کتاب النکاح شیخ عبدالکریم حائری یزدی و رویکرد واقع گرا و همسو با فلسفه نکاح ✍️علی راد شیخ عبد الکریم حائری یزدی (1238_1315 ش) موسس حوزه علمیه قم در سده اخیر و از جمله فقیهان نامدار دوره معاصر فقه امامیه است . تقریرات درس خارج فقه نکاح ایشان از سوی یکی از شاگردان ایشان میرزا محمود آشتیانی(1359ش) به زبان عربی تقریر شده است. در مسئله نفی شرطیت عدم ریبه و تلذذ در نگاه به اجنبیه در امر ازدواج شیخ عبد الکریم حائری در نقد خود بر نظریه جواز مقید به یکبار دیدن اجنبیه آن هم بدون ریبه و لذّت, این اصل و قاعده را مطرح می¬کند که فقیه باید به واقعیت غالب و جاری در عادات انسانی توجه نماید. یکی از این عادات جاری و غالب در مردان این است که هنگام انتخاب و اختبار بانویی برای همسری نگاه ایشان آمیخته به لذت و ریبه است زیرا اساساً در امر نکاح غرض و غایت آن امر جنسی است و مرد باید اطمینان بیابد که جسم زن واجد خصوصیاتی است که حسب معیارهای وی از جذابیت نسبی برای معاشرت و آمیزش برخوردار است. حال در فرایند اختبار و آگاهی از این ویژگی ها – که در مرحله گزینش همسر گریزی از آن نیست و مردان باید به اقناع ذهنی و قلبی درباره ویژگیهای جسمانی زن منتخب خود برسند –ریبه و التذاذی نیز حاصل شد, اجتناب ناپذیر بوده و از آن گریزی نیست لذا فتوا به عدم قصدیت ریبه و لذّت از سوی بر خلاف واقعیت جاری و طبیعت مردان است. بر پایه این قاعده شیخ عبد الکریم حائری دیدگاه گروهی از قائلین به نظریه جواز که نگاه به اجنبیه در امر نکاح را به یکبار دیدن مقید می کنند, قابل مناقشه می داند زیرا این قید با مقام امر ازدواج در در تنافی است و دیدگاه کسانی را که تکرار در نگاه را در صورتی که نگاه دوم مفید فایده ای باشد مجاز می¬دانند ترجیح داده است (حائری, کتاب النکاح, ج1, ص 8 - 9) حتی مرد در این نگاه به اجنبیه نیاز به استیذان از زن ندارد همان طوری که محقق حلی بر این مهم چنین تصریح دارد : « يجوز أن ينظر إلى وجه امرأة يريد نكاحها ، وإن لم يستأذنها . ويختص الجواز بوجهها وكفيها . وله أن يكرر النظر إليها ». هر چند که برخی از فقیهان فقط نگاه نخست را جایز دانسته و اعاده نگاه را مجاز نمی دانند: « ويجوز أن ينظر إلى وجه الأجنبيّة وكفّيها مرّةً ، ولا يجوز معاودة النظر ». به نظر می رسد دلیل این گروه از فقیهان سکوت نصوص از تکرار و اعاده نظر و احتیاط در امری است که مظان فتنه را دارد. این دقت نظر شیخ عبد الکریم حائری – فارغ از فتوای ایشان در مسئله- گویای این مهم است که وی باورمند است که در تشریع احکام اسلامی طبیعت مردان و واقعیت جاری در میان ایشان به عنوان یک شاخص مد نظر شارع حکیم بوده و در استنباط احکام از نصوص و ادله نیز بایستی به این مهم توجه داشت در غیر این صورت تکلیف بما لایطاق یا مستلزم لغویت در تشریع و تقنین خواهد بود و قانونی وضع شده است که به دلیل نادیده گرفت طبیعت تکوینی و اهمیت مسئله, احدی به آن عمل نخواهد کرد. مسئله گزینش همسر از سوی مردان با توجه به تفاوت سلیقه ها و معیارهای مردان در لحاظ خصوصیات و اوصاف ظاهری زنان از جمله اموری است که تنوع و تکثر پذیر است و چنین نیست که یک قسم زنان با اوصاف مشخص میل باب و طبع همه مردان باشد لذا شریعت اسلام در این مسئله مهم که کیان خانواده و جامعه را تشکیل می دهد به اهمیت آن توجه نشان داده است و تسهیل کرده است. از سوی دیگر رویکرد شیخ عبد الکریم حائری در این مسئله با فلسفه نکاح نیز همسویی لازم را دارد. فلسفه نکاح التذاذ جنسی و تداوم حسن معاشرت با زن است و این مهم در متوسط مردان به جز با رضایتمندی در انتخاب زن ایده آل برای ایشان مستلزن عسر و حرج خواهد بود. از سوی دیگر با یک نگاه – اگر مقصود همان نگاه متعارف باشد که نگاه کوتاه و عادی است- تشخیص زیبایی های مطلوب از زن برای مرد دشوار خواهد بود.

چهار. کتابخانه تخصصی علوم حدیث قم تا کنون دو مرحله تاسیس و تثبیت از ادوار یک کتابخانه تخصصی تراز را گذرانده است و به دلیل ویژگیهای خاص خود همانند جامعیت در محتوا, به روز بودن در تهیه منابع وکتابهای جدید, برخورداری از افق بلند برای آینده مطلوب در حدیث پژوهی, مدیریت همدلانه با پژوهشگران, و .... این ظرفیت را دارد که به یک کتابخانه تراز و معیار در حدیث در حوزه علمیه و حتی جهان تشیع و اسلام ارتقا یابد. برای تحقق این مطلوب ضروری است این کتابخانه برای گام سوم به این امور مهم عنایت ویژه داشته باشد و البته که تحقق این امور نیازمند حمایت های همه جانبه حوزه و نهادهای علمی و فرهنگی کشور از این کتابخانه است: الف) تلاش برای احراز جایگاه قطب کتابخانه تخصصی علوم حدیث در جهان تشیع و جهان اسلام با عنایت به تحقق لوازم و ضرورت های لازم در تبدیل شدن به قطب و مرجع کتابخانه های تخصصی حدیث؛ ب) توسعه ارتباطات بین المللی با کتابخانه های تخصصی حدیثی جهان؛ ج) ارائه مشاوره های تخصصی برای طرح های پژوهشی حدیث محور به پژوهشگران داخل و خارج از کشور در دسترسی به منابع مرتبط با طرح؛ ه) اهتمام به جریان سازی نقد کتاب حدیث به صورت مستمر و اثر گذار در گفتمان حدیث پژوهی کشور از طریق برگزاری نشست های تخصصی با حضور نخبگان و ناقدان کتاب. و) ارائه گزارش های دقیق از روند نشر کتاب حدیث در دانش های مختلف علوم حدیث در هر فصل و انتشار سالیانه آن در ویژه نامه تخصصی. ز) حضور موثر در فضای مجازی و اطلاع رسانی گسترده به زبان های مختلف. در پایان فرصت را غنیمت شمرده و مجدد مراتب قدرادنی و تشکر خود را از حجت الاسلام و المسلمین معراجی مدیریت کتابخانه تخصصی علوم حدیث و کتابداران ارجمند آن آقای صادقیان و حجت الاسلام و المسلمین حکمت اعلام می نماییم که با تمام وجود تلاش دارند محیطی مناسب و کارآمد در حدیث پژوهی را برای طلاب و پژوهشگران این عرصه فراهم نمایند.

حوزه علمیه قم و کتابخانه تخصصی علوم حدیث؛ کتابخانه تراز تشیع در هزاره سوم؛ بایسته ها و کارکردها ✍️ علی راد امروزه به دعوت حجت الاسلام و المسلمین معراجی مدیریت محترم کتابخانه تخصصی علوم حدیث توفیق این را داشتم که در جلسه بازدید آیت الله اعرافی از این کتابخانه شرکت کنم و دقایقی نیز مصدع مهمانان این جلسه شدم ونکاتی را درباره جایگاه این کتابخانه و افق فرا روی آن عرض کردم که در بخش دوم این یادداشت به اهم آنها اشاره خواهم نمود. بخش اوّل: در آغاز بخش نخست از یادداشت باید عرض کنم که جلسه امروز فراتر از یک بازدیدهای رایج بود به دلیل تضارب و تبادل آرایی که درباره جایگاه و ضرورت توجه حوزه به حدیث پژوهی صورت پذیرفت, ایده هایی که مطرح شد, حمایتهای همدلانه ای که برای توسعه حدیث دانی روشمند و اجتهادی بیان گردید, .... در نوع خود کم نظیر بود. مدیریت عالی حوزه علمیه کشور دو ساعت به بازدید از این کتابخانه تخصصی علوم حدیث و گفتگو درباره عرصه ها و زمینه های همکاری و مشارکت حوزه علمیه با این کتابخانه اختصاص داد و با حوصله و اشتیاق از وضعیت و ظرفیت های متنوع و البته مغفول این کتابخانه از نزدیک آشنا شد و نکات و ایده های ارزشمندی را نیز در راستای توسعه تعامل این کتابخانه با طلاب و همکاری های مشترک با بخش های آموزش و پژوهش حوزه بیان نمود که تحسین برانگیز بود .این اهتمام و نگرش عالمانه آیت الله اعرافی به حدیث پژوهی مایه دلگرمی و امید آفرین برای طلاب و پژوهشگران حدیث در حوزه علمیه است. این جلسه گواه اهتمام مدیریت حوزه به کتاب و کتابخانه نیز بود و نشانه های متعددی از رویکرد مثبت و متعالی مدیریت عالی حوزه علمیه به حدیث پژوهی در حوزه را با خود به همراه داشت و بنده به نوبه خودم از این نگاه بلند آیت الله اعرافی به این مهم صمیمانه سپاسگزارم و امید است که پیشنهادات و ایده های ایشان در این جلسه به زودی جامه عمل به خود بپوشد و سال دیگر در همین ایام نخستین رویش های آن را شاهد باشیم: ان شاء الله. پژوهشگران کتابخانه تخصصی علوم حدیث مراتب قدردانی و سپاس خودشان را از حضور و پیشنهادات ارزشمند آیت الله اعرافی اعلام می دارند و دوام توفیقات ایشان را از خداوند خواستارند. بخش دوّم: یک. جایگاه سنّـت و حدیث به مثابه ترجمان آن و نقش بی بدیل آن در پدیداری و توسعه علوم اسلامی بر همگان روشن و مبرهن است؛ حدیث مادر علوم اسلامی است و دانشهای اسلامی از آغاز تا کنون نیازمند حدیث بوده و هستند و حدیث عیار سنجش اسلامی بودن این علوم است حتی قرآن و تفسیر آن نیز از مسیر سنّت و حدیث به دست ما رسیده است لذا جایگاه سنّـت در اندیشه مسلمین بی بدیل و اهتمام به آن امری بایسته و اجتناب ناپذیر است آنگونه که معصومان بر این مهم اهتمام داشتند و به اصحاب خود در ثبت وحراست از میراث مکتوب حدیثی توصیه اکید داشتند . دو. در تاریخ علم از گذشته تا اکنون دو نوع کتابخانه مواجهیم : کتابخانه های عمومی و کتابخانه های تخصصی. تاریخ حوزه های علمیه شیعه گواه این ادعا است که کتابخانه های بزرگ و جامع حوزه ها هماره در پژوهش و تولید آثار فاخر و سرآمد شیعی نقش موثری داشتند؛ اگر کتابخانه بزرگ و فاخر سید مرتضی نبود, تالیف کتابهای ماندگار حدیثی تهذیب و استبصار و دیگر کتب فقهی برای شیخ طوسی به این آسانی میسور نبود و حتی در رشد و ظهور نخبگان این کتابخانه های نقش آفرین بودند و در فرایند تبادل و تداول علم به نسل های آینده کارکرد مهمی را داشتند. سه. سده معاصر به دلیل تخصصی گرایی در علوم, عصر ظهور کتابخانه های تخصصی در علوم انسانی و تجربی است و کتابخانه تخصصی عنصری اجتناب ناپذیر ار فرایند رویکرد تخصصی و گرایش محور به دانش است و حوزه های علمیه تشیع نیز از این ضرورت مستثنا نبوده و نیستند ولی کتابخانه تخصصی تراز در هر علم و گرایش علمی معیارها و مولفه های خاص خود را دارد و فقط با نصب یک تابلو و خرید کتاب و عرضه آن در قفسه ها این مهم میسور نیست؛ کتابخانه تخصصی تراز بایستی ضمن حضور در گفتمان علم در پدیداری پژوهش های فاخر و سرآمد و تعاطی افکار و آرای نخبگان نقش آفرین باشد؛ کتابخانه تخصصی تراز رویکردی علمی به علم, کتاب و پژوهشگر است و از به جای نگاه فرایندی و ماشینی در تهیه و عرضه کتاب, نگاهی علمی و تخصصی, به روز و همگام با تحولات دانش دارد. کتابخانه تخصصی تراز خود به مثابه دایره المعارف پویا و سیال علم در یک عرصه خاص است و گذشته تا حال و آینده یک دانش را در خود جای داده است و زبان گویای تاریخ, اندیشوران,.اداور و تطورات, فرازها و فرودها, مسائل و چالش ها, اندیشه ها و افکار, جریان ها و مکاتب و ..... علم در یک حوزه کاملاً تخصصی را در قفسه های هوشمند و هدفمند خود جای داده است و در عین سکوت و صامت بودن, فریاد بلند دانش در دراز نای تاریخ از گذشته تا اکنون را به پژوهشگران عرضه می دارد. 👇👇

حوزه علمیه قم و کتابخانه تخصصی علوم حدیث؛ کتابخانه تراز تشیع در هزاره سوم؛ بایسته ها و کارکردها - خبرگزاری حوزه https://www.hawzahnews.com/news/1110085/%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87-%D9%82%D9%85-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AA%D8%AE%D8%B5%D8%B5%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9

ارزیابی میراث در کشاکش اسطوره گرایی و نقد مدرن با تاکید بر رویکرد اصولیان امامیه ✍️علی راد با صد افسوس و آه باید به این حقیقت اعتراف کنیم که در سده معاصر اسطوره گرایی در میان برخی از دانشوران مسلمان به بهانه سلفیه گرایی و مخالفت با تجدد و مدرنیته ریشه داونیده است و گاه بدان می بالند ولی از خطرات آن در اندیشه معاصر آگاهی ندارند. امروزه در دوران اندیشه مدرن, کتابهای مقدس ادیان ابراهیمی - که تا دیروز بعد از خداوند قدسی ترین نگاشته ها نزد آدمیان به شماری می رفتند - آماج نقدهای بنیان افکنی قرار گرفته اند و در اصالت و اعتبار آنها تردید شده است و پُر واضح است که در نقد مدرن, کتابهای که برایند تلاش بشری هستند و سهمی از قداست وحیانی ندارند بی مهابا نقد و نقض پذیرند و هیچ حیاط خلوتی در نقد و بررسی برای آنها وجود ندارد. نمونه آشکار آن نقدهای آقای یوزف شاخت (1969م) از خاورشناسان معاصر در کتاب سرچشمه¬های فقه اسلامی و مقاله قانون است که پس از سالیان متمادی در نقد و بررسی اسناد و محتوای احادیث فقهی اولیه اهل سنّت به این نتیجه دست یافت که پدیده وضع در جوامع حدیثی - فقهی اولیه اهل سنّت امری بسیار فراگیر است و این احادیث بر خلاف ادعای اسناد آنها به دوره تاریخی بسیار متاخر از عصر رسالت و نبوت حضرت محمد (ص) تعلق دارند لذا در وثاقت و اصالت تاریخی این احادیث تردید جدی وجود دارد. اما در اندیشه اصولیان امامیه, بالعکس است و افزون بر حجیت ذاتی داده های عقل محض آنچه نقد ناپذیر است علم محض و حقیقت ناب که از سرچشمه های پیراسته از هرگونه خطا , وهم و خیال آلوده به باطل از مقام نبوت وامامت به بشر ارائه شده است زیرا نزد خرد آدمی پیراستگی آنها از هر غل و غش اثبات شده است و از طریق علم نیز اعتبار طریق انتقال آن به ما تایید شده است لذا اندیشوران امامیه هیچ هراسی از نقد اندیشه های دیگر از جمله میراث مکتوب خود در ساحت متنوع علوم اسلامی ندارند و آشکارا در کتابهای خود به نقد و بررسی و اعتبار سنجی میراث خود اهتمام دارند و به جز قرآن و سنّت معتبر سایر منابع را نقد پذیر می دانند و نیوشای نقدهای متقن و استوار هستند؛ آری اندیشه امامیه از پدیداری تا کنون همزاد نقد پدید آمده, با نقد رشد یافته و با نقد به حیات خود تداوم بخشیده است و به هیچ روی به غیر از ساحت وحی, نبوت و امامت برای احدی به قداستی که مانع نقد و سنجش باشد, باورمند نیست. در اندیشه امامیه از اصول مهم در مطالعه و نقد میراث مسلمین عدم یکسان انگاری رتبه و میزان اعتبار گونه های متنوع این میراث است؛ این اصل در میان برخی از متفکران غیر امامی نیز شناخته شده استکه از جمله آنها می تواند به اندیشه یوسف قرضاوی در کتاب کیف نتعامل مع التراث و التمذهب و الاختلاف اشاره کرد. ✨@OstadRad✨