#محاضرات_فی_أصول_الفقه
#محقق_خویی
#اصول
#تمهید
📚 ۲- اقسام قواعد اصولی (ج۱/ص۶):
🔶️🔸️ ۱) قسم اول: قواعد مفید #علم_وجدانی (مباحث ملازمات عقلیه)
#مقدمه_واجب، #ضد، #اجتماع_امر_و_نهی، #نهی_عبادات، مبحث #مفاهیم.
🔶️🔸️ ۲) قسم دوم: قواعد مفید #علم_تعبّدی (مباحث حجج و امارات)
این قواعد دو گونه بحث دارند:
✔️ بحث‌های صغروی (مباحث الفاظ)
▫️ظهور ذاتی الفاظ بدون قرینه (ظهور امر و نهی و مفهوم و عام و خاص و مطلق و مقید)
▫️ظهور الفاظ با توجه به قرینه‌ی خارجی (بعضی از مباحث الفاظ مانند بعضی از مباحث عام و خاص و مطلق و مقید)
✔️ بحث‌های کبروی (مباحث حجّیّت)
حجّیّت #خبر_واحد، حجّیّت #اجماع_منقول، حجّیّت #شهرت_فتوائیه، حجّیّت #ظواهر_کتاب، حجّیّت #ظنّ_انسدادیّ_کشفیّ، مبحث #تعادل_ّو_تراجیح.
📌 نکته‌ی جالب توجه آن است که مرحوم #محقق_خویی در اینجا مباحث #حجیت_ظهور را -به دلیل اتفاق علماء و سیره‌ی قطعی عقلاء بر آن و عدم وجود اختلاف در آن- خارج از چارچوب علم #اصول می‌دانند.
🔶️🔸️ ۳) قسم سوم: اصول عملیه‌ی شرعیّه (#استصحاب_شرعیّ، #برائت_شرعیّ، #احتیاط_شرعیّ)
🔶️🔸️ ۴) قسم چهارم: اصول عملیه‌ی عقلیّه (#برائت_عقلیّ، #احتیاط_عقلیّ، مبحث #ظن_انسدادیّ_حکومیّ)
✴️@fegh_osoul_rafiee
سلام علیکم!
ممنونم از پرسش بسیار مهمّ شما دوست عزیز و گرامی.
✅ برای برداشت و اِسنادِ محتوای این گونه روایات به خداوند تعالی یا معصوم (علیه السلام) چند نکته باید مورد دقّت قرار گیرد که به طور اجمال و برای آشنایی با چگونگی مواجهه‌ی با این روایات به برخی اشاره می‌کنیم:
🔹️ ۱- باید محتوای روایت را بر اساس ارتکازاتِ عُقلایی و فهمِ عُرفی از متن و قرائن داخلی استظهار کرد؛ #اطلاق و #عموم و #مفاهیم و... .
🔸️ ۲- باید محتوای مذکور را در بوته‌ی #اِمکان_عقلی (#اِمکان_ذاتی) قرار داد؛ اگر از فرضِ آن، اجتماعِ نقیضیْنی پیش نمی‌آید پس فی حدّ ذاته ممکن است؛ در این صورت، راهی برای انکارِ عقلیِ آن نیست، مانند خلقِ واقعی مار از چوبدستی که ابداً مستلزمِ اجتماعِ نقیضیْن نیست.
اما اگر اجتماع نقیضینی پیش می‌آید باید دست از ظهورِ بدویِ روایت کشید و آن را بر اساس قرائن عقلی استظهار کرد.
🔹️۳- باید محتوای مذکور را با سنجه‌های #اِمکانِ_وقوعی سنجید؛ به عبارت دیگر، باید بررسی کرد که آیا در نتیجه‌ی وقوع و تحقّقِ آن در عالَمِ خارج (و نه فرض ذاتِ آن)، اجتماعِ نقیضیْنی رُخ می‌دهد یا نه.
اگر اجتماع نقیضینی رخُ می‌داد باید دست از ظهورِ اطلاقیِ روایت کشید و بر اساس قرائن عقلی استظهار کرد.
🔸️۴- باید در عالَمِ خارج فحص و جستجو کرد که آن امری که عقلاً اثبات کردیم ذاتاً و وقوعاً ممکن است آیا در عالَمِ خارج نیز تحقّق یافته است یا نه؟! کلّیّت دارد یا محدود به شرایط خاصّی است؟!
این مرحله برای آن است که صدقِ خارجیِ محتوای روایت و کلّیّتِ آن را بسنجیم.
در این صورت، حتی اگر یک موردِ نقض برای آن محتوای روایت پیدا کردیم به ناچار باید محتوای مذکور (علّیّتِ تامه‌ی خواندنِ آن دعای مخصوص در آخرِ ماهِ رجب برای زیادشدنِ ۱۱ ساله‌ی عُمر) را از اِطلاق و کلّیّت ساقط کنیم؛ یعنی در این صورت، اطلاقِ محتوای مذکور (و نه اصلِ محتوا) قابلِ قبول نبوده و باید آن را محدود به شرایط و ظروفِ خاصّی کنیم.
🔹️ ۵- اعتبار سند، مصدر (منبع اصلی) و مولِّف باید بر اساس ضوابط معهود و پذیرفته‌شده سنجیده شود؛ یعنی سنجش اعتبارِ روایت از نگاه علم حدیث و درایه و رجال (مقتضیِ حجّیّت شرعی).
🔸️ ۶- اگر در علم #اصول، معتقد باشیم #حجّیّتِ_خبرِ_ثقه مطلق است و شاملِ موضوعاتِ خارجی نیز می‌شود روایتِ مذکور، قابل اِسناد به معصوم (علیه السلام) است.
و اگر دیدگاه اصولیِ‌مان این باشد که #حجّیّتِ_خبرِ_ثقه محدود به عالَمِ تشریع و اعتبار بوده و شامل گزاره‌های حقیقی و موضوعاتِ خارجی نمی‌شود هیچ راهی نداریم جز آن که از قرائن و شواهد حدیثی و تاریخی اثبات کنیم معصوم (علیه السلام) محتوای مذکور را بیان فرموده است، و در غیر این صورت راهی برای اِسناد جزمی به معصوم (علیه السلام) نیست.
📌 البته نگاه به آیات و روایات هم‌خانواده‌ی با روایتِ موردِ بحث نیز راه و روشی دارد که بماند.
البته بحث و سخن بسیار است، اما بیش از این مجالی برای توضیح بیشتر نیست.
✴️@fegh_osoul_rafiee