. 1️⃣ « يُوصيكُمُ اللَّهُ في أَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ ... وَ لِأَبَوَيْهِ لِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا ... آباؤُكُمْ وَ أَبْناؤُكُمْ لا تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعاً ... وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ ... وَ إِنْ كانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ ...» در این دو آیه دیدیم که ابتدا ارث فرزندان و والدین را مطرح کرد و تذکر داد که شما نمی‌دانید که کدام از اینان نفعشان برای شما بیشتر است؛ سپس ارث همسر، و سپس ارث خواهر و برادر را متعرض شد. 🤔این مبتنی بر یک ترتیب کاملا معقول است؛ زیرا 🔹وارث یا بدون واسطه به میت وصل می‌شود یا با واسطه؛ و 🔸 اگر بدون واسطه باشد سبب این اتصال یا نَسَب است و یا زوجیت: ♦️پس سه قسم حاصل می‌شود: 🔺برترین اینها اتصال مستقیم نَسَبی است (که شامل والدین و فرزندان می‌شود)؛ زیرا این ارتباط بین افراد، ارتباطی ذاتی است که در متن آفرینش آنهاست. 🔺مرتبه بعد، اتصالی است که مستقیم است، اما بر اساس زوجیت می‌باشد (رابطه زوجین)؛ این رابطه از این جهت که بدون واسطه است بر رابطه‌های بعدی مقدم است، اما از این جهت که رابطه‌ای عَرَضی است و به قرارداد افراد حاصل می‌شود، پایین‌تر از رابطه قبلی است. 🔺مرتبه بعد اتصال با واسطه است (کلاله)، که چون باواسطه و غیرمستقیم است، طبیعتا ارتباط انسان در زندگی‌اش با این افراد کمتر از دو حالت قبل است که رابطه مستقیمی با اینها داشت؛ 🤔 شاید تفاوت اصلی حکم اینها با حکم دو حالت قبل (که دو حالت قبل در هیچ حالتی از سهم‌الارث محروم نمی‌مانند؛ اما این حالت کلاله گاه بکلی از ارث بردن محروم می‌ماند) در همین تفاوت شدت رابطه و تعلقی بوده که بین میت در زمان حیاتش با این موارد برقرار بوده است که طبیعتا اهتمام بیشتری به دو مورد قبل داشته، و از همین رو، بعد از وفاتش هم حتما برای آنان سهم قرار داده می‌شود. (مفاتيح الغيب (فخر رازی)، ج9، ص520) @yekaye

. 2️⃣ «وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ فَإِنْ كانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصينَ بِها أَوْ دَيْنٍ وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَكُمْ وَلَدٌ فَإِنْ كانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُمْ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِها أَوْ دَيْنٍ وَ إِنْ كانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ كانُوا أَكْثَرَ مِنْ ذلِكَ فَهُمْ شُرَكاءُ فِي الثُّلُثِ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِها أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ» این آیه (در ادامه آیه قبل) در مقام بیان سهم‌الارث شرعی‌ افراد است و برخی دیگر از افرادی که نزد خداوند سهمشان به صورت قطعی معین شده است را بیان می‌کند. در آیه قبل، سراغ طبقه اول (فرزندان و والدین)‌رفت و در این آیه سراغ همسران و طبقه دوم (برادر و خواهر) رفته است. ضوابطی که در این آیه نیز شبیه آیه قبل، سهم اولیه‌ای است که بعد از ادای دین و وصیت واجب میت، ادا می‌شود و اگر بعد از تقسیم سهم‌های اولیه معین‌شده، باز چیزی از ارث اضافه بیاید به تناسب این سهم، از آن مازاد نیز بهره‌مند می‌گردند. ✅سهم‌های بیان شده بدین قرار است: 🔹الف. در مورد همسران، یک سهم اولیه دارند که در هر صورت به همسرش باید پرداخت شود، و به هیچ عنوان کم نمی‌شود. ▫️الف.1. سهم اولیه شوهر از مال همسرش نصف است که در صورتی که آن زن فرزندی داشته باشد (خواه از این شوهر یا شوهر قبلی‌اش) سهم اولیه شوهر یک چهارم خواهد شد. ▫️الف.2. سهم اولیه زن از همسرش یک چهارم است که در صورتی که شوهرش فرزندی داشته باشد (خواه از این زن یا زنی دیگر) سهم اولیه زن یک هشتم خواهد شد. 🔹ب. در صورتی که میت از طبقه اول (والدین و فرزند) وارثی نداشته باشد، به طبقه دوم (خواهر و برادر) می‌رسد؛ که در این آیه حکم خواهر و برادری که فقط از مادر مشترک باشند، بیان شده است (چرایی این تخصیص در تدبر 4) و در آیه 176 حکم خواهر و برادری که از پدر ویا از پدر و مادر مشترک باشند بیان خواهد شد نکته مهم این است که در مورد چنین خواهر و برادرانی، سهم دختر و پسر کاملا مساوی است؛ و جزء مواردی نیست که سهم پسر برابر سهم دو دختر باشد: ▫️ب.1. اگر فقط یک خواهر یا یک برادر داشته باشد، سهم اولیه وی یک ششم است. ▫️ب.2. اگر خواهر و برادر باقیمانده از میت بیش از یک نفر باشند (فرقی نمی‌کند که همگی خواهر یا همگی برادر یا هم خواهر و هم برادر میت باشند) سهم اولیه آنان یک سوم است که این سهم به نسبت مساوی بین آنان تقسیم می‌شود. @yekaye

. 3️⃣ «وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ فَإِنْ كانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ ... وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَكُمْ وَلَدٌ فَإِنْ كانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُمْ ...» 💢سهمی که مرد از همسرش می‌برد دو برابر سهمی است که زن از شوهرش می‌برد.💢 🤔درباره چرایی دو برابر بودن ارث مرد بر زن در پاره‌ای از موارد این حکمتها قبلا بیان شد: 🔹الف. مسئولیت تامین مخارج خانواده بر دوش مرد گذاشته شده، و نه زن؛ و به تبع این مسئولیت، اسلام درآمدهای متفرقه‌ای که به اعضای خانواده ممکن است برسد را به سمت مرد هدایت کرده است، زیرا درآمد او، فقط برای خودش نیست؛ برخلاف درآمد زن، که درآمدش صرفا برای خودش است و شرعا موظف نیست مخارج خانواده را تامین کند. 🔹ب. زن، مهریه هم دریافت می‌کند؛ در حالی که مرد پرداخت‌کننده مهریه است. 🔹ج. مرد علاوه بر افراد خانواده کوچک خود، که موظف به تامین مخارجشان است، باید در مواردی مخارج خانواده بزرگتر (در جایی که یکی از خویشاوندان مرتکب قتل غیرعمد شود، دیه مقتول را کل مردان فامیل باید پرداخت کنند) و نیز برخی از مخارج کل جامعه (موظف است در جهاد، یا با جان خویش، و یا لااقل با مال خویش مشارکت کند) بر دوشش است. 🤔به نظر می‌رسد در این مورد، علاوه بر اینها چه‌بسا عامل دیگری هم در کار باشد: 🔹د. با توجه به اینکه مخارج زن بر عهده شوهرش است، علی‌القاعده مرد نقش مهمی در تامین دارایی‌های همسر خویش داشته است، در حالی که علی‌القاعده زن هیچ سهمی در تامین دارایی‌های همسرش ندارد (توجه شود که درباره قاعده عمومی صحبت می‌کنیم نه موارد خاص). از این رو، چه‌بسا شارع با توجه به سهمی که مرد در تامین دارایی زنش داشته سهم بیشتری از دارایی مرد را به زن می‌دهد ولی این مساله در حالت معکوس مطرح نیست. @yekaye

. 4️⃣ «إِنْ كانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ كانُوا أَكْثَرَ مِنْ ذلِكَ فَهُمْ شُرَكاءُ فِي الثُّلُثِ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِها أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ» در تدبر 2 اشاره شد که حکم سهم الارث برادر و خواهر در این آیه فقط درباره برادر و خواهری است که از مادر مشترک باشند؛ و در مورد برادر و خواهری که از پدر، ویا هم از پدر و هم از مادر، مشترک باشند، در آیه 176 سخن خواهد گفت (و این مطلبی است که مورد اجماع شیعه و سنی است). 🤔 علاوه بر احادیثی که دلالت بر این تخصیص دارند (حدیث1 و2) از خود قرآن هم دو دلیل برای این تخصیص می‌توان یافت: 🔹الف. این آیه با قرائت دیگری هم به صورت «برادر و خواهر از مادر) قرائت شده است (ر.ک: بحث اختلاف قراءات) که منظور دقیق آیه را نشان می‌دهد. 🔹ب. در این آیه سهم برادر و خواهر را یک سوم معین کرده در حالی که در آیه 176 سهم خواهران را دوسوم و سهم برادر را کل مال معین کرده، که این نشان می‌دهد خواهر و برادر در این دو آیه به یک معنا نیست. (مفاتيح الغيب، ج9، ص523) @yekaye

. 5️⃣ «فَلَهُنَّ ثُلُثا ما تَرَكَ ... فَلَهَا النِّصْفُ وَ لِأَبَوَيْهِ لِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ ... فَلِأُمِّهِ الثُّلُثُ ... فَلِأُمِّهِ السُّدُسُ ...؛ وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ ... فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ ... وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ ... فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُمْ ... فَلِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ ... فَهُمْ شُرَكاءُ فِي الثُّلُثِ ...» چنانکه دیده می‌شود در این دو آیه، کسرهایی که مطرح شده به سه گونه است: 🔹 عدد کسری به صورت مطلق (بدون اضافه) آمده است: النصف، الثلث، السدس، در آیه اول؛ و السدس و الثلث، در آیه دوم. 🔹 عدد کسری به صورت اضافه به اصل مال آمده: «ثُلُثا ما تَرَكَ» (دوسوم آنچه می‌ماند) ؛ و «نِصْفُ ما تَرَكَ» (نیمِ آنچه می‌ماند) در آیه دوم. 🔹 عدد کسری به صورت اضافه همراه با «من» تبعیضیه آمده: السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ، الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ و تَرَكْتُمْ، الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُمْ. در جایی که بدون اضافه آمده است، ظاهرا حذف به قرینه رخ داده است؛ اما 🤔چرا گاه بدون «من» تبعیضیه» و گاه با آن آمده است؟ 🍃الف. حرف «من» بنوعی بر گرفتن و شروع کردن از مال دلالت دارد و این مناسب جایی است که این مقدار کاملا مستهلک در کل مال باشد؛ از این رو برای مقادیر یک سوم و کمتر با حرف «من» آمده؛ اما در جایی که نصف و بیشتر، از مال مد نظر است، در واقع عمده‌ی مال مورد نظر است؛ اقتضای فصاحت این است که این کسر، کسر خود مال قلمداد شود و «من» نیاید. (الميزان، ج4، ص211-212) 📚ب. ... @yekaye

. 6️⃣ «وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ ...» 💢آیا همسر انسان بعد از مرگش هم هنوز همسر وی محسوب می‌شود؟ می‌دانیم که در مساله غسل میت، مادام که فردی از جنس موافق هست، فردی از جنس مخالف اجازه ندارد غسل دهد؛ غیر از محارم شخص. ⛔️از ابوحنیفه نقل شده است که چون بعد از مرگ همسر نزدیکی با وی حرام است، پس با مرگ رابطه همسری پایان می‌یابد؛ و از این رو، غسل دادن همسر توسط همسر جایز نیست❗️ علمای شیعه و بسیاری از علمای سنی با این نظر وی مخالفند و ادله مختلفی در رد نظر وی آورده‌اند که از بهترین مواردش تمسک به این آیه است که بحث ارث همسر را مطرح کرده و صریحا همسر را بعد از مرگ وی هم همسر می‌داند. در پاسخ به اشکال وی هم گفته‌اند ممنوعیت رابطه نزدیکی، بتنهایی دلیل نمی‌شود که شخص از همسر بودن خارج شود، بلکه می‌تواند از باب تخصیص‌هایی باشد که در میان زوجین برقرار است چنانکه در ایام حیض و نفاس و یا در روزهای ماه رمضان، و یا در مراسم حج و ... هم رابطه نزدیکی بین زوجین حرام است، اما هیچکس نمی‌گوید که اینان همسر همدیگر نیستند و سایر احکام زوجیت (از جمله محرمیت) بین آنان برقرار نمی‌باشد؛ بلکه همان طور که این موارد به خاطر مصالح معینی رابطه نزدیکی حرام شده است، برقراری رابطه جنسی با شخصی هم که می‌میرد حرام است و این به معنای به هم خوردن زوجیت نیست. 📚(مفاتيح الغيب، ج9، ص521) @yekaye

. 7️⃣ «إِنْ كانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ» درباره اینکه مقصود از کلاله چه کسانی‌ است،این اقوال مطرح شده است: 🍃الف. وارثان نَسَبیِ شخص بعد از والدین و فرزندان. (حدیث1.الف؛ و نیز:‌ ابن‌عباس، قتاده و زهری و ابن زید، به نقل از مجمع البيان، ج3، ص29) 🍃ب. برادران و خواهران میت (حدیث 1.ب) 🍃ج. وارثان شخص غیر از والدین. (روایت دیگری از ابن‌عباس، به نقل از مجمع البيان، ج3، ص29) 🍃د. متوفایی که ارث باقی می‌گذارد. (ضحاک و سدی، به نقل از مجمع البيان، ج3، ص29) 🍃ه. ... @yekaye

. 8️⃣ «إِنْ كانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ كانُوا أَكْثَرَ مِنْ ذلِكَ فَهُمْ شُرَكاءُ فِي الثُّلُثِ» درباره اینکه وقتی متوفی فقط یک وارث و یا وارثانی از یک سنخ (مثلا همه برادر، یا همه پسر) داشته باشد علی القاعده تمام ارث به وی (یا بدانها به طور مساوی) می‌رساند، پس چرا در این آیه سهم یک خواهر یا یک برادر را یک ششم معرفی کرده و یا در آیاتی دیگر سهم‌های این‌چنینی معرفی کرده است، برخی از اهل سنت از سهم «عَصَبة» نام برده‌اند که بر اساس سنت جاهلی، ارث به افراد مذکر از خویشاوندان متوفی (که عصبه‌ی میت نامیده می‌شدند) داده می‌شد و آنها این را شاهد گرفته‌اند که اسلام سهم عصبه را قبول دارد. ⛔️در حالی که در روایات متعددی که از شیعه و سنی روایت شده است، پیامبر اکرم ص و پس از ایشان ائمه اطهار بر باطل بودن سهم‌خواهی عصبه تاکید کرده‌اند. در واقع، فلسفه چنین تعیینی آن است که گاه اینها با افراد دیگری جمع می‌شوند (مانند همسر متوفی ویا تفاوت بین برادر و خواهر مادری با سایر برادر و خواهرها) که آنها سهم معینی دارند و هدف از این تعیین سهم آن بوده که نشان دهند که نسبت باقیمانده چگونه بین این افراد تقسیم شود. 📚(کلینی، الكافي، ج7، ص75) @yekaye

. 9️⃣ «مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصينَ بِها أَوْ دَيْنٍ ... مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِها أَوْ دَيْنٍ ... مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِها أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ» ظاهرا اولیه این جمله آن است که شخص می‌تواند در خصوص کل اموالش وصیت کند؛ اما حقیقت این است که چنین نیست و علاوه بر روایات متواتر نبوی در زمینه که نشان می‌دهد وصیت متوفی در بیش از یک سوم اموالش نافذ نیست، شواهد قرآنی متعدد دیگری هم بر این تخصیص وجود دارد، از جمله: 🔹الف. در آیه 7 صریحا فرمود «لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ لِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَ الْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثرُ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا» که با تعبیر «نصیبٌ» نشان داد که وارثان سهمی در ماترک دارند که این سهم مفروض و ادایش واجب است؛ در حالی که اگر شخص حق وصیت در کل اموالش را داشته باشد این سهم باطل می‌شود. (مفاتيح الغيب، ج9، ص523) 🔹ب. در آیه 11 برخی از این سهمها را تصریح کرد و این تصریح را مقید به جمله «من بعد وصیة» نکرد مانند جمله «لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ» (مفاتيح الغيب، ج9، ص523) 🔹ج. در همین آیه تعبیر «غیرمضار» را بعد از وصیت آورده، که نشان می‌دهد که وصیت می‌تواند به گونه‌ای باشد که به وارثان ضرر بزند، پس تمام مال در اختیار او نیست. 🔹د. در آیات 13 و 14 این میراث تعیین شده را حدود الهی خوانده که تعدی از آنها را مستوجب عذاب ابدی دانسته است: «‌تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ ... وَ مَن يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَلِدًا فِيهَا» پس این اندازه‌ها قابل تعدی و تجاوز نیست و کاملا الزام‌آور است. 🔹ه. ... @yekaye

. 🔟 «مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِها أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ» مقصود از عبارت «غیر مضار» در این آیه چیست؟ 🍃الف. حال برای «وصیة» است؛ یعنی این وصیت نباید ضررزننده باشد، که مقصود می‌تواند ضرر زدن باشد به: 🌱الف.1. وارثان، به نحوی که عمده میراث به غیر وارثانی که خداوند معین کرده، برسد. (مجمع البيان، ج3، ص29) 🌱الف.2. وارثان نسبت به همدیگر، به نحوی که برخی از وارثان را بر برخی دیگر چنان ترجیح دهد که گروه دوم متضرر شوند. (مجمع البيان، ج3، ص29) 🌱الف.3. وصیت وی ناظر به مصرف کردن اموالش به نحوی باشد که آن کار موجب ضرر زدن به کسی باشد. (مجمع البيان، ج3، ص29) 🌱الف.4. وصیت به بیش از یک سوم باشد که به تبع آن به برخی از وارثان ضرر بخورد. (مفاتيح الغيب، ج9، ص523) 🌱الف.5. مطلق وصیت، حتی وصیت در یک سوم، که به هدف ضرر دیدن برخی از وارثان باشد. (مفاتيح الغيب، ج9، ص523) که در این حالت اخیر، حکم آیه صرفا یک حکم اخلاقی و حداکثر حکم تکلیفی بر خود شخص می‌شود نه حکم وضعی و حقوقی که قابلیت پیگیری داشته باشد. 🌱الف.6. ... 🍃ب. حال برای «دین» است؛ آنگاه یعنی: 🌱ب.1. به بدهی‌ای که واقعا برعهده‌اش نیست اقرار کند تا بدین وسیله به وارثان ضرر بزند و آنان را از حق خویش محروم کند. (مجمع البيان، ج3، ص29) 🌱ب.2. به دروغ ادعا کند بدهی‌ای را که از کسی طلبکار بوده دریافت کرده، تا بدین وسیله وارثانش از دریافت آن سهم محروم شوند. (مجمع البيان، ج3، ص29) 🌱ب.3. ادعا کند که بدهی‌ای از او برعهده کسی است تا بدین وسیله به آن شخص ضرر بزند. (مجمع البيان، ج3، ص29) 🌱ب.4. ... @yekaye

. 1️⃣1️⃣ «يُوصيكُمُ اللَّهُ في أَوْلادِكُمْ ... وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ ... مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِها أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ وَصِيَّةً مِنَ اللَّهِ» عبارت «وصیة‌ً مِن الله» می‌تواند: 🍃الف. مفعول مطلق باشد برای عبارت «یوصیکم الله» در آیه قبل. (مفاتيح الغيب، ج9، ص523) 🍃ب. مفعول برای «مضار» باشد یعنی چنان نباشد که ضررزننده باشد به سفارشی که خداوند کرده است (که در بیش از یک سوم وصیت نکنید). (مفاتيح الغيب، ج9، ص523) 🍃ج. به معنای این است که این وصیتی از جانب خداوند در مورد بازماندگان است که آنان نیازمند نباشند؛ و موید این معنا آن قرائتی است که وصیة را به صورت مضاف الیه برای «مضار» قرائت می کرد. (مفاتيح الغيب، ج9، ص524) 🍃د. ... @yekaye

. 2️⃣1️⃣ «يُوصيكُمُ اللَّهُ في أَوْلادِكُمْ... فَريضَةً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَليماً حَكيماً؛ وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ ... مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِها أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ وَصِيَّةً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَليمٌ حَليمٌ» در آیه قبل، برخی از احکام ارث را برشمرد و آن را «فریضةً مِن الله» معرفی کرد؛ در این آیه برخی احکام دیگر ارث را برشمرد و آن را «وصیة‌ً مِن الله» دانست. چرا؟ 🍃الف. تعبیر «فرض» شدیدتر از تعبیر «وصیت» است، در آیه اول بحث بر سر میراث اولاد [و والدین] بود و آیه دوم درباره میراث [همسر و] کلاله؛ و با این تفاوت تعبیر چه‌بسا می‌خواهد نشان دهد که رعایت حال اولاد [و والدین] مهمتر و سزاوارتر است. (مفاتيح الغيب، ج9، ص524) 🍃ب. ... @yekaye

. 3️⃣1️⃣ «يُوصيكُمُ اللَّهُ في أَوْلادِكُمْ... وَ لِأَبَوَيْهِ لِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ ... آباؤُكُمْ وَ أَبْناؤُكُمْ لا تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعاً فَريضَةً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَليماً حَكيماً؛ وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ ... مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِها أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ وَصِيَّةً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَليمٌ حَليمٌ» در آیه قبل، برخی از احکام ارث را برشمرد و در پایان از علم و حکمت خداوند یاد کرد؛ اما در این آیه برخی احکام دیگر ارث را برشمرد و از علم و حلم خداوند یاد کرد. همه اینها مبتنی بر علم است، اما 🤔چرا در اولی از حکمت و در دومی از حلم یاد کرد؟ 🍃الف. در آیه اول بحث بر سر میراث اولاد و والدین بود و در پایانش تذکر داد که شما نمی‌دانید اولاد و والدینتان کدام نفعش برای شما بیشتر است، از این رو بر حکیمانه بودن این امر تاکید کرد؛ اما آیه دوم درباره میراث همسر و بویژه کلاله بود، که چه‌بسا افراد دلشان می‌خواهد که اگر از افراد کاملا نزدیک وارثی ندارند برای بقیه افراد هر طور دلشان می‌خواهد عمل کنند و از این جهت حلم بیشتری برای رعایت حکم داشته باشند. 🍃ب. ... @yekaye

4️⃣1️⃣ «وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ ... إِنْ كانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ كانُوا أَكْثَرَ مِنْ ذلِكَ فَهُمْ شُرَكاءُ فِي الثُّلُثِ» 📜حکایت شريح قاضى حكمى كرده بود در باره زنى که وفات يافته بود و شوهر و دو پسر عمو از او باقی مانده بود كه يكى از آنها برادر مادرى متوفی هم بود؛ شريح نصفى از ماترکِ زن را به شوهر داد و باقى را كه به پسر عمویی كه برادر مادرى نيز بود، داد؛ و به پسر عموى ديگر چيزى نداد و او را محروم گذاشت. امير المؤمنين (ع) شریح را احضار کرد و فرمود: به من خبر رسیده كه در مورد فلان زن كه متوفی شده، چنین حکم کرده‌ای! گفت: يا امير المؤمنين اين حكم را بر اساس كتاب الله انجام دادم، پسر عمویی كه برادر مادرى نيز بود را به مثابه دو برادر دانستم يكى از پدر و ديگری از مادر. امیرالمومنین ع این را از ا نپذیرفت و فرمود: آیا در کتاب الله چنین یافتی که بعد از سهم همسر همه اموال به پسرعمویی که برادر مادری است برسد؟! گفت: خیر. حضرت فرمود خداوند متعال فرموده است: «و اگر مردی یا زنی که از او ارث می‌برند کلاله باشد و برادر یا خواهری داشته باشد، پس برای هریک از آنان یک ششم است» پس سهم همسر را نصف قرار داد و یک ششم را برای برادر مادری قرار داد؛ سپس بقیه را بین دو پسر عمو تقسیم نمود، پس سهم پسرعمویی که برادر مادری بود یک سوم شد و سهم پسرعمویی که برادر نبود یک ششم شد و سهم همسر نصف؛ و این گونه بود که سهم فریضه [واجب] را کامل کرد [چرا که جمع یک سوم و یک ششم و یک دوم معادل یک می‌شود] و قضاوت شریح را مردود شمرد و آن را جبران فرمود. 📚كشف الغمة في معرفة الأئمة، ج1، ص134-135 @yekaye

938) 📖 يسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتيكُمْ فِي الْكَلالَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَكَ وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَكُنْ لَها وَلَدٌ فَإِنْ كانَتَا اثْنَتَيْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمَّا تَرَكَ وَ إِنْ كانُوا إِخْوَةً رِجالاً وَ نِساءً فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ أَنْ تَضِلُّوا وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليم 📖 💢ترجمه از تو فتوا می‌طلبند؛ بگو خداوند در مورد کلاله [= شخص بدون پدر و مادر و اولاد] به شما فتوا می‌دهد؛ اگر مردی بمیرد که او را فرزندی نباشد و خواهری داشته باشد، پس نصف میراث از آنِ وی است؛ و او [آن برادر] از وی [این خواهر] ارث می‌برد اگر که وی را فرزندی نباشد؛ پس اگر دو خواهر داشته باشد پس برای آنان است دوسوم از آنچه باقی گذاشته است؛ و اگر برادران و خواهرانی [در کار] بودند، پس برای هر مردی مانند سهم دو زن است؛ خداوند برای شما تبیین می‌نماید تا مبادا گمراه شوید؛ و خداوند به هر چیزی داناست. سوره نساء (4) آیه 176 1398/4/28 16 ذی‌القعده 1440 @yekaye

@yekaye

🔹يَسْتَفْتُونَكَ ، يُفْتيكُمْ ▪️درباره ماده ماده «فتی» [یا «فتو»] قبلا بیان شد که این ماده در اصل بر دو معنای مختلف دلالت دارد: 🔸یکی معنای شادابی و طراوت است، که به جوان شاداب «فتی» (سَمِعْنا فَتًى يَذْكُرُهُمْ يُقالُ لَهُ إِبْراهيمُ، انبیاء/۶۰؛ تُراوِدُ فَتاها عَنْ نَفْسِهِ، یوسف/۳۰) گویند؛ که مثنای آن «فَتَيان» (وَ دَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَيانِ؛ یوسف/۳۶) می‌باشد و جمع آن «فِتْيَة» (کهف/۱۳) و «فِتْيَان» (یوسف/۶۲) است؛ و به دختر جوان «فَتَاة» گفته می‌شود که جمع آن «فَتَيات» (فَتَياتِكُمُ الْمُؤْمِنات؛ نساء/۲۵) است. 🔸و معنای دیگر این ماده «تبیین حکم» است؛ و در این معنا، کلمات «فُتْيا» و «فَتْوَى» به معنای پاسخِ یک حکم مشکل است. در این معنا در قرآن کریم تنها به صورت فعل به کار رفته است: یا در باب استفعال (استفتاء: فتوا گرفتن، طلب فتوا کردن) ویا در باب إفعال (إفتاء: فتوا دادن) (يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ؛ نساء/۱۷۶) 🔖جلسه 594 http://yekaye.ir/al-kahf-18-13/ @yekaye

🔹امْرُؤ ▪️درباره ماده «مرؤ» در آیه 4 همین سوره توضیحات کافی ارائه شد و بیان شد که ▫️کلمه «إمرَأ» به معنای مرد به کار می‌رود در مقابل «مَرْأَة، إمرأة» به معنای زن؛ و اشاره شد که ▫️اگرچه همان طور که «مَرْأَة» و «إمرأة» برای زن به کار می‌رود: «فَرَجُلٌ وَ امْرَأَتان» (بقره/۲۸۲) ، «إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْران» (آل عمران/۳۵)، واژه‌های «مرء» و «إمرأ» هم در درجه اول برای «مرد» به کار می‌رود: «ما يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِه» (بقره/۱۰۲) ، «ما كانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ» (مریم/۲۸) ، «يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخيهِ … وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنيهِ» (عبس/۳۶) اما کاربرد آن به معنای مطلق انسان (اعم از مرد و زن) نیز بسیار شایع است: «أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ» (انفال/۲۴) ، «يَوْمَ يَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ يَداه» (نبأ/۴۰) ، «لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ» (نور/۱۱) ، «کُلُّ امْرِئٍ بِما كَسَبَ رَهينٌ» (طور/۲۱) «أَ يَطْمَعُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ يُدْخَلَ جَنَّةَ نَعيمٍ» (معارج/۳۸) ، «بَلْ يُريدُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ يُؤْتى صُحُفاً مُنَشَّرَةً» (مدثر/۵۲) ، «لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنيهِ» (عبس/۳۷) و البته استفاده از لفظ مذکر، وقتی اعم از مذکر و مونث مد نظر است در زبان عربی عادی است، چنانکه حتی گاه «رجل» که اساساً برای مرد استفاده شده را برای مطلق از مردن و زن به کار می‌برند:‌ «رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّه» (نور/۳۷) 🔖جلسه 929 http://yekaye.ir/an-nesa-4-4/ @yekaye

🔹شأن نزول 📩1) نقل شده است که جابر بن عبدالله انصاری در بستر بیماری افتاده بود و پیامبر ص به دیدارش رفت. وی که گمان می کرد مرگش نزدیک است به پیامبر ص عرض کرد که من [فقط] هفت خواهر دارم [که وارث من خواهند بود] آیا وصیت کنم که دو سوم مالم را به آنها بدهند؟ پیامبر ص فرمود: نیکویی کن! [یا: فعلا دست نگهدار] مدتی بعد پیامبر ص به من فرمود: تو در این بیماری نخواهی مرد اما خداوند آیه‌ای نازل فرمود و برای خواهرانت همان سهم دوسوم را قرار داد؛ و جابر مکرر می‌گفت: آیه «يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلالَةِ» در مورد من نازل شد. 📚اسباب نزول القرآن، ص190 ؛ مجمع البيان، ج3، ص229 ؛ الدر المنثور، ج2، ص249 📩2. از قتاده نقل شده که مساله کلاله جزء دلمشغولی‌های اصحاب بود و خداوند این آیه را در مورد آن نازل فرمود. 📚مجمع البيان، ج3، ص229 📩3. درباره زمان نزول این آیه، از براء بن عازب روایت شده که خداوند آخرین سوره کاملی که نازل کرد، سوره برائت (توبه) بود و آخرین آیه [مستقلی] که نازل کرد، آیه پایانی سوره نساء «یستفتونک ...» بود؛ و دیگران هم گفته‌اند که بعد از حجه‌الوداع بود. 📚مجمع البيان، ج3، ص229؛ الدر المنثور، ج2، ص251 📩3. درباره مکان نزول این آیه، از از جابر نقل شده که در مدینه نازل شد؛ از ابن سیرین نقل شده که در مسیر [بازگشت به مدینه] نازل شد. 📚مجمع البيان، ج3، ص229 📩4. این آیه به نام «آیه صیف» [= آیه تابستان] نامیده شده است [روایت شده که پیامبر ص خطاب به عمر که بارها درباره کلاله سوال می‌کرد، می فرمود: آیه صیف برای تو کفایت می‌کند ؛ که حکایتش ان شاء الله در پایان تدبرها خواهد آمد.] و وجه تسمیه‌اش را این گفته‌اند که درباره کلاله دو آیه نازل شد: یکی آیه‌ای که در زمستان نازل شد و در اوایل سوره است (آیه 12)‌و دیگری این آیه که در تابستان نازل شد. 📚مجمع البيان، ج3، ص229 @yekaye

☀️1) از امام باقر ع روایت شده است: اگر مردی بمیرد و پدرش ویا مادرش ویا پسرش ویا دخترش باقی باشند، هریک از این چهار نفر که باشند، کسانی نیستند که خداوند عز و جل در آیه فرموده است «بگو خداوند در مورد کلاله به شما فتوا می‌دهد» (نساء/176)؛ نه همراه با مادر کسی [از طبقات بعدی] ارث می‌برد و نه همراه با پدر و نه همراه با پسرش و یا با دخترش؛ غیر از زن و شوهر؛ که همانا اگر شوهر فرزندی همراهش [به عنوان وارث] نباشد، سهمش از نصف کمتر نمی‌شود؛ و زن هم، اگر فرزندی همراهش [به عنوان وارث] نباشد، سهمش از یک چهارم کمتر نمی‌شود. 📚تفسير العياشي، ج1، ص287؛ الكافي، ج7، ص99 ؛ تهذيب الأحكام، ج9، ص319 عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا تَرَكَ الرَّجُلُ أُمَّهُ وَ [أو] أَبَاهُ وَ [أو] ابْنَتَهُ أَوِ ابْنَهُ فَإِذَا هُوَ تَرَكَ وَاحِداً مِنْ هَؤُلَاءِ الْأَرْبَعَةِ فَلَيْسَ هُوَ مِنَ الَّذِي عَنَى اللَّهُ فِي قَوْلِهِ «قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلالَةِ» لَيْسَ يَرِثُ مَعَ الْأُمِّ وَ لَا مَعَ الْأَبِ وَ لَا مَعَ الِابْنِ وَ لَا مَعَ الِابْنَةِ إِلَّا زَوْجٌ أَوْ زَوْجَةٌ فَإِنَّ الزَّوْجَ لَا يَنْقُصُ مِنَ النِّصْفِ شَيْئاً إِذَا لَمْ يَكُنْ مَعَهُ وَلَدٌ وَ لَا يَنْقُصُ الزَّوْجَةُ مِنَ الرُّبُعِ شَيْئاً إِذَا لَمْ يَكُنْ مَعَهَا وَلَدٌ. @yekaye

☀️2) از امام باقر ع روایت شده است: هنگامی که مردی بمیرد و فقط خواهری داشته باشد، نصف ماترک از میراث را می گیرد؛ در واقع نصف میراث را بر اساس آیه می‌گیرد همان گونه که اگر فقط دختری داشته باشد؛ و اگر وارث نزدیکتر دیگری نداشته باشد نصف بقیه به خاطر رابطه خویشاوندی به او می‌رسد؛ اگر به جای خواهر، برادر باشد، کل میرات به دلالت آیه به او داده می‌شود زیرا خداوند فرمود «و او [برادر] ارث وی [خواهر] را می‌برد اگر که برای خواهر فرزندی نباشد» (نساء/176) و اگر دو خواهر باشند دوسوم را بر اساس آیه می گیرند و یک سوم بقیه را به خاطر نسبت خویشاوندی؛ و «اگر خواهران و برادرانی داشته باشد، پس سهم برادر همانند سهم دو خواهر است»‌و همه اینها در جایی است که میت فرزند یا پدر و مادر یا همسر نداشته باشد. ☀️تفسير القمي، ج1، ص160 حَدَّثَنِي أَبِي عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ بُكَيْرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا مَاتَ الرَّجُلُ وَ لَهُ أُخْتٌ تَأْخُذُ نِصْفَ مَا تَرَكَ مِنَ الْمِيرَاثِ ، لَهَا نِصْفُ الْمَيرَاثِ بِالْآيَةِ كَمَا تَأْخُذُ الْبِنْتُ لَوْ كَانَتْ، وَ النِّصْفُ الْبَاقِي يُرَدُّ عَلَيْهَا بِالرَّحِمِ إِذَا لَمْ يَكُنْ لِلْمَيِّتِ وَارِثٌ أَقْرَبَ مِنْهَا، فَإِنْ كَانَ مَوْضِعَ الْأُخْتِ أَخٌ أَخَذَ الْمِيرَاثَ كُلَّهُ بِالْآيَةِ لِقَوْلِ اللَّهِ «وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَكُنْ لَها وَلَدٌ» وَ إِنْ كَانَتَا أُخْتَيْنِ أَخَذَتَا الثُّلُثَيْنِ بِالْآيَةِ؛ وَ الثُّلُثَ الْبَاقِي بِالرَّحِمِ «وَ إِنْ كانُوا إِخْوَةً رِجالًا وَ نِساءً فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ» وَ ذَلِكَ كُلُّهُ إِذَا لَمْ يَكُنْ لِلْمَيِّتِ وَلَدٌ أَوْ أَبَوَانِ أَوْ زَوْجَةٌ. @yekaye

☀️3) عبدالله بن محمد می‌گوید: به امام صادق ع عرض کردم: مردی از دنیا رفت و فقط دخترش و خواهری که از مادر و پدرش بود برجای ماندند. فرمود: همه مال از آن دخترش است. 📚الكافي، ج7، ص104 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ جَمِيلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ تَرَكَ ابْنَتَهُ وَ أُخْتَهُ لِأَبِيهِ وَ أُمِّهِ. فَقَالَ الْمَالُ كُلُّهُ لِابْنَتِهِ. @yekaye

☀️4) الف. از امام صادق ع روایت شده است: اگر زنی بمیرد و شوهرش و پدرش و فرزندان پسر و دختری از وی باقی بماند، سهم شوهر یک چهارم است بر اساس کتاب الله، و سهم پدر و مادر، هریک، یک ششم است؛ و مابقی [بین دختران و پسران تقسیم می‌شود] «پس برای هر پسری همانند سهم دو دختر» 📚تفسير العياشي، ج1، ص226 ☀️ب. از زراره روایت شده است که از اموری که بدون هیچ اختلافی بین علمای شیعه از امام باقر و امام صادق ع روایت شده است این است که از آن امام ع درباره زنی سوال شد که از دنیا رفته و شوهرش و مادرش و دو دخترش برجای مانده‌اند. فرمودند: سهم شوهر یک چهارم است و سهم مادر یک ششم است؛ و بقیه به دو دختر می‌رسد؛ زیرا اگر دو مرد هم بودند سهمی جز آنچه باقی مانده نداشتند؛ و هیچگاه سهم زن از سهم مردی که در همان شرایط و موقعیت قرار دارد بیشتر نمی‌شود؛ [در واقع، امام توضیح می‌دهد که چرا با اینکه در آیه سهم دو دختر، دو سوم معرفی شده، اما این نقصان بر سهم دو دختر وارد می‌شود نه بر سهم همسر و مادر] و اگر مردی بمیرد و از او مادر یا پدر و همسر و دختری برجای بماند، مبنای تقسیم را بیست و چهار سهم قرار می‌دهیم؛ که یک هشتم سهم همسرش است، که سه سهم از بیست و چهار سهم می‌شود؛ و برای پدر یا مادر یک ششم است که چهار سهم می‌شود؛ برای دختر نصف است که دوازده سهم می‌شود، و پنج سهم باقی می‌ماند که به دختر، و پدر یا مادر به تناسب سهم‌هایشان داده می‌شود و به همسر چیزی از این مازاد داده نمی‌شود؛ و اگر پدر و مادر و همسر و دختری برجای بماند، مبنای تقسیم را باز همان بیست و چهار سهم قرار می‌دهیم؛ که یک هشتم سهم همسرش است، که سه سهم از بیست و چهار سهم می‌شود؛ و برای پدر و مادر دو ششم است که هشت سهم می‌شود، برای هریک چهار سهم؛ و برای دختر نصف است که دوازده سهم می‌شود، و یک سهم باقی می‌ماند که به دختر و هریک از پدر و مادر به تناسب سهم‌هایشان داده می‌شود و به همسر چیزی از این مازاد داده نمی‌شود؛ و اگر پدر و شوهر و دختری برجای بماند، برای پدر دو سهم از دوازده سهم، همان یک ششم، است و سهم شوهر یک چهارم است، که سه سهم از دوازده سهم می‌شود؛ و برای دختر نصف است که شش سهم از دوازده سهم می‌شود، و یک سهم باقی می‌ماند که به دختر و پدر به تناسب سهم‌هایشان داده می‌شود و به شوهر چیزی از این مازاد داده نمی‌شود؛ و همراه با فرزند هیچ‌یک از آفریده‌های خداوند ارث نمی‌برد مگر والدین و زن و شوهر؛ و اگر فرزند نداشت، فرزندان فرزند به منزله خود فرزند هستند، پسر باشند یا دختر؛ و فرزندان پسرانِ متوفی به منزله پسران‌اند و ارث پسران را می‌برند؛ و فرزندان دخترانِ متوفی به منزله دختران‌اند و میراث دختران را می‌برند؛ و اینان حاجب [= مانع] این می‌شوند که والدین و زن و شوهر بیش از سهم خود را ببرند [یعنی اگر فرزند نداشت اما نوه و نتیجه و ... داشت، مازاد ارث به اینها داده می‌شود و این مازاد دیگر به پدر و مادر و زن و شوهر داده نمی‌شود] و همراه با فرزند هیچ‌یک از آفریده‌های خداوند ارث نمی‌برد مگر والدین و زن و شوهر؛ و اگر فرزند نداشت، فرزندان فرزند به منزله خود فرزند هستند، پسر باشند یا دختر؛ و فرزندان پسرانِ متوفی به منزله پسران‌اند و ارث پسران را می‌برند؛ و فرزندان دخترانِ متوفی به منزله دختران‌اند و میراث دختران را می‌برند؛ و اینان حاجب [= مانع] این می‌شوند که والدین و زن و شوهر بیش از سهم خود را ببرند، هرچند که فرزندانی در دو نسل یا سه نسل و بیشتر باشند، باز هم ارث فرزندی که در نسل اول است را می‌برند و هرکسی را که فرزند مستقیم مانع شود، مانع می‌شوند [یعنی اگر فرزند نداشت اما نوه و نتیجه و ... داشت، مازاد ارث به اینها داده می‌شود و این مازاد دیگر به پدر و مادر و زن و شوهر و هیچکس دیگری داده نمی‌شود] 📚الكافي، ج7، ص97؛ تهذيب الأحكام، ج9، ص289 @yekaye 👇متن احادیث👇

متن احادیث شماره 4 ☀️ الف. عَنْ بُكَيْرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ أَنَّ الْمَرْأَةَ تَرَكَتْ زَوْجَهَا وَ أَبَاهَا وَ أَوْلَاداً ذُكُوراً وَ إِنَاثاً، كَانَ لِلزَّوْجِ الرُّبُعُ فِي كِتَابِ اللَّهِ، وَ لِلْأَبَوَيْنِ السُّدُسَانِ، وَ مَا بَقِيَ «فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ». 📚تفسير العياشي، ج1، ص226 ☀️ب. حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ قَالَ: دَفَعَ إِلَيَّ صَفْوَانُ كِتَاباً لِمُوسَى بْنِ بَكْرٍ، فَقَالَ لِي هَذَا سَمَاعِي مِنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ وَ قَرَأْتُهُ عَلَيْهِ فَإِذَا فِيهِ مُوسَى بْنُ بَكْرٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ زُرَارَةَ؛ قَالَ: هَذَا مِمَّا لَيْسَ فِيهِ اخْتِلَافٌ عِنْدَ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ وَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُمَا سُئِلَا عَنِ امْرَأَةٍ تَرَكَتْ زَوْجَهَا وَ أُمَّهَا وَ ابْنَتَيْهَا. فَقَالَ لِلزَّوْجِ الرُّبُعُ وَ لِلْأُمِّ السُّدُسُ وَ لِلِابْنَتَيْنِ مَا بَقِيَ لِأَنَّهُمَا لَوْ كَانَا رَجُلَيْنِ لَمْ يَكُنْ لَهُمَا شَيْءٌ إِلَّا مَا بَقِيَ وَ لَا تُزَادُ الْمَرْأَةُ أَبَداً عَلَى نَصِيبِ الرَّجُلِ لَوْ كَانَ مَكَانَهَا؛ وَ إِنْ تَرَكَ الْمَيِّتُ أُمّاً أو أَباً وَ امْرَأَةً وَ ابْنَةً فَإِنَّ الْفَرِيضَةَ مِنْ أَرْبَعَةٍ وَ عِشْرِينَ سَهْماً لِلْمَرْأَةِ الثُّمُنُ ثَلَاثَةُ أَسْهُمٍ مِنْ أَرْبَعَةٍ وَ عِشْرِينَ وَ لِأَحَدِ الْأَبَوَيْنِ السُّدُسُ أَرْبَعَةُ أَسْهُمٍ وَ لِلِابْنَةِ النِّصْفُ اثْنَا عَشَرَ سَهْماً وَ بَقِيَ خَمْسَةُ أَسْهُمٍ هِيَ مَرْدُودَةٌ عَلَى سِهَامِ الِابْنَةِ وَ أَحَدِ الْأَبَوَيْنِ عَلَى قَدْرِ سِهَامِهِمَا وَ لَا يُرَدُّ عَلَى الْمَرْأَةِ شَيْءٌ؛ وَ إِنْ تَرَكَ أَبَوَيْنِ وَ امْرَأَةً وَ بِنْتاً فَهِيَ أَيْضاً مِنْ أَرْبَعَةٍ وَ عِشْرِينَ سَهْماً لِلْأَبَوَيْنِ السُّدُسَانِ ثَمَانِيَةُ أَسْهُمٍ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا أَرْبَعَةُ أَسْهُمٍ وَ لِلْمَرْأَةِ الثُّمُنُ ثَلَاثَةُ أَسْهُمٍ وَ لِلِابْنَةِ النِّصْفُ اثْنَا عَشَرَ سَهْماً وَ بَقِيَ سَهْمٌ وَاحِدٌ مَرْدُودٌ عَلَى الِابْنَةِ وَ الْأَبَوَيْنِ عَلَى قَدْرِ سِهَامِهِمْ وَ لَا يُرَدُّ عَلَى الْمَرْأَةِ شَيْءٌ؛ وَ إِنْ تَرَكَ أَباً وَ زَوْجاً وَ ابْنَةً فَلِلْأَبِ سَهْمَانِ مِنِ اثْنَيْ عَشَرَ وَ هُوَ السُّدُسُ وَ لِلزَّوْجِ الرُّبُعُ ثَلَاثَةُ أَسْهُمٍ مِنِ اثْنَيْ عَشَرَ وَ لِلِابْنَةِ النِّصْفُ سِتَّةُ أَسْهُمٍ مِنِ اثْنَيْ عَشَرَ وَ بَقِيَ سَهْمٌ وَاحِدٌ مَرْدُودٌ عَلَى الِابْنَةِ وَ الْأَبِ عَلَى قَدْرِ سِهَامِهِمَا وَ لَا يُرَدُّ عَلَى الزَّوْجِ شَيْءٌ؛ وَ لَا يَرِثُ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ مَعَ الْوَلَدِ إِلَّا الْأَبَوَانِ وَ الزَّوْجُ وَ الزَّوْجَةُ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ وَلَدٌ وَ كَانَ وَلَدُ الْوَلَدِ ذُكُوراً كَانُوا أَوْ إِنَاثاً فَإِنَّهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْوَلَدِ وَ وَلَدُ الْبَنِينَ بِمَنْزِلَةِ الْبَنِينَ يَرِثُونَ مِيرَاثَ الْبَنِينَ وَ وَلَدُ الْبَنَاتِ بِمَنْزِلَةِ الْبَنَاتِ يَرِثُونَ مِيرَاثَ الْبَنَاتِ وَ يَحْجُبُونَ الْأَبَوَيْنِ وَ الزَّوْجَ وَ الزَّوْجَةَ عَنْ سِهَامِهِمُ الْأَكْثَرِ وَ إِنْ سَفَلُوا بِبَطْنَيْنِ وَ ثَلَاثَةٍ وَ أَكْثَرَ يَرِثُونَ مَا يَرِثُ وَلَدُ الصُّلْبِ وَ يَحْجُبُونَ مَا يَحْجُبُ وَلَدُ الصُّلْبِ. 📚 الكافي، ج7، ص97؛ تهذيب الأحكام، ج9، ص289 @yekaye

☀️5) روایت شده است که شخصی از امام باقر ع درباره کسی که دو خواهر و شوهرش وارثش باشند، سوال کرد. فرمود: نصف و نصف. گفت: خدا کار شما را سامان دهد؛ خداوند برای آن دو خواهر بیش از این قرار داده، سهم آنان دوسوم است. فرمود: در مورد جایی که وارثش یک برادر و شوهر باشد، چه می‌گویی؟ گفت: نصف و نصف. فرمود: آیا این گونه نیست که خداوند هم سهم برادر را معلوم کرد و فرمود: او ارث خواهرش را می‌برد اگر که خواهر فرزندی نداشته باشد؟! 📚الكافي، ج7، ص103؛ تهذيب الأحكام، ج9، ص293 مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ بُكَيْرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنْ أُخْتَيْنِ وَ زَوْجٍ؟ فَقَالَ: النِّصْفُ وَ النِّصْفُ. فَقَالَ الرَّجُلُ: أَصْلَحَكَ اللَّهُ قَدْ سَمَّى اللَّهُ لَهُمَا أَكْثَرَ مِنْ هَذَا لَهُمَا الثُّلُثَانِ. فَقَالَ مَا تَقُولُ فِي أَخٍ وَ زَوْجٍ؟ فَقَالَ النِّصْفُ وَ النِّصْفُ. فَقَالَ: أَ لَيْسَ قَدْ سَمَّى اللَّهُ الْمَالَ، فَقَالَ: «وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَكُنْ لَها وَلَدٌ». @yekaye

☀️6) الف. از امام باقر ع درباره این آیه روایت شده است که «از تو فتوا می‌طلبند؛ بگو خداوند در مورد کلاله به شما فتوا می‌دهد؛ اگر مردی بمیرد که او را فرزندی نباشد و [برادری یا] خواهری داشته باشد» مقصود خواهرِ از یک پدر و مادر، و یا خواهرِ پدری است «پس نصف میراث از آنِ وی است؛ و او [آن برادر] از وی [این خواهر] ارث می‌برد اگر که وی را فرزندی نباشد؛ ... و اگر برادران و خواهرانی [در کار] بودند، پس برای هر مردی مانند سهم دو زن است» اینان‌اند که سهم ارثشان زیاد می‌شود و کم می‌شود؛ و همچنین فرزندان اینهایند که برایشان زیاد و کم می‌شود. 📚تفسير العياشي، ج1، ص286 ☀️ب. موسی بن بکر می‌گوید: به زراره گفتم که بکیر برایم از امام باقر ع روایت کرده است که فرمود: همانا برادران پدری و خواهرانِ از یک پدر و مادر، کسانی‌اند که سهمشان زیاد و کم می‌شود؛ زیرا نمی‌شود که اگر به جای این دختران، برادران و خواهرانِ [کلمه «خواهران» در اینجا احتمالا اشتباه ناسخ بوده و زاید است] از یک پدر و مادر می‌بودند، سهم این دختران از آنان بیشتر باشد؛ زیرا خداوند عز و جل می‌فرماید: «اگر مردی بمیرد که او را فرزندی نباشد و خواهری داشته باشد، پس نصف میراث از آنِ وی است؛ و او [آن برادر] از وی [این خواهر] ارث می‌برد اگر که وی را فرزندی نباشد» یعنی می‌فرماید اگر فرزند نداشته باشد کل مال از آن این برادر خواهد بود؛ پس اینان [علمای مخالف اهل بیت] به کسی که خداوند نصف را برای او معین کرد کامل می‌دهند و منحرف می‌شوند پس به کسی که خداوند کل مال را به او داد کمتر از نصف می‌دهند؛ در حالی که هیچگاه امکان ندارد سهم زن، اگر یک مردی به جایش قرار گیرد، از سهم آن مرد بیشتر شود. زراره در پاسخم گفت: بله، این مطلب نزد ما شیعیان کاملا واضح است و هیچ اختلافی در آن نیست. 📚الكافي، ج7، ص104؛ تهذيب الأحكام، ج9، ص319-320 @yekaye 👇متن احادیث بند 6👇