♦️نگاهی به #قبایل و #نظام_قبیلگی حاکم بر یمن / بخش اول
✍️ علیرضا بیگی
✅ منبع: سایت شعوبا
🔹 #قبیله در میان جامعه و حکومت قرار گرفته و به‌نوعی واحد اولیه جلب وفاداری یا خصومت شهروندان با حکومت به شمار می‌آید. به سبب محوریت داشتن قبایل در یمن، عمدتاً سیاست و فرهنگ کشور متأثر از سیاست‌ها و فرهنگ‌های قبیله‌ای است.
🔸برخی یمن را «سرزمین قبیله‌ها» توصیف می‌کنند. قبیله، بنیان ساختار اجتماعی در یمن را تشکیل می‌دهد.جایگاه قبیله در یمن فراتر از مذهب و هر عنصر دیگری است.
🔹ارتباط میان دولت و مردم یمن از طریق قبایل صورت می‌گیرد زیرا نفوذ واقعی دولت حداکثر تا 30 درصد از خاک یمن است و مناطق قبیله‌ای عمدتاً توسط شیخ آن قبیله مدیریت می‌شود.به بزرگ قبیله #شیخ و به بزرگ اتحادیه‌های قبیله‌ای #شیخ_المشایخ گفته می‌شود.
🔸قبایل یمنی به دو قسم #حمیر و #کهلان تقسیم می‌شوند. قبایل #عدن، #حضرموت و #لحج ازجمله قبایل حمیر و قبایل #مذحج، #همدان، #حاشد و #بکیل از قبایل کهلان به شمار می‌آیند.
🔹قبیله #حاشد و #بکیل از مهم‌ترین قبیله‌های یمن هستند که سایر قبایل را تحت فرمان خود دارند. رئیس‌جمهور، رئیس پارلمان و بسیاری از نظامی‌ها و شخصیت‌های مؤثر در دولت یمن از قبیله حاشد بودند.
🔸قبیله بکیل و حاشد از یک تیره بوده و نسب هر دوی آنان به #همدان_بن_مالک_بن_زید_علی می‌رسد.
🔹در جمهوری یمن روابط سیاسی تابع روابط قبیله‌ای است. برای نمونه می‌توان به فروپاشی حکومت #علی_عبدالله_صالح در سال 2012 اشاره کرد، زمانی که قبایل حمایت خود را از او متوقف کردند، دولت صالح به یک‌باره فروریخت.
🔸برخی مواقع عرف‌های قبیله‌ای برتر از قانون هستند. در سایه انتشار وسیع اسلحه در برخی از مناطق قبیله‌ای، گویا واحدهای نظامی شکل می‌گیرد. برخی مواقع در چنین مناطقی هیچ قانونی وجود ندارد.
🔹قبیله‌ها در یمن نقش بسیار زیادی در ساختار #سیاست_خارجی دارند. اکثر قبایل در مقابل دخالت خارجی مقاومت می‌کردند، همانند مقاومت آنان در مقابل استعمار #انگلستان. از طرفی دیگر، آنان بعضا به یکی از ابزارهای نفوذ خارجی تبدیل شده‌اند.
🔸به سبب محوریت داشتن قبایل در یمن، عمدتاً سیاست و فرهنگ کشور متأثر از سیاست‌ها و فرهنگ‌های قبیله‌ای است. برخلاف دیگر قبایل شبه‌جزیره عربی که عمدتاً کوچ‌نشین بوده‌اند، قبایل یمنی عمدتاً کم‌تحرک و یکجانشین هستند.در این کشور هر #روستا حوزه قلمرو یک قبیله است. ساختار قبیله‌ای مانع از تمایل یمنی‌ها به #مهاجرت گردیده اما طبقه جدید جوان آن به سبب مشکلات معیشتی تمایل بیشتری به مهاجرت پیدا کرده‌اند.
🔹تسلط عرف‌های قبیله‌ای بر ساختار جامعه باعث شکل‌گیری منازعات درون قومی و بین قبیله‌ای در یمن می‌شود. به‌طوری‌که معمولاً وقتی در پی اختلافات قبیله‌ای در رابطه با یک موضوع اجتماعی و یا اقتصادی قتلی صورت می‌گیرد، در پی آن سلسله‌ای از قتل و کشتارهای قبیله‌ای رخ می‌دهد که نتیجه عدم حاکمیت قانون، حاکمیت عرف‌های قبیله‌ای و ضعف دادگستری در این کشور است. این موضوع نیز به نوبه خود سبب کاهش اقتدار دولت و نفوذ و تأثیرگذاری سران قبایل در ساختارها و امورات سیاسی شده است.
🔸عوامل مختلفی در تشکیل #هویت یک شهروند یمنی مؤثر است، عواملی چون #مذهب، #جغرافیا، #قبیله، #فرهنگ و غیره ازجمله عواملی است که در دگردیسی‌های هویت‌سازی یک فرد یمنی مؤثر بوده است.
مردم یمن پیش و بیش از اینکه خود را یمنی بدانند، با تعلقات دیگر ازجمله قبیله، مذهب و حتی محل زندگی، برای خود هویت‌سازی می‌کنند. برای مثال مهم‌ترین عامل هویت‌ساز در مناطق شمالی و شمال شرقی وابستگی‌های نسبی و قبیله‌ای است. این عنصر هویت‌ساز در مناطق جنوب عمدتاً از گرایش به جریانات خاص نشأت می‌گیرد. حتی #سلاح و مسلح بودن نیز به نوبه خود نوعی عنصر تأثیرگذار در شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی به شمار می‌رود.
🔹یمن فعلی دارای #ناسیونالیسم_ملی و یکپارچه نیست بلکه هویت دوگانه #شمالی و #جنوبی دارد که به لحاظ مذهبی نیز یکدست نبوده و شامل #شیعیان و #اهل_سنت هستند.
#جامعه
#قبايل_یمن
🔸كانال مطالعات یمن
@yemenstudies_ir
♦️نگاهی به #قبایل و #نظام_قبیلگی حاکم بر یمن / بخش دوم
✍️ علیرضا بیگی
✅ منبع: سایت شعوبا
🔹یمن که از سال 1940 به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده بود، قسمت جنوبی آن تحت‌الحمایه #انگلستان بود و یمن شمالی همچنان تحت حکومت #امامان_زیدی به سر می‌برد. این تغییر در ساختار سیاسی منطقه بر هویت و ساختار اجتماعی آن آسیب‌هایی را وارد ساخت چراکه تحت تأثیر رفت‌وآمدهای انگلیسی‌ها و هندیان و دیگر خارجیان، شکاف اجتماعی و هویت‌های مختلفی به وجود آمد.
🔹در اوایل قرن بیستم، زمانی که #یمن_شمالی از #امپراتوری_عثمانی مستقل شد، #یمن_جنوبی با مرکزیت عدن همچنان تحت اشغال #انگلستان بود. همین موضوع موجب شد تا تفاوت فرهنگی که ریشه در دو سبک زندگی مختلف داشت، رشد یافته و به مسئله‌ای قابل‌توجه و با تأثیراتی مهم در کشور تبدیل شود. در سال 1967 که بخش‌های جنوبی یمن از انگلستان مستقل شد، یمن جنوبی با گرایش به اتحاد جماهیر شوروی و ایده‌های مارکسیستی مستقل گردید. یمن شمالی هم به بلوک غرب گرایش پیدا کرد. این شکاف به‌اندازه‌ای جدی بود که موجب ایجاد تعارضات هویتی، حتی پس از پایان جنگ سرد و اتحاد دو یمن در سال 1990 گردید و مانعی بزرگ در برابر یکپارچگی یمن بدل گشت.
🔹دین نیز ازجمله عوامل هویت‌ساز در یمن است. اسلام به‌عنوان دین اکثریت مردم یمن، در سطح کلان تا حدی موجب همگرایی در هویت‌سازی اکثریت مردم این کشور شده و از سوی دیگر وجود مذاهب مختلف، اختلافات مذهبی و تفاسیر مختلف از اسلام در سطح خرد نیز به‌نوعی عامل واگرایی در هویت‌سازی مسلمانان یمن به حساب می‌آید.
🔹اگرچه در طول تاریخ، #شافعی مذهبان و #زیدیان توانسته‌اند در کنار یکدیگر به شکل مسالمت‌آمیز حیات اجتماعی داشته باشند اما اعتقادات مذهبی آنان به مانعی در ایجاد هویت مشترک و ایجاد حس وحدت و «ما بودن» در یمن تبدیل شده است.
🔹تعداد بسیار زیادی از یمنی‌ها هویت خود را از قبیله‌ای که بدان تعلق دارند می‌گیرند و نه همه مردم یمن. احساس هویت قبیله‌ای در بخش‌های جنوبی یمن کمتر است. مردم یمن شمالی به دلیل سکونت در منطقه‌ای صعب‌العبور و کوهستانی کمتر مورد تعرض و تصرف قرارگرفته‌اند لذا توانسته‌اند تا به امروز سنت‌های قدیمی و هویت قبیله‌ای خود را حفظ کنند.در جنوب به دلیل وجود ناهمواری‌های طبیعی اندک و همچنین به دلیل قرار گرفتن در کناره دریای سرخ و خلیج عدن و اشراف بر تنگه باب المندب، کشورهای خارجی همچون انگلستان توانسته‌اند به آن مناطق تسلط پیدا کرده و فرهنگ مردم آن منطقه را دستخوش تغییر و تحولات کنند. به‌عنوان‌مثال در شهرهایی همچون تعز و عدن از میزان اثرگذاری سبک زندگی قبیله‌ای کاسته شده و فرهنگ مدنی جایگزین فرهنگ قبیله‌ای گردیده است.
🔹می‌توان گفت که تقریباً 70 درصد از مردم یمن هویت خود را با #قبیله تعریف می‌کنند و در حدود 30 درصد از آنان که عمدتاً در جنوب یمن ساکن هستند، چندان علقه‌ای به قبیله نداشته و به سبب نفوذ 30 درصدی دولت در مناطق مسکونی آنان، قبیله در تشکیل هویت آنان نقش بسیار کمتری دارد.
🔹مردم یمن، مردمی ستم‌کشیده و پرطاقت هستند. جنگندگی و سلحشوری به نوعی در ذات مردم یمن است که جزو اصیل‌ترین بخش قوم عرب هستند. یک یمنی، از کودکی با #سلاح اخت و عجین است و نماد خنجر پهن یمنی، بر همین خصیصه آن‌ها تأکید دارد. آنان از همان ابتدا هویت خود را با این نماد تعریف کرده‌اند. #الجنبیه (خنجر کوچک) در بدو تولد به‌عنوان نماد مردانگی و شهامت و شجاعت در قنداق نوزاد یمنی گذاشته می‌شود. اکثر رهبران یمنی مثل #عبدالملک_بدرالدین حوثی همواره الجنبیه همراه خود دارند. این منطقه از زمان قدیم، محل فروش اسلحه بوده و دولت هم اصلاً با آن مبارزه نمی‌کرد، زیرا بافت، بافت قبیله‌ای بوده و رقابت میان عشایر زیاد است.
#جامعه
#قبايل_یمن
🔸كانال مطالعات یمن
@yemenstudies_ir