🔆 طلوع مهر 🔆 📚 فرهنگنامه رجاء ✅ #علم_اسلامی (معرفت دینی) هر علمی با هر موضوعی است که از نظر منبع، روش و غایت، با منابع ‏اسلام¬شناسی («قرآن»، «سنّت»، اجماع و عقل) و روش اسلام¬شناسی (روش اجتهادی) و غایت اسلامی ‌‏(اهداف قریب و بعیدی که اسلام برای انسان و جهان هستی تعریف نموده است) در هماهنگی و ‌‏«تعامل علم ساختی» باشد. علم انسانی اسلامی، همین علم است هنگامی که دربارۀ شأنی از شؤون ‏انسان، کاوش روشمند داشته باشد. وصف «اسلامی» از نظر معرفت¬شناختی، به «منزوی نبودن» کهکشان ‏مفاهیم علومی آن علم با «کهکشان معرفتی اسلام» اشاره دارد. علم اسلامی با علمی که در یک جامعه ‏اسلامی رایج است، لزوما یکی نیست. حتی ممکن است در جامعه اسلامی، علوم با بومسازگان معرفتی ‏آن جامعه رویارویی بسیار داشته باشد. مثلاً اینک علوم انسانی وارداتی، با علم انسانی اسلامی تولید ‏شونده، برهم¬نِهِشت ندارد. ‏ آن دسته از پژوهش¬ها که در گسترۀ موضوعات «معرفت دینی» صورت گرفته ولی با این حوزه از ‏معارف تعامل علم ساختی نداشته¬اند، از نظر ما، «علم نارس» ¬اند و صرفاً در اندازۀ منبع الهام قلمداد ‏می¬شوند. بنابراین در نظر «فیلسوف علم مؤمن»، اصلا چیزی به نام علم انسانی غیراسلامی وجود ندارد. ‏علم انسانی یا در تعامل با معارف اسلامی روییده است که علم است و یا نروییده، پس بواقع، علم ‏نیست. حمید رجایی 1395 زمستان 🆔 @farhagerajaei @tolooemehr

🔆طلوع مهر🔆 📚 فرهنگنامه رجاء ✅ #دکترین_مهدویت (ف.ش / جا.ش / آ.پ) عبارت است از اعتقاد به معارف مهدوی { امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به عنوان آخرین امام و نیز منجی تمام بشریت و…} بشرط اینکه این معارف به صورتی پیکربندی شود که بتواند جامعه قبل از ظهور را آن گونه که اسلام می خواهد اداره نموده و آن را به سمت ظهورِ زودتر امام هدایت نماید. دکترین مهدویت در واقع #دانش_زندگی است و بوسیله آن می توان شؤون مختلف زندگی را اداره نمود. ✅ مراد از پیکربندی بدعت آوری در دین نیست. بلکه دستیابی به فقهی است که مساله انتظار و راهکارهای زندگی در عصر عسرت غیبت را از منابع دین استخراج نماید و #علوم_انسانی_اسلامی را تولید و کاربردی کند. اعتقاد به مساله فوق را نظریه دکترین مهدویّت گوییم. این نظریه در برابر اعتقاد به مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در حاشیه ی اعتقادات اسلامی است و مهدویت در حاشیه، در دین اسلام وجود ندارد. 👈 نگا. مهدویت قائم. حمید رجایی @farhangerajaei @tolooemehr Hamid-Rajaei.com

🔆 طلوع مهر 🔆 📚 فرهنگنامه رجاء ✅ #عقلانیت / #عقلانیت_ایمانی (ش.ش / جا.ش /…) 💠 #عقلانیت_ایمانی، یعنی هماهنگ بودن یک امر با اصول موضوعۀ عقل (بدیهیّات و فطریّاتِ عقل عملی و نظری) و اسلام (متن دین، باورها، ایمان و تجارب دینی) ⇐ عقلانیت ایمانی 💠 به عبارت عام تر، عقلانیّت، عبارت است از اینکه: یک رفتار، دیدگاه، توصیه، راهکار و… مورد تأیید عقل باشد (عقل، در تولید آن، کارسازی تاییدی و مباشر، داشته باشد) 💠 اما پرسش این است که در اینجا مراد از «عقل» چیست؟ برخی از جوامع، امری را عقلانی می دانند و برخی دیگر نه. برای رهایی از این گرفتاری، می توانیم: 1️⃣ عقلانیّت را پدیدارشناختی تعریف کنیم: عقلانیّت؛ یعنی آن شیوه از خردرورزی، که توسط آن، یک جامعه، سلسله اموری را سزاوار و درست یا نادرست می داند. 2️⃣ یا آن را مطابق مصداقی از کلیّت بالا تعریف کنیم: عقلانیّت یعنی هماهنگ بودن یک امر با اصول موضوعۀ عقل (بدیهیات و فطریات عقل عملی و نظری) و اسلام (متن دین، باورها، ایمان و تجارب دینی) 💠 گاهی مصادیق رفتارها و دیدگاه های عقلانی، در عقلانیّت ایمانی و عقلانیّت غیرایمانی، ناهماهنگ می شود. مثلاً ممکن است، عقلانیّت غیرایمانی، نپذیرد که حضرت ابراهیم علی نبیّنا و علیه السلام، زن و کودک خردسالش را به بیابان مرگبار و بی آب و علف ببرد (و اگر چه امر الهی را به گوش، شنیده باشد) اما عقلانیّت ایمانی، اگر چه چنین کاری را تایید نمی کند، اما با وجود نصّ یا حجّتی الهی که به آن قائم شده، حتماً آن کار را عقلانی می داند. مؤمنان، خود، نصوص دینی و تجارب دینی را در "مکانیسم عقلانیت" دخالت می دهند (مثلا سربریدن ابراهیم مر سر اسماعیل را به دلیل وجود نصّ عقلانی است و بدون نصّ، جنایت است) باید توجّه داشت که موارد چنینی، اموری استثنائی و مهمّ اند و افراد نمی توانند با "اجتهادات خودخوانده" آن را استنباط کنند. این اجتهاد، باید در "فرآیند جمعی و نخبگانی" صورت پذیرد (متخصصان دین) 💠 عقلانی بودن امور، مانند خود معارف دین "اجتهادپذیر و تکثّرپذیر" است. چرا که هم تکثّر از جهت ادلّه و هم از جهت تطبیق مصداق بر عنوان و موضوع، در آن سریان می یابد. #داده_های_ریزوماتیک و علم الابدان در تشخیص عقلانیّت، خیلی موثّر است. 💠 در تشخیص عقلانیّات اسلامی نباید احساساتی عمل کرد و باید کار را بدست عالمان کم احساس، مومن و بسیاردان سپرد. کم ایمان ها و احساساتی ها و تک ضلعی ها، نباید مجتهد عقلانیّت شوند. بنابراین تعریف عقلانی بودن و تشخیص مصداق عقلانی،گاهی بسیار دشوار است و بسیاری از شارحان به دشواری آن توجّه کافی نکرده اند. ✍️ پانوشت ⇑. عقلانیّت، در لغت به معنای عقلانی و خردپسند بودن است. حمید رجایی بهار 96 📚 @farhangerajaco 🆔 @tolooemehr 🌐 hamid-rajaei.com

🔆طلوع مهر🔆 📚 فرهنگنامه رجاء 💠 #آورده و #فراورده (ش.ش) این هر دو، اصطلاحاتی مهم و کارساز در #نظریه_معرفت_رجاء هستند. ✅ آورده، هر ادراکی است که بر جهاز ادراکی یک فرد یا یک #بومسازگان_معرفتی بتازگی وارد می شود. این آورده می تواند حس گرم شدن هوا باشد یا شنیدن یک دانسته تازه از کیهان شناسی یا فرایند فتوسنتز یا یک شهود عرفانی تازه. ✅ فرآورده؛ معرفتی است پساتحلیلی و پساپژوهشی که در ذهن و ضمیر فرد یا یک بومسازگان معرفتی تولید شده است. 1. مطابق تعریف یک فرآورده در #مرز_دانش یک آورده است. مثلاٌ اگر شخصی اینک متوجه شود که زمین کروی است، برای او آورده است و برای دیگران یک فرآورده. آن فرد در مرز دانش خود است. 2. در برخورد آورده و فرآورده، تعاملات علم ساختی میکروسکپی و ماکروسکپی بسیار ایجاد می شود و #تولید_علم رخ می دهد. 3. تفکیک آورده و فرآورده برای تبیین #تعاملات_علم_ساختی بسیار ضروری است (برای درک بهتر مسئله، باید #اندیشنامه_رجاء بخش #نظریه_معرفت_رجاء را مطالعه فرمایید) حمید رجایی تابستان 96 🆔 @farhangerajaei 🆔 2 @tolooemehr 🌐 hamid-rajaei.com

🔆طلوع مهر🔆 📚 فرهنگنامه رجاء 💠 #سخت_زایی_ناعلم_گرا (ش.ش / جا.ش علم) ✅ سخت زایی ناعلم گرا، عبارت است از مقاومت آگاهانه در برابر حقیقت و انکار و تحریف آن از سرِ آگاهی. یکی خباثت آمیزترین رفتارهای معرفتی انسان ها، همین رفتار است. ✅ سخت زایی ها، همواره علّت معرفت شناختی ندارند. بلکه در نگاه میکروسکپی و دقیق، سخت زایی ها همواره با دخالت #ناعلم ها پدید می آیند. مثلاً غرور و خودبسندگی خفیّ و تعلّق خاطرهای زیانبار و #استحسانات_ارتکازی و تاثیر مبادی زیبایشی و... موجب سخت زایی های بسیار می شود. ✅ در هر حال، یک فیلسوف علم، می تواند تصدیق کند که سازه های معرفتی نیز درحدّ چشمگیری می تواند باعث سخت زایی شود؛ اگر چه همین سازه ها به علت ناعلم های میکروسکپی، پایسته و ماندگار می شوند. ✅ اما در #بومسازگان_معرفتی جوامع بشری، همواره گروه هایی پیدا می شوند که رسماً در برابر فهم نو، صف می کشند و به خاطر منافعشان آگاهانه بر خلاف آنچه می فهمند رفتار می کنند. قدرت ها و احزاب سیاسی، سازمانهای تجاری بزرگ و به طور کلّی هر مجموعه ای که نفع و سود خود را در "خلاف واقع"، بیابد، با #اقتضاء_متراکم و چالش «سخت زایی ناعلم گرا» مواجه است. توضیح مکمّل: نگا. #سخت_زایی حمید رجایی تابستان 96 🆔 @farhangerajaei 🆔 2 @tolooemehr 🌐 hamid-rajaei.com

🔆طلوع مهر🔆 📚 فرهنگنامه رجاء ✅ #پیکره_بندی_علم 💠 پیکره بندی علم، به نحوۀ تنظیم گزاره ها و ابواب یک علم اشاره دارد، که مبتنی بر نظریّات زیرساختی و تعاریف پایه، تعیین غایت، منبع و روش و اولویت های نظری و کاربردی یک علم صورت می پذیرد. 💠 ممکن است دانشمندان، یک علم را چند گونه پیکره بندی کنند. مثلاً جامعه شناسی و اقتصاد سوسیالیمی و لیبرالیسمی دو گونه پیکره بندی می شوند. همچنین علوم انسانی اسلامی با علوم انسانی روییده در غیر معارف اسلامی به دو گونه پیکره بندی می شود. 💠 نکات مهم ♣️ علوم انسانی اسلامی، ممکن است توسط دانشمندان مسلمان، چند گونه پیکره بندی شوند و اگر چه همه بر تعامل علم ساختی منابع معرفت اسلام متّفق باشند. البته همه در محکمات معرفتی، مشابه خواهند بود. بنابراین در تولید علم انسانی اسلامی، نباید یک پیکره بندی واحد را دنبال کرد. ♣️ عالمان اسلامی، ممکن است در تبیین نظریّه معرفت شناختی خود اتّفاق نظر نداشته باشند. پیکره بندی ها، نیز متحوّل می شوند. چون نظریّات معرفت شناختی و اولویّت های کاربردی تغییر می کنند. حمید رجایی تابستان 96 🆔 @farhangerajaei 🆔 2 @tolooemehr 🌐 hamid-rajaei.com

🔆طلوع مهر🔆 📚 فرهنگنامه رجاء 💠 #مقبولات_ارتکازی / دیدگاه­ های خُفته (ش.ش) 💠 مقبول ارتکازیّ، یک اصطلاح در فرهنگنامۀ رجا است. (اصط.رجا / ش.ش؛ ارتکازی در لغت یعنی در ناخودآگاه ذهن بودن یا به طور ناخودآگاه، مقبول بودن، بسیاری از مقبولاتِ #مرد_در_خیابان و دانشمندان، ارتکازی است) ❇️ بسیاری از مقبولات #مرد_در_خیابان و دانشمندان، ارتکازی هستند (نگا. پانوشت 👇) 💠 مثلاً پیش­ تر، دانشمندان، مبتلا به این #اصل_موضوع (مبدَّل) بودند که «اگر اشیاء سنگین و سبک با هم از بلندی، رها شوند، سنگین­ ترها، زودتر از اشیاء سبک به زمین می رسند» این دیدگاه را دانشمندان، شاید به زبان نمی آوردند، اما در ارتکازشان چنین چیزی را پذیرفته بودند و همین، مبنای خیلی دیگر اندیشه ها، واقع می­ شد (گالیله دریافت که این طور نیست) 💠 یا اینکه اساساً همه، ارتکازاً این را اصل موضوع گرفته­ بودند که هندسه­ ای بجز هندسۀ اقلیدسی، متصوَّر نیست (هندسه هذلولی این تصوّر ارتکازی را به هم ریخت) 💠 یا فلاسفه، ارتکازاً باور داشتند که حرکت در جوهر، امکان­ پذیر نیست ( ملّاصدرا آن را بهم ریخت) 💠 یا مثلاً گاه افراد نخبه یک جامعه، زندگی علمی معمول خود را دارند و ارتکازاً پذیرفته­ اند که در جامعۀ ایشان، انقلابی رخ نمی­ دهد (یک اصل موضوع ارتکازی خاصّ) و حال آن که انقلاب در راه باشد. 💠 یا اینکه به طور ارتکازی گمان کنیم که «همواره، یک زاویه، از دو ضلع ساخته شده است» (اگر به نوک مخروط بنگرید درمی­ یابید که زاویه ی با یک ضلع، نیز وجود دارد) و… ❇️ مقبولات ارتکازی، لزوماً غلط نیستند. بلکه در دیواره­ ها و زیرستون­ های اندیشه­ های ما تعبیه شده­ اند؛ ولی ما به خدمت و خیانت آن­ ها توجّه نداریم. مقبولات ارتکازی را می­ توان دیدگاه های خفته نامید. —--------- پانوشت: 🔅 ارتکازی یعنی در ناخودآگاه ذهن بودن یا به طور ناخودآگاه، مقبول بودن. حمید رجایی تابستان 96 🆔 @farhangerajaei 🆔 2 @tolooemehr 🌐 hamid-rajaei.com

🔆طلوع مهر🔆 📚 فرهنگنامه رجاء ✅ #روشنفکر_دینی، #روشنفکری_دینی (ش.ش / فرآیندشناسی #مرز_دانش) 💠 روشنفکر دینی، عالم و اندیشمندی خلاق است که با دانش تخصصی خود، #فرآورده ها را با #آورده های علمی پیوسته در #مرز_دانش به #تعامل_علم_ساختی وامی دارد. او نوفهمی را وارد #گفتگوی_سپهری و #کهکشان_علم می کند. کار او به خلق پرسش، معرفت و نظریه و سازه و پیکره بندی، راهکار، راهبرد و ایجاد برخی #تحولات_معرفتی در #مفاهیم_علومی می انجام. 💠 او دشمن #سخت_زایی معرفتی و #تعصب در فهم است و اکسیژن حیات او آزادی بیان است و بواعث سلب آن را، یکی از شعوب مهمّ #دجال می داند. 💠 منبع داوری و فکری روشنفکران دینی، #قرآن و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام است و پاسخ پرسش های خود را در تلائم با محکمات دین و مستمدّ از معارف اهل بیت علیهم السلام، بدست می آورد. 💠 از جمله صلاحیّت های یک روشنفکر دینی، تقوا و طهارت باطن، علم و مهارت کافی در استنباط معارف از منابع دین و خلاقیت در فهم و مهارت در به تعامل درآوردن نوآورده های معرفتی، شجاعت و احتیاط، در بیان عقاید است. روشنفکری دینی، امروزه باید در فرآیند #گفتگوی_سپهری رخ دهد و بعید است اشخاص بتوانند به خوبی از پس آن برآیند. اما عملاً افراد خاصی در این کار موفق ترند {چرا؟ نیازمند #تبیین و #نظریه} 💠 کسانی که #اصول_استنباط معارف اسلامی را نمی دانند، یا با آورده ها و مناسبات جدید #مفاهیم علومی و #پدیده_های_اجتماعی و #داده_های_ریزوماتیک حوزه مطالعاتی خود آشنا نیستند، نباید وارد حوزه تولید معرفت و روشنفکری دینی بشوند. روشنفکر خودباخته، دارای معنا و مصداق است. 💠 روشنفکران دینی، تقریباً در تمام جوامع اسلامی، آواره و در خطرند و یکی از عوامل بدبختی مسلمان، همین است. #امام مهدی عجل الله تعالی فرجه، سالار و سلسله جنبان روشنفکری دینی است. او امامی غایب و گریزان و خائف و مترقب است. حمید رجایی مهر ماه 96 🆔 @farhangerajaei 🆔 @tolooemehr 🌐 hamid-rajaei.com

🔆طلوع مهر🔆 📚 فرهنگنامه رجاء ✅ #نظریه_ظهور ، #نظریه_ظهور_رجاء ✅ نظرّیۀ ظهور می‌گوید: خداوند در هر دوره‌ای علل و عوامل و زمینه‌های ظهور امام مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف را مطابق قاعدۀ لطف مقرّر می‌فرماید و اما تاکنون شیاطین جنّ و انس و ناراستی‌های متراکم مردم، مانع این توفیق شده است (نگا. #اقتضاء_متراکم) ✅ فوائد معرفتی نظرّیۀ ظهور رجاء این نظرّیه می‌تواند چند مسئله را تبیین کند: ۱٫ ارادۀ مشیتّی و لحظه‌به‌لحظه خداوند برای ظهورامام مهدی، ساری و جاری است: خداوند، هر لحظه، خواهان ظهور امام مهدی است و امّا ما مانع ظهور می‌شویم. در توقیع شریف، حضرت حجّت خودشان دقیقاً به این مطلب، تصریح فرمودند. ۲٫ اینکه پیدا شدن علائم و شرایط ظهور، در هر دوره، ممکن است درست بوده باشد. به عبارت دیگر «امکان درست دانستن پیشبینی‌هایی که گذشتگان بر اساس علائم ظهور داشته‌اند» را تبیین می‌نماید. ۳٫ امکان صحّت علائم و قرائن ظهور امام را در زمان حاضر تبیین می‌کند. ۴٫ جمع بین صحّت علائم موجود و صحّت علائم در زمان گذشته و آینده را تبیین می‌کند. ۵٫ این نظرّیه توضیح می‌دهد که چرا ظهور نزدیک است و اگر چه سال‌ها طول کشیده و طول بکشد. ۶٫ این نظرّیه، تبیینی سازوار از «شناور بودن زمان ظهور بر محور زمان» ارائه می‌کند (بر اساس قواعد خداشناختی و قاعدۀ لطف) ✅ مفاهیم کلّی نظرّیۀ ظهور، به این حقیقت اشاره دارد که امر ظهور امام مهدی، از دو مقولۀ «رزق» و «توفیق» ناشی می‌شود. توفیق و رزق را فقط حضرت حق تعالی بر مخلوقات نازل می‌کند. زرق و توفیق، خود بر اساس «قاعدۀ لطف» هستند. قاعدۀ لطف از مشتقّات «عشق» است. یعنی خداوند عاشق این است که برای بندگان، اسباب تقرّب، کمال و ارتقاء وجودی را عنایت فراهم. اما دریافت کنندۀ رزق، اگر مانند انسان، دارای اختیار باشد، ممکن است خود، با رفتارش، موانعی را بر سر راه توفیق و لطف قرار دهد. لطف و توفیق تحت مشیّت الهی هستند و اراده و عمل ما باذن حق تعالی در آن تأثیر دارد. ✅ توضیح نظرّیه اما نظرّیۀ ظهور، اولاً علائم و گمانه‌زنی‌های مردمان پیشین و رؤیت علائم ظهور در ادوار قبل را تبیین می‌کند. به این معنا که هر باره، ظهور در شرف وقوع بوده و علائم آن آشکار می‌شده است. ثانیاً می‌گوید که ما هر لحظه در شرف ظهور امام مهدی هستیم. توفیق درک امام مهدی در همین چند قدمی ما است (کلمح البصر او هو اقرب منه) اما محبت دنیا و پشت کردن به امام، موجب تأخیر ظهور و غیبت امام است. ثالثاً اصل با ظهور است و غیبت، خلاف اصل و امری قسری است. ♣️ ادلّه بسیار پرقوّتی برای این نظرّیه وجود دارد. 💠 حمید رجایی پاییز 96 🆔 @tolooemehr 🌐 hamid-rajaei.com

📚فرهنگنامه رجا #پارادایم یا #انگاره (ش.ش، زیبایی‌شناسی) ✅ انگاره / پارادایم، الگوی داوری بادوام، شایع و موجه و مورد مراجعه برای رد یا قبول افکار است و شامل الگوهای معرفتی، معرفتی- احساسی و فقط احساسی، الگوهای فکری فردی، گروهی و عمومی می شود. شرط لازم و کافی برای تشکیل یک پاردایم، این است که یک الگوی داوری، مقبول و مورد مراجعه باشد. به دیگر عبارت، هر آن چه رفتار پارادایمی داشته باشد، پارادایم است. ✅ #رفتار_پارادایمی عبارت است از: در چمبره گرفتن داوری‌های معرفتی و زیبایشی، توسط یک الگو برای یک مدت طولانی. پس هر آنچه بتواند مجموعه‌ای از داوری‌های ادراکی یک فرد یا جامعه را در چمبرۀ خود بگیرد و مدت‌ها پایدار بماند، پارادایم است. پارادایم‌های غیر ارتکازی، متکی به رفتار ادراکی و علمی فرد و جامعه هستند: اینکه ایشان چیزی را پارادایم قرار دهند یا نه. ✅ پارادایم ها گوناگون هستند: پارادایم معرفتی، پاردایم زیبایشی، فردی، اجتماعی و… ✅ #پارادیم_معرفتی، یک سازۀ معرفتی کُنشگر و ناوبرانه است که سرنوشت معرفت های دیگر به آن وابسته است. مانند مکاتب علوم در تعیین منبع، روش، فایده و … ✅ #پارادیم_زیبایشی، یک سازۀ زیبایشی کنشگر است که سرنوشت داوری های دیگر، به آن وابسته است. مانند مُد، سلیقه، عرف و … ♦️ در نظریه رجاء، مفهوم پاردایم بسیار عام و مصادیق آن بسیار است. حمید رجایی زمستان ۹۶ 🆔 @tolooemehr 🌐 hamid-rajaei.com