☀️۳۵) الف. عایشه از رسول الله ص روایت کرده که فرمودند: کسی که به برادرش گمان بد ببرد به پروردگارش بدی کرده است؛ چرا که خداوند متعال می‌فرماید: «از بسیاری از گمانها اجتناب کنید» (حجرات/۱۲). 📚الدر المنثور، ج‏6، ص92 أخرج ابن مردويه عن عائشة و أخرج ابن النجار في تاريخه عن عائشة قالت: قال رسول الله ص: و من أساء بأخيه الظن فقد أساء بربه عز و جل ان الله تعالی يقول «اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِ‏». ☀️ب. و از امام صادق ع روایت شده است: خداوند روا نمی‌دارد که در مورد مومن جز گمان نیک برده شود؛ و شکستن استخوان مومنی که از دنیا رفته همانند شکستن او در حال حیاتش است. 📚المؤمن، ص67 عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: أَبَى اللَّهُ أَنْ يُظَنَّ بِالْمُؤْمِنِ إِلَّا خَيْراً وَ كَسْرُ عَظْمِ الْمُؤْمِنِ مَيِّتاً كَكَسْرِهِ حَيّاً. ☀️ج. و باز از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمودند: هرگاه فرد مؤمنی برادرش را مورد اتّهام قرار دهد، ایمان در قلبش ذوب و مضمحل خواهد شد چنان که نمک در آب حل می‌شود. 📚الكافي، ج‏2، ص361 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُمَرَ الْيَمَانِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا اتَّهَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ انْمَاثَ الْإِيمَانُ مِنْ قَلْبِهِ‏ كَمَا يَنْمَاثُ الْمِلْحُ فِي الْمَاءِ. ☀️د. از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: هرکس برادر مؤمنش را متّهم به بی‌دینی کند، دیگر میان آن‌ها هیچ حرمتی نخواهد بود؛ و کسی‌که با برادر دینی‌اش مانند سایر مردم برخورد و تعامل کند، او بری از دینی است که به آن تظاهر می‌کند [یعنی اگر واقعا دینش همان دین اوست باید حرمت وی را بیشتر نگه دارد]. 📚الكافي، ج‏2، ص361 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ حُسَيْنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ‏: مَنِ اتَّهَمَ أَخَاهُ فِي دِينِهِ فَلَا حُرْمَةَ بَيْنَهُمَا وَ مَنْ عَامَلَ أَخَاهُ بِمِثْلِ مَا عَامَلَ‏ بِهِ النَّاسَ فَهُوَ بَرِي‏ءٌ مِمَّا يَنْتَحِلُ‏. @yekaye

☀️۳۶) الف. از امیرالمومنین ع روایت شده که فرمودند: هم‌نشینی با بدان سوء ظن به نیکان را به ارث می‌گذارد. 📚الأمالي( للصدوق)، ص446؛ 📚عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏2، ص53 حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هَارُونَ الصُّوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو تُرَابٍ عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ [مُوسَى‏] الرُّويَانِيُّ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضَا ع: يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ حَدِّثْنِي بِحَدِيثٍ عَنْ آبَائِكَ ع ... فَقَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي عَنْ آبَائِهِ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع: مُجَالَسَةُ الْأَشْرَارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالْأَخْيَار. ☀️ب. در نقل دیگری مطلب فوق بدین صورت آمده است: هم‌صحبتی با بدان موجب سوء‌ظن به خوبان می‌شود. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص431؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص302 قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع: صُحْبَةُ الْأَشْرَارِ تُوجِبُ سُوءَ الظَّنِّ بِالْأَخْيَارِ. @yekaye

🔸۳۷) از امیرالمومنین ع روایت شده است: ☀️الف. سوء‌ظن به شخص نیکوکار بدترین گناه و قبیح‌ترین ظلم است 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص284 قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع: سُوءُ الظَّنِّ بِالْمُحْسِنِ شَرُّ الْإِثْمِ وَ أَقْبَحُ الظُّلْمِ. ☀️ب. سوء‌ظن به کسی که خیانت نمی‌کند، ناشی از پستی و لئامت است 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص284 سُوءُ الظَّنِّ بِمَنْ لَا يَخُونُ مِنَ اللُّؤْمِ. ☀️ج. از علائم پشت کردن [خوبی‌ها به شخص]، سوء‌ظن به کسی است که خیرخواه است. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص226؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص470 مِنْ عُنْوَانِ الْإِدْبَارِ سُوءُ الظَّنِّ بِالنَّصِيحِ. ☀️د. کسی که سوء‌ظن بر او غلبه کند، صلح و صفایی بین او و هیچ دوست صمیمی‌ای باقی نمی‌گذارد. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص264؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص433 مَنْ غَلَبَ عَلَيْهِ سُوءُ الظَّنِّ لَمْ يَتْرُكْ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ خَلِيلٍ صُلْحاً. @yekaye

☀️۳۸) الف. از امیرالمومنین ع روایت شده که فرمودند: وضع و حال برادر [دینی] خود را بر بهترین وجه حمل کن، مگر زمانی که خلاف آن برایت ثابت شود. هرگز به خاطر سخنی که از جانب او رسیده گمان بد مبر، مادامی که محمل خوبی برای آن می‌توانی بیابی. 📚الكافی، ج‏2، ص362 ؛ 📚الأمالی( للصدوق)، ص304 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِد عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنِ الْحُسَینِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی كَلَامٍ لَهُ‏: ضَعْ أَمْرَ أَخِیكَ عَلَى أَحْسَنِهِ حَتَّى یأْتِیكَ مَا یغْلِبُكَ مِنْهُ‏ وَ لَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِیكَ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیرِ مَحْمِلًا. ☀️ب. عبارت اخیر در نقل دیگری چنین آمده است: درباره سخنی که از هرکس می‌شنوی گمان بد مبر مادامی که احتمال خوبی برای آن می‌توانی بیابی. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص264 لَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ بَدَرَتْ مِنْ أَحَدٍ سُوءً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیرِ مُحْتَمَلًا. @yekaye

🔸۳۹) از امیرالمومنین ع روایت شده است: ☀️الف. کسی که حسن ظن نداشته باشد از هرکسی می‌ترسد و نگران است. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص254 قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مَنْ لَمْ یحْسِنْ ظَنَّهُ اسْتَوْحَشَ مِنْ كُلِّ أَحَدٍ. ☀️ب. و نیز روایت شده: کسی که نسبت به آنکه اهل خیانت نیست سوء ظن داشته باشد نسبت به کسی حسن ظن پیدا می‌کند که سزاوار نیست. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص263 قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مَنْ سَاءَ ظَنُّهُ بِمَنْ لَا یخُونُ [لَا یخُونُهُ‏] حَسُنَ ظَنُّهُ بِمَا لَا یكُونُ [بِمَا لَا یخُونُهُ‏]. ☀️ج. و نیز روایت شده: کسی که اهل سوء‌ ظن باشد، به خیانت کسی که به او خیانت نمی‌کند معتقد می‌شود. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص264 قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مَنْ سَاءَتْ ظُنُونُهُ اعْتَقَدَ الْخِیانَةَ بِمَنْ لَا یخُونُهُ. @yekaye

☀️۴۰) از امیرالمومنین ع روایت شده است: کسی که به تو گمان نیک برد گمانش را تصدیق کن [= کاری کن که گمانش صادق از آب درآید]. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص253 قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مَنْ ظَنَّ بِكَ خَیراً فَصَدِّقْ ظَنَّهُ. @yekaye

☀️۴۱) از امیرالمومنین ع روایت شده است: کسی که سوء ظن به برادرش را تکذیب کند [= به چنین سوء ظنی اعتنا نکند] صاحب عقلی صحیح و قلبی راحت و آسوده است. 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص417؛ 📚عیون الحكم و المواعظ (للیثی)، ص461 قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مَنْ كَذَّبَ سُوءَ الظَّنِّ بِأَخِیهِ كَانَ ذَا عَقْلٍ صَحِیحٍ وَ قَلْبٍ مُسْتَرِیحٍ. @yekaye

🔹الف.۳.۲) موارد جواز و بلکه ضرورت سوء ظن به دیگران!

☀️۴۲) الف. از رسول الله ص و نیز از امام صادق ع روایت شده است: دوراندیشی و احتیاط، [نوعی] سوء ظن است. 📚نهج الفصاحة، ص450، حدیث ۱۰۴۸؛ 📚شهاب الأخبار، حدیث ۱۷؛ 📚النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج‏1، ص379؛ 📚نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص111 الْحَزْمُ سُوءُ الظَّنِّ. ☀️ب. از امیرالمومنین ع روایت شده است: حسن ظن چه نیکوست، جز اینکه در آن عجز و ناتوانی‌ای نهفته است؛ و سوء‌ظن چه زشت است، جز اینکه در آن دوراندیشی و احتیاطی هست. 📚شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏20، ص294 (حکمتهای منسوب به حضرت، حکمت 359) قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: ما أحسن حسن الظن إلا أن فیه العجز و ما أقبح سوء الظن إلا أن فیه الحزم. @yekaye

☀️۴۳) الف. از امیرالمومنین ع روایت شده است: هنگامی که صلاح و درستی بر زمانه و مردم آن مسلط باشد آنگاه اگر کسی به دیگری - که از او فضیحتی آشکار نشده - گمان بد برد، ستم کرده و از حد خود خارج شده است. و هنگامی که فساد بر زمانه و مردم آن غالب باشد و کسی به دیگری گمان نیک برد، خود را فریفته است. 📚نهج البلاغة، حکمت 114؛ 📚تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص263 و ۲۵۴ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ [/الظَّنَّ رَجُلٌ بِرَجُلٍ] لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ حَوْبَةٌ [/خِزْیةٌ] فَقَدْ ظَلَمَ [وَ اعْتَدَى]؛ وَ إِذَا اسْتَوْلَى الْفَسَادُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ فَأَحْسَنَ الرَّجُلُ الظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَدْ غُرِرَ [/غَرَّرَ]. ☀️ب. از امام هادی ع نیز روایت شده که فرمودند: هنگامی که زمانه به طوری باشد که عدل در آن بیش از جور باشد حرام است که به احدی گمان بد ببری مگر اینکه آن بدی را [به طور قطعی] در او سراغ داری؛ و هنگامی که در زمانه‌ای جور و ستم بیش از عدل باشد سزاوار نیست کسی به دیگری گمان نیک بَرَد، مگر اینکه [به طور خاص] آن نیکی در او بارز و معلوم باشد. 📚الدرة الباهرة، ص 42؛ 📚نزهة الناظر، ص142؛ 📚أعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص312 عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الثَّالِثِ ع قَالَ: إِذَا كَانَ زَمَانٌ الْعَدْلُ فِیهِ أَغْلَبُ مِنَ الْجَوْرِ فَحَرَامٌ أَنْ تَظُنَّ بِأَحَدٍ سُوءاً حَتَّى تَعْلَمَ [یعْلَمَ] ذَلِكَ مِنْهُ؛ وَ إِذَا كَانَ زَمَانٌ الْجَوْرُ فِیهِ أَغْلَبُ مِنَ الْعَدْلِ فَلَیسَ لِأَحَدٍ أَنْ یظُنَّ بِأَحَدٍ خَیراً حَتَّى یبْدُوَ [مَا لَمْ یعْلَمْ] ذَلِكَ مِنْهُ. ☀️ج. به امام رضا ع منسوب است که فرموده باشند: هنگامی که شخصی شخص دیگری را در سرزمین کفر مورد اتهام قرار دهد [= به وی بدگمان باشد و اعتماد نداشته باشد] در حالی که او را نمی‌شناسد، چیزی براو نیست؛ ‌زیرا در آنجا سزاوار نیست به احدی گمان نیک برده شود مگر کسی که از ایمان داشتنش مطمئن باشی؛ و هنگامی که شخصی شخص دیگری را در سرزمین ایمان مورد اتهام قرار دهد در حالی که او را نمی‌شناسد، حد برعهده‌اش می‌آید، زیرا در اینجا سزاوار نیست که کسی به دیگری گمانی جز گمان نیک داشته باشد. 📚الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا علیه السلام، ص285 وَ رُوِی إِذَا قَذَفَ رَجُلٌ رَجُلًا فِی دَارِ الْكُفْرِ وَ هُوَ لَا یعْرِفُهُ فَلَا شَی‏ءَ عَلَیهِ، لِأَنَّهُ لَا یحِلُّ أَنْ یحْسَنَ الظَّنُّ فِیهَا بِأَحَدٍ إِلَّا مَنْ عُرِفَتْ إِیمَانُهُ؛ وَ إِذَا قَذَفَ رَجُلًا فِی دَارِ الْإِیمَانِ وَ هُوَ لَا یعْرِفُهُ فَعَلَیهِ الْحَدُّ، لِأَنَّهُ لَا ینْبَغِی أَنْ یظُنَّ بِأَحَدٍ فِیهَا إِلَّا خَیرا. @yekaye

☀️۴۴) از امام باقر علیه السّلام از پدرش از جدّش از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت شده كه فرمودند: هم‌نشینی با بدان، سوء ظن به نیکان را در پی دارد؛ و همنشینى با نیكان، بدان را به خوبان ملحق مى‌گرداند؛ و همنشینى فاجران با نیکوکاران، آنان را به خوبان ملحق مى‌سازد. پس هر كس، امرش بر شما مشتبه شد و از دینش آگاهى نداشتید، به همنشینانش نگاه كنید: پس اگر اهل دیانت بودند، او هم بر دین خداست، و اگر اهل دیانت نبودند، او نیز بهره‌اى از دین خدا ندارد. همانا رسول الله ص مى‌فرمودند: هر كس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، هرگز با كافرى، برادرى نكند و با هیچ فاجری، همنشین نشود. و هر كس با كافرى برادرى نمود و یا با فاجری همنشینى كرد، خود او نیز كافر و فاجر است. 📚صفات الشیعة، ص6 حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیى الْعَطَّارُ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی الْبَاقِرِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: مُجَالَسَةُ الْأَشْرَارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالْأَخْیارِ؛ وَ مُجَالَسَةُ الْأَخْیارِ تُلْحِقُ الْأَشْرَارَ بِالْأَخْیارِ؛ وَ مُجَالَسَةُ الْفُجَّارِ لِلْأَبْرَارِ تُلْحِقُ الْفُجَّارَ بِالْأَبْرَارِ. فَمَنِ اشْتَبَهَ عَلَیكُمْ أَمْرُهُ وَ لَمْ تَعْرِفُوا دِینَهُ، فَانْظُرُوا إِلَى خُلَطَائِهِ؛ فَإِنْ كَانُوا أَهْلَ دِینِ اللَّهِ، فَهُوَ عَلَى دِینِ اللَّهِ؛ وَ إِنْ كَانُوا عَلَى غَیرِ دِینِ اللَّهِ، فَلَا حَظَّ لَهُ فِی دِینِ اللَّهِ. إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص كَانَ یقُولُ: مَنْ كَانَ یؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ فَلَا یؤَاخِینَّ كَافِراً وَ لَا یخَالِطَنَّ فَاجِراً؛ وَ مَنْ آخَى كَافِراً أَوْ خَالَطَ فَاجِراً، كَانَ كَافِراً فَاجِراً. @yekaye