلْمِ. ☀️ب. سوء‌ظن به کسی که خیانت نمی‌کند، ناشی از پستی و لئامت است 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص284 سُوءُ الظَّنِّ بِمَنْ لَا يَخُونُ مِنَ اللُّؤْمِ. ☀️ج. از علائم پشت کردن [خوبی‌ها به شخص]، سوء‌ظن به کسی است که خیرخواه است. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص226؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص470 مِنْ عُنْوَانِ الْإِدْبَارِ سُوءُ الظَّنِّ بِالنَّصِيحِ. ☀️د. کسی که سوء‌ظن بر او غلبه کند، صلح و صفایی بین او و هیچ دوست صمیمی‌ای باقی نمی‌گذارد. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص264؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص433 مَنْ غَلَبَ عَلَيْهِ سُوءُ الظَّنِّ لَمْ يَتْرُكْ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ خَلِيلٍ صُلْحاً. @yekaye

☀️۳۸) الف. از امیرالمومنین ع روایت شده که فرمودند: وضع و حال برادر [دینی] خود را بر بهترین وجه حمل کن، مگر زمانی که خلاف آن برایت ثابت شود. هرگز به خاطر سخنی که از جانب او رسیده گمان بد مبر، مادامی که محمل خوبی برای آن می‌توانی بیابی. 📚الكافی، ج‏2، ص362 ؛ 📚الأمالی( للصدوق)، ص304 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِد عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنِ الْحُسَینِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی كَلَامٍ لَهُ‏: ضَعْ أَمْرَ أَخِیكَ عَلَى أَحْسَنِهِ حَتَّى یأْتِیكَ مَا یغْلِبُكَ مِنْهُ‏ وَ لَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِیكَ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیرِ مَحْمِلًا. ☀️ب. عبارت اخیر در نقل دیگری چنین آمده است: درباره سخنی که از هرکس می‌شنوی گمان بد مبر مادامی که احتمال خوبی برای آن می‌توانی بیابی. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص264 لَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ بَدَرَتْ مِنْ أَحَدٍ سُوءً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیرِ مُحْتَمَلًا. @yekaye

🔸۳۹) از امیرالمومنین ع روایت شده است: ☀️الف. کسی که حسن ظن نداشته باشد از هرکسی می‌ترسد و نگران است. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص254 قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مَنْ لَمْ یحْسِنْ ظَنَّهُ اسْتَوْحَشَ مِنْ كُلِّ أَحَدٍ. ☀️ب. و نیز روایت شده: کسی که نسبت به آنکه اهل خیانت نیست سوء ظن داشته باشد نسبت به کسی حسن ظن پیدا می‌کند که سزاوار نیست. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص263 قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مَنْ سَاءَ ظَنُّهُ بِمَنْ لَا یخُونُ [لَا یخُونُهُ‏] حَسُنَ ظَنُّهُ بِمَا لَا یكُونُ [بِمَا لَا یخُونُهُ‏]. ☀️ج. و نیز روایت شده: کسی که اهل سوء‌ ظن باشد، به خیانت کسی که به او خیانت نمی‌کند معتقد می‌شود. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص264 قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مَنْ سَاءَتْ ظُنُونُهُ اعْتَقَدَ الْخِیانَةَ بِمَنْ لَا یخُونُهُ. @yekaye

☀️۴۰) از امیرالمومنین ع روایت شده است: کسی که به تو گمان نیک برد گمانش را تصدیق کن [= کاری کن که گمانش صادق از آب درآید]. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص253 قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مَنْ ظَنَّ بِكَ خَیراً فَصَدِّقْ ظَنَّهُ. @yekaye

☀️۴۱) از امیرالمومنین ع روایت شده است: کسی که سوء ظن به برادرش را تکذیب کند [= به چنین سوء ظنی اعتنا نکند] صاحب عقلی صحیح و قلبی راحت و آسوده است. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص417؛ 📚عیون الحكم و المواعظ (للیثی)، ص461 قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مَنْ كَذَّبَ سُوءَ الظَّنِّ بِأَخِیهِ كَانَ ذَا عَقْلٍ صَحِیحٍ وَ قَلْبٍ مُسْتَرِیحٍ. @yekaye

🔹الف.۳.۲) موارد جواز و بلکه ضرورت سوء ظن به دیگران!

☀️۴۲) الف. از رسول الله ص و نیز از امام صادق ع روایت شده است: دوراندیشی و احتیاط، [نوعی] سوء ظن است. 📚نهج الفصاحة، ص450، حدیث ۱۰۴۸؛ 📚شهاب الأخبار، حدیث ۱۷؛ 📚النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج‏1، ص379؛ 📚نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص111 الْحَزْمُ سُوءُ الظَّنِّ. ☀️ب. از امیرالمومنین ع روایت شده است: حسن ظن چه نیکوست، جز اینکه در آن عجز و ناتوانی‌ای نهفته است؛ و سوء‌ظن چه زشت است، جز اینکه در آن دوراندیشی و احتیاطی هست. 📚شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏20، ص294 (حکمتهای منسوب به حضرت، حکمت 359) قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: ما أحسن حسن الظن إلا أن فیه العجز و ما أقبح سوء الظن إلا أن فیه الحزم. @yekaye

☀️۴۳) الف. از امیرالمومنین ع روایت شده است: هنگامی که صلاح و درستی بر زمانه و مردم آن مسلط باشد آنگاه اگر کسی به دیگری - که از او فضیحتی آشکار نشده - گمان بد برد، ستم کرده و از حد خود خارج شده است. و هنگامی که فساد بر زمانه و مردم آن غالب باشد و کسی به دیگری گمان نیک برد، خود را فریفته است. 📚نهج البلاغة، حکمت 114؛ 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص263 و ۲۵۴ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ [/الظَّنَّ رَجُلٌ بِرَجُلٍ] لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ حَوْبَةٌ [/خِزْیةٌ] فَقَدْ ظَلَمَ [وَ اعْتَدَى]؛ وَ إِذَا اسْتَوْلَى الْفَسَادُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ فَأَحْسَنَ الرَّجُلُ الظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَدْ غُرِرَ [/غَرَّرَ]. ☀️ب. از امام هادی ع نیز روایت شده که فرمودند: هنگامی که زمانه به طوری باشد که عدل در آن بیش از جور باشد حرام است که به احدی گمان بد ببری مگر اینکه آن بدی را [به طور قطعی] در او سراغ داری؛ و هنگامی که در زمانه‌ای جور و ستم بیش از عدل باشد سزاوار نیست کسی به دیگری گمان نیک بَرَد، مگر اینکه [به طور خاص] آن نیکی در او بارز و معلوم باشد. 📚الدرة الباهرة، ص 42؛ 📚نزهة الناظر، ص142؛ 📚أعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص312 عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الثَّالِثِ ع قَالَ: إِذَا كَانَ زَمَانٌ الْعَدْلُ فِیهِ أَغْلَبُ مِنَ الْجَوْرِ فَحَرَامٌ أَنْ تَظُنَّ بِأَحَدٍ سُوءاً حَتَّى تَعْلَمَ [یعْلَمَ] ذَلِكَ مِنْهُ؛ وَ إِذَا كَانَ زَمَانٌ الْجَوْرُ فِیهِ أَغْلَبُ مِنَ الْعَدْلِ فَلَیسَ لِأَحَدٍ أَنْ یظُنَّ بِأَحَدٍ خَیراً حَتَّى یبْدُوَ [مَا لَمْ یعْلَمْ] ذَلِكَ مِنْهُ. ☀️ج. به امام رضا ع منسوب است که فرموده باشند: هنگامی که شخصی شخص دیگری را در سرزمین کفر مورد اتهام قرار دهد [= به وی بدگمان باشد و اعتماد نداشته باشد] در حالی که او را نمی‌شناسد، چیزی براو نیست؛ ‌زیرا در آنجا سزاوار نیست به احدی گمان نیک برده شود مگر کسی که از ایمان داشتنش مطمئن باشی؛ و هنگامی که شخصی شخص دیگری را در سرزمین ایمان مورد اتهام قرار دهد در حالی که او را نمی‌شناسد، حد برعهده‌اش می‌آید، زیرا در اینجا سزاوار نیست که کسی به دیگری گمانی جز گمان نیک داشته باشد. 📚الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا علیه السلام، ص285 وَ رُوِی إِذَا قَذَفَ رَجُلٌ رَجُلًا فِی دَارِ الْكُفْرِ وَ هُوَ لَا یعْرِفُهُ فَلَا شَی‏ءَ عَلَیهِ، لِأَنَّهُ لَا یحِلُّ أَنْ یحْسَنَ الظَّنُّ فِیهَا بِأَحَدٍ إِلَّا مَنْ عُرِفَتْ إِیمَانُهُ؛ وَ إِذَا قَذَفَ رَجُلًا فِی دَارِ الْإِیمَانِ وَ هُوَ لَا یعْرِفُهُ فَعَلَیهِ الْحَدُّ، لِأَنَّهُ لَا ینْبَغِی أَنْ یظُنَّ بِأَحَدٍ فِیهَا إِلَّا خَیرا. @yekaye