👨👩👧👦 سه دوره هفت‌ساله برای تربیت کودک (۱)؛ مقدمه
🔷یکی از مسائل اساسی در تربیت فرزند، توجه به مراحل رشد اوست. از آن‌جا که ویژگی‌های انسان در مراحل مختلف عمر متفاوت است، باید در هر مرحله‌ای، روش خاص آن مرحله را در نیز پیش گرفت.
🔹در میان احادیث تربیتیِ اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، گروهی از روایات راهبردهای کلانی در مورد مراحل مختلف رشد کودک بیان کرده‌اند و به‌همین‌خاطر مورد توجه صاحب‌نظران قرار گرفته‌اند.
🔹در این دسته از روایات، سه مرحله‌ی شش یا هفت ساله برای کودک در نظر گرفته شده است، ویژگی‌های کودک در هر یک از این مراحل بیان شده است و توصیه‌هایی برای برخورد با او در هر مرحله ذکر گردیده است.
🔹البته این احادیث به‌لحاظ سندی نقل‌های متعددی دارند و به لحاظ محتوایی نیز دارای تفاوت‌هایی هستند. بنابراین لازم است بررسی دقیقی در موردشان صورت گیرد.
🔹در مطلب حاضر، به دو نمونه‌ی متفاوت از این احادیث اشاره می‌شود و در مطالب بعد، هر دوره به‌صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت یک جمع‌بندی ارائه می‌گردد.
🌿...عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ:
🍃«الْغُلَامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنِينَ وَ يَتَعَلَّمُ الْكِتَابَ سَبْعَ سِنِينَ وَ يَتَعَلَّمُ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ سَبْعَ سِنِينَ.»
📚الكافي، ج۶، ص۴۷
🔶از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
🔸«فرزند، هفت سال بازی می‌کند، هفت سال کتاب (قرآن) می‌آموزد و هفت سال حلال و حرام را یاد می‌گیرد.»
•┈┈••✾•🌿🌺🌿🌺🌿•✾••┈┈•
🌿قالَ اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ:
🍃«دَعِ ابْنَكَ يَلْعَبْ سَبْعَ سِنِينَ وَ يُؤَدَّبْ سَبْعَ سِنِينَ وَ أَلْزِمْهُ نَفْسَكَ سَبْعَ سِنِينَ فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ مِمَّنْ لَا خَيْرَ فِيهِ.»
📚من‌لايحضره‌الفقيه، ج۳، ص۴۹۲
🔶از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است:
🔸«فرزندت را هفت سال رها کن تا بازی کند، هفت سال ادب بیاموزد و هفت سال او را همواره با خودت همراه کن.
🔸آن‌گاه اگر در مسیر صلاح قرار گرفت، (که چه خوب) و الا از کسانی خواهد بود که خیری در آن‌ها نیست.»
📝پانوشتـــــــــــــــــــــــــــــــــ
♦️برای تهیه این مجموعه (مطلب حاضر و چهار مطلب بعد)، از مقاله‌ی ارزشمند استاد عباس پسندیده با عنوان «روایات «سبع سنین» در فرزندپروری، گونه‌‌ها و تحلیل درونی آن‌ها» که در سال ۱۳۹۵ و در فصل‌نامه «علوم حدیث» به چاپ رسیده، بهره گرفته شده است.
📍لینک دانلود مقاله:
📍http://hadith.riqh.ac.ir/article_12541_7fed6be08b148945d24bf4cb7557ee02.pdf
#امام_صادق_علیه_السلام #تربیت #فرزند #پدر #مادر #والدین #بازی #قرآن #احکام #ادب #تأدیب #آموزش #مراحل_رشد_کودک #حدیث
💠 جرعه‌ای از احادیث کمترشنیده‌شده اهل‌بیت ﴿علیهم‌السلام﴾ در «حـدیـثـنـا»:
💠 @hadithona
👨👩👧👦 سه دوره هفت‌ساله برای تربیت کودک (۲)؛ هفت سال نخست
🔷در مطلب پیشین، به گروهی از احادیث که مراحل رشد کودک را به سه دوره هفت‌ساله تقسیم می‌کرد، اشاره شد و بیان گشت که این روایات نقل‌های متعددی دارند و به لحاظ محتوایی نیز دارای تفاوت‌هایی هستند و لازم است بررسی دقیقی در موردشان صورت گیرد.
🔹در این مطلب، به بررسی دوره هفت‌ساله نخست می‌پردازیم.
🔰عبارات متعددی در مورد هفت‌سال اول زندگی کودک بیان شده است که به طور خلاصه از این قرارند:
🔶«دَعِ ابْنَكَ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنِينَ...»
🔸«فرزندت را هفت سال رها کن تا بازی کند.»
📚الكافي، ج۶، ص۴۶
🔶«أَمْهِلْ صَبِيَّكَ حَتَّى يَأْتِيَ لَهُ سِتُّ سِنِينَ...»
🔸«به فرزندت مهلت بده تا زمانی که شش‌ساله شود.»
📚الكافي، ج۶، ص۴۷
🔶«الْغُلَامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنِينَ...»
🔸«فرزند هفت سال بازی می‌کند.»
📚الكافي، ج۶، ص۴۷
🔶«الْوَلَدُ سَيِّدٌ سَبْعَ سِنِينَ...»
🔸«فرزند، هفت سال صاحب‌اختیار (فرمان‌دِه) است.»
📚مكارم‌الأخلاق، ص۲۲۲
🔶«يُرْخَى الصَّبِيُّ سَبْعاً...»
🔸«با فرزند هفت سال با انعطاف برخورد می‌شود.»
📚مكارم‌الأخلاق، ص۲۲۳
⬅️در مجموع، با توجه به معنای دقیق واژگانِ به‌کاررفته در این احادیث، راهبرد کلان در برخورد با کودک در هفت سال نخست، عبارت است از:
👈مهلت دادن، میدان دادن، رها کردن کودک برای بازی، شتاب نکردن در موظف کردن کودک به کاری غیر از بازی؛
👈نرمی، انعطاف، برخوردِ همراه با سکون و وقار؛
👈سیادت کودک و اطاعت از او؛
♦️تذکر:
🔺این نوع رفتار با کودک، مرزهایی دارد و این مرزها، با توجه به نکاتی که در مورد دوره‌های دوم و سوم ذکر می‌گردد، مشخص خواهد شد.
🔺إن‌شاءالله پس از بررسی دوره‌های سه‌گانه، جمع‌بندی نهایی ارائه خواهد شد.
#امام_صادق_علیه_السلام #تربیت #فرزند #پدر #مادر #والدین #بازی #کودک #مراحل_رشد_کودک #حدیث
💠 جرعه‌ای از احادیث کمترشنیده‌شده اهل‌بیت ﴿علیهم‌السلام﴾ در «حـدیـثـنـا»:
💠 @hadithona
👨👩👧👦 سه دوره هفت‌ساله برای تربیت کودک (۳)؛ هفت سال دوم
🔷در مطالب پیشین، به گروهی از احادیث که مراحل رشد کودک را به سه دوره هفت‌ساله تقسیم می‌کرد، اشاره شد و بیان گشت که این روایات نقل‌های متعددی دارند و به لحاظ محتوایی نیز دارای تفاوت‌هایی هستند و لازم است بررسی دقیقی در موردشان صورت گیرد.
🔹پیش‌تر دوره هفت‌ساله نخست بررسی شد و در این مطلب، به بررسی دوره دوم می‌پردازیم.
🔰عبارات متعددی در مورد هفت‌سال دوم زندگی کودک بیان شده است که به طور خلاصه از این قرارند:
🔶«...وَ يُؤَدَّبْ سَبْعَ سِنِينَ...»
🔸«و فرزندت هفت‌سال تأدیب می‌شود.»
📚من‌لايحضره‌الفقيه، ج۳، ص۴۹۲
🔶«...ثُمَّ أَدِّبْهُ فِي الْكِتَابِ سِتَّ سِنِينَ...»
🔸«سپس فرزندت را هفت سال به کتاب (قرآن) ادب نما.»
📚مكارم‌الأخلاق، ص۲۲۲
🔶«...وَ يَتَعَلَّمُ الْكِتَابَ سَبْعَ سِنِينَ...»
🔸«و هفت سال باید کتاب (قرآن) را بیاموزد.»
📚الكافي، ج۶، ص۴۷ و تهذيب‌الأحكام، ج۸، ص۱۱۱
🔶«...وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِينَ...»
🔸«و هفت سال عبد (فرمان‌بر) است.»
📚مكارم‌الأخلاق، ص۲۲۲
⬅️در مجموع، با توجه به دستورات ذکر شده در این احادیث، راهبرد کلان در برخورد با کودک در هفت سال دوم، عبارت است از:
👈آزاد نبودن و مطیع و خاضع بودن؛
👈آموختن قرآن؛
👈ادب‌آموزی؛
♦️تذکر:
🔺این نوع برخورد با کودک، مرزهایی دارد و این مرزها، با توجه به نکاتی که در مورد دوره‌های اول و سوم ذکر شده است، مشخص می‌گردد.
🔺إن‌شاءالله پس از بررسی دوره‌های سه‌گانه، جمع‌بندی نهایی ارائه خواهد شد.
#امام_صادق_علیه_السلام #تربیت #فرزند #پدر #مادر #والدین #ادب #تأدیب #قرآن #کودک #مراحل_رشد_کودک #حدیث
💠 جرعه‌ای از احادیث کمترشنیده‌شده اهل‌بیت ﴿علیهم‌السلام﴾ در «حـدیـثـنـا»:
💠 @hadithona
👨👩👧👦 سه دوره هفت‌ساله برای تربیت کودک (۴)؛ هفت سال سوم
🔷در مطالب پیشین، به گروهی از احادیث که مراحل رشد کودک را به سه دوره هفت‌ساله تقسیم می‌کرد، اشاره شد و بیان گشت که این روایات نقل‌های متعددی دارند و به لحاظ محتوایی نیز دارای تفاوت‌هایی هستند و لازم است بررسی دقیقی در موردشان صورت گیرد.
🔹پیش‌تر دوره هفت‌ساله اول و دوم بررسی شد و در این مطلب، به بررسی دوره سوم می‌پردازیم.
🔰عبارات متعددی در مورد هفت‌سال سوم زندگی کودک بیان شده است که به طور خلاصه از این قرارند:
🔶«...وَ أَلْزِمْهُ نَفْسَكَ سَبْعَ سِنِينَ...»
🔸«و او را هفت سال همواره با خودت همراه کن.»
📚من‌لايحضره‌الفقيه، ج۳، ص۴۹۲
🔶«...ثُمَّ ضُمَّهُ إِلَيْكَ سَبْعَ سِنِينَ فَأَدِّبْهُ بِأَدَبِكَ...»
🔸«سپس هفت سال او را با خودت همراه کن تا به اخلاقت مؤدّب گردد.»
📚مكارم‌الأخلاق، ص۲۲۲
🔶«...وَ يَتَعَلَّمُ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ سَبْعَ سِنِينَ...»
🔸«و هفت سال باید حلال و حرام را بیاموزد.»
📚الكافي، ج۶، ص۴۷
🔶«...وَ وَزِيرٌ سَبْعَ سِنِينَ...»
🔸«و هفت سال وزیر (کمک‌کار) است.»
📚مكارم‌الأخلاق، ص۲۲۲
🔶«...وَ يُسْتَخْدَمُ سَبْعاً...»
🔸«و هفت سال به خدمت گرفته می‌شود.»
📚من‌لايحضره‌الفقيه، ج۳، ص۴۹۳
⬅️در مجموع، با توجه به دستورات ذکر شده در این احادیث، راهبرد کلان در برخورد با کودک در هفت سال سوم، عبارت است از:
👈همراهی و پیوستگی با والدین؛
👈آموختنِ حلال و حرام؛
👈پذیرش بار مسؤولیت و انجام کارهای محوّل‌شده؛
♦️تذکر:
🔺این نوع برخورد با کودک، مرزهایی دارد و این مرزها، با توجه به نکاتی که در مورد دوره‌های اول و دوم ذکر شده است، مشخص می‌گردد.
🔺إن‌شاءالله در مطلب بعد، جمع‌بندی نهایی ارائه خواهد شد.
#امام_صادق_علیه_السلام #تربیت #فرزند #پدر #مادر #والدین #حلال #حرام #نوجوان #مراحل_رشد_کودک #حدیث
💠 جرعه‌ای از احادیث کمترشنیده‌شده اهل‌بیت ﴿علیهم‌السلام﴾ در «حـدیـثـنـا»:
💠 @hadithona
👨👩👧👦 سه دوره هفت‌ساله برای تربیت کودک (۵)؛ جمع‌بندی
🔷در مطالب پیشین، به گروهی از احادیث که مراحل رشد کودک را به سه دوره هفت‌ساله تقسیم می‌کرد، اشاره شد و بیان گشت که این روایات نقل‌های متعددی دارند و به لحاظ محتوایی نیز دارای تفاوت‌هایی هستند و لازم است بررسی دقیقی در موردشان صورت گیرد.
🔹پیش‌تر هر سه دوره هفت‌ساله به طور مستقل بررسی شد و در این مطلب، به جمع‌بندی راهبرد کلانی تربیتی در مراحل مختلف زندگی کودک می‌پردازیم.
🔹با توجه به این‌که در این احادیث ویژگی‌های هر دوره در کنار ویژگی‌های دو دوره دیگر قرار گرفته‌اند، می‌توان نتیجه گرفت که حد و مرز شیوه برخورد در هر دوره، با توجه به بایسته‌های برخورد در دو دوره دیگر مشخص می‌گردد.
🔹بنابراین با توجه به نکاتی که در مورد هر یک از سه دوره ذکر گردید، راهبرد کلان در برخورد با کودک در سه مرحله از رشدش، از این قرار است:
✅هفت سال اول؛ دوره بازی و رهایی
♦️ویژگی اصلی دوره اول، آزاد بودن در بازی، نرمش تام با او و نافذ بودن خواست اوست. اگر ویژگی‌های دو دوره بعد را از این دوره نفی کنیم، بدین معناست که اولاً لازم نیست مطیع خاضع باشد و کتاب و ادب بیاموزد، ثانیاً لازم نیست همواره کنار والدین باشد، حلال و حرام بیاموزد و بار مسؤولیتی را به دوش گیرد.
🔺اگرچه این دوره، دوره بازی و رهایی است، اما این به معنای آزادی مطلق نیست، بلکه به این معناست که نیاز نیست مطیع باشد، آموزش رسمی ببیند و مسؤولیت بپذیرد؛ چراکه کودک در این سن هنوز برای این کارها آماده نیست.
✅هفت سال دوم؛ دوره اطاعت و آموزش
♦️ویژگی اصلی دوره دوم، اطاعت و آموختن علم و قرآن و ادب است. اگر ویژگی‌های دو دوره دیگر را از آن نفی کنیم، یعنی اولاً کودک را در این سن نباید آزاد گذاشت و نباید در این راه با نرمی تام با او برخورد نمود، ثانیاً درعین‌حال لازم نیست پیوسته همراه والدین باشد و حلال و حرام بیاموزد و مسؤولیتی تام بپذیرد.
🔺کودک در این سن به حدی از رشد رسیده است که هم دستورپذیر است و هم برای آموختن، آمادگی کامل دارد. بنابراین باید از این فرصت استفاده کرد و بار او را برای موفقیت‌های آینده بست.
✅هفت سال سوم؛ دوره همراهی و کارآموزی
♦️ویژگی محوری دوره سوم، همراه بودن با والدین، آموختن حلال و حرام و پذیرش مسؤولیت است. اگر ویژگی دو دوره دیگر را از آن نفی کنیم، بدین معناست که اولاً کودک را نباید در بازی آزاد گذاشت و نباید با نرمی تام با او برخورد نمود، ثانیاً لازم نیست مطیع و خاضع باشد و کتاب و ادب بیاموزد.
🔺در این دوره فرزند با همراهی والدین خود، یک دوره کارآموزی عملی می‌گذراند. او بازی‌گوشی‌هایش را کرده و آموختنی‌ها را نیز به صورت تئوری آموخته است. حال مثل شاگردی که باید به دست استادش نگاه کند تا بتواند تئوری‌ها را در عمل پیاده کند، باید با والدینش همراه شود در حین زندگی از آنان ادب و اخلاق و احکام بیاموزد.
🔺لازمه موفقیت در این مرحله آن است که والدین صلاحیت انتقال این حالت و معارف را داشته باشند و این مستلزم آن است که از سال‌ها پیش به خودسازی پرداخته باشند.
🔺البته در صورت وجود نواقصی در والدین، چاره این است که فرد صالحی جایگزین آن‌ها گردد؛ مربیِ دلسوز، پاک و کاردانی که فرزندشان با او همراه شود، از او بیاموزد و فضائلش به او منتقل شود.
#رسول_خدا_صلی_الله_علیه_و_آله #امام_علی_علیه_السلام #امام_صادق_علیه_السلام #تربیت #فرزند #پدر #مادر #والدین #بازی #قرآن #احکام #ادب #تأدیب #آموزش #کودک #نوجوان #حلال #حرام #مراحل_رشد_کودک #حدیث
💠 جرعه‌ای از احادیث کمترشنیده‌شده اهل‌بیت ﴿علیهم‌السلام﴾ در «حـدیـثـنـا»:
💠 @hadithona
📜متن کامل احادیث مربوط به «سه دوره هفت‌ساله برای تربیت کودک»
🌿...عَنْ يُونُسَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ:
🍃«دَعِ اِبْنَكَ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنِينَ وَ أَلْزِمْهُ نَفْسَكَ سَبْعاً فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلاَّ فَإِنَّهُ مِمَّنْ لاَ خَيْرَ فِيهِ.»
📚الكافي، ج۶، ص۴۶
🌿...عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ يَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ:
🍃«الْغُلَامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنِينَ وَ يَتَعَلَّمُ الْكِتَابَ سَبْعَ سِنِينَ وَ يَتَعَلَّمُ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ سَبْعَ سِنِينَ.»
📚الكافي، ج۶، ص۴۷ و تهذيب‌الأحكام، ج۸، ص۱۱۱
🌿...عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ:
🍃«أَمْهِلْ صَبِيَّكَ حَتَّى يَأْتِيَ لَهُ سِتُّ سِنِينَ ثُمَّ ضُمَّهُ إِلَيْكَ سَبْعَ سِنِينَ فَأَدِّبْهُ بِأَدَبِكَ فَإِنْ قَبِلَ وَ صَلَحَ وَ إِلاَّ فَخَلِّ عَنْهُ.»
📚الكافي، ج۶، ص۴۷ و تهذيب‌الأحكام، ج۸، ص۱۱۱
🌿قالَ اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ:
🍃«دَعِ ابْنَكَ يَلْعَبْ سَبْعَ سِنِينَ وَ يُؤَدَّبْ سَبْعَ سِنِينَ وَ أَلْزِمْهُ نَفْسَكَ سَبْعَ سِنِينَ فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ مِمَّنْ لَا خَيْرَ فِيهِ.»
📚من‌لايحضره‌الفقيه، ج۳، ص۴۹۲
🌿قالَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ :
🍃«يُرَبَّى اَلصَّبِيُّ سَبْعاً وَ يُؤَدَّبُ سَبْعاً وَ يُسْتَخْدَمُ سَبْعاً وَ مُنْتَهَى طُولِهِ فِي ثَلاَثٍ وَ عِشْرِينَ سَنَةً وَ عَقْلِهِ فِي خَمْسٍ وَ ثَلاَثِينَ سَنَةً وَ مَا كَانَ بَعْدَ ذَلِكَ فَبِالتَّجَارِبِ.»
📚من‌لايحضره‌الفقيه، ج۳، ص۴۹۳
🌿قالَ اَلنَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:
🍃«اَلْوَلَدُ سَيِّدٌ سَبْعَ سِنِينَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِينَ وَ وَزِيرٌ سَبْعَ سِنِينَ فَإِنْ رَضِيتَ أَخْلاَقَهُ لِإِحْدَى وَ عِشْرِينَ وَ إِلاَّ فَاضْرِبْ عَلَى جَنْبِهِ فَقَدْ أَعْذَرْتَ إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى.»
📚مكارم‌الأخلاق، ص۲۲۲
🌿...عَنِ اَلصَّادِقِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ:
🍃«اِحْمِلْ صَبِيَّكَ حَتَّى يَأْتِيَ عَلَيْهِ سِتُّ سِنِينَ ثُمَّ أَدِّبْهُ فِي اَلْكِتَابِ سِتَّ سِنِينَ ثُمَّ ضُمَّهُ إِلَيْكَ سَبْعَ سِنِينَ فَأَدِّبْهُ بِأَدَبِكَ فَإِنْ قَبِلَ وَ صَلَحَ وَ إِلاَّ فَخَلِّ عَنْهُ.»
📚مكارم‌الأخلاق، ص۲۲۲
🌿...عَنْ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ:
🍃«يُرْخَى اَلصَّبِيُّ سَبْعاً وَ يُؤَدَّبُ سَبْعاً وَ يُسْتَخْدَمُ سَبْعاً وَ يَنْتَهِي طُولُهُ فِي ثَلاَثٍ وَ عِشْرِينَ وَ عَقْلُهُ فِي خَمْسٍ وَ ثَلاَثِينَ وَ مَا كَانَ بَعْدَ ذَلِكَ فَبِالتَّجَارِبِ.»
📚مكارم‌الأخلاق، ص۲۲۳
#رسول_خدا_صلی_الله_علیه_و_آله #امام_علی_علیه_السلام #امام_صادق_علیه_السلام #تربیت #فرزند #پدر #مادر #والدین #مراحل_رشد_کودک #حدیث
💠 کـانـال «حـدیـثـنـا»:
💠 @hadithona