❇️شاخص #رقابت_پذیری جهانی، نسخه #رشد یا #فروپاشی -بخش اول
👤 میثم ظهوریان
🔻🔻حجت الاسلام دکتر #بحرینی نماینده مردم مشهد در #مجلس_شورای_اسلامی در نشستی ضمن بررسی وضعیت #ایران در گزارش شاخص #رقابت_پذیری جهانی یعنی گزارشی که توسط اجلاس جهانی اقتصاد (موسوم به اجلاس #داووس) به صورت سالیانه تهیه می شود، توجه به این شاخص و رشد کشور در آن را به عنوان تنها مسیر حمایت از #کالای_ایرانی دانسته است.
🔻🔻 وی همچنین مبانی این #شاخص را غیر قابل خدشه اعلام کرده و با مقایسه وضعیت #ایران با کشورهای حاشیه #خلیج_فارس نتیجه می گیرد، که وضعیت #اقتصاد ایران بر خلاف کشورهایی مانند #بحرین و #امارات و #عربستان که بر اساس این شاخص #اقتصادی بسیار باز و توسعه یافته دارند، در حال فروپاشی است.
🔻در مورد نکات ایشان چند نکته قابل بررسی است.
👈۱. پیش فرض پذیرش #شاخص های جهانی اقتصادی، اعتقاد به وجود نسخه واحد پیشرفت اقتصادی برای کشورهای مختلف جهان است که این اصل در تقابل با مکتب #نهادگرایی در اقتصاد که دکتر بحرینی نیز مدعای پیروی از این مکتب را دارند، است. اقتصاد #نهادگرا با تاکید بر نقش عناصر و نهادهای #فرهنگی، #اجتماعی و #سیاسی در هر جامعه ضمن رد مفروضات #جهان_شمول نسخه های #کلاسیک و #نئوکلاسیک بر تناسب بین نسخه های تجویزی اقتصاد با سایر نهادهای هر جامعه تاکید دارد.
به عبارت دیگر اگر چه ممکن است در ظاهر کشوری مانند #امارات در شاخص های منتخب اجلاس داووس وضعیت جهانی بالایی را کسب کند، اما ترکیب همین شرایط #اقتصادی موجود در کشور امارات با سطوحی حتی بسیار پایین تر از تحریم هایی که ایران با آن روبرو است (به عنوان متغیر #سیاسی موثر بر اقتصاد) می تواند موجب #فروپاشی اقتصادی آن کشور شود. لذا نسحه تجویزی آقای دکتر نیز سرنوشتی غیر از این برای اقتصاد ایران نخواهد داشت.
👈۲. حتی اگر نکته اول را نادیده بگیریم و ضرورت وجود شاخص هایی جهانی را جهت ایجاد مبنایی برای #مقایسه بین کشورها در نظر بگیریم، گزارش #رقابت_پذیری جهانی اجلاس داووس یکی از بدترین و ناقص ترین ابزارهای موجود در این جهت است. بر خلاف نظر آقای #بحرینی گزارش هایی مانند #رقابت_پذیری جهانی نه تنها مبانی غیر قابل خدشه ندارند که حتی در خود غرب نیز این شاخص ها به دلیل برخورداری از سوگیری های شدید مورد انتقاد قرار دارند. بسیاری از #شاخص‌های جهانی توسعه (از جمله شاخص های #اقتصادی مانند سهولت فضای کسب و کار و شاخص #رقابت_پذیری) برگرفته از مجموعه‌ای از #مبادی و مبانی پارادایمی و نظری است که اغلب تامین کننده نظر #بنیانگذاران و #حامیان این شاخص ها بوده و بسیاری از دولتمردان و رسانه ها نیز بدون آگاهی و توجه به این مبانی از این شاخص ها به عنوان #علمی یا #اجرایی در عرصه عمل استفاده می کنند.
👈در مورد گزارش رقابت پذیری جهانی #پژوهش های مختلف نشان دهنده حداقل سه #سوگیری شدید است که در این بخش از مطلب به هر یک از این سوگیری ها و یک نمونه از #مقالات یا #پژوهش هایی (در میان مطالب متعددی که در این جهت وجود دارد) که مبین وجود این سوگیری در شاخص مذکور است اشاره می شود.
✅ یکم سوگیری به نفع شرکت های بزرگ #چند_ملیتی: برنارد کین (اقتصاددان سیاسی) در مقاله ای با تاکید بر ماهیت #سیاسی اجلاس جهانی #داووس (ارائه دهنده گزارش رقابت پذیری جهانی) و اشاره به این که #تامین_کنندگان مالی این اجلاس و گزارش #رقابت_پذیری جهانی تعدادی از شرکت های بزرگ چند ملیتی هستند ضمن غیر علمی خواندن و زیر سوال بردن #روش_شناسی محاسبه این شاخص (به ویژه مبنا قرار گرفتن نظر مدیران عامل تعدادی از شرکت بزرگ #اقتصادی در هر کشور در محاسبه زیر شاخص ها) آن را ابزاری جهت فراهم کردن زمینه #استثمار کشورهای در حال توسعه توسط شرکت های بزرگ چند ملیتی از طریق #مقررات_زدایی از بازار کسب و کار، فراهم آوردن دسترسی به نیروی کار #ارزان_قیمت، استثمار نیروی کار (از نوعی که در کشورهای حاشیه جنوبی #خلیج_فارس مرسوم است) و حذف #مالیات شرکت های بزرگ و #تعرفه_واردات می داند.
📌🔖 @zohurian
❇️شاخص #رقابت_پذیری جهانی، نسخه #رشد یا #فروپاشی -بخش دوم
✅ دوم سوگیری به نفع فرهنگ #آمریکایی-انگلیسی : همچنین دو استاد دانشگاهی در سیدنی نیز در سال 2012 در #پژوهشی مشترک که نتیجه آن در مقاله ای علمی پژوهشی با عنوان «شاخص رقابت پذیری: وقتی #اخلاق وجه مصالحه #ایدئولوژی قرار می گیرد؟» به وجود #سوگیری های #ایدئولوژیک قوی به نفع فرهنگ #انگلستانی-آمریکایی در این گزارش اشاره کردند. نتیجه تحقیق آن ها نشان داد بسیاری از شاخص هایی که در گزارش رقابت پذیری مبنا قرار گرفته اند اصولا هیچ ارتباطی با #رقابت_پذیری واقعی کسب و کارها در عرصه عمل ندارند و تنها به دلیل سازگاری با #فرهنگ انگلستانی-آمریکایی در این شاخص لحاظ شده اند. این در حالی است که این محققان معتقد بودند بسیاری از شاخص های موثر در عرصه #رقابت_پذیری که ناسازگار با فرهنگ آمریکایی بوده اند از این گزارش حذف شده اند.
✅ سوم سوگیری به نفع کشورهایی که پیاده کننده اقتصاد #نئولیبرال هستند: نتیجه تحقیق دیگری با عنوان «چگونه رتبه بندی های #گمراه_کننده اقتصادی، فضای مخرب کسب و کار را ایجاد می کنند»که اخیرا (فوریه 2018) منتشر شده است نیز به شواهد متعددی در وجود #سوگیری شدید #روش_شناختی و مفهومی به نفع کشورهایی که پیاده کننده سیاست های #نئولیبرال هستند، در شاخص های رقابت پذیری جهانی اشاره دارد. سیاستمداران و رسانه های #لیبرال و شرکت های بزرگ و حامیان #سرمایه_دار آن ها نیز از این شاخص برای فشار به #دولتمردان جهت تغییر سیاست های #اقتصادی به نفع خود و به زیان نیروی کار و عموم جامعه استفاده می کنند. این گزارش همچنین به این نکته اشاره دارد که با وجود این که حتی #بانک_جهانی و #صندوق_بین_المللی_پول نیز به عنوان نهادهای سنتی مورد وثوق جریان جهانی #سرمایه_داری در گزارش های اخیر خود به آثار مخرب سیاست های #نئولیبرال اشاره دارند، اجلاس داووس به عنوان مستحکم ترین سنگر #نئولیبرالیسم همچنان موضع یک سویه خود را در ترویج این مکتب حفظ کرده است.
🔻🔻باید توجه داشت رتبه کشورها در شاخص های جهانی از نوع کمیت های #اسکالر (عدد مطلق بدون جهت ) نیست که به تنهایی و از روی رتبه بتواند منجر به #قضاوت در مورد وضعیت کلی اقتصاد آن کشور شود. ماهیت این شاخص ها از نوع #بردارهای جهت دار است که کمیت را در ارتباط با جهت و دیدگاهی خاص (مبانی #پارادایمی و اهداف وضع کنندگان شاخص) می سنجد و هدف اصلی از ایجاد و #تبلیغ این شاخص و مبنا قرار گرفتن آن توسط رسانه های جریان غالب جهانی در ارزیابی مقایسه ای کشورها نیز قرار دادن کشورهای در حال #توسعه در زمین مسابقه ای است که در هر شکل برنده آن شرکت بزرگ #چند_ملیتی و کشورهای توسعه یافته تر هستند.
🔻🔻لذا از بزرگوارانی مانند این نماینده محترم #مجلس شورای اسلامی که مسوولیت هایی مانند مدیریت گروه #اقتصاد_اسلامی پژوهشکده مطالعات اسلامی و عضویت کمیسیون #اقتصادی مجلس را نیز به عهده داشته اند و امروزه نیز در جهت ترویج مفهوم #اقتصاد_مقاومتی تلاش دارند انتظار نمی رود به اسم اقتصاد مقاومتی نسخه های اقتصادی شکست خورده ای را که می تواند نسخه #فروپاشی باشد را برای اقتصاد کشورمان تجویز کنند.
📌🔖 @zohurian
🔻🔻روز گذشته به دعوت دکتر #بحرینی و در دفتر ایشان ساعتی را در مورد مطلبی که در نقد گفته های ایشان نوشته بودم صحبت کردیم. ایشان ضمن تایید محتوای نقد بنده به #شاخص_های_جهانی و به ویژه شاخص #رقابت_پذیری معتقد بودند برداشت بنده از صحبت های ایشان در جلسه مذکور ناقص و اشتباه بوده است و ایشان این شاخص را معیار مناسبی برای ارزیابی وضعیت کشور نمی دانند.
🔻🔻تاکید داشتند به هیچ وجه الگوی #اقتصادی کشورهایی مانند #امارات و #بحرین و #عربستان را برای ایران مناسب نمی دانند و حتی معتقدند پیروی از چنین الگوهایی باعث نابودی #اقتصادی ایران خواهد شد.
🔻🔻به این نکته که اغلب این شاخص ها دارای #سوگیری و جهت گیری های قوی هستند و در جهت حمایت از منافع #بنیانگذارانشان اذعان داشتند و حتی گفتند در پایان نامه دکترای خود برخی از این #شاخص ها را به شکل جدی بررسی و نقد کرده اند و در عین حال معتقد بودند در میان این شاخص ها نیز عناصری وجود دارد که ما می توانیم به صورت #گزینشی و با حفظ نگاه #نقادانه از آن ها استفاده کنیم.
🔻🔻به ایشان از کار خوب مرکز #پژوهش_های مجلس در ایجاد شاخص بومی ادراک #فساد گفتم و این که در سایر حوزه ها مثل #رقابت_پذیری نیز چنین کاری باید انجام شود. به ایشان بر ضرورت ایجاد شاخص هایی بومی با استفاده از ظرفیت های مرکز #پژوهش_های مجلس و دانشگاه ها تاکید کردم و گفتم شاخص های گزارش هایی مانند گزارش جهانی #سهولت_کسب_و_کار (اگر چه در جای خود مهم هستند) اما ارتباط کمی با فضای واقعی کسب و کارهای کشور دارند.
🔻🔻مسوولین با بهبود رتبه #ایران در این شاخص جشن گرفته و با کاهش آن عزا می گیرند، در حالی که ارتباط چندان بالایی بین این شاخص و فضای کسب و کار واقعی نیست. ایشان نیز به استفاده از ظرفیت مرکز #پژوهش های #مجلس برای این امر تاکید داشتند.
🔻🔻این نکته را نیز گفتم که اگر مشکل بنیادی مثل اعتبار #چک و چک های #برگشتی حل شود، برای تسهیل فضای کسب و کار از تمامی شاخص های گزارش سهولت کسب و کار ارزشمندتر است و یک ایراد این شاخص ها سرگرم کردن مسوولین به امور #فرعی و غیر واقعی است. همچنین به برخی ضعف های قوانین #مالیاتی اخیرا اجرا شده اشاره کردم.
🔻🔻آقای دکتر بحرینی گفتند در زمینه چک در مجلس در حال تدوین قانونی هستند که انشاالله بخش مهمی از مشکلات این بخش از کسب و کار را حل خواهد کرد و در مورد تلاش هایشان برای اصلاح رویه های ناعادلانه #مالیاتی نیز توضیحاتی دادند.
🔻🔻همچنین نقدی به این نکته داشتم که علی رغم زحمات ایشان در دوره #نمایندگی، در حوزه رسانه عملکرد ضعیفی داشته اند و موکلانشان آگاهی نسبت به #عملکرد ایشان ندارند. به ایشان گفتم این که در موضوعات کلیدی کشور به ویژه موضوعاتی که مرتبط با حوزه #تخصصی ایشان یعنی #اقتصاد است مثل #fatf موضع شفافی رسانه ای نداشته اند، قابل انتقاد است.
🔻🔻ایشان هم این نکته را ناشی از #رسانه ای نبودن شخصیتی خودشان دانستند و گفتند به عنوان یک ضعف قبول دارند و البته گفتند در این زمینه فعالیت هایی را داشته اند که کافی نبوده است.
📌🔖 @mzohurian