✅ با توجه به کثرت احادیث و نکات این آیه، فردا نیز به بحث از همین آیه خواهیم پرداخت.

☀️3) روایت شده که از امیرالمومنین ع سوال شد: چگونه صبح کردی؟ فرمود: صبح کردم در حالی که صدّیق اول و فاروق اعظم هستم و منم وصی برترین بشر؛ و من اولم و من آخرم و من باطنم و من ظاهرم و من به هر چیزی دانایم و من چشم خدایم و من جَنبُ الله (پهلوی خدا) هستم و من امین خداوند بر پیامبرانم، به وسیله ما خداوند پرستیده شد و ما خزانه‌داران خداوند در زمین و آسمان هستیم و من زنده می‌کنم و من می‌میرانم! آن اعرابی از سخنان حضرت متعجب شد؛ و حضرت چنین توضیح داد: من اولم یعنی من اول کسی هستم که به رسول الله ص ایمان آورد؛ و من آخرم یعنی آخرین کسی هستم که به او در قبر نظر انداخت و من ظاهر هستت منظورم ظاهر اسلام است و من باطن هستم یعنی بطن من از علم پر شده؛ و من به هر چیزی دانایم یعنی به هر چیزی که خداوند به پیامبرش خبر داد او هم از آن به من خبر داد؛ اما اینکه من چشم خدا هستم من چشم خداوند بر مومنان و کافران هستم و اما اینکه من جنبُ الله هستم مقصودم همان است که «نفس [در آن روز] می‌گوید ای حسرت بر من از آنچه در جنب الله کوتاهی ورزیدم» (زمر/56) و کسی که در مورد من کوتاهی بورزد در مورد خداوند کوتاهی ورزیده است؛ و نبوت هیچ پیامبری انضا نشد مگر اینکه مُهر [= خاتَم] [تاییدی] از حضرت محمد ص گرفت و از این روست که ایشان خاتَم پیامبران (احزاب/40) نامیده شد؛ حضرت محمد ص سید پیامبران است و من سید اوصیاء هستم؛ اما خرانه‌داران خداوند در زمین، چرا که ما آموختیم آنچه را رسول الله ص با سخنی صادق به ما آموزش داد؛ و من زنده می‌کنم یعنی سنت رسول الله ص را زنده می‌کنم و من می‌میرانم یعنی بدعت را می‌میرانم؛ و من زنده‌ای هستم که نمی میرد به خاطر این سخن خداوند متعال است که فرمود: «و هرگز کسانی را که در راه خداوند کشته شدند، مرده حساب مکن؛ بلکه [آنان] زنده‌اند نزد پروردگارشان روزی داده‌ می‌شوند.» (آل عمران/169) 📚مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج2، ص386 وَ سُئِلَ ع كَيْفَ أَصْبَحْتَ؟ فَقَالَ أَصْبَحْتُ وَ أَنَا الصِّدِّيقُ الْأَوَّلُ وَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ وَ أَنَا وَصِيُّ خَيْرِ الْبَشَرِ وَ أَنَا الْأَوَّلُ وَ أَنَا الْآخِرُ وَ أَنَا الْبَاطِنُ وَ أَنَا الظَّاهِرُ وَ أَنَا بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ وَ أَنَا عَيْنُ اللَّهِ وَ أَنَا جَنْبُ اللَّهِ وَ أَنَا أَمِينُ اللَّهِ عَلَى الْمُرْسَلِينَ بِنَا عُبِدَ اللَّهُ وَ نَحْنُ خُزَّانُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ سَمَائِهِ وَ أَنَا أُحْيِي وَ أُمِيتُ وَ أَنَا حَيٌّ لَا أَمُوتُ! فَتَعَجَّبَ الْأَعْرَابِيُّ مِنْ قَوْلِهِ؛ فَقَالَ ع: أَنَا الْأَوَّلُ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِرَسُولِ اللَّهِ ص وَ أَنَا الْآخِرُ آخِرُ مَنْ نَظَرَ فِيهِ لِمَا كَانَ فِي لَحْدِهِ وَ أَنَا الظَّاهِرُ فَظَاهِرُ الْإِسْلَامِ وَ أَنَا الْبَاطِنُ بَطِينٌ مِنَ الْعِلْمِ وَ أَنَا بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ فَإِنِّي عَلِيمٌ بِكُلِّ شَيْءٍ أَخْبَرَهُ اللَّهُ بِهِ نَبِيَّهُ فَأَخْبَرَنِي بِهِ فَأَمَّا عَيْنُ اللَّهِ فَأَنَا عَيْنُهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْكَفَرَةِ وَ أَمَّا جَنْبُ اللَّهِ فَـ«أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يا حَسْرَتى عَلى ما فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ» وَ مَنْ فَرَّطَ فِيَّ فَقَدْ فَرَّطَ فِي اللَّهِ وَ لَمْ يَجُزْ لِنَبِيٍّ نُبُوَّةٌ حَتَّى يَأْخُذَ خَاتَماً مِنْ مُحَمَّدٍ فَلِذَلِكَ سُمِّيَ «خَاتَمَ النَّبِيِّينَ» مُحَمَّدٌ سَيِّدُ النَّبِيِّينَ فَأَنَا سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ أَمَّا خُزَّانُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ فَقَدْ عَلِمْنَا مَا عَلَّمَنَا رَسُولُ اللَّهِ ص بِقَوْلٍ صَادِقٍ وَ أَنَا أُحْيِيَ أُحْيِي سُنَّةَ رَسُولِ اللَّهِ وَ أَنَا أُمِيتُ أُمِيتُ الْبِدْعَةَ وَ أَنَا حَيٌّ لَا أَمُوتُ لِقَوْلِهِ تَعَالَى «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ». @Yekaye

☀️4) از امام صادق ع روایت شده است: عده ای خدمت امام حسن ع رسیدند و گفتند به ما از عجایبی که پدرت به ما نشان می‌داد نشان بده! فرمود: آیا بدان ایمان دارید؟ گفتند: ‌بله، به خداوند متعال ایمان داریم. فرمود: آیا پدرم را می‌شناسید؟! گفتند: بله، همگی او را می‌شناسیم! پس پرده‌ای را کنار زد و دیدند که امیرالمومنین ع نشسته است. فرمود: آیا او را می‌شناسید؟! گفتند: بله، به خدا سوگند او امیرالمومنین ع است؛ و شهادت می دهیم تو امام بعد از او هستی و امیرالمومنین ع را بعد از مرگش به ما نشان دادی! امام حسن ع فرمود: وای بر شما! آیا سخن خداوند عز و جل را نشنیدید که «و هرگز کسانی را که در راه خداوند کشته شدند، مرده حساب مکن؛ بلکه [آنان] زنده‌اند نزد پروردگارشان روزی داده‌ می‌شوند...» اگر این حال و روز کسانی است که در راه خداوند کشته شدند، پس در مورد ما چه می‌گویید؟! گفتند ایمان آوردیم و تصدیق کردیم! 📚الهداية الكبرى، ص195 وَ عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ بِشْرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هَارُونَ الْوَرَّاقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرٍ الصَّادِقِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) قَالَ: جَاءَ النَّاسُ إِلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ (عَلَيْهِمَا السَّلَامُ) قَالُوا أَرِنَا مَا عِنْدَكَ مِنْ عَجَائِبِ أَبِيكَ الَّتِي كَانَ يُرِينَا إِيَّاهَا قَالَ: تُؤْمِنُونَ بِذَلِكَ؟ قَالُوا: نَعَمْ نُؤْمِنُ بِاللَّهِ تَعَالَى، فَقَالَ: أَ لَيْسَ تَعْرِفُونَ أَبِي، قَالُوا: بَلَى كُلُّنَا نَعْرِفُهُ، فَرَفَعَ لَهُمْ جَانِبَ سِتْرٍ فَإِذَا بِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ جَالِسٌ، قَالَ: تَعْرِفُونَهُ؟ قَالُوا بِأَجْمَعِهِمْ: هَذَا وَ اللَّهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ، وَ نَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمَامُ بَعْدَهُ وَ لَقَدْ أَرَيْتَنَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ بَعْدَ مَوْتِهِ، قَالَ لَهُمُ الْحَسَنُ: وَيْلَكُمْ أَ مَا سَمِعْتُمْ قَوْلَهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ» إِلَى آخِرِ الْآيَةِ فَإِذَا كَانَ هَذَا فِيمَنْ قُتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَمَا ذَا تَقُولُونَ فِينَا؟ قَالُوا: آمَنَّا وَ صَدَّقْنَا. @Yekaye

☀️5) از امام جواد ع روایت شده است که روزی امیرالمومنین ع به ابوبکر فرمود: «هرگز کسانی را که در راه خداوند کشته شدند، مرده حساب مکن؛ بلکه [آنان] زنده‌اند نزد پروردگارشان روزی داده‌ می‌شوند.» و شهادت می‌دهم که رسول الله ص شهید از دنیا رفت و به خدا سوگند که من او را نزد تو می‌آورم تا یقین کنی، چرا که شیطان نمی تواند در صورت او مجسم شود. پس حضرت علی ع دست ابوبکر را گرفت و پیامبر ص را به او نشان داد و پیامبر به او فرمود: ای ابوبکر! به علی ع و به یازده تن از فرزندانش ایمان بیاور که همانا آنان همچون من هستند جز در نبوت؛ و به پیشگاه خداوند توبه کن از آنچه به دست گرفته‌ای که همانا تو در آن حقی نداری! امام جواد ع فرمود: سپس پیامبر ص رفتند و دیگر دیده نشدند. 📚الكافي، ج1، ص533 مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى وَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ جَمِيعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْعَبَّاسِ بْنِ الْحَرِيشِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ الثَّانِي ع: أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع قَالَ لِأَبِي بَكْرٍ يَوْماً «لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ» وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً ص رَسُولُ اللَّهِ مَاتَ شَهِيداً وَ اللَّهِ لَيَأْتِيَنَّكَ فَأَيْقِنْ إِذَا جَاءَكَ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ غَيْرُ مُتَخَيِّلٍ بِهِ فَأَخَذَ عَلِيٌّ بِيَدِ أَبِي بَكْرٍ فَأَرَاهُ النَّبِيَّ ص فَقَالَ لَهُ يَا أَبَا بَكْرٍ آمِنْ بِعَلِيٍّ وَ بِأَحَدَ عَشَرَ مِنْ وُلْدِهِ إِنَّهُمْ مِثْلِي إِلَّا النُّبُوَّةَ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِمَّا فِي يَدِكَ فَإِنَّهُ لَا حَقَّ لَكَ فِيهِ. قَالَ ثُمَّ ذَهَبَ فَلَمْ يُرَ. 📚(این واقعه با تفصیلی‌ بیشتر در بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، ج1، ص280 آمده است. ) @Yekaye

☀️6) ابوبصیر [که کنیه‌اش ابومحمد بود] می‌گوید: [به امام صادق ع عرض کردم] فدایت شوم؛ آیا به نظر شما کسی مرا در این امر [که به ولایت شما اذعان نمودیم] رد و تخطئه می‌کند همانند کسی است که شما را رد و تخطئه کرده است؟! فرمود: ابامحمد! کسی که تو را در این امر رد و تخطئه کند همانند کسی است که رسول الله ص و خداوند تبارک و تعالی را رد و تخطئه کرده است؛ ابامحمد! همانا هر یک از شما که بر این امر بمیرد، شهید است. گفتم: هرچند که در بسترش بمیرد؟! فرمود: اگر در بسترش هم بمیرد، زنده‌ای است که نزد پروردگارش روزی داده می‌شود. 📚الكافي، ج8، ص146؛ المحاسن، ج1، ص185 مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيى، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ جَمِيعاً، عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ،عن يَحْيَى الْحَلَبِيُّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: [قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع] قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَ رَأَيْتَ الرَّادَّ عَلَيَّ هَذَا الْأَمْرَ فَهُوَ كَالرَّادِّ عَلَيْكُمْ؟! فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ مَنْ رَدَّ عَلَيْكَ هَذَا الْأَمْرَ فَهُوَ كَالرَّادِّ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ عَلَى اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى؛ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ الْمَيِّتَ مِنْكُمْ عَلَى هَذَا الْأَمْرِ شَهِيدٌ قَالَ قُلْتُ وَ إِنْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ قَالَ إِي وَ اللَّهِ وَ إِنْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ حَيٌّ عِنْدَ رَبِّهِ يُرْزَق. @Yekaye

. 3⃣ «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ» تصوّر هلاكت و يا خسارت براى شهيد، تفكّرى انحرافى است كه بايد اصلاح شود. 📚 (تفسير نور، ج1، ص649) @Yekaye

. 4⃣ «وَ لا تَحْسَبَنَّ ... أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ» وقتی می‌گوید گمان مبر که آنها مرده‌اند؛ نتیجه می‌شود که آنها زنده‌اند؛ پس چرا دو تعبیر «عند ربهم» و «یرزقون» را هم اضافه کرد؟ 🍃الف. شاید می‌خواهد نشان دهد که اشتباه محاسباتی آنان – که شهدا را مرده می‌پندارند- ابعاد متعددی دارد، و با این سه تعبیر، سه بعد مختلف اشتباه آنان را گوشزد می‌کند: 🔹آنها را مرده مپندار، که آنها زنده‌اند؛ 🔹حقیقتِ آنها را جسم آنها نبین که مرده و چه‌بسا تکه تکه شده باشد؛ بلکه حقیقتِ آنها روح آنهاست که در سلامت کامل نزد پروردگارشان حاضر است؛ 🔹آنها را مردگانی مپندار که دیگر هیچ بهره‌ای از عالَم نمی‌برند و دستشان از هستی کوتاه شده؛ بلکه آنان هنوز در حال دریافت رزق و روزی و بهره‌وری از عالَم هستند. 🍃ب. شاید می‌خواهد اشاره کند که اگرچه زنده بودن یک کمال است، اما زنده‌ای زنده بودنش بسیار ارزش دارد که در قرب پروردگار باشد؛ و اگرچه در قرب پروردگار بودن خیلی مقام است، اما بالاتر از آن مقام کسی است که در آن قرب متوقف نماند و باز از روزی‌های پی در پی پروردگارش بهره‌مند شود. 🍃ج. ... @Yekaye

. 5⃣ «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ» آنان که در راه خدا کشته می‌شوند، نه‌تنها زنده‌اند، که به مقام عند رب رسیده‌اند؛ و نه‌تنها به قرب پروردگارشان دست یافته‌اند، بلکه در آنجا روزی داده‌ می‌شوند. در کلمه «رزق» چه نکته اضافه‌ای نهفته است که به زنده بودن و در مقام قرب بودن بسنده نکرد و دریافت رزق را هم اضافه کرد؟ 🍃الف. شهادت، باختن و از دست دادن نيست؛ بلكه يافتن و به دست آوردن است. 📚(تفسير نور، ج1، ص649) 🍃ب. شاید می‌خواهد تاکید کند که گمان نکنید این زنده بودنی که مطرح کردیم، صرفا برای دلخوش کردن شماست و چیزی همچون زنده بودن یاد و خاطره آنهاست (که خداوند خاطره آنها را زنده نگه می‌دارد)، بلکه یک زندگی کاملا واقعی و عینی است که با روزی گرفتن همراه است. 🍃ج. از پرکاربردترین معانی رزق، غذایی است که انسان می‌خورد؛ و خاصیت غذا دو چیز است: اولا ادامه حیات را ممکن می‌سازد؛ و ثانیا به انسان توانایی می‌دهد که بتواند کاری انجام دهد. عبارت «بل احیاء» برای اشاره به ادامه حیات آنها کافی بود؛ به ویژه که حقیقت مرگ، نیستی و نابودی نیست، بلکه همگان از حیات برزخی برخوردارند؛ پس شاید می‌خواهد با تعبیر «یرزقون» اشاره کند که آنها بهره و نصیبی داده می‌شود که از آن برای ارتقای بیشتر می‌توانند استفاده کنند؛ یعنی: 🌱ج.1. شاید می‌خواهد بفرماید که اگرچه پرونده عموم انسانها با مرگ بسته می‌شود، اما پرونده شهید همچنان باز است و همچنان انجام اعمال صالح و دستگیری از برخی از اهل دنیا، که بر رشد او بیافزاید، برای او امکان‌پذیر است. 🌱ج.2. شاید می‌خواهد اشاره کند به ثمرات عمل شهید در دنیا، که همچنان اثرگذار است و مایه ارتقای روزافزون وی می‌شود. 🌱ج.3. ... 🍃د. شاید بتوان این تعبیر را شبیه تعبیر «سیهدیهم» در آیه «وَ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمالَهُم؛ سَيَهْديهِمْ وَ يُصْلِحُ بالَهُم» (محمد/5-6) دانست، که نکته قابل توجه این است که حرف «س» اشاره به آینده دارد در حالی که شهادت آنها با فعل ماضی اشاره شده (قتلوا) یعنی گویی بعد از شهادتشان هم هدایتی برای شهدا متصور است؛ که آن هدایت هرچه باشد، فراتر از هدایتی است که تا زمان مرگ به درد انسان می‌خورد. 🍃ه. ... @Yekaye

. 6⃣ «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ» شهادت، پايان زندگى نيست، آغاز حيات است. بسيارى از زندگان مرده اند، ولى كشتگان راه خدا زنده اند. 📚(تفسير نور، ج1، ص649) @Yekaye7