نگاه انتقادی به قرآن پژوهی غربیان ؛ از ضرورت تا اضطرار ✍️ علی راد در سده اخیر در مطالعات کتاب مقدس و فهم و تفسیر قرآن کریم شاهد تحول , تغییر و نوگرایی هستیم. البته این نوگرایی و تجدیدنظرطلبی و تحول‌خواهی دیر زمانی است که در سنت فرا اسلامی و فرا قرآنی نزد پژوهشگران عهدین شکل گرفته و آرام آرام در جهان اسلام هم بازتاب یافت و در نوع رویکرد قرآن پژوهان مسلمان اثر گذار بود این نوگرایی متاثر از پیامدهای دوره رنسانس علمی بود که تردیدهایی را در آموزه‌های دینی و کتب مقدس ایجاد کرد و در دوره مدرنتیه با رویکرد تجربه‌گرایی، بحث بازخوانی و تجدیدنظر خواهی درباره کتاب مقدس به جریان افتاد و ما حصل نقد و نظرها و گفت و شنودها در کتب و مقالات مختلف وجود دارد؛ مبنای این رویکرد، نگاه انتقادی به کتب مقدس بوده و به همین دلیل چالش‌ها و شبهاتی را فرا روی افراد گذاشت و پرسش‌های جدیدی ایجاد کرده که در سنت سابق ما مورد توجه نبوده است. در این میراث متاثر از مدرنیته، ما شاهد رویکردها و روش‌های جدیدی از نقد و تحلیل کتاب مقدس و قرآن کریم هستیم و سبب شده تا روش‌های جدیدی در تفسیر و فهم قرآن ایجاد شود که همه این دستاوردها را می‌توان مطالعات قرآنی معاصر نامگذاری کرد. متاسفانه وضعیت مطالعات قرآنی و تفسیری در غالب جهان اسلام همچنین ایران با یک انسداد و انفعال روبرو هست، خروجی پژوهش‌های رایج و غالب حوزه و دانشگاه، تکرار مکررات و ایضاح واضحات و قیل و قال‌های کهنه است ما متاسفانه شاهد نظریات نو و دقیق در حوزه فهم و شناخت قرآن نیستیم . یکی از راه‌های برون‌رفت روآوری به ترجمه و نقد پژوهش‌های خاورشناسان در حوزه قرآن‌پژوهی و شناخت درست گفتمان ایشان است ما بخواهیم و نخواهیم جریان اوریانتالیسم در غرب فکری شکل گرفته و با رویکرد کاملا علمی به مطالعه و نقد قرآن می‌پردازد ولی مع‌الاسف شدید، ما مسلمین و شیعیان بسیار دیرهنگام به رصد و تعامل و نقد و نظر با این جریان وارد شده‌ایم و جای تلاش‌های سخت و سترگ خالی است. @OstadRad

نظریه شیخ مرتضی انصاری در تفسیر قرآن : از مبانی تا قواعد ✍️علی راد هر چند از شیخ مرتضی انصاری در تفسیر قرآن میراث مکتوبی در دسـترس نیسـت، لکن با مطالعه در آثار متعدد فقهی و اصولی ایشـان، میتـوان نتیجـه گرفـت کـه وی در تفسیر قرآن دارای نظریه تفسیری بوده است. تحلیل روش تفسیری او به عنوان یکـی از ارکان مهم نظریه تفسیر اجتهادی ـ فقهی امامیه در دوره معاصر و نمایاندن نقش علمی و سهم تاریخی وی در جریان تفسیر شیعه، از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار اسـت. در این پژوهه روش شیخ انصاری در تفسیر آیات الاحکام با روش اکتشافی ـ تحلیلـی از میان آثار متنوع وی، بازیابی و ارزیابی شـده اسـت. نتـایج تحقیـق نشـان میدهـد کـه ایشـان دارای روش تفسـیری اجتهـادی جـامع بـوده و عقـل و نقـل را در عـرض هـم در تحلیل آیات به کار بسته است. وی گر چه در تفسـیر قـرآن از روش تفسـیر روایـی بسـیار استفاده نموده، اما بر این روش هـیچ گونـه تعصـبی نداشـته و در مـوارد لازم، بـه تفسـیر قرآن به قرآن دست یازیده، و گاه نیزعقـل را در تبیـین کلام خداونـد دخالـت داده و در مواضعی هم به تبیین معنای لغوی و یا اصطلاحی کلمات بـه شـیوه اجتهـادی پرداختـه است. روش تفسیری شیخ انصاری به شدت متأثر از منابع تفسیری ایشـان بـوده؛ بـه طوری که تفکیک آن دو از همدیگرکار مشکلی است. برای آشنایی بیشتر با نظریه تفسیری شیخ به مقالات ذیل مراجعه نمایید : یک . روش تفسیری شیخ مرتضی انصاری(ره) از نظریه تا تطبیق : B2n.ir/h50828 دو . نقش سیاق در نظریه اصولی شیخ مرتضی انصاری : B2n.ir/j02906 سه. ارزیابی استظهارات شیخ انصاری (ره) از مفردات و مفاهیم آیه نبأ : B2n.ir/w13854 ⚡️ امروز 18 جمادی الثانیة سالروز رحلت شیخ مرتضی انصاری است. @OstadRad

🚨 ثبت نام فصل پنجم مدرسه تخصصی حدیث؛ عرصه ها و روش های حدیث پژوهی مقارن با عنوان «روش ها و رویکردهای نقد متن در فریقین» آغاز شد با حضور: 🔷آیت الله محمد سند، استاد خارج فقه و رجال حوزه علمیه نجف 💠محوریت متن‌شناسی حدیث در ارزیابی‌های فقیهان و رجالیان متقدم شیعه 🔷حجت الاسلام و المسلمین محمدحسن ربانی، استاد خارج فقه و رجال حوزه علمیه مشهد 💠نقد متن حدیث در اهل سنت؛ زمینه‌ها و روش‌ها 🔷حجت الاسلام و المسلمین سید محمدکاظم طباطبایی، رییس پژوهشکده علوم و معارف حدیث قم 💠مقایسه رویکرد فریقین به نقد حدیث 🔷حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی راد، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران 💠متن معیار؛ ماهیت و کارکردها 🔴و میزگرد تخصصی: نقد متن حدیث؛ چالش‌ها و راهکارها 🔶 دبیر علمی: حجت الاسلام والمسلمین محمد الهی خراسانی، پژوهشگر و مدرّس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد 🖊 نحوه ثبت نام: مراجعه به سایت : paziresh.dte.ir 🔹 کسب اطلاعات بیشتر: 👉 http://maalem.ir/?p=15811 @OstadRad

شبیه پدر ؛ کارکرد فقهی سیره نبوی در رفتار با فاطمه (س) (قسمت اوّل) درنگی در روایت تصویر فاطمه (س) در نگاه عایشه 🖊علی راد روایات معتبر عایشه بنت ابی بکر در مسائل و موضوعات مربوط به سبک زندگی و تعاملات خانوادگی رسول خدا (ص) به دلیل نقش همسری او و ارتباط نزدیک با پیامبر ( ص ) از اهمیت ویژه ای در بازنمایی رویکرد و نگرش رسول خدا (ص) دارد . تصویر عایشه از شخصیت و منزلت فاطمه (س ) آینه ای گویا و بی نیاز از هر گونه توضیح از واقعیت این شخصیت است . روایت شبیه پدر از جمله تصاویر ناب و دقیقی است که در روایتی از عایشه در منابع کهن حدیثی اهل سنّت گزارش و بر اساس آن فرع فقهی در کتاب های السنن تاسیس شده است. سلیمان بن أشعث سجستانی ( 275 ق ) مولف کتاب السنن این روایت را در باب « ما جاء في القيام » چنین نقل می کند : حدثنا الحسن بن علي وابن بشار ، قالا : ثنا عثمان بن عمر ، أخبرنا إسرائيل ، عن ميسرة بن حبيب ، عن المنهال بن عمرو ، عن عائشة بنت طلحة ، عن أم المؤمنين عائشة رضي الله عنها أنها قالت : ما رأيت أحدا كان أشبه سمتا وهديا ودلا ، وقال الحسن : حديثا وكلاما ، ولم يذكر الحسن السمت والهدى والدل ، برسول الله صلى الله عليه وسلم من فاطمة كرم الله وجهها : كانت إذا دخلت عليه قام إليها فأخذ بيدها وقبلها وأجلسها في مجلسه ، وكان إذا دخل عليها قامت إليه فأخذت بيده فقبلته وأجلسته في مجلسها . ( سجستانی , السنن , ج 2 , ص 522 ) . تحلیل : 1) از نگاه سجستانی این روایت از چنان اعتبار استواری برخوردار است که آن را مستند فتوای خود در کتاب فقهی او قرار داده است . این روایت در باب مناقب فاطمه (س ) بنت رسول الله ( ص ) در کتاب فضائل الصحابه نسائی ( 303 ق ) نیز با اندکی تفاوت در متن چنین روایت شده است : « ... أن عائشة أم المؤمنين قالت ما رأيت أحدا أشبه سمتا وهديا ودلا برسول الله صلى الله عليه وسلم في قيامها وقعودها من فاطمة بنت رسول الله صلى الله عليه وسلم قالت وكانت إذا دخلت على النبي صلى الله عليه وسلم قام إليها وقبلها وأجلسها في مجلسه وكان النبي صلى الله عليه وسلم إذا دخل عليها قامت من مجلسها فقبلته وأجلسته في مجلسها فلما مرض النبي صلى الله عليه وسلم دخلت فاطمة فأكبت عليه وقبلته ثم رفعت رأسها فبكت ثم أكبت عليه ثم رفعت رأسها فضحكت فقلت إن كنت لأظن أن هذه من أعقل النساء فإذا هي من النساء » (نسائی, فضائل الصحابة , ص 78 و : نسائی , السنن الکبری , ج 5 , ص 96 ). این حجر اسانید و طرق دیگر این روایت از دیگر محدثان اهل سنّت را گزارش کرده است و تردیدی در اصالت و اعتبار آن نکرده است ( ابن حجر , فتح الباری , ج 8 , ص 103 ) ؛ ذهبی , میسره راوی اصلی روایت را صدوق خوانده است ( ذهبی , سیر أعلام النبلاء , ج 2 , ص 127 ) . 2) بلندن شدن , بر پا خاستن یا به پا خاستن از جمله آیین ها و رسوم رایج در فرهنگ ها و ملل انسانی در هماره گذشته , حال و آینده تاریخ انسانی است . آیین به پا خاستن در مقابل اشخاص در فقه اسلامی به دلیل شرعی نیازمند است و سجستانی تلاش دارد که جواز و مشروعیت این مهم را در سنّت و سیره نبوی تبیین نماید زیرا آیات قرآن صریح در حکم نیستند از این رو ناگزیر باید جواز آن را در سنّت باز جست . شایان ذکر است بر پایه برخی از روایات از قیام در مقابل اشخاص به جز قیام بر جنازه مسلمان ( ابن ماجه , السنن , ج 1 , ص 492 ؛ ترمذی , السنن , ج 2 , ص 253 ) نهی و از جمله اسباب هلاکت و از شمار رسوم باطل امم پیشین بیان شده است ولی فقیهان سرآمدی از اهل سنّت این روایات را متروک و قابل استناد ندانسته اند ( هیثمی , مجمع الزوائد ومنبع الفوائد , ج 8 , ص 40 ؛ عظیم آبادی , عون المعبود شرح سنن أبي داود , ج 14 , ص 95 - 96) . ( ادامه : 👇👇 ) •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

شبیه پدر ؛ کارکرد فقهی سیره نبوی در رفتار با فاطمه (س) (قسمت دوّم) درنگی در روایت تصویر فاطمه (س) در نگاه عایشه 🖊علی راد 3) با توجه به عنوان باب مسئله و فرع فقهی این باب در کتاب السنن سجستانی بازیابی نصوص معتبر فقهی از سنّت و سیره رسول خدا ( ص ) برای جواز یا وجوب قیام هنگام ورود شخصیت برجسته ای در مجلس است. 4)در این باب سجستانی فقط دو روایت معتبر از سنّت و سیره نبوی را بازیابی و مستند فتوای فقهی خود قرار داده است . روایت اول « قوموا إلى سيدكم » از نوع قول و بیان نبوی است ولی روایت دوم از عایشه از نوع فعل و رفتار مستمر رسول خدا (ص) است . 5)مقصود از این قیام تکریم و تشریف شخص وارد بر مجلس است و بر منزلت والا و مهم وی حکایت دارد ؛ تعبیر سیادت به معنای شخصیت برجسته و متماز – در ساحت های متنوع سیاسی, فرهنگی, اجتماعی , معنوی و .... - در روایت نخست قید بسیار مهم در وجوب عمل به این رفتار است. 6)از سنّت قولی و سیره عملی رسول خدا این نکته استنباط پذیر است که به پاخاستن برای افراد شاخص و برجسته از الزامات اخلاقی و ادب اجتماعی اسلام است و سجستانی فقط یک مورد از التزام عملی رسول خدا ( ص ) در عمل به این آیین را در سیره آن حضرت معتبر دانسته است و آن هم قیام رسول خدا ( ص ) هنگام ورود فاطمه (س ) به محضر ایشان است . 7)با توجه به قید سیادت در روایت اول و قرینه بودن آن برای تفسیر روایت دوم , ملاک و مناط عمل به آیین به پاخاستن رابطه نسبی یا سببی با افراد نیست بلکه جایگاه سترگ و فاخر شخصیت دلیل اصلی آن است لذا قیام رسول خدا ( ص ) در مقابل فاطمه (س ) به دلیل رابطه دختری و پدری ایشان نیست و چنین رفتار و رویه ای از ایشان در مواجه با دیگر دختران و همسران آن حضرت گزارش نشده است . 8)علی رغم اعتبار و شهرت روایت عایشه شماری از فقیهان متاثر از پاردایم صحاح سته از توجه و استناد به این روایت در مسائل فقهی اعراض کرده اند اما پس از دوران گذار از این پارادایم بازگشت به این روایت در مسائل فقهی را شاهد هستیم و بر خلاف طرفداران این پارادایم , روایات متروک نهی از قیام بر انسان زنده را طرد و نقد کرده اند اما فقه اهل سنّت در دوره میانی هم سوی با اندیشه فقهی سجستانی نبوده است. 9)بایسته است فقیهان امامیه توجه به سیره نبوی در تعامل با فاطمه ( س ) در تحلیل مسائل و فروع فقهی مورد اهتمام ویژه قرار دهند . 10)افزون بر کارکرد فقهی رفتار رسول خدا ( ص ) , روایت عایشه بر همانندی شخصیت فاطمه (س ) با شخصیت پدر نیز دلالت دارد ؛ سبک و منطق گفتار , رفتار , کنش , سکوت , راه رفتن , شمایل , روش و سیرت فاطمه (س ) هم سان , همانند , هم رنگ , هم گون , هم تراز رسول خدا ( ص ) بود و این مهم فراتر از وراثت بر تأسی و همگون سازی فاطمه (س ) با رسول خدا ( ص ) به مثابه اسوه و نمونه انسان کامل بود . رسیدن به این تراز از همانند سازی به تلاش سخت , تکاپوی ژرف و مستمر در انطباق نیازمند است و فاطمه (س ) به خوبی از عهده آن بر آمد و عایشه نیز این حقیقت مسلم تاریخ را بیان کرد زیرا پس از رحلت نبوی فاطمه (س ) تنها شخصی بود که نُمود و تجلی رسول خدا ( ص ) بود . •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

▪️آیا حضرت زهرا (س) تنها دختر پیامبر (ص) بود؟ استاد یوسفی غروی: 🔹یکی از مطالبی که امروزه در محافل و مجالس ما رایج شده این است که حضرت زهرا (س) تنها دختر پیامبر (ص) بوده است. عده‌ای می‌گویند خواهران دیگر ایشان (زینب، ام‌کلثوم و رقیه) در واقع خواهر حضرت نبودند بلکه ربائب پیامبر (ص) بودند، یعنی دخترانی که در دامان پیامبر (س) پرورش یافتند. حال باز اختلاف است که اینها دختران خود حضرت خدیجه (س) از شوهر سابقش بودند و همراه با حضرت خدیجه به خانۀ پیامبر آمدند یا اصلاً ارتباطی با حضرت خدیجه نداشتند و حضرت آنها را از باب رحمت و مهربانی پذیرفته بود و پرورش می‌داد. لذا وقتی به همسری پیامبر (ص) درآمد آنها را به خانۀ پیامبر آورد و در آن خانه بزرگ شدند. 🔹کهن‌ترین نوشتۀ تاریخی‌ای که این مطلب را بیان کرده کتابی است به زبان عربی به نام «الاستغاثة فی بدع الثلاثة» یعنی داد و فریاد از بدعت‌های سه تن (خلفای نخستین). نویسندۀ این کتاب شخصی است به نام «ابوالقاسم کوفی زیدی». در این کتاب در بحث از اینکه آیا خلیفۀ سوم داماد پیامبر (ص) بوده یا خیر در مقام پاسخ گفته شده خلیفۀ سوم داماد پیامبر (ص) نبوده زیرا باید ثابت شود که آن دختران، دختران پیامبر بودند در حالی که چنین نیست. 🔹اما به این حرف نمی‌شود اعتنا کرد. اولاً در هیچ کتاب شرح حالی یا نام این شخص (ابوالقاسم کوفی زیدی) اصلاً ذکر نشده یا اگر ذکر شده همه با کلمه‌ای واحد از او تعبیر کرده‌اند و او را کوفی غالی فاسد المذهب معرفی کرده‌اند. ابوالقاسم کوفی زیدی در سال 370 هجری در راه شیراز فوت شده است. 🔹پس اولین ضعف این باور (که حضرت زهرا (س) تنها دختر پیامبر (ص) بوده) غالی بودن کهن‌ترین قائل آن است. اما همچنین اخبار متعددی از امام باقر و صادق (ع) در کتاب «قرب الاسناد» و «بصائر الدرجات» درباره فرزندان پیامبر (ص) از خدیجه (س) داریم که نام آن سه دختر آمده است. در تعبیری آمده «هن بنات رسول الله من خدیجه» و در تعبیر دیگر آمده «هن بنات خدیجه من رسول الله». همچنین در کتاب خصال مرحوم شیخ صدوق نیز آنها جزو دختران پیامبر شمرده شده‌اند. 🔹در نتیجه، حضرت زهرا (س) چهارمین دختر پیامبر (ص) است. فاطمه (س) چهارمین و کوچک‌ترین دختر حضرت خدیجه (س) است. سه دختر دیگر پیش از بعثت به اسلام و چهارمی پس از بعثت به اسلام به دنیا آمده‌اند. 🔹لذا کسانی که می‌گویند حضرت زهرا (س) تنها دختر پیامبر (ص) بوده اخبار معتبر ائمه (ع) را راها کرده‌اند و سراغ ابوالقاسم کوفی زیدی غالی المذهب رفته‌اند. برگرفته از مصاحبۀ استاد با سایت شفقنا @chsiqs

شماره ۲۰۲ مجله آینه پژوهش (مهر و آبان ۱۴۰۲) منتشر شد. دو مقاله « طومار ( 1) : مجموعه یادداشت های اسلام شناسی و نقد کتاب » و مقاله « در امتداد اسطوره و سراب » از این بنده خدا را در این شماره مطالعه بفرمایید. @OstadRad

تحلیل انتقادی نظریه قرائت مدرجه قرآن ✍️علی راد اخیرا در فضای مجازی برخی از مصاحف قرآن کریم به نام قرائات منسوب به اهل بیت و یا مصاحفی با تفاوت و تمایزهای خاص با مصحف رسمی رایج در ایران در حال انتشار است و پرسش ها و ابهامات را نزد قرآن پژوهان بر انگیخته است . در این پژوهه تلاش شده است به خاستگاه تاریخی این نوع قرائات در میراث اهل سنّت پاسخ داده شود. یکی از اقسام قرائات شاذ قرآن، قرائت منسوب به برخی از صحابه است که حاوی افزوده­ هایی در کلمات قرآنی بودند که در بخش میانی یا فرجامین آیات، حرف، کلمه یا جمله ­ای را در مصاحف خود کتابت کرده بودند که در مصحف رسمی قرآن نبود؛ سه دیدگاه در تعیین نوع و ماهیت این افزوده ­ها مطرح است: قرآن و احرف سبعه، سنّت و قول صحابی، توقف در قرآنیت و عدم آن. بر پایه دو دیدگاه اول و سوم این افزوده­ها در عرضه نهایی قرآن بر رسول خدا، منسوخ اعلام شد و در­نهایت نشانه­ ها و آثار آن­ها در تدوین مصحف امام از سوی عثمان محو گردید. دیدگاه دوم بر حدیث­ بودن این افزوده­ ها تأکید داشته و کارکرد تفسیری برای آن­ها قائل است که بر آرای مفسران، اولویت و ترجیح دارند. مبتنی بر دیدگاه دوم دکتر قثامی در کتاب القراءه المدرجه: مفهومها و أثرها تلاش دارد تقریری متفاوت از این افزوده ­های مصاحف صحابه ارائه نموده و عنوان قرائت مدرجه را برای آن­ها نهاده ­است. در نگاه وی قرائات مدرجه از نوع حدیث مدرج است، زیرا حدیث نبوی یا قول صحابی در­میان آیات درج شده­ است. این دیدگاه به­ رغم امتیازاتی که در تبیین و دفاع از این نوع قرائات ارائه دارد، با مناقشات جدی در مبانی حدیثی، تاریخی و روش ­شناسی روبه ­روست که این مقاله به تحلیل آن­ ها پرداخته­ است. برای مطالعه متن کامل مقاله بنگرید به : علی راد , تحلیل انتقادی نظریه قرائت مدرجه قرآن , فصلنامه نقد کتاب قرآن و علوم دینی , ش 7 , ص 189 - .212 . 👇👇. https://hqahbr.faslnameh.org/article-1-161-fa.html •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

تحلیل انتقادی نظریه قرائت مدرجه قرآن ✍️ علی راد https://hqahbr.faslnameh.org/article-1-161-fa.html •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

🔻 سازمان علمی فرهنگی آستان قدس رضوی با همکاری مدرسه تخصصی حدیث؛ آخوند خراسانی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان برگذار می نماید. 🚨 فصل پنجم؛ عرصه ها و روش های حدیث پژوهی مقارن با عنوان «روش ها و رویکردهای نقد متن در فریقین» 💠 متن معیار؛ ماهیت و کارکردها 🎙 حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی راد عضو هیئت علمی دانشگاه تهران 🔴 و میزگرد تخصصی: نقد متن حدیث؛ چالش‌ها و راهکارها 🔶 دبیر علمی: حجت الاسلام والمسلمین محمد الهی خراسانی، پژوهشگر و مدرّس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد 🖊 نحوه ثبت نام: مراجعه به سایت: paziresh.dte.ir 🗓 زمان: پنجشنبه ۲۱دیماه ۱۴۰۲ 👈👈 توجه توجه: این نشست از سری برنامه فصل پنجم؛ پنجشنبه صبح از ساعت ۹ تا ۱۱ در سالن شیخ طوسی دفتر قم سازمان علمی فرهنگی آستان قدس رضوی واقع در چهار راه شهدا ابتدای خیابان صفائیه برگزار خواهد شد.👉👉 🔗 لینک ورود به جلسه مجازی B2n.ir/f40686 •┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈ 🔹 کانال اطلاع رسانی اخبار و برنامه های سازمان علمی وفرهنگی آستان قدس رضوی- نمایندگی قم 👇 🆔@scorazavi @OstadRad

تازیانه/ شلاق در قرآن و سنّـت ؛ از انگاره تا گفتمان ( قسمت اوّل) نقدی بر تاریخ گذاری تشریع تازیانه و شلاق در قرآن و سنّت ✍️ علی راد از گذشته تا کنون , برخی از پژوهشگران فقه و تاریخ تلاش نمودند که نشان دهند شلاق یا تازیانه رایج در فقه اسلامی ریشه در قرآن و سنّت دارد و برای این منظور به آیات و متون فقهی استناد جسته اند ؛ اخیراً با استناد به ظاهر مفاد شماری از آیات قرآن کریم تلاش شده است که شلاق و تازیانه شناخته شده در فرهنگ کیفری رایج را همان دیدگاه قرآن معرفی نمایند . این یادداشت درنگی کوتاه بر این نگره و نظره است . تفصیل و تحقیق گسترده این مسئله را در پژوهش پارادایم حیل در فقه و تفسیر از انگاره تا گفتمان انجام داده ام که امید است منتشر گردد. مبنای تاریخمندی تشریع حد زنا بر این مهم تاکید دارد که هر گونه استدلال یا استشهاد به اجرای حد زنا با ابزار خاص شلاق در صدر اسلام یا استنباط از آیات و احادیث بایستی با تاریخ تشریع آن هماهنگ باشد . بر پایه این مبنا در سال پنجم بعثت در زمان نزول سوره صاد در مکه , اصطلاح « سوط » به مفهوم شرعی آن « تازیانه چرمی یا ریسمانی خاص برای اجرای مجازات شرعی بر روی بدن مجرم» تشریع نشده است زیرا با کانتکس تاریخی و فرهنگی آن تناسب ندارد . در عهد مکه فضای سیاسی- اجتماعی تشریع قوانین مجازات اسلامی به ویژه مجازات خاص شلاق و تنبیه بدنی در جرایم خاص جنسی , شرب خمر و همانند این دو برای قرآن و رسول خدا ( ص ) و پیروان ایشان به دلیل عدم برخورداری از قوه قهریه و قدرت اجتماعی- سیاسی فراهم نبود. در دوره مدینه است که مجازات تنبیه بدنی مجرمان جرائم جنسی در قرآن (« الزَّانِيَةُ وَ الزَّاني‏ فَاجْلِدُوا كُلَّ واحِدٍ مِنْهُما مِائَةَ جَلْدَةٍ وَ لا تَأْخُذْكُمْ بِهِما رَأْفَةٌ في‏ دينِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ لْيَشْهَدْ عَذابَهُما طائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنينَ » : سوره نور / آیه 4 ؛ « وَ الَّذينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمانينَ جَلْدَةً وَ لا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهادَةً أَبَداً وَ أُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ » : سوره نور / آیه 4 ) و شرب خمر در سنّت تشریع گردید (بنگرید : المصنف - عبد الرزاق الصنعاني - ج 7 - ص 376 – 377 ؛ سنن الدارمي - عبد الله بن الرحمن الدارمي - ج 2 - ص 175 - 176 ؛ السنن الكبرى - أحمد بن الحسين البيهقي - ج 8 - ص 318 - 321) و البته از هر گونه تنبیه بدنی بیش از ده عدد ضربه در غیر جرائم مستلزم حد شرعی مصرح در قرآن به عنوان قاعده زرین و ثابت از سوی رسول خدا ( ص ) منع گردید . این قاعده چنین گزارش شده است : أبا بردة بن نيار الأنصاري يقول سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لا يجلد أحد فوق عشرة أسواط إلا في حد من حدود الله عز وجل (احمد بن حنبل , المسند , ج 4 , ص 45 ؛ صحیح البخاری , ج 8 , ص 32) . شیخ صدوق نیز این مضمون را چنین نقل می کند : وقال رسول الله صلى الله عليه وآله : لا يحل لوال يؤمن بالله واليوم الآخر يجلد أكثر من عشرة أسواط إلا في حد وأذن في أدب المملوك من ثلاثة إلى خمسة (صدوق , کتاب من لا يحضره الفقيه , ج 4 , ص 73 .) . بعد از رحلت رسول خدا ( ص) بنا به اجتهاد و تشخیص دستگاه خلافت این عدد افزایش یافت هر چند که برخی اختصاص این حکم به عصر نبوی را نپذیرفته و این توجیه را ضعیف میدانند ولی اصل اختلاف فقیهان عامه در مسئله انکار ناپذیر است. نووی این اختلاف نظر را به تفصیل و دقت گزارش کرده است ( نووی , شرح صحیح مسلم , ج 11 , ص 222 ) . بنا بر این تعبیر « مئة سوط » در امور تعزیزی و نقض سوگند برای تادیب همسر, عبد و کنیز در عهد مکی و مدنی دوران حیات رسول خدا ( ص ) فاقد گزارش است زیرا بایستی مجازات تعزیزی کمتر از حد شرعی باشد و این حد شرعی در دوره حضرت محمد ( ص ) در مدینه بیش از ده شلاق نبود . هم چنین در سنّـت رسول خدا ( ص ) که منبع و عیار تفسیر آیات اجرای حدود هست نه تنها مفهوم فقهی از واژه سوط - تازیانه چرمین ویژه اجرای حد - وجود ندارد بلکه منابع حدیثی- فقهی تصریح دارند که این معنا و مصداق از سوط از عصر خلیفه دوم در فقه رایج شد . در سنّت گزارش شده از رسول خدا ( ص ) فرد مجرم را با شاخه خرما , عصای دستی , گوشه عبا , نعلین , دست انسان یا هر آنچه به طور عادی با افراد همراه است , ضربه می زدند و به هیچ روی گزارشی از ضربه زدن با شلاق به مفهوم متاخر آن در فقه مذاهب به دست نیامد لذا این انگاره دچار زمان پریشی تاریخی است(بنگرید : المصنف - عبد الرزاق الصنعاني - ج 7 - ص 377 ؛ السنن الكبرى - أحمد بن الحسين البيهقي - ج 8 - ص 318 – 321 ؛ المصنف - ابن أبي شيبة الكوفي - ج 6 - ص 503 – 505) . @OstadRad

تازیانه/ شلاق در قرآن و سنّـت ؛ از انگاره تا گفتمان ( قسمت دوّم) نقدی بر تاریخ گذاری تشریع تازیانه و شلاق در قرآن و سنّت ✍️ علی راد شلاق مذکور در آیات – جلدة - و سنّت رسول خدا ( ص ) – ضربة - همان سوط در مذهب فقهی عطاء و شافعی و دیگران نیست . در نگرش مذاهب فقهی مقصود از سوط ابزاری تابیده شده از چرم یا ریسمان است که بر بدن مجرم کوبیده می¬شود و اثر آن در پوست باقی می¬ماند لکن در سنّـت رسول خدا ( ص ) که منبع و عیار تفسیر آیات اجرای حدود هست نه تنها این مفهوم فقهی از سوط وجود ندارد بلکه منابع حدیثی- فقهی تصریح دارند که این معنا و مصداق از سوط از عصر خلیفه دوم در فقه رایج شده است. در سنّت نبوی فرد مجرم را با شاخه خرما , عصای دستی , گوشه عبا , نعلین , دست انسان یا هر آنچه به طور عادی با افراد همراه است, ضربه می زدند و به هیچ روی گزارشی از ضربه زدن با شلاق به مفهوم متاخر آن در فقه مذاهب به دست نیامد . برخی از گزارش های صحابه از کیفیت اجرای حد ضربه بر بدن مجرمان در عصر رسول خدا ( ص ) چنین است : الف . عن عقبة بن عامر قال : أتي النبي صلى الله عليه وسلم برجل شرب خمرا ، فأمر فضربوا بالأيدي ، و بجريد النخل ، فكنت فيهم . ب . عن عبد الرحمن بن أزهر قال رأيت النبي صلى الله عليه وسلم عام حنين يسأل عن رحل خالد بن الوليد فجئت بين يديه اسأل عن رحل خالد حتى اتاه جذعا واتى النبي صلى الله عليه وسلم بشارب قال اضربوه فضربوه بالأيدي والنعال وأطراف الثياب وحثوا عليه التراب ثم قال النبي صلى الله عليه وسلم بكتوه . ج . عن عبيد بن عمير يقول: كان الذي يشرب الخمر يضربونه بأيديهم ونعالهم، ويصكونه، فكان [ذلك ] على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم ، وأبي بكر ، وبعض إمارة عمر ، ثم خشي يغتال الرجل، فجعله أربعين سوطا ، فلما رآهم لا يتناهون جعله ستين ، فلما رآهم لا يتناهون جعله ثمانين ، ثم قال : هذا أدنى الحدود . د . عن عبد الرحمن بن الأزهر قال: أتي النبي صلى الله عليه وسلم بشارب يوم حنين ، فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم للناس : ( قوموا إليه ) فضربوه بنعالهم . ه . عن أبي سعيد الخدري أن رسول الله صلى الله عليه وسلم ضرب في الخمر بنعلين أربعين ، فجعل عمر مكان كل نعل سوطا . و . عن أبي هريرة أن رسول الله صلى الله عليه وسلم أتى برجل قد شرب ، فقال : ( اضربوه ) قال أبو هريرة : فمنا الضارب بيده ، والضارب بنعله ، والضارب بثوبه ، فلما انصرف قال بعض القوم : أخزاك الله، فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم : (لا تقولوا هكذا ، لا تعينوا عليه الشيطان) . ز . أخبرنا معمر ، وابن جريج ، قال : سئل ابن شهاب كم جلد رسول الله صلى الله عليه وسلم في الخمر ؟ قال: لم يكن رسول الله صلى الله عليه وسلم فرض فيها حدا ، كان يأمر من حضره، يضربون بأيديهم ونعالهم حتى يقول رسول الله صلى الله عليه وسلم : ارفعوا ، و فرض فيها أبو بكر أربعين سوطا ، و فرض فيها عمر ثمانين سوطا . تحلیل یک . در گزارش¬های فوق ابزار تنبیه مجرمان مستوجب حد شرعی در عصر رسول خدا (ص ) چهار ابزار یاد شده است : دست , نعلین عربی, شاخه خرما و گوشه¬ی عباء یا لباس. مقصود از دست عضو انسانی است که به طور معمول از آن برای تنبیه استفاده می شود لکن قوه و شدت تادیب با آن در حد شلاق نیست . نعلین عربی پاپوش خاص رایج در عصر رسول خدا ( ص ) است که به طور عادی از آن برای تأدیب استفاده نمی¬شود . نعلین عربی شبیه صندل انگشتی امروزین است که نوک آن پایین‌تر است و روی آن از سمت بالا و جلوی پا باز است و فقط کف آن پوشیده است و یک بند از کف کفش از لاى شصت پا بیرون است و به بند بالاى برآمدگى روى پا وصل می‌شود و آن بند مفصلى از دو طرف به کف نعلین اتّصال دارد. مقصود از أطراف ثوب نیز گوشه عباء یا بالا پوش عربی است که به طور عادی نیز از آن برای ضربه زدن استفاده نمی شد . جریده نخل نیز همان شاخه خرما است که دارای ساقه و برگه های درخت خرما است که چندان سخت و تٌرد و شکننده نیست . @OstadRad

تازیانه/ شلاق در قرآن و سنّـت ؛ از انگاره تا گفتمان ( قسمت سوّم) نقدی بر تاریخ گذاری تشریع تازیانه و شلاق در قرآن و سنّت ✍️ علی راد ادامه تحلیل نصوص و متون دو . احادیث بر شیوع و ثبات کاربرد این ابزارهای عادی در تنبیه و تأدیب بدنی در عصر رسول خدا ( ص ) تاکید و تصریح دارند و در آنها اشاره ای به استفاده از شلاق نشده است با اینکه شلاق ( سوط ) در آن دوره شناخته شده و در تنبیه حیوانات و اسب سواری شیوع داشت؛ با توجه به این نکته برخی از فقیهان معاصر تعدی از ابزار های تنبیه و اجرای حدود در سنّت نبوی و جایگزینی شلاق به جای آنها را مشکل دانستند . برای نمونه مولف الدر المنضود از فقیهان معاصر شیعی بر مناقشه بر انگیز بودن این تبدیل در سنّت رسول خدا ( ص ) تاکید دارد زیرا برای رسول خدا ( ص ) میسور بود که به جای شاخه درخت خرما از شلاق چرمین صدتایی استفاده کند : ولكن الظاهر أن التعدي من الشمراخ إلى السياط أمر مشكل وذلك لأنه صلوات الله عليه قد دعا بعذق فقده مأة ثم ضرب بمشاريخه مع أنه كما ذكرناه كان يمكن له أن يدعو بمأة سوط ويضرب بها مجتمعة (سيد گلپايگاني , الدر المنضود في أحكام الحدود , ج 1 , ص 374 ) . هم چنین این اقدام خلیفه دوم در مناظرات جدلی شیعه و اهل سنّت از جمله عوامل نقد فقه عمر بن خطاب دانسته شده است . سید محمد لکهنوی در این باره می نویسد : طعن پنجم : آن است كه عمر در اقامه حد به جاى صد تازيانه [ به ] صد شاخ درخت حكم كرده ، و اين مخالف شريعت است ؛ زيرا كه خداى تعالى مى فرمايد : ( الزّانِيَةُ وَالزّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ واحِد مِنْهُما مِائَةَ جَلْدَة ) (تشييد المطاعن لكشف الضغائن , ج 5 , ص 342 – 349 ) . سه . احادیث تصریح دارند که تغییر و تبدیل ابزار تأدیب مجرمان از نعلین به شلاق (سوط) در عصر خلیفه دوم صورت گرفت . نظر به اجتهادی بودن این تغییر از سوی خلیفه دوم, شماری از فقیهان اهل سنّت هم چنان به اعتبار و کفایت اجرای حد با ابزارهای رایج در عصر رسول خدا ( ص ) تصریح دارند و مخالفت با آنان را نفی احادیث صحاح و مخالفت با سیره و سنّت می¬دانند و اساساً اجرای حد با شلاق را محل اختلاف و مناقشه آراء می¬دانند . نووی از فقیهان شافعی ضمن دفاع از احادیث با جرأت تمام نقد خود بر پنداره شرط بودن شلاق (سوط) در اجرای حدود را چنین بیان می¬کند: « قوله (ضربه بجريدتين) وفي رواية بالجريد والنعال أجمع العلماء على حصول حد الخمر بالجلد بالجريد والنعال وأطراف الثياب واختلفوا في جوازه بالسوط وهما وجهان لأصحابنا الأصح الجواز وشذ بعض أصحابنا فشرط فيه السوط وقال لا يجوز بالثياب والنعال وهذا غلط فاحش مردود على قائله لمنابذته لهذه الأحاديث الصحيحة قال أصحابنا وإذا ضربه بالسوط يكون سوطا معتدلا في الحجم بين القضيب والعصا فإن ضربه بجريدة فلتكن خفيفة بين اليابسة والرطبة » ( . نووي - شرح صحيح مسلم - ج 11 - ص 218 – 219 .). ابن اثیر نیز بر پایه حدیثی از صحابه تصریح دارد که پیش از عثمان ابزار اجرای حدود غیر از شلاق و حتی عصای چوبی بوده است و عثمان به دلیل قانونی کردن این سبک مورد عتاب قرار گرفت : « و في حديث عائشة : عَتَبُوا على عثمانَ ضَرْبَةَ السَّوطِ والعصا أَي كان مَنْ قَبْلَه يَضْرِبُ في العقوبات بالدِّرَّة والنَّعْل ، فخالفهم . » ( . ابن أثیر , النهاية في غريب الحديث والأثر , ج 3 , ص 80 ) . @OstadRad

تازیانه/ شلاق در قرآن و سنّـت ؛ از انگاره تا گفتمان ( قسمت چهارم) نقدی بر تاریخ گذاری تشریع تازیانه و شلاق در قرآن و سنّت ✍️ علی راد ادامه تحلیل نصوص و متون چهار . عمده منابع نخستین حدیثی – فقهی در باب اجرای حدود تصریح دارند که چگونگی ساخت شلاق و افزایش حدود از دوره خلیفه دوم شروع شد و اساساً ایشان اهتمام جدی بر ثبت این مهم در مصحف را داشت. برخی از گزارش های موجود در منابع اهل سنّت چنین است : الف . عن يزيد بن خصيفة عن السائب بن يزيد قال كنا نؤتى بالشراب في عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم وفي عهد أبى بكر وصدرا من امرة عمر يعنى فنضربهم بأيدينا ونعالنا وأرديتنا حتى كان صدرا من امرة عمر رضي الله عنه فجلد أربعين حتى إذا عتوا فيه وفسقوا جلد ثمانين ( إبن حنبل , أحمد, المسند , ج 3, ص 449 ؛ بخاری , الصحیح , ج 8 , ص 14 ؛ أحمد بن الحسين البيهقي - السنن الكبرى - ج 8 - ص 318 - 321 .) . ملا علی قاری سند این حدیث را در نهایت اعتبار و علو از جمله ثلاثیات بخاری می داند : « وسند البخاري هذا في غاية العلو لأن بينه وبين التابعي فيه واحد فهو في حكم الثلاثيات » (ملا علی قاری العینی, عمده القاری , ج 23 , ص 269 .). ب . عن أبي عثمان قال : أتي عمر برجل في حد ، فأتي بسوط فقال : أريد ألين من هذا ، فأتي بسوط فيه لين فقال : أريد أشد من هذا ، فأتي بسوط بين السوطين فقال: اضرب ولا يرى إبطك، وأعط كل عضو حقه . ج . عن عمرو بن عبيد عن الحسن قال : هم عمر بن الخطاب أن يكتب في المصحف أن رسول الله صلى الله عليه وسلم ضرب في الخمر ثمانين، ووقت لأهل العراق ذات عرق . د . ابن عباس ان الشراب كانوا يضربون على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم يعنى بالأيدي والنعال والعصى قال وكانوا في خلافة أبى بكر رضي الله عنه أكثر منهم في عهد النبي صلى الله عليه وسلم فقال أبو بكر رضي الله عنه لو فرضنا لهم هذا فتوخى نحوا مما كانوا يضربون في عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم فكان أبو بكر رضي الله عنه يجلدهم أربعين حتى توفى ثم كان عمر رضي الله عنه من بعدهم فجلدهم كذلك أربعين . بنا براین دیدگاه عطاء در جواز تشریع نقض سوگند و استناد آن به آیه سوگند أیوب ( ع ) در قرآن عهد مکی – سوره ص – مخالف با گزارش های تاریخی و نصوص صریح ممنوعیت حد تعزیزی بیش از ده شلاق در دوره مدینه است و پیش تر اشاره شد که عطاء بن أبی رباح کارگزار خلیفه دوم در مکه بود و بدون شک از نگرش فقه عمر بن خطاب متاثر بود و به اقتضای جایگاه سیاسی ناگزیز بود تا از مواضع فقهی خلیفه دوم پیروی نماید . این قراین نشان می¬دهد که چنین گزارش هایی در دوره تابعین و برایند رأی اجتهادی آنان و بر پایه اصطلاحات و مفاهیم فقهی رایج در این دوره پدید آمد . این گزارش ها در ارجاع به آیات مکی قرآن و حتی مدنی آن , به آسیب زمان پریشی و خطای در تاریخ¬گذاری دچار هستند . در نتیجه حداکثر اعتبار حدیث صنعانی در تراز قول صحابی و رأی تابعی است که به دلیل تفرد , اجتهادی بودن و مناقشه برانگیز بودن زمینه های صدور آن , اعتبار لازم را برای اثبات مدعای پارادایم مشهور ندارد . @OstadRad

تازیانه/ شلاق در قرآن و سنّـت ؛ از انگاره تا گفتمان نقدی بر تاریخ گذاری تشریع تازیانه و شلاق در قرآن و سنّت ( قسمت اوّل) : https://eitaa.com/OstadRad/595 ( قسمت دوّم) : https://eitaa.com/OstadRad/598 ( قسمت سوّم) : https://eitaa.com/OstadRad/601 ( قسمت چهارم) : https://eitaa.com/OstadRad/602 ✍️ علی راد @OstadRad

📣 هفتمین نشست از سلسله نشست های "روش شناسی علم" ↙️ موضوع: "روش شناسی علوم حدیث" 🔸ارائه کننده: 🎙حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی راد 🗓 زمان: چهارشنبه 20 دی ماه 1402 🕘 ساعت: 12:30 🟣 لینک شرکت مجازی؛ https://ac.ismc.ir/anjomanhawzah2/ @OstadRad

👆👆 فایل صوتی نشست علمی روش شناسی علوم حدیث ارائه؛ حجت الاسلام دکتر علی راد @OstadRad

🔻 سازمان علمی فرهنگی آستان قدس رضوی با همکاری مدرسه تخصصی حدیث؛ آخوند خراسانی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان برگذار می نماید. 🚨 فصل پنجم؛ عرصه ها و روش های حدیث پژوهی مقارن با عنوان «روش ها و رویکردهای نقد متن در فریقین» 💠 متن معیار؛ ماهیت و کارکردها 🎙 حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی راد عضو هیئت علمی دانشگاه تهران 🔴 و میزگرد تخصصی: نقد متن حدیث؛ چالش‌ها و راهکارها 🔶 دبیر علمی: حجت الاسلام والمسلمین محمد الهی خراسانی، پژوهشگر و مدرّس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد 🖊 نحوه ثبت نام: مراجعه به سایت: paziresh.dte.ir 🗓 زمان: پنجشنبه ۲۱دیماه ۱۴۰۲ 👈👈 توجه توجه: این نشست از سری برنامه فصل پنجم؛ پنجشنبه صبح از ساعت ۹ تا ۱۱ در سالن شیخ طوسی دفتر قم سازمان علمی فرهنگی آستان قدس رضوی واقع در چهار راه شهدا ابتدای خیابان صفائیه برگزار خواهد شد.👉👉 🔗 لینک ورود به جلسه مجازی B2n.ir/f40686 •┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈ 🔹 کانال اطلاع رسانی اخبار و برنامه های سازمان علمی وفرهنگی آستان قدس رضوی- نمایندگی قم 👇 🆔@scorazavi @OstadRad

🔹 صوت جلسه 🔻 فصل پنجم؛ عرصه ها و روش های حدیث پژوهی مقارن با عنوان «روش ها و رویکردهای نقد متن در فریقین» 💠 متن معیار؛ ماهیت و کارکردها 🎙 حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی راد عضو هیئت علمی دانشگاه تهران 🔶 دبیر علمی: حجت الاسلام والمسلمین محمد الهی خراسانی، پژوهشگر و مدرّس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد. 🗓 زمان: پنجشنبه ۲۱دیماه ۱۴۰۲ •┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈ @OstadRad

📣 عطف به درخواست شماری از دانش پژوهان حاضر در نشست علمی امروز « متن معیار : ماهیت و کارکردها » برخی از منابع مرتبط با بحث از منظر روش شناسی نقد تاریخی تقدیم می شود : 👇👇 @OstadRad

نقد الروایة التاریخیة @OstadRad