❌هیچگاه دیگری را تمسخرنکن، چه بسا از تو بهتر باشد!
آیه ۱۱ حجرات
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسی أَنْ یَکُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسی أَنْ یَکُنَّ خَیْراً مِنْهُنَّ وَ #لاتَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمانِ وَ مَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مبادا گروهی (از شما) گروهی دیگر را مسخره کند، چه بسا که مسخره‌شدگان بهتر از مسخره‌کنندگان باشند و زنان نیز، زنان دیگر را مسخره نکنند، شاید که آنان بهتر از اینان باشند و در میان خودتان عیب‌جویی نکنید و یکدیگر را با لقب‌های بد نخوانید. (زیرا) فسق (و بد نام بودن) پس از ایمان، بد رسمی است، (و سزاوار شما نیست.) و هرکس (از این اعمال) توبه نکند، پس آنان همان ستمگرانند.
________________________________
▪«لمز» عیب‌جویی در روبرو
▪«همز» عیب جویی در پشت سر است
▪«تنابز» نام بردن و صدا زدن دیگران با لقب بد است.
💠در آیۀ قبل، مسئله ی برادری میان مؤمنان مطرح شد و در این آیه اموری مطرح می شود که برادری را از بین می برد. همچنین در آیات قبل سخن از صلح و اصلاح بود، در این آیه به بعضی عوامل و ریشه‌های فتنه و درگیری که #مسخره_کردن، #تحقیر_کردن و بد نام بردن است اشاره می‌کند.
👈با آنکه زنان در واژه «قوم» داخل بودند، امّا ذکر آنان به صورت جداگانه، بیانگر خطر بیشتر تمسخر و تحقیر در میان آنان است.
❌تمسخر و استهزای دیگران
استهزا و مسخره کردن، در ظاهر یک گناه، ولی در باطن چند گناه است؛ گناهانی مانند:
تحقیر، خوار کردن، کشف عیوب، اختلاف افکنی، غیبت، کینه، فتنه، تحریک، انتقام و طعنه به دیگران در آن نهفته است.
🔴ریشه‌های تمسخر:
۱. گاهی مسخره کردن برخاسته از ثروت است که قرآن می‌فرماید: «وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ، الَّذِی جَمَعَ مالًا وَ عَدَّدَهُ» (همزه،۱-۲) وای بر کسی که به خاطر ثروتی که اندوخته است، در پیش رو یا پشت سر، از دیگران عیب جویی می‌کند.
۲. گاهی ریشۀ استهزا، علم و مدرک تحصیلی است که قرآن درباره این گروه می‌فرماید: «فَرِحُوا بِما عِنْدَهُمْ مِنَ الْعِلْمِ وَ حاقَ بِهِمْ ما کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ» (غافر،۸۳) آنان به علمی که دارند شادند و کیفر آنچه را مسخره می‌کردند، ایشان را فرا گرفت.
۳. گاهی ریشۀ مسخره، توانایی جسمی است. کفّار می گفتند: «مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً» (فصلت،۱۵) کیست که قدرت و توانایی او از ما بیشتر باشد؟
۴. گاهی انگیزۀ مسخره کردن دیگران، عناوین و القاب دهان پر کن اجتماعی است. کفّار فقرایی را که همراه انبیاء بودند تحقیر می‌کردند و میگفتند: «ما نَراکَ اتَّبَعَکَ إِلَّا الَّذِینَ هُمْ أَراذِلُنا» (هود،۲۷) ما پیروان تو را جز افراد اراذل نمیبینیم.
۵. گاهی به بهانه تفریح و سرگرمی، دیگران به تمسخر گرفته می‌شوند.
۶. گاهی طمع به مال و مقام، سبب انتقاد همراه با تمسخر از دیگران می‌شود. گروهی، از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله دربارۀ زکات عیب‌جویی می‌کردند، قرآن می‌فرماید: «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَلْمِزُکَ فِی الصَّدَقاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْها رَضُوا وَ إِنْ لَمْ یُعْطَوْا مِنْها إِذا هُمْ یَسْخَطُونَ» (توبه،۵۸) ریشۀ این انتقاد طمع است، اگر از همان زکات به خود آنان بدهی راضی می‌شوند، ولی اگر ندهی همچنان عصبانی شده و عیب‌جویی مینمایند.
۷. گاهی ریشۀ مسخره، جهل و نادانی است. هنگامی که حضرت موسی برای حل اختلاف و درگیری دستور کشتن گاو را داد، بنی اسرائیل گفتند: آیا ما را مسخره میکنی؟ موسی علیه‌السّلام گفت: «أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْجاهِلِینَ» (بقره،۶۷) به خدا پناه میبرم که از جاهلان باشم. یعنی مسخره برخاسته از جهل و نادانی است و من جاهل نیستم.
۸. گاهی سرچشمه تمسخر، ریاکاری و بهانه‌گیری و شخصیت‌شکنی است. «یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی الصَّدَقاتِ وَ الَّذِینَ لا یَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَیَسْخَرُونَ مِنْهُمْ» (توبه،۷۹)
❌ ایمان، با مسخره کردن بندگان خدا سازگار نیست. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ»
❌ مسخره، کلید فتنه، کینه و دشمنی است.
لا یَسْخَرْ قَوْمٌ ...
❌ ریشۀ مسخره کردن، احساس خود برتربینی است که قرآن این ریشه را می‌خشکاند و می‌فرماید: نباید خود را بهتر از دیگران بدانید، شاید او بهتر از شما باشد. «عَسی أَنْ یَکُونُوا خَیْراً»
❌ بد صدا زدن، یک طرفه باقی نمیماند، دیر یا زود مسئله به دو طرف کشیده می‌شود. «لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ» («تَنابَزُوا» برای کار طرفینی است)
💙💚صفحه ۵۱۷ سوره حجرات💚💙
12 - ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری گمان‌ها بپرهیزید، چرا که پاره‌ای از گمان‌ها گناه است، و [در کار دیگران] تجسّس نکنید و کسی از شما غیبت دیگری نکند آیا کسی از شما دوست دارد گوشت برادر مرده‌اش را بخورد! [بی‌شک همه شما] از آن کراهت دارید، [غیبت نیز چنین است] و از خدا بترسید، که خدا توبه‌پذیر مهربان است
13 - ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم، و شما را تیره‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید [و اینها ملاک امتیاز نیست]، قطعا ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست بی‌تردید خداوند دانای آگاه است
14 - بادیه‌نشینان گفتند: ایمان آوردیم بگو: ایمان نیاورده‌اید، ولی [بهتر است] بگویید: اسلام آورده‌ایم، و ایمان هنوز به دل‌های شما راه نیافته است، و اگر خدا و پیامبر او را فرمان ببرید، چیزی از [پاداش] کارهای شما را نمی‌کاهد همانا خدا آمرزنده‌ی مهربان است
15 - مؤمنان [واقعی] تنها کسانی‌اند که به خدا و رسول او ایمان آوردند و هیچگاه شک ننمودند و با مال و جانشان در راه خدا جهاد کردند، تنها آنان صادقند
16 - بگو: آیا خدا را از دینداری خود باخبر می‌سازید! در صورتی که خدا آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است می‌داند، و خدا از همه چیز آگاه است
17 - بر تو منّت می‌نهند که اسلام آورده‌اند بگو: به اسلام خویش بر من منت منهید، بلکه این خداست که بر شما منّت می‌نهد که شما را به ایمان هدایت کرده است، اگر [در مدعای خود] صادقید
18 - همانا خدا غیب آسمان‌ها و زمین را می‌داند، و خداوند به آنچه می‌کنید بیناست.
💙💚صفحه ۵۱۷ سوره حجرات💚💙
آیه ۱۲حجرات
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ #الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ #لاتَجَسَّسُوا وَ #لایَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری #گمان ها دوری کنید، زیرا بعضی گمان ها گناه است. و (در کار دیگران) #تجسّس_نکنید و بعضی از شما دیگری را #غیبت نکند، آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ (هرگز) بلکه آن را ناپسند می‌دانید و از خدا پروا کنید، همانا خداوند بسیار توبه‌پذیر مهربان است.
_______________________
💠در قرآن، به حسن ظن سفارش شده و از گمان بد نسبت به دیگران نهی گردیده است.
👈 در سورۀ نور می خوانیم: «لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْراً» (نور،۱۲) چرا دربارۀ شنیده های خود نسبت به مردان و زنان با ایمان، حسن ظن ندارید؟
🔰اقسام سوءظن و بدگمانی:
❌۱. سوءظن به خدا
کسی که از ترس خرج و مخارج زندگی ازدواج نمی‌کند، در حقیقت به خدا سوءظن دارد؛ گویا خیال می‌کند اگر تنها باشد خدا قادر است رزق او را بدهد؛ ولی اگر همسر داشته باشد، خدا قدرت ندارد. این سوءظن، مورد نهی است.
❌۲. سوءظن به مردم
💠توجّه به این نکته لازم است که معنای حسن ظن؛ سادگی، زود باوری، سطحی نگری و غفلت از توطئه‌ها و شیطنت‌ها نیست. امّت اسلامی هرگز نباید به خاطر حسنظنهای نابه‌جا، دچار غفلت شده و در دام صیادان قرار گیرد.
❌آلودگی درون
❌ همنشینی با افراد بدسیرت
❌زندگی در محیطِ فاسد
❌حسد
❌ تکبر
از عوامل مؤثر در ابتلا به #سوءظن است.
🔴 پیامدهای سوءظن :
رفتن ایمان و آرامش، انحراف فکری، تنهایی، دشمنی و عدم همکاری
✅ راه درمان بدگمانی را نیز، اندیشیدن در آثار زیان‌بار آن و پرهیز از عوامل ایجاد آن و نیز توجیه صحیح اعمال و گفتار دو پهلوی دیگران دانسته‌اند.
به این سه خصلت غیر اختیاری ترتیب اثر ندهید !
❌حسادت
❌سوءظن
❌فال بد زدن (زود قضاوت کردن)
چرا که انسان را به غیبت کردن سوق می دهد.