✳️ #شیخ_حسین_حلی (4) ✔️ آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی(ره): 🔹 «مرحوم شیخ حسین حلّی» در مسائلِ صناعتیِ فقهِ معاملاتی دنبال مرحوم میرزای نائینی بود اما در فقه عبادات، پیرو مرحوم آیت الله حاج سید ابوالحسن اصفهانی. عمدتاً شاگردِ این‌ها بود. 🔸 با این حال، حرف‌های مرحوم آقا ضیاء اراکی و مرحوم آخوند را مطرح و در آن‌ها کنکاش می‌کرد. در فقه هم صاحب جواهر را خیلی قبول داشت. بحث طهارت را که می‌گفت، نیز به آراء مرحوم حاج آقا رضا همدانی در طهارت اهمیت می‌داد. 🔹 اخویِ بزرگِ من -حضرت آیت الله آقای حاج سید مهدی بجنوردی، که از مجتهدین بزرگ است- از شاگردهای مخصوصش بود. آیت الله آقای حاج سید علی سیستانی (مرجع فعلی) و آیت الله آقای حاج سید محمدسعید حکیم هم از شاگردانش بودند. طلبه‌های فاضل به درس او می‌‌رفتند. #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #شیخ_حسین_حلی (5) ✔️ آیت الله شیخ عباس نائینی(ره): 🔹 «مرحوم شیخ حسین حلّی» به زبان عربیِ حلّی و انواع زبان‌های عربیِ جنوب استاد بود. بر ادبیات عرب تسلط داشت و در این زمینه استادِ غوغایی بود. 🔸 ایشان به دلیل آشنایی با مرحوم جدّم {یعنی میرزای نائینی} و حضور در بیرونی ایشان، زبان فارسی را مثل بلبل صحبت می‌کرد. همچنین حاضر نبود به عربی درس بگوید. بنده به درس فقه و اصول ایشان می‌رفتم. هر دو درس را به زبان فارسی ارائه می‌کردند. ما که ایرانی بودیم دوست داشتیم ایشان عربی حرف بزند که عربی را بهتر یاد بگیریم. اما ایشان می‌فرمودند: «کسانی که به درد درس من میخورند همین ایرانی‌ها هستند. این‌ها درس‌خوانند» ضمناً این ایرانی‌ها طلبه‌هایی خوب و مجتهد برآمدند و ایشان به آنها اجازه اجتهاد داد و به ایران آمدند و آقا و آیت‌الله شدند. #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #شیخ_حسین_حلی (6) ✔️ آیت الله شیخ عباس نائینی(ره): 🔹 «مرحوم شیخ حسین حلی» می‌گفت من به غیر از زبان فارسی درس نمی‌دهم. فقط به زبان فارسی صحبت می‌کرد. آن هم خیلی خوب و قشنگ. همه هم از درسش استفاده کامل می‌کردند. من آرزو داشتم ایشان عربی درس بگوید تا زبان عربی را بهتر بیاموزم. 🔸 زمانی قرار شد ایشان مبحث اجتهاد و تقلید را خصوصی برای عده‌ای بگوید. حاج سید محمد حسین حکیم (که در حرم حضرت معصومه دفن است) شاگردِ دائمیِ آن درس آقای حلّی بود. برادرش حاج سید محمد تقی حکیم (صاحب کتاب الفقه المقارن) هم گاهی در درس شرکت می‌کرد و گاهی هم که به دانشگاه بغداد می‌رفت. حاج سید محمدتقی فارسی بلد نبود. لذا آنجا مرحوم حلّی ناچار شد عربی حرف بزند. من هم حظ می‌کردم! اولین بار بود که ایشان عربی درس می‌داد. بسیار جالب بود. #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #شیخ_حسین_حلی (7) ✔️ آیت الله شیخ عباس نائینی (نوه میرزای نائینی): 🔹 گاهی به منزل مرحوم شیخ حسین حلی می‌رفتم تا احوالش را بپرسم. غالباً می‌دیدم مشغول خواندن کتاب‌های قدیمی مثل آثارِ شیخ مفید و دیگر قدما است. 🔸 روزی من اشکالی به استادم شیخ حسین حلی وارد کردم. ایشان اشکال من را که خواند، برایم نوشت: «من خوشحال شدم از این مطلبی که گفتی و خدا را به این دلیل شکر می‌کنم. البته تعجبی نیست که تو این حرف را زده‌ای و این اشکال را کرده‌ای، چون تو از نسل قهرمانانی» البته به عربی نوشته بودند. ورقه من را هم نزد خودشان نگه داشتند. حیف که آن را ندارم تا ضمیمه‌ی پاسخِ ایشان کنم. #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #شیخ_حسین_حلی (8) ✔️ آیت الله شیخ عباس نائینی (نوه میرزای نائینی): 🔹 روشِ «آیت الله شیخ حسین حلی» در فقه این بود که ابتدا سیر تحوّلیِ مسئله را بیان می‌کرد. یعنی می‌گفت اولین‌بار چه کسی در این مسئله فتوا داده است. بعد مثلاً می‌گفت که فتوای او ترقّی و نکته‌ای را اضافه کرده. بعد می‌گفت که عالم بعدی چه کسی است که در این زمینه فتوا داده و چه گفته است. حتی به مرحوم آیت‌الله بروجردی و مرحوم آیت‌الله حکیم هم می‌رسید و نظر ایشان را نقل می‌کرد. بعد نظرِ استادش مرحوم نائینی را نقل می‌کرد و رأی خودش را می‌داد. حرف‌هایش همان حرف مرحوم جدّم بود. ❓یعنی ایشان بیشتر به میرزای نائینی تعلّق فکری داشت؟ 🔸 نه بیشتر! بلکه همیشه اینطور بود. من ندیدم چنین نباشد. #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #شیخ_حسین_حلی (9) ✔️ آیت الله شیخ عباس نائینی(ره): 🔹 مرحوم حکیم و مرحوم شیخ حسین حلّی هر دو با هم در جنگ عثمانی علیه انگلیس‌ها جنگیده بودند. مرحوم حکیم و مرحوم حلی لباس رزم پوشیدند، تفنگ به دست گرفتند و جنگیدند. آخر عثمانی یک کشور اسلامی بود. 🔸 این را هم بگویم که آیت‌الله شیخ حسین حلی و آیت‌الله حکیم قرار گذاشته بودند که وقتی به درس خارج برسند، هر کدام به درس یک نفر از اساتید بروند. لذا آقای حکیم به درس آقا ضیاء عراقی رفت و آقای حلّی به درس میرزای نائینی. بعد با هم جلسه می‌گذاشتند و حرف اساتیدشان را برای یکدیگر نقل می‌کردند. 🔹 لذا آیت‌ الله وحید در مجلسی می‌گفت: «نگاه کنید چه علمایی ما داشتیم! آقای نائینی چنین حرفی زده و آیت‌الله حکیم هم اشکال دقیق و ظریفی به او کرده است» یعنی آقای حکیم با اینکه شاگرد مرحوم نائینی نبوده ولی از درس‌های ایشان آگاه بوده است. این‌طور درس می‌خواندند! #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #شیخ_حسین_حلی (10) ✔️ آیت الله مصطفی اشرفی شاهرودی: 🔸 مرحوم شیخ حسین حلّی یک چشمش را از دست داده بود، ولی اکابری مثل مرحوم آقای حاج سید ابراهیم گماره‌ای (باجناق مرحوم آیت‌الله شاهرودی)، جناب آیت‌الله علمی، آقای حاج سید محمدحسین حکیم، آقای حاج سید محمدتقی حکیم و آقای سید جمال در درس ایشان شرکت می‌کردند. یعنی بزرگانی که در درس‌های دیگر تقریباً شرکت نمی‌کردند، آنجا حضور داشتند. غیر از اینها، جمعِ دیگری هم بودند. از جمله آقای حاج سید سعید حکیم که از اعالم و مراجع نجف است، آقای حاج شیخ حسن سعید و جمعی دیگر از فضلا. 🔹 من هم رفتم در میان این جمع نشستم. دیدم آقای حلّی فارسی صحبت می‌کند. ایشان عرب و به قول خودش عرب معیدی بود. اهل روستاهای اطراف حله بود ولی فارسی صحبت می‌کرد. کاملاً هم مشخص بود چه می‌خواهد بگوید. یعنی حرف‌هایش برای ما فارسی‌زبان‌ها ناشناخته نبود. با همان بیانی که داشت مطلب را کاملاً ایفا و بیان می‌کرد. از درس ایشان خوشم آمد و ادامه دادم. در درس ایشان شرکت کردم و مطالب را هم می‌نوشتم. تا اینکه کتاب طهارت به فرجام و آخر رسید. #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #شیخ_حسین_حلی (11) ❓اشاره فرمودید که مرحوم شیخ حسین حلی با این‌که اهل حلّه و عرب بود، به زبان فارسی تکلّم می‌کرد. همچنین نقل شده علاقه وافری به طلبه‌های ایرانی داشته‌اند. به نظر شما علت اهتمام ایشان به زبان فارسی و علاقه‌ی ایشان به طلاب ایرانی چه بود؟ ✔️ پاسخ آیت الله مصطفی اشرفی شاهرودی: 🔹 راجع به علت تکلّمِ ایشان به زبان فارسی باید بگویم مرحوم حلّی شدیداً عاشق مرحوم آقای نائینی و ملازمِ علی‌ الدوامِ منزل ایشان بود. شاید به این دلیل تسلّطش بر زبان فارسی بیشتر شده بود. 🔸 همچنین در دوران طلبگی‌اش تقریباً چهار نفر از بزرگان در نجف بسیار مطرح بودند؛ مرحوم آقای حاج سید ابوالحسن اصفهانی، مرحوم آقای میرزا محمدحسین نائینی، مرحوم آقای آقا ضیاء عراقی و مرحوم آقای حاج شیخ محمدحسین اصفهانی. در آن زمان این‌ها از ارکان بزرگ نجف بودند و همه به فارسی صحبت می‌کردند. چون جوّ حوزه نجف عمدتاً در دست بزرگان ایرانی بود، دروس هم به زبان فارسی جاری بود. تبعا حاج شیخ حسین حلی که در درس اینها حضور پیدا می‌کرد با زبان فارسی آشنا شده بود. شاید چون در استفاده از بزرگان فارسی‌زبان بار آمده بود، به زبان فارسی هم تدریس می‌کرد. 🔹 بعضی عرب‌ها مثل آقای سید محمدحسین حکیم، اخوی‌اش یا آقای حاج سید سعید هم از درس ایشان استفاده می‌کردند. البته این‌ها وقتی می‌خواستند اشکال کنند به زبان عربی حرف می‌زدند ولی حاج شیخ حسین حلّی عمدتاً فارسی جوابشان را می‌داد. به هر حال آقای حاج شیخ حسین فارسی را با همان لهجه عربی‌اش صحبت می‌کرد. #فقه @Nardebane_feghahat

✔️ اهتمام امام خمینی به مرحوم شیخ حسین حلّی ✳️ #شیخ_حسین_حلی (12) ✔️ آیت الله مصطفی اشرفی شاهرودی: 🔸 یادم است یک مرتبه مرحوم امام خمینی مریض شده بودند. با بعضی از دوستان خدمت ایشان رفتیم. سؤال کردیم: «آقا! علتش چیست که شما اینجا زیاد مریض میشوید؟» ایشان فرمود: «من در جوانی به تب‌مالت مبتلا شده بودم. مثل اینکه همان گاهی برمی‌گردد و مرا رنج می‌دهد.» بعد به ایشان عرض کردم: «آقا! این منزل‌ها و هوای بد نجف و گرما از یک طرف و کثیف‌بودن هوای نجف از یک طرف دیگر آزار می‌دهد. بهتر است اگر می‌شود در کوفه یک منزل برای شما اجاره کنند، اقلاً آنجا هوایش بهتر و فضای بیشتر و بهتر و بزرگ است.» ایشان فرمود: «وقتی یک شخصیت مثل حاج شیخ حسین حلی در این شرایط زندگی می‌کند من چطور بروم در کوفه خانه بگیرم و زندگی کنم؟!» مرحوم امام به آقای حاج شیخ حسین حلی خیلی اهتمام داشت. @Nardebane_feghahat

✳️ #شیخ_حسین_حلی (13) ✔️ آیت الله مصطفی اشرفی شاهرودی: 🔹 مرحوم آقای حلّی هم گاهی در درس می‌فرمود: «بی‌جهت نیست که کاشف‌الغطاء گفته: أنا أفقه الفقها» این جمله‌ی کاشف‌الغطاء را گاهی از ایشان می‌شنیدم. 🔸 ایشان صبح‌ها «طهارت» می‌گفت و بعد از ظهرها «بیع» ❓در کدام یک از علوم قوی‌تر بود و تضلّع بیشتری داشت؟ 🔹 برای من روشن بود که ایشان یک اصولیِ قهّار است. بر مبانیِ میرزای نائینی خیلی مسلّط بود و به همین مکتب میرزای نائینی خیلی گرایش داشت. #فقه #اصول @Nardebane_feghahat

✳️ #شیخ_حسین_حلی (14) ✔️ نظر مرحوم شیخ حسین حلّی(ره) در مورد علم رجال 📚 الإجتهاد و التقليد ص130 #رجال @Nardebane_feghahat

✅ مرحوم شیخ حسین حلی به رجال اعتنا نداشت/ از زمان شیخ انصاری «رجال» در حوزه نجف، منسی شده بود/ مرحوم خویی رجال را در نجف زنده کرد ✳️ #شیخ_حسین_حلی (15) ✔️ آیت الله مصطفی اشرفی شاهرودی: 🔸 «مرحوم شیخ حسین حلّی» به هیچ وجه دنبال مباحث رجال نبود. همان‌طور که معروف است مرحوم آقای میرزای نائینی فرموده بود: «تشکیک در اسناد کافی از ضعفِ طرف است» این دسته از آقایان اعتمادِ زیادی به کتب اربعه داشتند و خیلی دنبالِ علم رجال نبودند. 🔹 مخصوصاً از زمان شیخ انصاری (رضوان‌ الله تعالی علیه) به این‌طرف، بحث رجال در حوزه علمیه نجف تقریباً منسی شده بود. این مرحوم آیت‌الله‌ خویی بود که بحث رجال را در نجف زنده کرد. خلاصه آقای حاج شیخ حسین حلی در درسش دنبالِ بحث رجال نبود. #رجال @Nardebane_feghahat