۲. شک در بقاء متیقن: "قبلا گفته شد از ارکان استصحاب است زیرا اگر فرض کنیم یقین سابق همچنان باقی است یا یقین سابق به یقینی دیگر مبدل شده است دیگر استصحاب معنایی ندارد و نیازی به استصحاب وجود ندارد " سوال : مقصود از شک چیست؟ شک اعم از شک به معنای حقیقی [یعنی تساوی دو احتمال ]و ظن غیر معتبره است بنابرين مراد از شک عدم علم و علمی به طور مطلق است

۳.اجتماع یقین و شک در زمان واحد : به این معنا که خود شک و یقین در یک زمان موجود باشند زیرا اگر هنگام حصول شک یقین قبلی از بین برود مجرای قاعده الیقین خواهد بود

وجه اینکه یقین و شک بایستی در زمان واحد با هم موجود باشند

۴. تعدد زمان متیقن و مشکوک : در غیر این صورت اجتماع ضدین لازم می آید مثلا به عدالت زید در روز جمعه هم یقین داشته باشیم و هم شک لازمه‌ی وحدت زمان یقین و شک آنست که زمان متیقن و مشکوک متعدد باشد وگرنه تناقض لازم می آید زیرا اگر زمان متیقن دیروز و زمان مشکوک هم دیروز باشد و از طرفی هم علی الفرض زمان یقین و شک هم یکی باشد و علی الفرض که شرط استصحاب هم است متیقن و همان مشکوک باید یکی باشند پس لازمه اش این است مکلف در زمان واحد هم به عدالت زید یقین دارد و هم شک دارد و هذا تناقض و هو محال بالبداهه

اما نکته مهم در مورد قاعده یقین که با عنوان شک #ساری تعبیر کرده اند که فرق اساسی بین قاعده استصحاب و قاعده یقین می باشد هرگاه زمان مشکوک و متیقن متعدد باشد و زمان یقین و شک متحد این مجرای قاعده استصحاب است /__//_// ولی اگر زمان مشکوک و متیقن متحد باشد و زمان یقین و شک متعدد #قاعده‌یقین یا #شک‌ساری است مانند متیقن عدالت زید در روز پنجشنبه بود و مشکوک هم پنجشنبه بود پس باید یقین به عدالت زید در روز پنجشنبه باشد و شک در عدالت زید یوم الخمیس در روز جمعه باشد یا مثلا اذا تیقن بحیاه شخص یوم الجمعه ثم شک یوم السبت بنفس حیاته یوم الجمعه بان سری الشک الی یوم الجمعه ای انه تبدل یقینه السابق الی الشک ترجمه اگر کسی نسبت به زنده بودن شخصی در روز جمعه یقین کند و سپس در روز شنبه شک کند که آیا شخص مزبور روز جمعه زنده بوده یا نه یعنی شکش به جمعه سرایت کند دیگر عمل به یقین ابقاء ماکان نیست چون در این صورت آنچه که یقین داشت موجود بوده و احراز نمی شود

۵. وحدت متعلق یقین و شک : یعنی شک به چیزی تعلق بگیرد که یقین به آن تعلق گرفته است و این همان مقوم معنای استصحاب است که حقیقتش ابقاء ما کان است

#فرق استصحاب با قاعده مقتضی و مانع چیست؟ در استصحاب متعلق یقین و شک یکی است یعنی در همان چیزی که یقین کرده است شک می کند ولی در قاعده مقتضی و مانع یقین به مقتضی تعلق می گیرد و شک به رافع (یعنی چیزی که مانع از تاثیر مقتضی باشد ) نکته مشهور بین علما این است قاعده مقتضی و مانع حجت نیست

#فرق بین استصحاب و قاعده یقین( شک ساری ) : در استصحاب زمان متیقن و مشکوک متعدد و زمان یقین و شک یکی است اما در قاعده یقین( شک ساری ) زمان مشکوک و متیقن یکی و زمان یقین و شک متعدد

۶. تقدم و سبقت داشتن زمان متیقن بر زمان مشکوک : یعنی شک به چیزی تعلق بگیرد که سابقا به طور یقینی وجود داشت حال اگر زمان مشکوک تقدم و سبقت بر زمان متیقن داشت در اینجا استصحاب #قهقرایی است مثال استصحاب قهقرایی فرضا علم داریم به اینکه در زبان فعلی و کنونی ما صیغه افعل حقیقت در وجوب است و شک می کنیم در آغاز وضع این صیغه برای این معنا که آیا این وضع در اصل زبان عربی صورت گرفته یا در اعصار اسلامی از معنای اصلی اش به این معنای جدید منتقل شده است؟ که در پاسخ می گویند اصل عدم نقل است و #معنای این امر کشانیدن یقین لاحق به زمان سابق است و اینگونه استصحاب احتیاج به دلیل خاصی دارد و اخبار استصحاب کفایت نمی کند و ادله استصحاب هم کفایت نمی کند چون این مورد از باب عدم نقض یقین به وسیله شک نیست بلکه نقض شک متقدم با یقین متاخر است

۷.فعلیت داشتن شک و یقین: به این معناست که شک و یقین تقدیری (فرضی) کفایت نمی کند. معتبر دانستن این شرط نه از باب این باشد که بگوئیم استصحاب جز در فرض تحقق این شرط معنا ندارد بلکه بخاطر این است که مقتضای ظهور لفظ شک و یقین در اخبار استصحاب همین #فعلیت است. زیرا دو لفظ شک و یقین ظهور در فعلیت دارند همانند سائر الفاظ که ظهور در فعلیت عناوینشان دارند

#قاعده #فراغ #شک #تقدیری

و معتبر شمردن این شرط در برابر کسی است که میپندارد استصحاب در مورد شک تقدیری (فرضی) نیز جاری می.شود و مثال این مورد متوهم - چنانکه برخی علما ذکر کرده اند - این است که مکلف یقین به حدث پیدا کند و سپس از حال خود غافل شود و نماز بگذارد. و پس از فراغ از نماز شک کند که آیا قبل از داخل شدن در نماز تحصیل طهارت کرده یا نه؟ در اینجا مقتضای قاعده فراغ صحت نماز این فرد است چراکه شک بعد از فراغ از عمل حاصل شده و قبل از عمل، شکی وجود نداشته است. و ما در اینجا قائل به جریان استصحاب حدث تا زمان نماز نیستیم چراکه شک فعلیت نیافته مگر بعد از نماز، و اما استصحابی که بعد از نماز جاری می شود، محکوم قاعده فراغ است. و اما اگر قائل به جریان استصحاب در شک تقدیری شویم و بگوئیم اگر مکلف قبل از نماز ملتفت بود و غافل نمیشد شک در حدث میکرد در اینصورت نمازگزار به منزله کسی می شود که داخل در نماز شده در حالیکه یقین به طهارت نداشته است و لذا نماز او صحیح نیست، گرچه در حین نماز غافل بوده است و در اینصورت قاعده فراغ نماز وی را تصحیح نمیکند، چراکه این قاعده بر استصحابی که قبل از دخول در نماز جاری میشود، حاکم نیست. ۱ - یعنی با وجود قاعده فراغ، قاعدة استصحاب سالبة بانتفاء موضوع میشود و معنای حکومت قاعده فراغ بر قاعدة استصحاب، همین است (غ).